سیروان

📌در سایه‌ی خلاء نهادی، شعله‌ای بر جان مدنیت

⭕ تأملی بر درگذشت حمید مرادی در آتش‌سوزی آبیدر

✍️فرشاد محمدی| وکیل دادگستری

در برخی برهه‌ها، نهادهای مدنی (NGO )نه صرفاً از سر انتخاب، بلکه از دلِ ضرورت و خلاء کارآمدی نهادهای رسمی برمی‌خیزند. تشکل‌های مردمی که گاه به جای دولت می‌نشینند؛ نه برای تصاحب قدرت، بلکه برای پر کردن حفره‌ای که از ترک فعل نهادی برجا مانده است. سازمان‌های زیست‌محیطی نیز از این قاعده مستثنا نیستند.
انجمن « شنه ی نه وژین » که حمید مرادی وکیل دادگستری و فعال دغدغه‌مند زیست‌محیطی در آن حضوری مؤثر داشت، یکی از این ساختارهای مردمی است. این انجمن در نتیجه‌ی خلأ عملکردی دستگاه‌های مسئول در حوزه‌ی منابع طبیعی و حفاظت از محیط زیست، به عنوان یک نقطه‌ی اتکا شکل گرفت؛ نهادی برآمده از درک جمعی، مسئولیت اجتماعی، و ایمان به ضرورت مراقبت از طبیعت.
بدون تردید، ناکارآمدی و کم‌تحرکی نهادهای مسئول در ایجاد چنین انجمن‌هایی بی‌تأثیر نیست. این واقعیت الزاماً نه یک نقطه‌ضعف است و نه یک مزیت؛ بلکه از سویی، ضعف ساختاری نهادهای دولتی دارای بودجه و اختیار قانونی را برملا می‌کند، و از سوی دیگر، بازتابی از پویایی جامعه‌ی مدنی و تعهد خودجوش شهروندان است.

در زمانی که نهادهای دولتی یا محلی، در نتیجه‌ی بوروکراسی، فقدان تجهیزات، یا فقدان اراده، در مدیریت محیط زیست و بحران‌ها ناکام مانده‌اند، چهره‌هایی مانند حمید مرادی به میدان آمده‌اند؛ نه برای اعتراض، بلکه برای عمل. در مدت زمانی نزدیک که یک ارگان دولتی یا عمومی در طمع تصرف بخش‌هایی از کوه آبیدر بود، حمید نه فقط یک فعال، بلکه به‌عنوان «وکیل مدافع آبیدر»، تمام‌قد در برابر چنین طرح‌هایی ایستاد. و در نهایت، جانِ جانانش را فدای طبیعت کرد.
اما پرسش حقوقی اینجاست: وقتی یک فعال مدنی، بدون پشتیبانی نهادی و بدون تجهیزات ایمنی کافی، به صحنه‌ بحران می‌رود و جان می‌سپارد، آیا فقط باید او را قهرمان دانست و به سوگ نشست؟ یا باید ریشه‌های این فاجعه را کاوید؟
اگر مسئولیت حمایت، آموزش، و تجهیز فعالان مدنی صرفاً بر عهده‌ی NGO ها باشد، دیگر چه جای برای سخن از سیاست‌گذاری عمومی برای حفاظت از طبیعت باقیست؟ اگر سازمان‌هایی مانند ژینگه یا چیا سبز مریوان، در خلأ حمایتی رها شوند، آیا ادامه‌ی حیات‌شان، ولو با نیت‌های نیک، تضمین‌شده است؟ ااز سوی دیگر چنانچه از حیث مالی و لجستیکی وابسته به دولت شوند، استقلال خود را از دست خواهند داد و دیگر نام‌شان "مردم‌نهاد" نخواهد بود.
تأکید این نوشته، فراخوانی‌ است برای گفت‌وگو و اصلاح؛ جامعه‌ی مدنی بلاخص انجمن های زیست محیطی نیاز به توانمندسازی تجهیزات ایمنی، شبکه‌سازی اطلاعاتی، و حمایت‌های حقوقی دارد، نه فقط در سطح گفتمان بلکه در عمل. برای مثال، یبه گفته ی کارشناسان یکی از دلایل فاجعه‌ی آبیدر، تغییر ناگهانی جهت باد در ارتفاعات بود؛ اگر چنین گزاره هواشناسی از پیش به گروه‌های مردمی رسیده بود، آیا نمی‌توانستند بهتر پیش‌بینی و مدیریت کرد؟
شاید اگر من، و امثال من، سهم خود را در تجهیز داوطلبانی چون حمید مرادی به لباس‌های ضدحریق ، تجهیزات حفاظتی یا ابزار ارتباطی ایفا کرده بودیم، شاید امروز نتیجه چیز دیگری بود.
جامعه‌ی مدنی مترقی، تنها در سوگواری معنا نمی‌یابد؛ بلکه ان را بخشی از هویت خود می پندارد و به موازات آن در طراحی سازوکارهایی برای جلوگیری از تکرار فاجعه‌ ی شهادت شریف باجور ، مختار خندانی و حمید مرادی ها ریشه می‌دواند. و اگر این فاجعه، دست‌کم ما را بیدار کند، شاید مرگ حمید مرادی، آتشی باشد که چراغ راه آینده شود. حمایت از فعالان محیط‌زیست، صرفاً ستایش آن‌ها پس از مرگ‌شان نیست؛ بلکه فراهم کردن شرایطی است که دیگر فعالین زیست محیطی کوردستان ، بتوانند با اطمینان بیشتر از جان طبیعت محافظت کنند.

@sirwan_weekly

👏5👍1💯1

2.12K viewsedited 12:19