🔸دشواری‌های کتابخانه‌های دیجیتال
▫️گفتگو با #رسول_جعفریان
▫️رئیس کتابخانۀ دانشگاه تهران
.. کرونا زمینه ذهنی بهتری را برای کار در #فضای_مجازی پدید آورده است، اما به نظرم جز چند کار بسیار جزیی که به راحتی می‌شود از آنها صرف نظر کرد، اقدامی نشده است. فکر کنید، گذاشتن تعدادی کتاب رمان، یا آزاد کردن چند صد کتاب چاپی از سوی فلان دانشگاه، اینها مشکل ما را حل نمی‌کند. ما نیاز به یک انقلاب دیجیتالی در زمینه کتاب و مقاله داریم. این کار، نه از نظر ذهنی و نه عملی، زمینه جدی برای اجرا ندارد. شما ببینید، این #ایرانداک باید فعال‌ترین مرکز برای ارائه پایان نامه‌ها و رساله‌های دکتری باشد. همین الان شما سرانگشتی تعداد رساله‌ها و پایان نامه‌های کشور را در همه مراکز تحصیلات عالی حساب کنید و ببینید موجودی ایرانداک چه اندازه است. من فکر نمی‌کنم ده تا بیست درصد هم بشود.
https://mirasmaktoob.ir/fa/news/10076

🔸کتابخانه بدون تعطیلات
▫️#رسول_جعفریان
پیش از #کرونا، تا آنجایی که به #کتابخانه‌ها مربوط می‌شد، مطالعه کتاب، یا امانت در محل بود یا امانت گرفتن و بردن به منزل؛ و اما کرونا، تا اندازه ای ما را وادار کرده است تا بخشی از کارهای اداری و همین طور مطالعه و تحقیق را در منزل انجام دهیم و به نظرم، در باره کتابخانه، می توان و باید این کار را با وسعت بیشتری انجام داد.
با کمتر شدن رفت و آمد، دانشجویان و استادان ما وقت بیشتری برای مطالعه در منزل دارند، و کتابخانه ها باید ابزار لازم برای آنان را فراهم کنند. انتظار این که هر استادی کتابهای مورد نیاز را خریداری کند، نادرست است، پس الزاما یا باید از راه امانت، منابعش را تأمین کرد یا با کمک ارسال فایل. و اما متاسفانه هم امانت محدودیت عددی دارد، و هم ارسال فایل هر کتابی ناممکن است.
استادان در برخی از رشته ها می توانند فایل کتابهایی را که مشکل حقوقی ندارد تهیه کنند و کتابخانه‌ها هم در این جهت با تقویت کتابخانه‌های دیجیتال خود آنان را کمک کنند. این قدم مهمی است که باید عملی شود. در کنار آن بسیاری از دانشجویان رشته های فنی و ریاضی و پزشکی هم می توانند از پایگاههای اطلاعاتی، مقاله و کتاب بردارند، به شرط آن که دانشگاه‌ها حق اشتراک خود را برای گرفتن این پایگاه‌ها بپردازند و فقیر نباشند.
از تلاش خود دانشجو و استاد که بگذریم، تکلیف کتابخانه ها فراهم کردن زمینه مناسب برای تهیه منابع برای استادان است. برای این کار، همان طور که بارها گفته شده، مشکلات حقوقی مانع اصلی و مشکل نزم افزاری، مشکل گاه بزرگتر و اصلی‌تر! است. در این زمینه باید کار کرد و اصلا و ابدا معلوم نیست چه کسی مسوول است.
در کشورهای مثل کشور ما که در ذهن مردم، مسوول هر کاری دولت است، این مشکل هست که سیاستمداران ما چندان اهل کتاب و فرهنگ نیستند و کاری نمی‌کنند، و کار زمین مانده است. و اما در کشورهایی که نظام‌های متفاوتی دارند این کار در قالب عرضه و تقاضا شکل می گیرد. شرکت های خصوصی این کارها را انجام می دهند. آنجا که مسأله پرداخت هزینه است، دانشگاهها با خرید اشتراک و گاه خود اشخاص هزینه را متقبل می‌شوند، و آنجا که مجانی است البته توسط موسسه مردمی کارها تا حدودی انجام می‌شود.
هر چه هست، ما باید از زمان آزادی که در اختیار دانشجویان و استادان ما هست، استفاده بهینه‌ای داشته باشیم. روزهای آینده تعطیلات عید را در پیش داریم که اندکی بعد به رمضان هم وصل می شود. بنابر این این مساله نه فقط به خاطر کرونا و حتی تعطیلات، بلکه به خاطر این است که اهل تحقیق ممکن است شب تا صبح بیدار و مشغول مطالعه باشند، ضرورت دارد. ما به عنوان کتابخانه چه کمکی می‌توانیم در تهیه منابع به آنها بکنیم؟
به نظرم، کمترین وظیفه متوجه مدیران کتابخانه هاست که این امور را مراعات کنند و اگر رؤسای آنها خیلی اهل این امور نیستند، معاونین کتابخانه ها، در این باره برنامه ریزی کنند.
کند بودن تحقیق در بین ما، بخشی به خاطر همین تعلل‌هاست. دیدید، کشورهای نیرومند، چندین نوع واکسن ساختند و استفاده هم کردند. کشورهای پول دار هم مثل امارات خریدید و زدند، و ما هنوز اندر خم یک کوچه هستیم. بقیه امور هم همین طور است. این تحقیق و پژوهش است که در کنار مدیریت می‌تواند این سرعت را بیشتر کند. دنیای جدید، دنیای سرعت است، اما ما هنوز با ماشین‌های دیزلی در حال پیمودن راه هستیم.

🔸فهرست‌نویس یگانه دوران ما
▫️ذکر جَمیل #محمدتقی_دانش‌پژوه
▫️#رسول_جعفریان استاد دانشگاه تهران
🔹فایل پیوست را دانلود کنید

#کتاب🔸چشم روز
کتاب گفتگوی حامد زارع با رسول جعفریان منتشر شد
چشم روز حاصل گفتگوهای چند ساله #حامد_زارع با #رسول_جعفریان، استاد دانشگاه تهران در ٣۶۵ صفحه منتشر شد. در این کتاب علاوه بر زندگی و تجربیات شخصی جعفریان که تا کنون درباره آن صحبتی نشده  مباحث مطالب متنوعی با محوریت کتاب، دانشگاه، تاریخ، علم و تمدن منتشر شده است. چشم روز نسخه کاغذی ندارد و به صورت رایگان در اختیار علاقمندان قرار گرفته است.
فایل پی دی اف کتاب در وب‌سایت کتابخانه تخصصی تاریخ اسلام و ایران در دسترس قرار گرفته است.
شایان ذکر است که حامد زارع پیش از این گفتگوهایی با سید حسین نصر، رضا داوری اردکانی، غلامحسین ابراهیمی دینانی، غلامرضا اعوانی و مصطفی محقق داماد انجام داده بود.

#کتابخانه🔸خلف ایرج
کتابشناسی، تصحیح نسخ خطی و فهرست‌نگاری کتب کهن، #رسول_جعفریان را به افشار ایران‌شناس شبیه کرده است.
رسول جعفریان، مورخ سرشناس و مدیر فرهنگی به کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران آمده است تا بار دیگر، فصلی موفق را در عرصه کتابداری و مدیریت منابع علمی کشور تجربه‌ کند. او که پیش‌تر نیز با وجود محدودیت‌های مالی، تحولاتی چشمگیر در این مجموعه ایجاد کرده بود، اکنون با ایده‌هایی نو و رویکردی آینده‌نگر در پی ارتقای جایگاه این کتابخانه به سطحی ملی و بین‌المللی برآمده است. جعفریان با تأکید بر اهمیت دیجیتالی‌سازی منابع، در تلاش است تا آثار ارزشمند کتابخانه‌، از نسخ خطی گرفته تا پایان‌نامه‌های قدیمی را به گنجینه‌ای دیجیتال تبدیل کند و دسترسی همگان را به این منابع فراهم سازد... +

#تاریخ🔸مروری بر یک سند
▫️ناصرالدین شاه و تبدیل خالصه‌جات به اربابی برای ترویج فلاحت و زراعت
🔹#رسول_جعفریان
در اینجا سند با ارزشی را از سال ١٣١٢ ق تقدیم خوانندگان عزیز می‌کنم که از نظر تاریخ زمینداری در ایران جالب است. بر اساس این سند، ناصرالدین شاه، روستایی به نام هرچگان را در منطقه فریدن به دو تن از روحانیون اصفهان، حاج‌آقا نورالله (اصفهانی) و محمدحسن نایب الصدر واگذار کرده است. این قریه، از خالصه‌جات بوده و ناصرالدین شاه در این فرمان می‌گوید که این اقدام را برای "ترویج امر زراعت و فلاحت" انجام داده است. طبعا مقصود این است که وجود این قریه‌های خالصه‌جات اگر دست دولت بماند، درآمدی نخواهد داشت، و بهتر است آنها را به صورت اربابی و ملکیت درآورد تا ارباب و مالکان با به کارگیری کشاورزان روی آن زراعت کرده و درآمدی نیز که اینجا تعبیر "بالمناصفه" برای تقسیم منافع آن بکار رفته، نصیب دولت شود. معلوم است که همان وقت هم روشن بوده است که دولت تاجر خوبی نیست.
و اما نکته دیگر واگذاری آن به دو روحانی شهر اصفهان بوده که یکی از آنها حاج آقا نورالله نجفی اصفهانی است، کسی که سال‌ها بعد، در مشروطه، مشروطه‌خواه شد و با ظل‌السلطان درگیر بود. خانواده نجفی، از زمینداران معروف اصفهان بوده و هستند.. به هر روی، خالصه‌جاتی که سلاطین قاجار آن‌ها را ملکی و اربابی کردند، همچنان در اختیار این افراد بود تا در جریان اصلاحات ارضی تقسیم شد.
نکته دیگر، تأکید ناصر‌الدین شاه بر این است که نباید ظل‌السلطان، فرزند قدرتمندش در این باره مداخله کرده و مانع شود. همه منابع، متذکر می‌شوند که ظل‌السلطان برای خود دستگاه مستقلی داشت و جنوب ایران شامل اصفهان و فارس، برای سال‌ها ملک طلق او بود. شاید شاه با این مداخلات می‌خواست قدرت و سلطنت خود را به رخ او بکشد و حتی خودش برخی از روحانیون را تحریک می‌کرد تا در مقابل او بایستند تا احساس نکند فعال ما یشاء است.
این نکته هم جالب است که گفته است حق ندارند زمین را به تبعه خارجه بفروشند.
سند مورد بحث به شماره ١٠٣۴٧ در بخش اسناد کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران نگهداری می‌شود.
بسم الله تعالی شأنه العزیز
محل خاتم مبارک مغفور جنت‌مکان خلد‌آشیان ناصرالدین شاه قاجار
چون آبادی مملکت و ترویج امر زراعت و فلاحت مشهود خاطر مرحمت باهر اعلیحضرت همایونی است، هر کس از املاک خالصه را به اربابی و ملکیت استدعا نمایند، مرحمت می‌شود. از جمله قریه هرچگان خالصه واقعه در فریدن اصفهان را [که] به موجب این فرمان همایون از هذه السنه مسعوده یونت ئیل و مابعده بالمناصفه به اربابی و ملکیت جناب مستطاب شریعتمآب حاجی آقا نورالله مجتهد، و جناب مستطاب محمدحسن نایب الصدر مرحمت و واگذار فرمودیم که مالیات آنجا را همه ساله از قرار تشخیص دفترخانه مبارکه بپردازند، و ملک اربابی خودشان دانسته، غیر از فروش به تبعه خارجه به نحو تصرفات مالکانه در آنجا بخواهند مختار و مجاز باشند.
مقر آن که فرزند ارجمند کامکار والاتبار ظل‌السلطان حفظه‌الله تعالی قدغن نمایند قریه مزبور را به تصرف مشار الیهما بدهند و از مدلول این فرمان جهان مطاع تخلف و انحراف نورزند. المقرر معتمد السلطان مستوفیان عظام شرح فرمان همایون را ثبت و ضبط نموده و در [عهده] شناسند. شهر رمضان المبارک ١٣١٢