‍ 🔹روزنـامـە کُردستـان

طلیعە روزنامەنگاری کُردی (بە بهانە ۱۲۲ مین سالگرد انتشار نخستین روزنامه کردی)

🆔 @kurdokurdistan

📰 شناسنامە: روزنامە کُردستان، صاحب امتیاز مقداد مدحت بدرخان، زبان کُردی کُرمانجی، شمارە نخست ۲ اردیبهشت ۱۲۷۷، قاهرە.

▫️انتشار نخستین روزنامەی #کردستان فصل تازەای را در تاریخ سیاسی فرهنگی و فکری و... کُردها رقم زد. زمان نشر این روزنامه(۱۲۷۷/۲/۲ه.ش) مصادف بود با جنگ و ناامنی در بسیاری از نقاط جهان و نیز شکل گیری "پارادایمی جدید در اندیشه كُردی چنان که این پارادایم به صورت شعار آگاهی‌سازی و گذار به سوی صنعتی شدن در این روزنامه پی گرفته شد.
▫️کردستان در برجسته سازی مطالبات خود همواره بر چگونگی پیشرفت ممالک صنعتی به منزله پیشرفت در سازمان فکری و آگاهی این مردمان تأکید می‌کرد. وی با پیش کشیدن دیدگاه‌های عقلائی، دینی و ناسیونالیستی، عرصه را برای حضور هر چه بیشتر نسل جوان کُرد فراخ‌تر می نمود." در شرایط بحرانی موجود نیز این جریده توانست تا حدودی مشکلات کُردها را بیان کند و مطالبات آنها را به گوش حاکمان #عثمانی برساند.

▫️نشر آن ابتدا در شهر #قاهره توسط مقداد مدحت بدرخان اتفاق افتاد و بعداً به علت بیماری مقداد بدرخان، کار او را عبدالرحمان بیگ بدرخان اخَوی‌اش در اروپا پی گرفت. ‌این نشریه به صورت نامنظم منتشر شده و علت نانظمی آن را را باید در مخالفتهای دولت #عثمانی دانست که به علت عدم امنیت هر دم از شهری به شهری دیگر منتقل می‌شده است.
▫️۵ شماره آن در چهار صحفه و در قطع:(۲۵/۵ در ۳۲/۵)منتشر شده بنا به شرایط خاص و فشارهای دولت عثمانی نشر آن به #ژنو منتقل و در آنجا شماره:(۶-۱۹) چاپ و منتشر گردید. دوباره به شهر #قاهره آورده شد و شماره های(۲۰-۲۳) توسط #ثریا_بدرخان منتشر گردید. دوباره زمینه میسر نشد و به شهر #لندن منتقل و در آنجا شماره (۲۴) چاپ شد، بعدأ شماره های:(۲۵-۲۹) در شهر #فولکستون بریتانیا چاپ و منتشر گردید. شماره های(۳۰-۳۱) آن دوباره در #ژنو منتشر و بعد از این نشریه متوقف گردید.
▫️بجز شمارەهای(۱۰،۱۲،۱۷،۱۸،۱۹) سایر شماره های این نشریه در کتابخانه #ماربوک #آلمان با زبان روان کُردیِ کُرمانجی شیوەی جزیره و بوتان، محفوظ است. از شماره ۴ به بعد دارای چندین مقاله به زبان تُرکی است که حاوی درد دلها و شِکوەهایی گاه با زبان هجمه و طنز، برای شاه #سلطان_عبدالحمید، تحت عنوان:"عرض و حال" و نامه هایی مفتوح"اچیق مکتوب" است.
▫️این رویکردها و انتشار این روزنامه، آزار و اذیت هایی برای خاندان بدرخان در پی داشته است. بسیاری از روشنفکران و آزادیخواهان و دانشجویان کُرد دانشگاەهای استانبول و قاهره، در آن زمان رابطەی تنگاتنگی با این روزنامه داشتند و شاعر انقلابی حاجی قادر کویی شعرهای پر شور خود را در آن روزنامە چاپ و منتشر می ساخت.
▫️لازم به یادآوری است(۱۸)شماره این نشریه در کتابخانه مرکزی #آنکارا، مصون و محفوظ است و دکتر #کمال_فواد بیشتر شمارەهای آن را جمع‌آوری و در مجموعەای (۱۰۴) صحفەای منتشر ساخته است. در چند سال اخیر چند شماره آن ناپیدا بود، پیدا شده و اکنون همه شمارەهای مصون و محفوظ نگهداری می‌شوند.
▫️اواخر قرن نوزدهم میلادی سال ۱٨۹٨م با انتشار روزنامە کُردستان دریچەای بر روی سنت نوشتاری و فرهنگ روزنامە نویسی باز شد. این روزنامە توانست علاوە بر تجدد و بیداری از فرهنگ #عشیرەای و ایلیاتی؛ رویکرد کُردها را از فرهنگ شفاهی بە طرف سنت نوشتاری بە شیوە مدرن سوق دهد، الفبای کُردی شکل منظم، مدرن و امروزی بە خود گرفت. در سر مقالە نخستین شمارە، تاکید بە فراگیری علم و دانش و آموزش زبان کُردی شدە و خوانندگان را بە تفکر و دانش اندوزی و اهتمام بە نوشتن تشویق کردە است.
▫️اهمیت این روزنامه برای مردم کُردستان تا جایی است که دوم اردبیهشت هر سال را روز "روزنامه نگاری" نام گذاشتەاند و برایش #جشن می‌گیرند.

برگرفتە از کتاب «راهنمای مطبوعات کردی"، سیر تاریخی و بازشناسی ساختاری، تحقیق و گردآوری:
✍ عادل محمدپور

‌‌‌کانال مێژووی کورد و کوردستان
🆔 @kurdokurdistan