♈️ ارتباط دوسویه #معماری و #فرهنگ
✍ابراهیم جعفری
🌍 دهکده جهانی
@dehkade_jahan
خدا در هر کسی روحی دمیده
برایش نقش هایی آفریده
ولی از آن‌میان‌اندک کسی را
به سان خویش معمار آفریده
✅ سوم اردیبهشت ماه هرسال که با سالروز تولد شیخ بهایی همزمان می باشد، " #روز_معمار " نامگذاری شده است.
🔹 نگاهی اجمالی به تاریخ معماری ایران و سایر تمدن های جهان نشان می دهد که هیچ اثر بزرگ معماری وجود ندارد که بر اساس اندیشه ای مدون و روشن شکل نگرفته باشد.
🔹به این ترتیب می توان گفت که هر تمدنی در دوران های مختلف، معماری خاصی را ارائه می دهد. به طور مثال بنایی نظیر مسجد امام اصفهان بر اساس اندیشه روشن فلسفی پدید آمده است.
✅ راپاپورت می گوید: " انتخاب های خاص هر جامعه، مظهر فرهنگ آن است. از این منظر معماری مقوله ای فرهنگی است که در بستر محیط شکل می گیرد. "
هرچند عوامل مؤثر بر معماری بسیارند؛ اما در این میانه «#فرهنگ» نقش پررنگ تری در شکل گیری آنچه «مکان» می نامیم، ایفا می کند.
🔹علاوه بر معماری، نقاشی، عکاسی، سبک موسیقی و حتی سینما نیز در ادوار مختلف تاریخی، نشان از فرهنگ مردمان در آن برهه تاریخ داشته اند.
فرهنگی که در قالب هنر عرضه می شد، درواقع نماینده بخشی از زندگی روزمره مردم بود و در این مقام استقبال عمومی را در پی داشت؛ چراکه از متن مردم برخاسته بود و آنچه را به عموم عرضه می کرد، برایشان ملموس و قابل ادراک بود.
🔹هرچند در برهه هایی این هنرمندان بودند که سبکی نو را در قالب هنر خویش به مردم ارائه می کردند و بسته به قدرت نهفته در پس آن، مقبولیت یا عدم پذیرش عمومی را به همراه داشت.
✅ با این وصف اگر بگوییم معماری زاده فرهنگ عصر خویش است، به بی راهه نرفته ایم. فرهنگ خود نیز نمایانگر هویت شهر و ساکنانش می باشد؛ به عبارتی عمق و غنای آثار معماری هر دوران برگرفته از هویت مردمان عصر خویش است.
🔹آن هنگام که معمار اشکال و هندسه های خاصی را در طرح خود پیاده می کند، درواقع تصویرگر فرهنگ مردم آن سامان است. می توان گفت هر بنایی نوعاً نشانگر هویت و فرهنگ حاکم بر شهری است که در آن ساخته شده است. در این معنا، معماری دیگر تنها کالبد و ساختمان نیست و چه بسا هویت فرهنگی یک شهر در آن معماری عینیت یافته است.
✅ بنابراین فرهنگ همان چیزی است که مردم با آن زندگی می کنند. در گذشته فرهنگ و معماری ایرانی از یکدیگر جدا نبودند. معماری از فرهنگ مردمان الهام می گرفت. محرمیت، فضاهای عمومی و خصوصی، تناسب ها و اندازه های به کاررفته در معماری ها همه به نوعی نمایانگر فرهنگ خانواده های ایرانی ساکن در آن بناها بود. فرهنگ خود نیز در بستر معماری تعالی می یافت و نیز بر غنای آن می افزود.
✅ به نظر می رسد اگر معماری امروز ما هویت مستقلی برای خود متصور نیست، ریشه را باید در فرهنگ حاکم بر زندگی امروزین مردمان جست و جو کرد. البته معماری معاصر نیز خود در تغییر ذائقه فرهنگی بی تأثیر نبوده است. فرهنگی که فلسفه اش ایجاب می کرد خانه ها رو به فضای حیاط مرکزی گشوده شوند، اکنون در قالب خانه های آپارتمانی با پنجره های رو به خیابان و فضاهای داخلی گشوده و در نهایت ارمغان آن مردمانی هستند با فرهنگی نه از جنس ایرانی که امتزاجی آشفته از فرهنگ خودی و غیرخودی.
🔹این تغییر سبک و سیاق معماری حرکتی نرم و زیرپوستی را پایه نهاده که به مرور زمان، دگرگونی فرهنگی شهروند ایرانی را از مسیر تغییر در «#سبک_زندگی» وی موجب خواهد شد.
✅ یکی از دلایلی که باعث شده است معماری امروز ایران در یافتن هویت خود سرگردان باشد، این است که اندیشه بانیان آن چندان روشن نیست. شرایط امروز با زمان صفویه بسیار متفاوت است. در آن دوران #تفکر_فلسفی معینی حاکم بود، یا در عهد باستان اندیشه اسطوره ای روشنی وجود داشت؛ ولی امروزه آن گونه نیست یعنی در حوزه اندیشه با بلاتکلیفی هویت مواجه هستیم.
✅ گرچه بهره گرفتن از تجارب و دستاوردهای معماری در هر جای جهان که باشد، می تواند دریچه ای نو به سوی مسیری جدید پیش روی مان قرار دهد؛ اما آنچه در این وادی مهم می نماید، فراموش نکردن #اصل و #هویت_خویشتن است. شاید از موج فراگیر #جهانی_شدن گریزی نباشد؛ اما می توان به سمت کرانه فرهنگ خودی حرکت کرد و در ساحل اصالت و هویت آرام گرفت.
✅ به قول زنده یاد #مهندس_سید_هادی_میرمیران معمار برجسته معاصر، برای ایرانی حتی آفتاب دارای صفتی است که معمار باید بتواند آن را در سازه اش بیان کند. فرهنگ ما با آسمان آبی ای به وجود آمده که با آسمان آبی لندن بسیار متفاوت است، مه معماری ما شاد است، مسجد شاه را با کلیسای نُتردام مقایسه کنید؛ یکی مهربان و شاد و دیگری ترساننده و سنگین!
✅ اکنون که دریافتیم معماری نمایانگر هنر و اندیشه غالب در یک دوره و در واقع تجسم تاریخ است، باید در تکامل آن به عنوان یکی از #هنر_های_هفتگانه بکوشیم. باشد که فرهنگی متعالی برای آیندگان مان به ارث بگذاریم.
✍ابراهیم جعفری
🌍 دهکده جهانی
@dehkade_jahan
خدا در هر کسی روحی دمیده
برایش نقش هایی آفریده
ولی از آن‌میان‌اندک کسی را
به سان خویش معمار آفریده
✅ سوم اردیبهشت ماه هرسال که با سالروز تولد شیخ بهایی همزمان می باشد، " #روز_معمار " نامگذاری شده است.
🔹 نگاهی اجمالی به تاریخ معماری ایران و سایر تمدن های جهان نشان می دهد که هیچ اثر بزرگ معماری وجود ندارد که بر اساس اندیشه ای مدون و روشن شکل نگرفته باشد.
🔹به این ترتیب می توان گفت که هر تمدنی در دوران های مختلف، معماری خاصی را ارائه می دهد. به طور مثال بنایی نظیر مسجد امام اصفهان بر اساس اندیشه روشن فلسفی پدید آمده است.
✅ راپاپورت می گوید: " انتخاب های خاص هر جامعه، مظهر فرهنگ آن است. از این منظر معماری مقوله ای فرهنگی است که در بستر محیط شکل می گیرد. "
هرچند عوامل مؤثر بر معماری بسیارند؛ اما در این میانه «#فرهنگ» نقش پررنگ تری در شکل گیری آنچه «مکان» می نامیم، ایفا می کند.
🔹علاوه بر معماری، نقاشی، عکاسی، سبک موسیقی و حتی سینما نیز در ادوار مختلف تاریخی، نشان از فرهنگ مردمان در آن برهه تاریخ داشته اند.
فرهنگی که در قالب هنر عرضه می شد، درواقع نماینده بخشی از زندگی روزمره مردم بود و در این مقام استقبال عمومی را در پی داشت؛ چراکه از متن مردم برخاسته بود و آنچه را به عموم عرضه می کرد، برایشان ملموس و قابل ادراک بود.
🔹هرچند در برهه هایی این هنرمندان بودند که سبکی نو را در قالب هنر خویش به مردم ارائه می کردند و بسته به قدرت نهفته در پس آن، مقبولیت یا عدم پذیرش عمومی را به همراه داشت.
✅ با این وصف اگر بگوییم معماری زاده فرهنگ عصر خویش است، به بی راهه نرفته ایم. فرهنگ خود نیز نمایانگر هویت شهر و ساکنانش می باشد؛ به عبارتی عمق و غنای آثار معماری هر دوران برگرفته از هویت مردمان عصر خویش است.
🔹آن هنگام که معمار اشکال و هندسه های خاصی را در طرح خود پیاده می کند، درواقع تصویرگر فرهنگ مردم آن سامان است. می توان گفت هر بنایی نوعاً نشانگر هویت و فرهنگ حاکم بر شهری است که در آن ساخته شده است. در این معنا، معماری دیگر تنها کالبد و ساختمان نیست و چه بسا هویت فرهنگی یک شهر در آن معماری عینیت یافته است.
✅ بنابراین فرهنگ همان چیزی است که مردم با آن زندگی می کنند. در گذشته فرهنگ و معماری ایرانی از یکدیگر جدا نبودند. معماری از فرهنگ مردمان الهام می گرفت. محرمیت، فضاهای عمومی و خصوصی، تناسب ها و اندازه های به کاررفته در معماری ها همه به نوعی نمایانگر فرهنگ خانواده های ایرانی ساکن در آن بناها بود. فرهنگ خود نیز در بستر معماری تعالی می یافت و نیز بر غنای آن می افزود.
✅ به نظر می رسد اگر معماری امروز ما هویت مستقلی برای خود متصور نیست، ریشه را باید در فرهنگ حاکم بر زندگی امروزین مردمان جست و جو کرد. البته معماری معاصر نیز خود در تغییر ذائقه فرهنگی بی تأثیر نبوده است. فرهنگی که فلسفه اش ایجاب می کرد خانه ها رو به فضای حیاط مرکزی گشوده شوند، اکنون در قالب خانه های آپارتمانی با پنجره های رو به خیابان و فضاهای داخلی گشوده و در نهایت ارمغان آن مردمانی هستند با فرهنگی نه از جنس ایرانی که امتزاجی آشفته از فرهنگ خودی و غیرخودی.
🔹این تغییر سبک و سیاق معماری حرکتی نرم و زیرپوستی را پایه نهاده که به مرور زمان، دگرگونی فرهنگی شهروند ایرانی را از مسیر تغییر در «#سبک_زندگی» وی موجب خواهد شد.
✅ یکی از دلایلی که باعث شده است معماری امروز ایران در یافتن هویت خود سرگردان باشد، این است که اندیشه بانیان آن چندان روشن نیست. شرایط امروز با زمان صفویه بسیار متفاوت است. در آن دوران #تفکر_فلسفی معینی حاکم بود، یا در عهد باستان اندیشه اسطوره ای روشنی وجود داشت؛ ولی امروزه آن گونه نیست یعنی در حوزه اندیشه با بلاتکلیفی هویت مواجه هستیم.
✅ گرچه بهره گرفتن از تجارب و دستاوردهای معماری در هر جای جهان که باشد، می تواند دریچه ای نو به سوی مسیری جدید پیش روی مان قرار دهد؛ اما آنچه در این وادی مهم می نماید، فراموش نکردن #اصل و #هویت_خویشتن است. شاید از موج فراگیر #جهانی_شدن گریزی نباشد؛ اما می توان به سمت کرانه فرهنگ خودی حرکت کرد و در ساحل اصالت و هویت آرام گرفت.
✅ به قول زنده یاد #مهندس_سید_هادی_میرمیران معمار برجسته معاصر، برای ایرانی حتی آفتاب دارای صفتی است که معمار باید بتواند آن را در سازه اش بیان کند. فرهنگ ما با آسمان آبی ای به وجود آمده که با آسمان آبی لندن بسیار متفاوت است، مه معماری ما شاد است، مسجد شاه را با کلیسای نُتردام مقایسه کنید؛ یکی مهربان و شاد و دیگری ترساننده و سنگین!
✅ اکنون که دریافتیم معماری نمایانگر هنر و اندیشه غالب در یک دوره و در واقع تجسم تاریخ است، باید در تکامل آن به عنوان یکی از #هنر_های_هفتگانه بکوشیم. باشد که فرهنگی متعالی برای آیندگان مان به ارث بگذاریم.
♈️ #کوچه_های_آشتی_کنان جلوه ای از آمیزش #ارتباطات_انسانی و #معماری_سنتی ایران
✍ ابراهیم جعفری
🌍 دهکده جهانی
@dehkade_jahan
✍ ابراهیم جعفری
🌍 دهکده جهانی
@dehkade_jahan
♈️ #کوچه_های_آشتی_کنان جلوه ای از آمیزش #ارتباطات_انسانی و #معماری_سنتی ایران
✍ ابراهیم جعفری
🌍 دهکده جهانی
@dehkade_jahan
✅ معماری در کنار سایر هنرهای هشت گانه جهان (نقاشی،مجسمه سازی، ادبیات، موسیقی، تئاتر، معماری، سینما و روابط عمومی) هنر طراحی ساختمان های زیبا و آرامش بخش است؛ از این رو قرن هاست که معماری را محبوب هنرها می شناسند.
🔹با نگاهی عمیق و دقیق می توان مشاهده کرد که هیچ شکلی از معماری پایدار نبوده، مگر آن که پاسخگوی نیازها و انتظارهای آدمیان باشد؛ به همین سبب با انتقال پیام از گذشته و انطباق آن ها با زمان حال، با ما سخن می گوید. انسان همان گونه که پیوسته با محیط خویش در تعامل است، با بناهایی که بخشی از محیط است نیز، ارتباط دارد؛ زیرا خودش پدید آورنده معماری است. این تعامل که از ابتدا وجود داشته، با پیشرفت علم و فناوری سرعت بیشتری یافته است. البته در قدیم خانه ها نه تنها پاسخ دهنده به نیاز فیزیکی، بلکه در سطحی متعالی برآورنده نیاز معنوی انسان ها نیز بوده اند.
✅ در فرهنگ و ادبیات ایران زمین؛ از جمله اشعار حافظ اشارات کلی و جزئی به معماری و برشمردن ویژگی های خوب آن، فراوان است.
طرب سرای محبت کنون شود معمور
که طاق ابروی یار منش مهندس شد
سرای مدرسه و بحث علم و طاق و رواق
چه سود چون دل دانا و چشم بینا نیست
آن كه بر نقش زد اين دايرة مينايي
نيست معلوم كه در گردش پرگار چه كرد
🔻 شاید یکی از مهمترین تاثیرهای اجتماعی معماری سنتی ایران بر زندگی مردم، کوچه های قدیمی آشتی کنان باشد که بیان‌گر صمیمیت و گرمای محبت گذشتگان است.
این کوچه ها از مردمی حکایت دارد که دور از تکلف با صداقت، صمیمیت و محبت در کنار هم زندگی می‌کردند و وقتی خواسته یا ناخواسته با هم روبه‌رو می‌شدند، اگر کدورتی میان آنان بود، زایل می‌گشت.
✅ عرض کوچه های آشتی کنان به اندازه ای بود که ۲ نفر به سختی می توانستند از کنار هم بدون رو در رو شدن عبور کنند و همین باعث برقرار ارتباط میان آنان می شده است.
🔻علت ساخت این کوچه ها این بوده که هنگام عبور تماسی میان عابران برقرار گردیده و صمیمیت بین آنان ایجاد شود. اگر با هم قهر بودند، در این کوچه ها نمی توانستند از هم رو برگردانند و مجبور به سلام و علیک می شدند و قهر آنان به آشتی تبدیل می گردید.
✅ در موارد زیادی که ۲ نفر با هم قهر بودند، وقتی از این کوچه ها در جهت مخالف هم رد می شدند، ناخودآگاه چند بار به یکدیگر برخورد می نمودند و این وضعیت باعث خنده و آشتی آنان می شد. گاهی حتی ساکنان به صورت برنامه ریزی شده این دو نفر را بدون اطلاع آنان در مسیر این کوچه ها قرار می دادند تا میانشان آشتی برقرار شود.
✅ این کوچه ها که در محله‌های قدیمی بافت تاریخی شهرستان های یزد، شیراز، کاشان، کرمانشاه و تهران وجود دارند، دیوارهای کاهگلی، بارزترین ویژگی آن هاست؛ دیوارهایی از جنس خشت و کاهگل که موجب خنک شدن محله می شود.
✅ معماری و سبک طراحی بناها و خانه‌هایی که بشر از دیرباز تا کنون در آن‌ها زیسته و گذران عمر کرده است، تنها یک زیور یا زینت برای کاشانه آدمی محسوب نمی‌شود، بلکه رٓج به رٓج و مو به مو برگرفته از مجموعه آداب و سنن و روحیه های اقوام در هر دوره زمانی است.
🔹 شاید گمان کنید که تنگی و فضای باریک عبور و مرور از کوچه‌های قدیمی ناشی از یک نقص اندیشه‌ای در معماری کهن است؛ درحالی که استادان علم معماری این سبک از سازه معابر قدیمی را با کوچه‌های آشتی‌کنان می‌شناسند.
✅ اینجانب برای اولین بار کارکرد کوچه های آشتی کنان را از زبان زنده یاد دکتر حسن حبیبی شنیدم که در سال ۱۳۷۵ طی یک سخنرانی به مناسبت هفته جهاد سازندگی (سابق) و اهمیت پژوهش در فعالیت های جهاد مطرح ساخت. روانش شاد و یادش گرامی باد.
✅ در همین راستا خالی از لطف نیست که اشاره کوتاهی به کارکرد ارتباطی سکوهای ساخته شده در جلو درب چوبی حیاط های قدیمی (تخت) هم داشته باشم.
🔹سکو که به پاخور نیز شهرت دارد، نوعی بلندی است که در دو طرف درب ورودی خانه قرار داشته و برای مهمانانی طراحی می گردید که نمی خواستند وارد خانه شوند و در عین حال محل استراحت رهگذران نیز بوده است.
🔸از سوی دیگر این سکوها یک حوزه عمومی برای گفت و گوی اهالی محل در اوقات فراغت بود؛ زیرا فضایی فارغ از هرگونه دغدغه و نگرانی را برای تبادل نظر آنان فراهم می ساخت.
🔻به خاطر می آورم در دوره ابتدایی، به دلیل بازسازی ساختمان منزل همسایه ما در گلپایگان، زمانی که سکوهای محل نشستن و گفت و گوی صمیمانه بچه ها در کوچه تخریب شد، غمی سنگین بر دل آنان نشست و ...
✅ یکی از زیباترین تعابیر برای معماری، بدون شک تعبیر گوته شاعر بلند آوازه آلمانی از این هنر است:
او معماری را موسیقیِ جامد و تبلور یافته می داند.
اگر هنر را یک پاره خط در نظر بگیریم، یک سر این خط موسیقی است که غیر ماناترین هنر و سر دیگر معماریست که ماناترین هنر است.
✍ ابراهیم جعفری
🌍 دهکده جهانی
@dehkade_jahan
✅ معماری در کنار سایر هنرهای هشت گانه جهان (نقاشی،مجسمه سازی، ادبیات، موسیقی، تئاتر، معماری، سینما و روابط عمومی) هنر طراحی ساختمان های زیبا و آرامش بخش است؛ از این رو قرن هاست که معماری را محبوب هنرها می شناسند.
🔹با نگاهی عمیق و دقیق می توان مشاهده کرد که هیچ شکلی از معماری پایدار نبوده، مگر آن که پاسخگوی نیازها و انتظارهای آدمیان باشد؛ به همین سبب با انتقال پیام از گذشته و انطباق آن ها با زمان حال، با ما سخن می گوید. انسان همان گونه که پیوسته با محیط خویش در تعامل است، با بناهایی که بخشی از محیط است نیز، ارتباط دارد؛ زیرا خودش پدید آورنده معماری است. این تعامل که از ابتدا وجود داشته، با پیشرفت علم و فناوری سرعت بیشتری یافته است. البته در قدیم خانه ها نه تنها پاسخ دهنده به نیاز فیزیکی، بلکه در سطحی متعالی برآورنده نیاز معنوی انسان ها نیز بوده اند.
✅ در فرهنگ و ادبیات ایران زمین؛ از جمله اشعار حافظ اشارات کلی و جزئی به معماری و برشمردن ویژگی های خوب آن، فراوان است.
طرب سرای محبت کنون شود معمور
که طاق ابروی یار منش مهندس شد
سرای مدرسه و بحث علم و طاق و رواق
چه سود چون دل دانا و چشم بینا نیست
آن كه بر نقش زد اين دايرة مينايي
نيست معلوم كه در گردش پرگار چه كرد
🔻 شاید یکی از مهمترین تاثیرهای اجتماعی معماری سنتی ایران بر زندگی مردم، کوچه های قدیمی آشتی کنان باشد که بیان‌گر صمیمیت و گرمای محبت گذشتگان است.
این کوچه ها از مردمی حکایت دارد که دور از تکلف با صداقت، صمیمیت و محبت در کنار هم زندگی می‌کردند و وقتی خواسته یا ناخواسته با هم روبه‌رو می‌شدند، اگر کدورتی میان آنان بود، زایل می‌گشت.
✅ عرض کوچه های آشتی کنان به اندازه ای بود که ۲ نفر به سختی می توانستند از کنار هم بدون رو در رو شدن عبور کنند و همین باعث برقرار ارتباط میان آنان می شده است.
🔻علت ساخت این کوچه ها این بوده که هنگام عبور تماسی میان عابران برقرار گردیده و صمیمیت بین آنان ایجاد شود. اگر با هم قهر بودند، در این کوچه ها نمی توانستند از هم رو برگردانند و مجبور به سلام و علیک می شدند و قهر آنان به آشتی تبدیل می گردید.
✅ در موارد زیادی که ۲ نفر با هم قهر بودند، وقتی از این کوچه ها در جهت مخالف هم رد می شدند، ناخودآگاه چند بار به یکدیگر برخورد می نمودند و این وضعیت باعث خنده و آشتی آنان می شد. گاهی حتی ساکنان به صورت برنامه ریزی شده این دو نفر را بدون اطلاع آنان در مسیر این کوچه ها قرار می دادند تا میانشان آشتی برقرار شود.
✅ این کوچه ها که در محله‌های قدیمی بافت تاریخی شهرستان های یزد، شیراز، کاشان، کرمانشاه و تهران وجود دارند، دیوارهای کاهگلی، بارزترین ویژگی آن هاست؛ دیوارهایی از جنس خشت و کاهگل که موجب خنک شدن محله می شود.
✅ معماری و سبک طراحی بناها و خانه‌هایی که بشر از دیرباز تا کنون در آن‌ها زیسته و گذران عمر کرده است، تنها یک زیور یا زینت برای کاشانه آدمی محسوب نمی‌شود، بلکه رٓج به رٓج و مو به مو برگرفته از مجموعه آداب و سنن و روحیه های اقوام در هر دوره زمانی است.
🔹 شاید گمان کنید که تنگی و فضای باریک عبور و مرور از کوچه‌های قدیمی ناشی از یک نقص اندیشه‌ای در معماری کهن است؛ درحالی که استادان علم معماری این سبک از سازه معابر قدیمی را با کوچه‌های آشتی‌کنان می‌شناسند.
✅ اینجانب برای اولین بار کارکرد کوچه های آشتی کنان را از زبان زنده یاد دکتر حسن حبیبی شنیدم که در سال ۱۳۷۵ طی یک سخنرانی به مناسبت هفته جهاد سازندگی (سابق) و اهمیت پژوهش در فعالیت های جهاد مطرح ساخت. روانش شاد و یادش گرامی باد.
✅ در همین راستا خالی از لطف نیست که اشاره کوتاهی به کارکرد ارتباطی سکوهای ساخته شده در جلو درب چوبی حیاط های قدیمی (تخت) هم داشته باشم.
🔹سکو که به پاخور نیز شهرت دارد، نوعی بلندی است که در دو طرف درب ورودی خانه قرار داشته و برای مهمانانی طراحی می گردید که نمی خواستند وارد خانه شوند و در عین حال محل استراحت رهگذران نیز بوده است.
🔸از سوی دیگر این سکوها یک حوزه عمومی برای گفت و گوی اهالی محل در اوقات فراغت بود؛ زیرا فضایی فارغ از هرگونه دغدغه و نگرانی را برای تبادل نظر آنان فراهم می ساخت.
🔻به خاطر می آورم در دوره ابتدایی، به دلیل بازسازی ساختمان منزل همسایه ما در گلپایگان، زمانی که سکوهای محل نشستن و گفت و گوی صمیمانه بچه ها در کوچه تخریب شد، غمی سنگین بر دل آنان نشست و ...
✅ یکی از زیباترین تعابیر برای معماری، بدون شک تعبیر گوته شاعر بلند آوازه آلمانی از این هنر است:
او معماری را موسیقیِ جامد و تبلور یافته می داند.
اگر هنر را یک پاره خط در نظر بگیریم، یک سر این خط موسیقی است که غیر ماناترین هنر و سر دیگر معماریست که ماناترین هنر است.