#کتیبه #شعر #زبان #فرهنگ
🔸شعر فارسی بر دروازۀ قلعه مولتان-پاکستان
شهر #مولتان، قدیمی‌ترین شهر #پاکستان است و به دلیل وجود بناهای زیبای تاریخی یکی از مهمترین جاذبه‌های گردشگری در این کشور است. قلعۀ باستانی مولتان کارکردی نظامی داشته و تاریخی سه هزار ساله دارد. این قلعه پیش از حمله و تخریب توسط ارتش انگلستان (۱۸۴۹م) دارای چهار دروازه بوده که اکنون تنها یکی از آنها برجای است.
در بازسازی دروازه، کتیبه‌ای بزرگ حاوی شعری از علامه #اقبال_لاهوری نصب شده است.
▫️متن کتیبه:
مشو ای غنچهٔ نورسته دلگیر
ازین بستان سرا دیگر چه خواهی
لب جو، بزم گل، مرغ چمن سیر
صبا ، شبنم، نوای صبحگاهی
#مرتضی_رضوانفر
▫️پژوهشگاه میراث فرهنگی

#کتیبه 🔸شعر سعدی و جامی بر مزار معین‌الدین گیلانی، اسلام آباد، پاکستان
خاندان معین‌الدین گیلانی (۱۹۲۰- ۱۹۹۷م) شامل پدربزرگ (مهرعلیشاه)، پدر (محی‌الدین)، برادر (عبدالحق)، فرزندان (نصیرالدین، جلال‌الدین، حسام‌الدین) همه دستی بر شعر داشتند و به چند زبان خصوصا فارسی اشعاری سروده‌اند، خود نیز تخلص مشتاق را برگزیده بود.
مزار وی که در فضایی کنار مزار مهرعلیشاه گیلانی و خانواده قرار دارد، دارای عبارات و اشعار زیادی به فارسی است. از خصوصیات مهم مزار و کتیبه‌ها، معاصر بودن آنهاست و نشان از آن دارد که هنوز زبان #فارسی بعنوان زبان عرفان، حکمت و ادب در کشور دوست، پاکستان استفاده می‌شود.
متن کتیبه‌های فلزی بر چلچراغ مزار:
اگر دعوتم رد کنی ور قبول،
من و دست و دامان آل رسول (سعدی)
ﺯ کرﺩﻩ ﺧویـﺶ ﺣﯿﺮﺍنم ﺳﯿﺎﻩ ﺷﺪ ﺭﻭﺯ ﻋﺼﯿﺎﻧﻢ،
ﭘﺸﯿﻤﺎﻧﻢ ﭘﺸﯿﻤﺎﻧﻢ ﭘﺸﯿﻤﺎن ﯾﺎ ﺭﺳﻮﻝ‌ﺍلله (منسوب به جامی)
نمونه‌ای از اشعار معین‌الدین گیلانی:
ذات حق چون قابل حمد و ثناست،
پس محمد گفتن او را هم رواست
نیست کثرت را بجز وحدت نشان،
اندرین کثرت ببین وحدت نهان
بشنو از من ای برادر یک خبر،
باش مشتاقش که یابی زودتر
#مرتضی_رضوانفر پژوهشگاه میراث فرهنگی

#کتیبه #تاریخ🔸کتیبه‌ها
▫️پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری به مناسبت فرارسیدن هفته پژوهش، برگزار می‌کند:
▫️شنبه اول آذر
🔸 شناسایی و فهرست نامگوی کتیبه‌های شهر #سمرقند (ازبکستان)
سخنران: دکتر #نادر_کریمیان_سردشتی
زمان: ۱۱/۳۰-۱۱
www.skyroom.online/richt.dtp/samarghand
🔸بررسی کتیبه‌های فارسی شهر مولتان پاکستان
سخنران: دکتر #مرتضی_رضوانفر
زمان: ۱۲-۱۱/۳۰
www.skyroom.online/richt.dtp/mooltan
🔸بازتاب هنر اورارتو در کمربندهای اورارتویی با تاکید بر کمربندهای اورارتویی در ایران
سخنران: دکتر #مریم_دارا
زمان: ۱۵-۱۴
www.skyroom.online/richt.dtp/orartoo

🔸یک گفتگو درباره مفاخر و میراث فرهنگی ایران
گفتگو با #مرتضی_رضوان‌فر
▫️عضو هیئت علمی‌ پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری
در شرایطی که بسیاری از مفاخر و میراث معنوی کشورمان توسط کشورهای دیگر ثبت شده است، عکس‌العمل مسئولان ما در این زمینه به چه صورت بوده است؟
در رسانه‌ها اینگونه مطرح می‌شود به علت بی‌توجهی متولیان فرهنگی، مفاخر ایران مثل فارابی، خیام، نظامی‌گنجوی و… را کشورهای دیگر به نام خود در #یونسکو ثبت کرده‌اند که خیلی این ادعا صحت ندارد، زیرا یونسکو افراد و شخصیت‌ها را ثبت نمی‌کند، آن چیزی که در یونسکو آورده می‌شود تقویم شخصیت‌ها و رویداد است، بیشتر جهت بزرگداشت است و جنبه ثبت ندارد. این را اضافه کنم بیشترین مفاخر و شخصیت‌های فرهنگی در منطقه، توسط ایران در این تقویم آورده شده است. این کار از وظایف کمیسیون ملی یونسکو است که به نظرم در مقایسه با دیگر کشورهای منطقه خوب عمل کرده است. یونسکو به‌طور کلی سه لیست ثبتی دارد: میراث مادی یا ملموس مانند بناهای باستانی که چون قابل انتقال و حرکت نمی‌باشند چندان محل مناقشه و نزاع نیست، دسته دیگر میراث غیرمادی یا ناملموس است مانند آیین‌ها و آداب و رسوم که معمولا اعتراضاتی هم که توسط رسانه‌ها و فعالان فرهنگی صورت می‌گیرد، در این زمینه است و دسته سوم میراث مکتوب که به عنوان #حافظه_جهانی شناخته می‌شود. بنابراین این ادعا که مفاخر ایرانی توسط کشورهای دیگر در یونسکو ثبت شده، چندان صحیح نیست. متن کامل:
https://tinyurl.com/yda8yenv

#کتیبه 🔸٢١ اسفند روز عید مبعث و بزرگداشت نظامی گنجوی
یک آیه یک حدیث و دو بیت شعر از بزرگترین شاعران پارسی‌گو (#نظامی و #حافظ) همه در بیان ارتباط میان دو مفهومِ عشق و حیات ابدی.
این کتیبهٔ زیبا در مسجد و آرامگاه #مهرعلیشاه (۱۸۵۹–۱۹۳۷م) عارف و شاعر قرن بیستم در شهر اسلام‌آباد #پاکستان افراشته است. از ویژگی‌های اکثر کتیبه‌های این آرامگاه، چیدمان یک آیه، یک حدیث و دو بیت #شعر فارسی پیرامون یک محور است. همچنین جدید بودن برخی از آنها حتی تا دهۀ اخیر، نشانه‌ای است از ادامهٔ #زبان_فارسی بعنوان زبان عرفان، حکمت و ادب در کشور بزرگ پاکستان.
هنوز شاهدیم افرادی فرهنگ‌دوست از کشورهای هند و پاکستان با اساتید بومی و ایرانی تماس می‌گیرند و برای سردرِ خانه یا سنگ مزارِ والدین، جستجوگر اشعار نغز فارسی هستند.
▫️#مرتضی_رضوانفر
▫️پژوهشگاه میراث فرهنگی

# کتیبه 🔸 مسجد عیدگاه
▫️شعر حافظ؛ مسجد عیدگاه، شهر مولتان، پاکستان
🔹متن کتیبه: هوالمعز
هرگز نمیرد آنکه دلش زنده شد بعشق،
ثبت است بر جریدۀ عالم دوام ما
راقم: اخلاق حسین
توضیح: در اکثر شهرهای مسلمان‌نشین در کشورهای منطقه و شبه قاره هند، مساجدی به نام #عیدگاه وجود دارد که محل اجتماعات مذهبی و برپایی نماز عید #فطر و قربان است،
▫️#مرتضی_رضوانفر
▫️پژوهشگاه میراث فرهنگی

#کتیبه
🔸کتیبه‌های فارسی آرامگاه زکریای مولتانی در پاکستان▫️نویسندگان: #مرتضی_رضوانفر و #داریوش_ذوالفقاری▫️فصلنامه فرهنگستان زبان و ادب فارسی، ٢٢ اردیبهشت ١۴٠٠
🔹فایل پیوست را دانلود کنید

#زبانشناسی
🔸"پراستفاده‌ترین متن فارسی در جهان"
#مرتضی_رضوان‌فر شعر عاشورایی #محتشم_کاشانی را "پراستفاده‌ترین متن فارسی در جهان" عنوان ‌می‌کند و می‌گوید: شعر محتشم در وصف #عاشورا فراوان‌ترین متن فارسی است که از شرق آسیا تا شرق آفریقا مستند کرده‌ام. این پژوهشگر و عضو هیئت‌علمی پژوهشگاه میراث فرهنگی که به تهیه شناسنامه برای کتیبه‌های فارسی در جهان مشغول است در گفت‌وگو با ایسنا با اشاره به کتاب «میراث مشترک ایران و جهان با تکیه‌ بر کتیبه‌های فارسی» که در فرهنگستان هنر منتشر خواهد شد، گفت: موضوع این کتاب #کتیبه‌های‌فارسی در گستره‌ جهانی است و دربردارنده حوزه تاثیرگذاری فرهنگ و تمدن ایرانی است. چندسالی است که تلاش دارم کتیبه‌های فارسی را در سراسر جهان شناسایی و مستند کنم، بنابراین به صورت میدانی به مناطق مختلف می‌روم و کتیبه‌ها را مستند می‌کنم که پس از خوانش و تهیه متن کتیبه‌ها، همراه با تصویر ساختمان و خود کتیبه، در قالب کتاب منتشر خواهد شد.

#کتیبه 🔸 مرمرین و به خط نستعلیق
▫️هفتم مهر، روز شمس تبریزی.
▫️هشتم مهر، روز مولانا بلخی.
کتیبۀ آرامگاه سیدصوف فیض‌بخش سهروردی (وفات ۷۸۶ق) حصار تاریخی لاهور، ایالت پنجاب (پنج‌آب)، کشور #پاکستان. این آرامگاه که در کنار مسجد وزیرخان و در عهد سلسله تغلق شاهیان (۷۲۰ - ۸۱۵ق) ساخته شده است، دارای چند کتیبهٔ مرمرین و به خط نستعلیق از اشعار منسوب به #مولوی است.
متن کتیبۀ بالا:
مولوی هرگز نشد مولای روم،
تا غلام شمس تبریزی نشد.
#مرتضی_رضوانفر پژوهشگاه میراث فرهنگی

#کتیبه #شعر
🔸 در وصف پیامبر اکرم (ص) بر مقبرۀ عارف ایرانی در مولتان پاکستان
سخی سلطان علی اکبر شاه شمسی، از نوادگان شاه شمس سبزواری عارف ایرانی (۵۶٠ ق سبزوار، ۶٧۵ ق مولتان) است. بنای بسیار زیبای مقبره به سبک مقابر دورۀ تُغلق‌ شاهیان، در سه طبقه با زیربنایی هشت ضلعی، برجک‌های مخروطی‌شکل و گنبدی زیبا در سال ۹۹۳ق بنا شده است. داخل مقبره، بسیار پرنقش و نگار است. دیوارها با گچبری‌ها و نقوش اسلیمی که برخی بسیار موقّر و نادر است پوشیده شده است. نمای بیرونی این بنای آجری با کاشی‌های فیروزه‌ای حاوی اشعاری از ابوسعید ابوالخیر، حافظ، مولوی و چند شاعر محلی تزئین شده است. متن کتیبه، ابیاتی منسوب به مولوی است که نغمه‌پردازان در کشورهای ایران، پاکستان، هندوستان، افغانستان و تاجیکستان، هرساله آنرا در نعت حضرت رسول، می‌خوانند:
ای دستهٔ گل مرحبا
با بوی ریحان آمدی
جان همه عالم تویی
کز عالم جان آمدی
......
ای شمس تبریزی لقا
می‌خوان تو نعت مصطفی
زیرا که در بستان سرا
مرغ خوش الحان آمدی.
▫️#مرتضی_رضوانفر، پژوهشگاه میراث فرهنگی، تصاویر بیشتر از این بنا، در کانال تلگرامی کتیبه
https://t.iss.one/katibefarsi

#کتیبه🔸عید نوروز مبارک
دم مرا صفت باد فرودین کردند
گیاه را ز سِرشکم چو یاسمین کردند
درآ به سجده و یاری ز خسروان مطلب
که روز فقر نیاکان ما چنین کردند
▫️بخشی از کتیبۀ فارسی آرامگاه علامه اقبال لاهوری
علامه #اقبال در لاهور، کمبریج و مونیخ به مطالعه در فلسفه و حقوق پرداخت، او که به زبانهای اردو، انگلیسی و آلمانی مسلط بود، اعتقاد داشت تنها شعرِ فارسی بویژه قالب مثنوی است که می‌تواند افکار بلند او را تبیین نموده و در جهان جاودانه کند.
با آموختن زبان #فارسی نزد استاد، شروع به سرودن شعر و تدوین کتاب‌های منظوم جاوید نامه، زبورِ عجم، اسرار خودی، رموز بیخودی، پیام مشرق ... نمود.
#مرتضی_رضوانفر
https://t.iss.one/katibefarsi

🔸مسجد ایرانیان در شهر دربندِ روسیه
#کتیبۀ فارسی بر دیوار صحن مسجد، تاریخ ۱۳۲۳ق را نشان می‌دهد.
این مسجد به همراه مساجد دیگری در شهرهای خاساویورت، ماخاچ قلعه، بویناکسک، قیزلار، ولادی قفقاز و آستاراخان در کشور #روسیه، به نام مسجد ایرانیان یا مسجد پارسی و یا مسجد همشهری نامیده می‌شود. مساجد مزبور، اکثرا متعلق به اواخر قرن ۱۳ و ۱۴ق و زمانی است که مشکلات اقتصادی باعث مهاجرت بیش از پانصدهزار نفر از مناطق عمدتا شمالی ایران به روسیه گردید. اکثر مساجد در دوره شوروی تخریب شد و مابقی نیز کاربری متفاوتی پیدا کردند.
جدای از مساجد مهاجرین، تعدادی مسجد متعلق به ایرانیان در روسیه قرار دارد که مربوط به پیش از عهدنامه گلستان و ترکمانچای است.
تصاویر بیشتر از مساجد مهاجرین ایرانی، در کانال کتیبه:
https://t.iss.one/katibefarsi
#مرتضی_رضوانفر، عضو هیات علمی پژوهشگاه میراث فرهنگی.

🔸کتیبهٔ سه زبانهٔ ارزشمند در موزه کلمبو
🔹#مرتضی_رضوانفر
▫️پژوهشگاه میراث فرهنگی
کتیبه‌ای به سه زبان چینی، تامیلی و فارسی در سال ۱۹۱۱م در سریلانکا کشف شد که توسط یک دریادار مسلمان چینی به نام جِنگ‌خه تهیه و در معبدی بودایی نصب شده بود.
جنگ‌خه یکی از نامداران کشور چین است و آثاری درباره او در ایران منتشر شده است. وی ناوگانی عظیم با ۲۱۷ کشتی غول‌پیکر و ۲۸۰۰۰ ملوان در اختیار داشت و چهار بار به هرمز سفر کرده بود. #کتیبه در تاریخ ۱۴۰۹م در چین تهیه شده و حاوی شُکر‌گزاری از بودا در متن چینی، از ویشنو در متن تامیلی و از الله در متن فارسی است و همچنین فهرستی از هدایایی گرانبها ذکر شده که ظاهرا بعدها توسط پرتغال‌یها به یغما رفته است. این کتیبهٔ سه زبانه ارزش فراوانی برای دو کشور سریلانکا و چین دارد. به دلیل آسیب فراوان، تنها چند کلمه از متن فارسیِ این کتیبه حدودا ۹۰ سال پیش توسط مرکز باستانشناسی دانشگاه حیدرآباد هند قرائت شده و جا دارد مجددا بررسی شود. علت حضور زبان فارسی در مسیر راه ابریشمِ دریایی از بنادر شرقی چین تا آفریقا، پذیرفتن زبان فارسی بعنوان زبان میانجی در این مسیر تجاری است.

#کتیبه #تاریخ
🔸آرامگاه فخر رازی حکیم ری در هرات
امام فخر رازی (۶۰۶-۵۴۴ ق) یکی از بزرگترین متفکران ایرانی است. وی در شهر ری زاده شد اما ریشه طبرستانی دارد. لقبش امام المشککین بود زیرا در همه چیز تشکیک می‌کرد و به قول استاد زریاب خویی، در مباحث علمی اهل تقلید نبود و استقلال رای داشت، دکتر پورجوادی وی را به لحاظ توجه به علوم و معارف، ارسطویی در میان متفکران اسلامی می‌نامد و دکتر دادبه، او را نتیجه بقای عصر زرین قلمداد میکند.
گفته می‌شود در کلاس‌های او بیش از دوهزار نفر شرکت داشتند همچنین مورد احترام خاص شاهان و امیران بود.
در زمان هجوم ارتش روسیه به افغانستان آرامگاه وی ویران شد و
در سال ۲۰۲۰م بازسازی آن توسط شرکت دیار سازان با حمایت مالی موسسه تیکای ترکیه انجام گرفت.
متن کتیبۀ آرامگاه:
اگر دشمن نسازد با تو ای دوست
تو می‌باید که با دشمن بسازی
ولیکن چند روزی صبر فرما
نه او ماند، نه تو، نه فخر رازی
با تشکر از دکتر خالق‌نیا، رئیس محترم خانه فرهنگ ایران در هرات برای همکار‌ی‌ها و مساعدت‌های فراوان ایشان.
▫️کتیبه فارسی #مرتضی_رضوانفر، عضو هیات علمی پژوهشگاه میراث فرهنگی +

#شعر
🔸اول اردیبهشت؛ روز درگذشت علامه اقبال لاهوری
هند و پاکستان دارای مشاهیر بزرگی در جهان فارسی است و در میان آنها، برخی علامه اقبال لاهوری را ایرانی‌ترین غیر ایرانی نامیده‌اند. وی اعتقاد داشت تنها شعر فارسی است که می‌تواند افکار بلند او را جاودانه کند لذا برای یادگیری فارسی اقدام نمود. سنگ مزار اقبال، بنا بر نوشتۀ پشت سنگ، از سوی مردم افغانستان (به پاس خدمات وی به فرهنگ افغانستان) اهدا شده است.
▫️متن پشت سنگ: شاعر و فیلسوف شرق، داکتر محمد اقبال که راه سعی و عمل و روح اسلام را به همگنان روشن ساخته و ازین رو مظهر قبول اعلیحضرت محمد نادر شاه غازی و ملت افغان واقع شد، در سنه ۱۲۹۴ق تولد و بسنه ۱۳۵۷ق وفات یافت.
▫️متن مقابل سنگ: إنَّ من الشِعرِ لحكمةً وإنَّ من البيانِ لسحراً
(حدیث نبوی در باب شعر)
نه افغانیم و نه ترک و تتاریم،
چمن زادیم و از یک شاخساریم.
تمیز رنگ و بو بر ما حرام است،
که ما پروردهٔ یک نوبهاریم
#مرتضی_رضوانفر پژوهشگاه‌میراث فرهنگی
کانال تلگرامی کتیبه