#چرا_شيعه_بعضي_از_روايات_صحيح #بخاري_را_قبول مي كند و بعضي ديگر را رد مي كند؟ آيا شيعه، بخاري را به عنوان راوي مسلمان قبول دارد؟ چرا شيعه فقط رواياتي كه با عقيده خود سازگاري دارد قبول مي پذيرد و در عين حال بعضي ديگري كه با عقيده شيعه همخواني ندارد رد مي كند آن هم از يك راوي؟
پاسخ :
شناخت و معرّفي «جوامع حديثي» شيعه و اهل سنت به عنوان شاخه اي از تاريخ حديث، در عموم كتاب ها و آثاري كه به بازشناسي علوم حديث پرداخته اند، به عنوان يك ضرورت اجتناب ناپذير دنبال شده است. يكي از اين جوامع حديثي مسلمانان از اهل سنت؛ «الجامع المسند الصحيح المختصر من أمور رسول الله صلي الله عليه و سلم و سننه و أيامه» معروف به «صحيح بخاري» مي باشد. در اين جا نگاهي كوتاه به زندگي نامه بخاري و كتاب حديثي او خواهيم داشت تا روشن شود كه اگر دانشمندان شيعه رواياتي از صحيح بخاري را نمي پذيرند، با استناد به دلايل حديث شناسي است و صِرف مسلمان بودن يك نويسنده، دليل بر پذيرفتن تمام عقايد و نوشته هاي او نخواهد بود.
معرفي محمد بن اسماعيل بخاري
ابو عبد الله محمد بن اسماعيل بخاري در سال 194ق در بخارا به دنيا آمد.او بخشي از تحصيلات خود را در وطن خود دنبال كرد، و براي تكميل معلومات و استفاده از مشايخ حديث به شهرهاي مشهور در خراسان، عراق، حجاز و شام مسافرت نمود. او به بغداد نيز بسيار سفر كرد و به جهت داشتن حفظ احاديث زياد و تبحّر در زمينه حديث شناسي مورد تكريم عالمان عصر خود قرار گرفت. او از علماي مشهوري؛ مانند مكّي بن ابراهيم بلخي، عبدان بن عثمان مروزي، عبيد الله بن موسي عبسي، أبو عاصم الشيباني، اسحاق بن راهويه و #احمد_بن_حنبل حديث آموخت. سرانجام بخاري در سال 256ق در «خرتنگ» يكي از روستاهاي سمرقند وفات يافت.
انگيزه بخاري از نوشتن كتاب «صحيح»
بخاري خود درباره انگيزه? فراهم آوردن صحيح گفته است: «روزي نزد استاد خود اسحاق بن راهويه بوديم كه گفت: چه مي شد اگر كتاب مختصري درباره سنت نبي فراهم مي كرديد! اين امر در دلم نشست و شروع به گردآوري جامع روايي صحيحي نمودم و صحيح خود را از ميان شش صد هزار روايت گرد آوردم».
او مي گفت: «من يك صد هزار حديث صحيح و دويست هزار حديث غير صحيح را در حفظ دارم»، و اين امر نشان گر كثرت روايات و نيز ضعيف و جعلي بودن بسياري ديگر از روايات در عصر بخاري است.
#بخاري بر اساس شرايطي روايات خود را انتخاب كرد كه عبارت اند از: اتصال سند تا طبقه صحابه، عدالت و ضابط بودن راويان. او گرچه بر اين شرايط تصريح نكرده، اما اين شرايط از شيوه او در كتاب قابل برداشت است.
#جايگاه_كتاب_صحيح_بخاري_نزد_اهل _سنت
#صحيح_بخاري در ميان #عالمان اهل سنت از جايگاه بس ممتازي برخوردار است، به گونه اي كه آن را تالي تلو قرآن و صحيح ترين كتاب ها پس از كتاب خدا دانسته اند.
#شافعي گفته است: «نخستين كتابِ حديث، صحيح بخاري و پس از آن صحيح مسلم است و اين دو كتاب پس از قرآن صحيح ترين كتاب ها هستند»*
نووي مي نويسد: «علما به يك صدا معتقدند كه صحيح ترين كتاب ها پس از قرآن صحيح بخاري و صحيح مسلم است و امّت همگي اين دو كتاب را پذيرفته اند. و كتاب بخاري در مقايسه با صحيح مسلم صحيح تر و فايده اش بيشتر است».
از اين عبارت ها كه از زبان مشهورترين عالمان و محدّثان اهل سنت ارائه شده مي توان برداشت كرد كه همگان صحيح بخاري را پس از قرآن معتبرترين كتاب مي شناسند و از صحيح مسلم در مرتبه? سوم ياد مي كنند*
البته عواملي وجود دارد كه صحيح بخاري از جايگاهي بلند نزد عالمان اهل سنت برخوردار است؛ عواملي مانند شخصيت مؤلف، قدمت كتاب، دقّت و احتياط در نگارش*
#صحيح_بخاري_و_نقدها
به رغم دفاع بخاري از صحّت روايات كتاب خود و نيز تأكيد بسياري از عالمان اهل سنّت بر اصح بودن صحيح بخاري پس از قرآن، نقدهاي قابل توجّهي از سوي برخي از علماي اهل سنت و عالمان شيعه بر اين كتاب شده است، كه به بيان چند نمونه بسنده مي شود*
1. تكميل نشدن كتاب در زمان حيات مؤلف: ابو الوليد باجي در مقدمه كتاب خود «في أسماء رجال البخاري» مي نويسد: «ابو اسحاق ابراهيم بن احمد مستملي گفته است: من كتاب بخاري را از نسخه? اصلي آن كه نزد محمد بن يوسف فربري بود استنساخ كردم و به مطالبي بر خوردم كه تمام نشده و صفحات سفيد داشت، از جمله اسامي روات كه فاقد شرح حال بود، يا احاديثي كه وضعيت آنها مشخص نبود»*
2. زياد بودن نقل به معنا در اين كتاب: گرچه نقل به معنا با رعايت تمام ضوابط از سوي پيشوايان ديني مجاز شمرده شده، اما اين به معناي برتري رواياتي كه حاوي نقل به معناست بر رواياتي كه در آنها نصّ عبارات معصوم آمده، نيست؛ زيرا چه بسا در نقل به معنا بخش هايي از
#علوم_حدیث_رجال
#ادامه_دارد👇🌺
پاسخ :
شناخت و معرّفي «جوامع حديثي» شيعه و اهل سنت به عنوان شاخه اي از تاريخ حديث، در عموم كتاب ها و آثاري كه به بازشناسي علوم حديث پرداخته اند، به عنوان يك ضرورت اجتناب ناپذير دنبال شده است. يكي از اين جوامع حديثي مسلمانان از اهل سنت؛ «الجامع المسند الصحيح المختصر من أمور رسول الله صلي الله عليه و سلم و سننه و أيامه» معروف به «صحيح بخاري» مي باشد. در اين جا نگاهي كوتاه به زندگي نامه بخاري و كتاب حديثي او خواهيم داشت تا روشن شود كه اگر دانشمندان شيعه رواياتي از صحيح بخاري را نمي پذيرند، با استناد به دلايل حديث شناسي است و صِرف مسلمان بودن يك نويسنده، دليل بر پذيرفتن تمام عقايد و نوشته هاي او نخواهد بود.
معرفي محمد بن اسماعيل بخاري
ابو عبد الله محمد بن اسماعيل بخاري در سال 194ق در بخارا به دنيا آمد.او بخشي از تحصيلات خود را در وطن خود دنبال كرد، و براي تكميل معلومات و استفاده از مشايخ حديث به شهرهاي مشهور در خراسان، عراق، حجاز و شام مسافرت نمود. او به بغداد نيز بسيار سفر كرد و به جهت داشتن حفظ احاديث زياد و تبحّر در زمينه حديث شناسي مورد تكريم عالمان عصر خود قرار گرفت. او از علماي مشهوري؛ مانند مكّي بن ابراهيم بلخي، عبدان بن عثمان مروزي، عبيد الله بن موسي عبسي، أبو عاصم الشيباني، اسحاق بن راهويه و #احمد_بن_حنبل حديث آموخت. سرانجام بخاري در سال 256ق در «خرتنگ» يكي از روستاهاي سمرقند وفات يافت.
انگيزه بخاري از نوشتن كتاب «صحيح»
بخاري خود درباره انگيزه? فراهم آوردن صحيح گفته است: «روزي نزد استاد خود اسحاق بن راهويه بوديم كه گفت: چه مي شد اگر كتاب مختصري درباره سنت نبي فراهم مي كرديد! اين امر در دلم نشست و شروع به گردآوري جامع روايي صحيحي نمودم و صحيح خود را از ميان شش صد هزار روايت گرد آوردم».
او مي گفت: «من يك صد هزار حديث صحيح و دويست هزار حديث غير صحيح را در حفظ دارم»، و اين امر نشان گر كثرت روايات و نيز ضعيف و جعلي بودن بسياري ديگر از روايات در عصر بخاري است.
#بخاري بر اساس شرايطي روايات خود را انتخاب كرد كه عبارت اند از: اتصال سند تا طبقه صحابه، عدالت و ضابط بودن راويان. او گرچه بر اين شرايط تصريح نكرده، اما اين شرايط از شيوه او در كتاب قابل برداشت است.
#جايگاه_كتاب_صحيح_بخاري_نزد_اهل _سنت
#صحيح_بخاري در ميان #عالمان اهل سنت از جايگاه بس ممتازي برخوردار است، به گونه اي كه آن را تالي تلو قرآن و صحيح ترين كتاب ها پس از كتاب خدا دانسته اند.
#شافعي گفته است: «نخستين كتابِ حديث، صحيح بخاري و پس از آن صحيح مسلم است و اين دو كتاب پس از قرآن صحيح ترين كتاب ها هستند»*
نووي مي نويسد: «علما به يك صدا معتقدند كه صحيح ترين كتاب ها پس از قرآن صحيح بخاري و صحيح مسلم است و امّت همگي اين دو كتاب را پذيرفته اند. و كتاب بخاري در مقايسه با صحيح مسلم صحيح تر و فايده اش بيشتر است».
از اين عبارت ها كه از زبان مشهورترين عالمان و محدّثان اهل سنت ارائه شده مي توان برداشت كرد كه همگان صحيح بخاري را پس از قرآن معتبرترين كتاب مي شناسند و از صحيح مسلم در مرتبه? سوم ياد مي كنند*
البته عواملي وجود دارد كه صحيح بخاري از جايگاهي بلند نزد عالمان اهل سنت برخوردار است؛ عواملي مانند شخصيت مؤلف، قدمت كتاب، دقّت و احتياط در نگارش*
#صحيح_بخاري_و_نقدها
به رغم دفاع بخاري از صحّت روايات كتاب خود و نيز تأكيد بسياري از عالمان اهل سنّت بر اصح بودن صحيح بخاري پس از قرآن، نقدهاي قابل توجّهي از سوي برخي از علماي اهل سنت و عالمان شيعه بر اين كتاب شده است، كه به بيان چند نمونه بسنده مي شود*
1. تكميل نشدن كتاب در زمان حيات مؤلف: ابو الوليد باجي در مقدمه كتاب خود «في أسماء رجال البخاري» مي نويسد: «ابو اسحاق ابراهيم بن احمد مستملي گفته است: من كتاب بخاري را از نسخه? اصلي آن كه نزد محمد بن يوسف فربري بود استنساخ كردم و به مطالبي بر خوردم كه تمام نشده و صفحات سفيد داشت، از جمله اسامي روات كه فاقد شرح حال بود، يا احاديثي كه وضعيت آنها مشخص نبود»*
2. زياد بودن نقل به معنا در اين كتاب: گرچه نقل به معنا با رعايت تمام ضوابط از سوي پيشوايان ديني مجاز شمرده شده، اما اين به معناي برتري رواياتي كه حاوي نقل به معناست بر رواياتي كه در آنها نصّ عبارات معصوم آمده، نيست؛ زيرا چه بسا در نقل به معنا بخش هايي از
#علوم_حدیث_رجال
#ادامه_دارد👇🌺
#ادوار_تاريخي_حديثِ_شيعه از #چهار جهت با #ادوار_تاريخي_حديثي_اهل سنت متفاوت است كه عبارتند از:⬇️⏬
1_#همان_گونه_كه در بررسي نخستين دوره از ادوار #حديثي_اهل_سنت؛ #يعني دوره #ممانعت_ازتدوين حديث #تبيين شد، #ممناعت حديث از سوي #پيامبر🌺 ـ صلي الله عليه و آله ـ و اهل بيت ـ عليه السّلام ـ و نيز محدّثان شيعه محكوم بوده و محققان #شيعه آن را دست آويزي براي اهداف سياسي #خلفا و مخالفت با #اهل_بيت ـ عليه السّلام ـ ارزيابي كرده اند، از اين رو عصري با عنوان دوره #ممانعت با تدوين حديث در تاريخ حديث #شيعه يافت نمي شود. به عبارت روشن تر #تاريخ_حديث شيعه تا عصر #رسالت و #امامت از اتصال كاملي برخوردار بوده و هيچ حلقه اي از آن نيافتاده است. به همين دليل نخستين دوره تاريخي #حديث شيعه را نخستين نگاشته هاي حديثي تشكيل مي دهد، البته با اين تفاوت كه نخستين نگاشته هاي حديثي اهل سنت حداقل يك سده با عصر رسالت فاصله دارد، اما نخستين نگاشته هاي حديث شيعه با عصر رسالت و امامت كاملاً متّصل است. 🌺 2_گردآوردندگان جوامع حديثي اوليه #اهل_سنت آنها را براساس سنت #شفاهي فراهم آوردند. در حقيقت #بخاري و #مسلم از روي شنيده هاي روايي كه از طريق #اساتيد به آنان منتقل شد به تدوين #صحيحين پرداختند، اما گردآورندگان جوامع اوليه حديثي #شيعه با #سنّّت مكتوب روبرو بوده اند كه ما آن را با عنوان اصول #اربعمأه مي شناسيم و از آن با عنوان شكل گيري ميراث روايي شيعه در قالب اصول اربعمأه و دوره دوم از ادوار تاريخ حديث شيعه ياد مي كنيم. اين دوره از اختصاصات تاريخ حديث شيعه است. 3. با توجه به اتصال حلقات حديث شيعه و نيز تكيه داشتن آن بر سنت مكتوب و نظارت #اهل بيت ـ عليه السّلام ـ بر عموم مكتوبات حديثي، پديده وضع و #جعل در مقايسه با حديث اهل سنت، به صورت محدودي در حديث #شيعه راه يافته است. اين امر پيراستن منابع روايي شيعه از احاديث #جعلي را از نگاه محدّثان شيعي در مقايسه با آنچه از نگاه #محدثان اهل سنت #مشهود است، با ضرورت كمتري مواجه ساخته و بدين خاطر ما به دوره تنقيح جوامع روايي در تاريخ حديث شيعه برنمي خوريم. هرچند تلاش هايي محدود؛ هم چون تدوين كتاب «الأخبار الدخيله» از علامه شوشتري در دوران معاصر انجام گرفته و خود بر ضرورت پيراسته ساختن كامل ميراث روايي شيعه پاي مي فشريم.
4_بايد اذعان كرد كه دانش هاي تخصصي حديث؛ همچون اصطلاحات حديثي، براي برخورد با بحران ها و ضعف هاي سندي و متني روايات بيشتر در بستر تاريخ حديث اهل سنت شكل گرفته و آنچه در تاريخ شيعه انجام گرفته ناظر به تحقيقات عالمان اهل سنت است و براي پر كردن خلا اين دانش ها در فرهنگ شيعي بوده است. البته #علم_رجال و #فقه_الحديث از اين امر مستثناست. از اين رو در بررسي ادوار تاريخ حديث #شيعه دوره اي را براي شكل گيري اين دانش ها اختصاص نداده ايم. بر اين اساس ادوار تاريخ حديث شيعه را به هشت دوره به شرح ذيل مي توان تقسيم كرد: الف. فراهم آوردن نخستين نگاشته هاي حديثي؛ ب. شكل گيري ميراث روايي شيعه در قالب اصول اربعمأه؛ ج. دوره تدوين جوامع اوليه حديثي شيعه ؛ د. دوره تكميل جوامع حديثي؛ هـ. دوره تبيين جوامع روايي؛ و. دوره تنظيم جوامع روايي؛ ز. دوره ركود دانش هاي حديثي؛ ح. دوره شكوفايي علوم حديث؛ علي نصيري، حديث شناسي،ج1، ص185
#علوم_حدیث
1_#همان_گونه_كه در بررسي نخستين دوره از ادوار #حديثي_اهل_سنت؛ #يعني دوره #ممانعت_ازتدوين حديث #تبيين شد، #ممناعت حديث از سوي #پيامبر🌺 ـ صلي الله عليه و آله ـ و اهل بيت ـ عليه السّلام ـ و نيز محدّثان شيعه محكوم بوده و محققان #شيعه آن را دست آويزي براي اهداف سياسي #خلفا و مخالفت با #اهل_بيت ـ عليه السّلام ـ ارزيابي كرده اند، از اين رو عصري با عنوان دوره #ممانعت با تدوين حديث در تاريخ حديث #شيعه يافت نمي شود. به عبارت روشن تر #تاريخ_حديث شيعه تا عصر #رسالت و #امامت از اتصال كاملي برخوردار بوده و هيچ حلقه اي از آن نيافتاده است. به همين دليل نخستين دوره تاريخي #حديث شيعه را نخستين نگاشته هاي حديثي تشكيل مي دهد، البته با اين تفاوت كه نخستين نگاشته هاي حديثي اهل سنت حداقل يك سده با عصر رسالت فاصله دارد، اما نخستين نگاشته هاي حديث شيعه با عصر رسالت و امامت كاملاً متّصل است. 🌺 2_گردآوردندگان جوامع حديثي اوليه #اهل_سنت آنها را براساس سنت #شفاهي فراهم آوردند. در حقيقت #بخاري و #مسلم از روي شنيده هاي روايي كه از طريق #اساتيد به آنان منتقل شد به تدوين #صحيحين پرداختند، اما گردآورندگان جوامع اوليه حديثي #شيعه با #سنّّت مكتوب روبرو بوده اند كه ما آن را با عنوان اصول #اربعمأه مي شناسيم و از آن با عنوان شكل گيري ميراث روايي شيعه در قالب اصول اربعمأه و دوره دوم از ادوار تاريخ حديث شيعه ياد مي كنيم. اين دوره از اختصاصات تاريخ حديث شيعه است. 3. با توجه به اتصال حلقات حديث شيعه و نيز تكيه داشتن آن بر سنت مكتوب و نظارت #اهل بيت ـ عليه السّلام ـ بر عموم مكتوبات حديثي، پديده وضع و #جعل در مقايسه با حديث اهل سنت، به صورت محدودي در حديث #شيعه راه يافته است. اين امر پيراستن منابع روايي شيعه از احاديث #جعلي را از نگاه محدّثان شيعي در مقايسه با آنچه از نگاه #محدثان اهل سنت #مشهود است، با ضرورت كمتري مواجه ساخته و بدين خاطر ما به دوره تنقيح جوامع روايي در تاريخ حديث شيعه برنمي خوريم. هرچند تلاش هايي محدود؛ هم چون تدوين كتاب «الأخبار الدخيله» از علامه شوشتري در دوران معاصر انجام گرفته و خود بر ضرورت پيراسته ساختن كامل ميراث روايي شيعه پاي مي فشريم.
4_بايد اذعان كرد كه دانش هاي تخصصي حديث؛ همچون اصطلاحات حديثي، براي برخورد با بحران ها و ضعف هاي سندي و متني روايات بيشتر در بستر تاريخ حديث اهل سنت شكل گرفته و آنچه در تاريخ شيعه انجام گرفته ناظر به تحقيقات عالمان اهل سنت است و براي پر كردن خلا اين دانش ها در فرهنگ شيعي بوده است. البته #علم_رجال و #فقه_الحديث از اين امر مستثناست. از اين رو در بررسي ادوار تاريخ حديث #شيعه دوره اي را براي شكل گيري اين دانش ها اختصاص نداده ايم. بر اين اساس ادوار تاريخ حديث شيعه را به هشت دوره به شرح ذيل مي توان تقسيم كرد: الف. فراهم آوردن نخستين نگاشته هاي حديثي؛ ب. شكل گيري ميراث روايي شيعه در قالب اصول اربعمأه؛ ج. دوره تدوين جوامع اوليه حديثي شيعه ؛ د. دوره تكميل جوامع حديثي؛ هـ. دوره تبيين جوامع روايي؛ و. دوره تنظيم جوامع روايي؛ ز. دوره ركود دانش هاي حديثي؛ ح. دوره شكوفايي علوم حديث؛ علي نصيري، حديث شناسي،ج1، ص185
#علوم_حدیث