✍️نیازهای پلاسکویی
(مروری بر پلاسکو از منظر چند عدد و رقم)

محمدرضا اسلامی

🔥ديروز سالگرد #پلاسکو بود. دربارۀ سوختن و فروریختن پلاسکو صحبتهای زیادی شده (و بیشتر هم خواهد شد)، اما ذکر چندنکته درباره اين حادثه بی مناسبت نیست:

🔵پلاسکو درسال 2017 میلادی، یعنی در قرن بیست ویکم فروریخت. آنچه در این باره حائز اهمیت است اینکه

✔️درسال 2017 میلادی، در هیچ یک از دانشگاههای ایران (دولتی/آزاد)، رشته مهندسی ایمنی سازه ها در برابر آتش یا
Structural Fire Safety
در مقطع کارشناسی (یا کارشناسی ارشد) وجود نداشت (و هنوز هم ندارد!). چرا؟

✔️درسال 2017 میلادی، به رغم وجود انبوه آزمایشگاههای مقاومت مصالح، تکنولوژی بتن و... حتی یک آزمایشگاهِ تجهیز شده به نام «آزمایشگاه آتش» وجود نداشت (و هنوز ندارد؟).
«آزمایشگاه آتش» به این مفهوم که یک کوره در دانشگاه/مرکز تحقیقاتی، نصب شده باشد که امکان قرارگیری المانهای سازه ای «با مقیاس واقعی» درش میسر باشد و همزمان با حرارت، «امکانِ بارگذاری» ممکن باشد. چرا درمیان انبوهِ اینهمه آزمایشگاه، چنین امکانی را نداشتیم؟ پاسخ خواهم داد.

✔️درسال 2017 میلادی ، نیم سطر در مبحث دهم #مقررات_ملی_ساختمان ایران دربارۀ طرح سازه های فولادی دربرابر آتش نوشته نشده بود(هنوز هم نوشته نشده است). چرا؟
همه می دانند که فولاد نسبت به بتن دربرابر آتش ضعیفتر است و این ضعف باعث می شود تا درهنگام حرارت، به سرعت افتِ مقاومت در اعضای سازۀ فولادی رخ دهد. اما چرا در #مبحث_دهم مقررات ملی حتی به قدر نیم سطر به این بحث پرداخته نشده بود(و هنوز نشده)؟

✔️استانداردِ کشورهای انگلستان، ژاپن، آلمان و... به طور صریح ضوابطی درخصوص طراحی سازه فولادی دربرابر آتش دارند. تا پیش از پلاسکو، حتی یکی از این استانداردها در ایران ترجمه کامل و چاپ نشده بود.
ترجمه که کاری ندارد، چرا «استانداردِ ترجمه شده» نداشتیم؟

🔵همه اینها فکت/واقعیتهای تلخ درخصوص مطالعات مهندسی ایمنی سازه ها درآتش در ایران است. پلاسکو با سازۀ فولادی اش، آتش گرفت و به یکباره اینها برما رخ عیان کرد. «هزار راهِ نرفته» و انبوهِ تنبلی متراکمِ تاریخی مراکز تحقیقاتی ما، طشتش همراه با پلاسکو از آسمان به زمین افتاد.

🔵بیش از ده دانشگاه در چین روی بحث آتش کارِ جدی می کنند. برای ما که دست به واردکردنمان از چین خوب است، چرا دراین زمینه از چین چیزی نیاورده بودیم؟

🔵کلِ ایمن سازی سازه ها دربرابر آتش به ٢مورد محدود بود: اول مبحث سوم مقررات ملی (که ضوابط «معماری» مثل ابعاد پلّه و راههای فرار و... را بیان می کند) دوم: زدن پوشش ضدحریق روی اعضا. اما دانش طراحی سازه دربرابر آتش؟ خیر. حتی از نوع چینی اش.

▪️اما چرا چنین است؟

در سال 2011 که سونامی و زلزله #توهوکو رخ داده بود وقتی که به شهر ایشینوماکی رفتم و دیدم یک مدرسه ابتدایی در آتش سوخته، متحیر شدم که آب و آتش؟ سونامی و آتش دیگر چه صیغه ای است؟
درمنطقه توهوکو متوجه شدم که بیش از 310 مورد «آتشِ پس از سونامی» در #ژاپن ثبت شده بود. یعنی باوجودی که آب در شهرها بوده است ولی بازهم تعداد قابل توجهی سازه به دلیل آتش از بین رفته اند.
پس از این ماجرا متوجه شدم که ژاپن از سال 1923 که توکیو در زلزله و «آتشِ بعداز زلزله» از بین رفت، روی بحث آتش کار کرده اند و انجمن مهندسی آتش دراین کشور وجود دارد. پس از آن متوجه شدم در آلمان، آمریکا، انگستان و چین هم روی این بحث کار جدی می شود.

▪️اما تا زمان پلاسکو، کسی را خیالی نبود به این بحث.

▪️حالا پلاسکو فروریخته و به یکباره اساتید دانشگاه ما بیدارشده اند که پایان نامه های دانشجویی دربحث رفتار سازه ها درآتش تعریف کنند و فلان استادی که در ٢٠سال کارش حتی یک مقاله هم دراین باره منتشرنکرده بود، حالا سه چهار دانشجوی دکترا و ارشد دربحث آتش گرفته!

▪️این یک واقعیت تاریخی است که برای ما اقوام شرق، فن آوری/تکنولوژی/دانش، موضوعی «وارداتی» است و بنا به مقتضیاتِ روز/الزام، به یکباره «نیاز» به یک بحث، سربلند می کند و «آن لحظه» همه به دنبال «ترجمه/کپی کاری/خرید» از غرب (و این روزها از چین) می افتند.
«نیازِ پلاسکویی»، پارسال در چنین روزی رخ بر ما عیان کرد.

🔵سوال را صریح و بی پرده بخوانیم: چرا بجز دانشگاه خواجه نصیرالدین طوسی (جناب دکتر یحیایی) و فعالیت محدودی در پژوهشگاه زلزله(جناب دکتر بسطامی)، کارِ جدی در ایران نشده بود؟
چرا حالا به یکباره این میزان کپی کاریِ بی کیفیت در بحث مدلسازی آتش دارد انجام می شود؟

▪️فن آوری و دانش در ایران از غرب آمده است. این گونه نیست که تا پیش از بازشدنِ دکّان یک موضوع به سراغش برویم؛ تتبع وپژوهش و تحقیق کنیم؛ خودمان مولّد ماجرایی باشیم؛ باید دکانِ موضوعی بازشود؛ آنگاه به دنبالش می افتیم. دکانِ پلاسکو، حالا باز شده. نیازِ پلاسکویی رخ نمایی کرد. امروز وقت، وقتِ مطالعات آتش شده است.
t.iss.one/solseghalam