Այն, որ 2020 թվականից հետո Իրանը արտաքին գլխավոր ուժն է, որին մենք կարող ենք ապավինել Հայաստանի նոր անվտանգային համակարգը կառուցելու հարցում է, անքննելի իրողություն է։ Ուստի էական է, որ մենք աշխատենք Հայաստան-Իրան հարաբերությունները նոր՝ ռազմավարական դաշնակցության մակարդակի բարձրացնելու համար։
Այս նպատակով Իրանի ամենահեղինակավոր օրաթերթերից մեկում՝ «Շարղ»-ում (Արևելք) լույս է տեսել իմ սյունակը՝ նվիրված հայ-իրանական հարաբերությունների ռազմավարական հիմնախնդիրներին և դրանում հանրային դիվանագիտության դերին։ Սյունակի ամբողջական պարսկերեն տարբերակը հասանալի է այս հասցեով՝ https://shorturl.at/ejsB9, իսկ հայերենն այստեղ՝ https://varuzhan.me/2023/08/21/armenianiranaxis/ ։

պ.գ.թ., թյուրքագետ Վարուժան Գեղամյան | @varuzhandragoman

Այս պահի դրությամբ Արցախի Հանրապետության նոր նախագահին չեն շնորհավորել ՀՀ դե-ֆակտո իշխանությունները։
Իսկ ընտրությունները դատապարտող հայտարարություններ են արել.

🇦🇿- Ադրբեջան
🇹🇷- Թուրքիա
🇺🇦- Ուկրաինա
🇬🇪- Վրաստան
🇲🇩- Մոլդովա
🇬🇧- Մեծ Բրիտանիա
🇵🇰- Պակիստան
🇪🇺- Եվրամիություն

Պատկերը շատ հստակ է։ Որևէ արտառոց բան չկա այն բանում, որ ՀՀ դե-ֆակտո իշխանությունները չեն շնորհավորում Արցախի նորընտիր նախագահին։ Չէ որ նրանք նույն կերպ, ինչպես Թուրքիան և Ադրբեջանը, Արցախը ճանաչում են Ադրբեջանի մաս։
Մնում է հայ ժողովուրդն իմանա իր անելիքը։

պ.գ.թ., թյուրքագետ Վարուժան Գեղամյան | @varuzhandragoman

Էրդողանի հետ ՀՀ դե-ֆակտո վարչապետի հեռախոսազրույցը կայացել է, ոչ մի հրապարակային նորություն: Թե ինչ է քննարկվել իրական և ինչ նախապայմաններով, կիմանանք առաջիկա օրերին:

​Սեպտեմբերի 12-ին Թուրքիայի նախագահ Էրդողանի և ՀՀ դե-ֆակտո վարչապետի միջև տեղի է ունեցել հեռախոսազրույց։ Թեև մեզ հայտնի չեն զրույցի մանրամասները, սակայն ինքնին զանգը մի քանի կարևոր բան է խորհրդանշում։

◾ Հեռախոսազրույցը տեղի ունեցավ Արցախի նախագահի ընտրություններից անմիջապես հետո։ Ուստի զրույցի հիմնական թեման Արցախն էր։ Փաստացի Հայաստանը պաշտոնապես թույլ է տալիս Թուրքիային լինել Արցախյան հակամարտության կողմ։ Սրանից առաջ դիվանագիտական մակարդակում մենք մշտապես Թուրքիայի այդ փորձերը տապալել ենք։ Այժմ ինքներս ենք բերում Թուրքիային և ներգրավվում խաղի մեջ։

◾Թուրքիայի նախագահի հետ խոսելով՝ հայկական կողմը լեգիտիմացրել է Թուրքիայի ազդեցության տարածումը մեր միկրո-տարածաշրջանում՝ Հարավային Կովկասում։ Սա բխում է բացառապես Թուրքիայի շահերից։ Եվ Թուրքիան մեծացնելու է նման միջամտությունները մեր ներքին ու արտաքին գործերին՝ այդպիսով Հայաստանը ներառելով իր ազդեցության գոտում (հիշենք թեկուզ Նեմեսիսի արձանի տեղադրման դեմ աշխատանքը, այժմ փաստացի Արցախի նորընտիր նախագահին չշնորհավորելու արգելքը)։

◾Եվ մի փոքրիկ դետալ։ Ըստ թուրքական և ադրբեջանական մեդիայում առկա արտահոսքի՝ երեք օր շարունակ ՀՀ դե-ֆակտո վարչապետը փորձել է կապ հաստատել Թուրքիայի նախագահի հետ, ինչին ստացել է մերժում։ Թե ինչ պայմանների բավարարման արդյունքում է կայացել հեռախոսազրույցը, ևս անհայտ է։

Հայաստանի դեպի Արևմուտք շրջադարձի կայացման պարագայում հենց Թուրքիան է (որպես ՆԱՏՕ անդամ) լինելու է Արևմուտքը մեզ համար՝ դրանից բխող հետևանքներով։

պ.գ.թ., թյուրքագետ Վարուժան Գեղամյան | @varuzhandragoman

Երեկվանից Շվեդիայի փողոցներում Ալիևի բռնապետական վարչակարգի դեմ փակցված պաստառներ են։ Առիթը՝ Ադրբեջանում հերթական քաղբանտարկյալի՝ Գուբադ Իբադօղլուի անազատությունն է։

պ.գ.թ., թյուրքագետ Վարուժան Գեղամյան | @varuzhandragoman

Ադրբեջանը շարունակում է Հայաստանի և Արցախի հանրապետությունների տարածքի վրա տարբեր ուղղություններից մանր հարձակումները: Վերջին երկու-երեք օրերին անդադար ադրբեջաբական կողմը թիրախավորում է հայկական դիրքերը, ինչպես նաև շարունակում տեղեկատվական հարձակումը` հայկական կողմին մեղադրելով հրադադարի խախտման մեջ: Ինչու՞: Կարծում եմ` կռահում եք:

պ.գ.թ., թյուրքագետ Վարուժան Գեղամյան | @varuzhandragoman

Թուրքիայի պաշտպանության նախարարությունը այսօր հերթական զգուշացումն է հնչեցրել Հայաստանի հասցեին` իբր խաղաղության կոչ անելով:
Գիշերն էլ շարունակել են հայկական դիրքերի ուղղությամբ կրակոցները: Ռազմա-դիվանագիտական ճնշումը շարունակվում է:

պ.գ.թ., թյուրքագետ Վարուժան Գեղամյան | @varuzhandragoman

​Ադրբեջանում և Թուրքիայում Հայաստանի հետ խաղաղության նախապատրաստության իրական մակարդակի մասին առավել լավ պատմում են թվերը։
Այսօր հրապարակվել է ադրբեջանական «Սոցիալական հետազոտությունների կենտրոնի» թարմ սոցիոլոգիական հարցումը, որտեղ երևում է, թե Ադրբեջանը իրականում ինչին է պատրաստվում՝ խաղաղության, թե պատերազմի։
Այսպես, արդյո՞ք պետք է Ադրբեջանը նոր պատերազմ սկսի Արցախում հարցին բնակչության մեծամասնությունը՝ 70 %-ից ավելին պատասխանել է դրական՝ «այո՛»։ Այս թիվը գրեթե չի նվազում։
Ադրբեջանի նման բռնապետական համակարգ ունեցող երկրում այսպիսի ցուցանիշը ոչ միայն ցույց է տալիս հանրային տրամադրությունները, այլև վկայությունն է պետական այն քարոզչության, որ վարում է այդ երկրի ղեկավարությունը։

պ.գ.թ., թյուրքագետ Վարուժան Գեղամյան | @varuzhandragoman

Մի հատ էլ մեծ չափով դնեմ արդյունքները։

պ.գ.թ., թյուրքագետ Վարուժան Գեղամյան | @varuzhandragoman

1918 թ. այսօրը` սեպտեմբերի 15-ին օսմանյան բանակը Էնվեր և Նուրի փաշաների գլխավորությամբ գրավեց Բաքուն: Մենք այսօրը գերազանցապես հիշում ենք որպես հայերի կոտորածի օր, սակայն դրանից զատ Բաքվի գրավումը փաստացի ձևավորեց Ադրբեջանի Հանրապետությունը: Չնայած վերջինս հռչակվել էր 1918-ի մայիսին, սակայն միայն սեպտեմբերին թուրքական բանակը գրավեց և հաստատվեց այն տարածքում, որը վրա պիտի լիներ հանրապետությունը: Ինչպես որ Կովկասում թուրքական պետություն ստեղծելու գաղափարը հորինվեց և մշակվեց Օսմանյան կայսրության կողմից, այնպես էլ ծրագրի իրականացումը նույնպես օսմաններինն էր: Ուստի այսօրվա Ադրբեջանը թուրքական քաղաքական նախագիծ է և շարունակում է այդպիսին լինել: Եվ պատահական չէ, որ Բաքվի գրավումը լայնորեն նշվում է մերօրյա Թուրքիայում:

պ.գ.թ., թյուրքագետ Վարուժան Գեղամյան | @varuzhandragoman

⚡️⚡️⚡️
Էրդողանը քիչ առաջ հայտարարեց, որ նախատեսում է կազմակերպել Էրդողան-Ալիև-Փաշինյան-Պուտին քառակողմ հանդիպում:

պ.գ.թ., թյուրքագետ Վարուժան Գեղամյան | @varuzhandragoman

Այն, որ Թուրքիան նաև Ռուսաստանի հետ նոր քաղաքական բանավեճի մեջ է, նկարագրել եմ երկու օր առաջ թողարկված այս հարցազրույցում՝ https://www.youtube.com/live/Jn-hmhfGGw4?si=GL3NrNFvy0sHqPB9&t=256

Նկարում ռուսախոս քրիստոնյա է Մոլդովայից և էթնիկ քուրդ, թրքախոս Թուրքիայից։
Առաջինը՝ Մոլդովայի Գագաուզիայի շրջանի ղեկավար Եվգենիա Գուտուլն է, երկրորդը՝ Թուրքիայի արտգործանախարար Հաքան Ֆիդանը։ Երկուսին միավորում է թյուրքական ինքնությունը։ Ավելի ճիշտ՝ Թուրքիան ամեն ինչ անում է, որ այդ ինքնությունը հիմք դառնա քաղաքական համագործակցության՝ իր ազդեցությունը տարածելով Մոլդովայում և այլուր։

պ.գ.թ., թյուրքագետ Վարուժան Գեղամյան | @varuzhandragoman

Մինչ բոլորի ուշադրության կենտրոնում Երևանի ընտրություններն են` Ադրբեջանը շարունակում է սպառնալիք պարունակող և վերջնագրային ոճի հայտարարություններ անել` նշելով, որ իբր Հայաստանը պատրաատվում է հարձակման, ուստի «Ադրբեջանը ստիպված է պատաախանելու»: Կուտակումներն ու կրակոցները, ինչպես նաև քարոզչական հարձակումը Ադրբեջանի կողմից չեն դադարում:

պ.գ.թ., թյուրքագետ Վարուժան Գեղամյան | @varuzhandragoman

⚡️⚡️⚡️ Ադրբեջանը զանգվածային հրետանային հարձակում է սկսել Արցախի վրա։ Մասնավորապես՝ Ստեփանակերտ և Մարտունի ուղղություններով։ Սա ոչ այլ ինչ է, քան նոր պատերազմ։

պ.գ.թ., թյուրքագետ Վարուժան Գեղամյան | @varuzhandragoman

Ինչքան հակահայ պետք է լինես, որ Արցախի վրա հարձակման պարագայում ՀՀ պաշտպանության նախարարության անունից հրապարակես հաղորդագրություն, որ «ՀՀ սահմաններին կայուն է»։


պ.գ.թ., թյուրքագետ Վարուժան Գեղամյան | @varuzhandragoman

Ադրբեջանում արգելափակեցին TikTok-ը։ Եվս մեկ նշան, որ գործողությունները կարող են ընդունել էլ ավելի լայնամասշտաբ բնույթ։

պ.գ.թ., թյուրքագետ Վարուժան Գեղամյան | @varuzhandragoman

Արցախի պաշտպանության բանակի պաշտոնական հայտարարությունը.

«Սեպտեմբերի 19-ին` ժամը 13։00-ի սահմաններում ադրբեջանական զինուժը շփման գծի ողջ երկայնքով խախտել է հրադադարը` հասցնելով հրթիռահրետանային հարվածներ»։

պ.գ.թ., թյուրքագետ Վարուժան Գեղամյան | @varuzhandragoman

Ադրբեջանի պաշտպանության նախարարության վերջին հայտարարությունը ևս նույն՝ ավելի լայնամասշտաբ պատերազմական գործողությունների անցնելու մասին է։ Մասնավորապես, քարոզչությամբ ակնարկում են, որ հայ բնակչությանը պատրաստ են միակողմանի թողնել դուրս գան Արցախից այսպես կոչված «հումանիտար միջանցքներով»։ Ադրբեջանը ձգտում է շատ էժան պատերազմի և լիարժեք հայաթափման։ Իսկ ինչո՞ւ ոչ, եթե ՀՀ դե-ֆակտո իշխանությունը «կայուն խաղաղության» մեջ որևէ բան չի ձեռնարկում։

պ.գ.թ., թյուրքագետ Վարուժան Գեղամյան | @varuzhandragoman

Արցախը Ադրբեջանի կազմ մտցնելու գլխավոր կողմնակից Եվրամիության գլխավոր բանակցող Տ. Կլաարի գրառումն է, որով փաստացի արդարացնում է Ադրբեջանի գործողությունները՝ որպես պատասխան իբր հայերի կողմից տեղադրված ականների։


պ.գ.թ., թյուրքագետ Վարուժան Գեղամյան | @varuzhandragoman