.
🔹 سرمقاله امروز «دنیای اقتصاد»:

شهریاران خانه‌‌‌های نیم‌‌‌ساخته

👤 نوید رئیسی؛ سردبیر «دنیای اقتصاد»:

✍️ «کشورهای عربی، بیابان‌‌‌های خشک را به زمین‌‌‌های حاصل‌‌‌خیز تبدیل کرده‌‌‌اند.» این عبارتی بود که دونالد ترامپ، در اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۴ در ستایش روند توسعه کشورهای حاشیه جنوبی خلیج‌فارس بر زبان راند.

✍️ این ستایش، ناخودآگاه ذهن را به زمانی می‌‌‌برد که جیمی کارتر، رئیس‌‌‌جمهور دموکرات ایالات‌‌‌متحده، در سفر خود به تهران در دی‌ماه ۱۳۵۶، ایران را «جزیره ثبات در یکی از بی‌‌‌ثبات‌‌‌ترین مناطق جهان» توصیف کرد.

✍️ طی این دوره تقریبا ۴۷ساله، خط و ربط‌‌‌ سیاسی کشورها و وضعیت اقتصادی در شمال و جنوب خلیج‌فارس زیر و زبر شده است.

✍️ اقتصاد ایران که در سال ۱۳۵۷ حدود ۸۰درصد اقتصاد عربستان و سه‌برابر اقتصاد امارات بود، در سال ۱۴۰۳ کمتر از نصف اقتصاد عربستان و حتی کوچک‌تر از اقتصاد امارات شده است. در همین بازه زمانی، اقتصاد قطر تقریبا به نصف اقتصاد ایران رسیده است.

✍️ این تصویر ناخوشایند، پرسش‌‌‌های مهمی را در مورد «روند توسعه جنوب خلیج‌فارس» پیش می‌‌‌کشد؛ توسعه‌‌‌ای که مانند ایران ۴۷سال پیش بر مدار خودکامگی در گردش است.

✍️ آیا آنچه مشاهده می‌‌‌کنیم تکرار تاریخی رویایی شکوهمند است که ناگزیر در غیاب توسعه اجتماعی-سیاسی با شکست مواجه می‌شود؟

✍️ حتی مستبدترین حاکمان نیز آموخته‌‌‌اند چنانچه بخواهند شب‌‌‌ها در آرامش سر بر بالین بگذارند، باید در مسیر حفاظت از نوعی «قرارداد اجتماعی» بین دولت و ملت گام نهند و در مقابل انحصار قدرت چیزی هم به مردمان عرضه کنند.

✍️ رانت نفت می‌‌‌تواند به‌‌‌سهولت دموکراسی‌‌‌ها را به سمت پوپولیسم و دیکتاتوری‌‌‌ها را به سمت حامی‌‌‌پروری منحرف ‌‌‌کند. نفت اما در همین حال می‌‌‌تواند در دستان «حاکمان واقع‌‌‌گرا» به شمشیری برنده برای تحکیم قدرت از مسیر پیش‌برد توسعه تبدیل شود.

✍️ شاید هیچ‌چیز بهتر از عکس یادگاری دونالد ترامپ با محمد الشرع که زمانی نه‌چندان دور تصویرش با جایزه ۱۰میلیون دلاری بر صفحه وزارت امور خارجه آمریکا نقش بسته بود، نتواند «منطق واقع‌‌‌گرایانه حاکم بر روابط بین‌الملل» را به صورت عریان نمایش دهد.

✍️ «واقع‌‌‌گرایی نفتی-عربی» البته تنها به روابط با غرب خلاصه نمی‌شود؛ عربستان، قطر و امارات تلاش کردند تا شراکت امنیتی با ایالات‌‌‌متحده را به‌‌‌وسیله تجارت گسترده‌‌‌تر با چین متعادل کنند.

✍️ شاخه‌‌‌های مختلف ناکارآمدی‌‌‌های حکمرانی در ایران همگی از تنه قیم‌‌‌مآبی منشعب شده و از ریشه آرمان‌‌‌گرایی تغذیه می‌کنند. آرمان‌‌‌گرایی در معنای انکار قواعد زمینی حاکم بر اقتصاد، سیاست، جامعه و بر همین سیاق، روابط بین‌الملل، همان سنگ‌بنای ناراستی بود که دیوار حکمرانی ایران در دهه ۱۳۶۰ بر آن استوار شد.

✍️ این نگاه آرمان‌‌‌گرایانه، سخاوتمندانه به حکمرانان جایگاه قیم‌‌‌هایی را اعطا کرد که بنا بر تشخیص خود نه‌تنها اقتصاد، سیاست و جامعه ایرانی، بلکه جهانیان را هدایت کنند. نتیجه طبیعی این نگاه، ابتنای بیش از پیش مدیریت اقتصاد، سیاست و جامعه بر دستور و سیاست خارجی بر تقابل بود.

✍️ ایده‌‌‌آل‌‌‌گرایی قیم‌‌‌مآبانه در پشت سر چیزی جز اقتصاد و منابع طبیعی تخریب‌شده، مردمان گرفتار معیشت، سیاست خارجی درگیر با تنش‌‌‌های مدوام، دولتی ورشکسته و البته انبوه کاسبان توسعه‌‌‌نیافتگی بر جا نگذاشته است. دقیقا از همین روست که بسیاری، واقع‌‌‌گرایی را به عنوان بدیل آرمان‌‌‌گرایی، نیاز فوری حکمرانی امروز ایران می‌‌‌دانند.

✍️ حکمرانی غیرایده‌‌‌آل اما واقع‌‌‌گرا، در مقام مقایسه، دست‌‌‌کم با این مزیت همراه است که دولت‌‌‌ها را در دام انزوا و ملت‌‌‌ها را در تله توسعه‌‌‌نیافتگی گرفتار نکنند.

✍️ امیران توسعه‌‌‌گرای امروز خاورمیانه را می‌‌‌توان با پیش‌‌‌داوری‌‌‌های بدبینانه مورد قضاوت قرار داد، اما در همان حال، همچنان باید اندیشید که چرا این شهریاران چنین در میان مردمان محبوب شده‌‌‌اند. حتی تجربه‌‌‌های غیرایده‌‌‌آل نیز می‌‌‌توانند برای دولت‌‌‌ها و ملت‌‌‌ها درس‌‌‌آموز باشند.

#دنیای_اقتصاد #سرمقاله #حکمرانی_ایده_آل #حکمرانی_واقعگرایانه #نفت #توسعه

✅ کانال رسمی روزنامه دنیای اقتصاد👇
@den_ir