✍️سرنوشتِ تلخ نیروگاههای هسته ای در ژاپن

محمدرضا اسلامی

🔴ژاپن، کشوری که بمباران هسته ای شده است، بیش از پنجاه #راکتور_هسته_ای برای تولیدِ #برق دارد. مروری بر وضعیتِ نیروگاههای هسته ای کشور ژاپن، ما را به نکات مهمی رهنمون می سازد. اتفاقاتی که طی چند سال اخیر رخ داده و حرفها و تجربه های بسیاری برای ما (و دیگر کشورها) به همراه دارد. درسهایی که بشر (فارغ از ملّیت و نژاد) دارد به بهایی گزاف، می آموزد:

🔹 یک - تا پیش از سال 2011 حدود 30% برقِ کشور ژاپن از راکتورهای هسته ای تامین می شد.

🔹 دو - برنامه «افزایش» تولید برق از انرژی هسته ای برای تامین 40% انرژیِ کشور وجود داشت. این «استراتژی ملیِ تولید انرژی» بود در کشوری که عاری از منابع زیرزمینی نفت وگاز است.

🔹 سه – ژاپن کشوری #زلزله_خیز است.

🔹 چهار - پس از وقوع زلزله و سونامی 11 مارس 2011 #توهوکو، نیروگاه هسته ای #فوکوشیما آسیب دید. #آلودگی_هسته ای باعث شد تا 140هزار شهروند ژاپنی در شعاع 20 کیلومتری فوکوشیما «خانه های خود» را ترک کنند. (به عدد توجه کنیم: 140هزار نفر)

🔹 پنج- فعلاً گفته می شود که شواهدی از افزایشِ آمار #سرطان در پیرامونِ فوکوشیما وجود ندارد ( والله اعلم)

🔹 شش- در روز ششم ماه مه 2011 (یعنی « 25 روز » بعد از زلزله و سونامی) آقای نائوتو کان ، نخست وزیر وقت ژاپن ، گفت دستورِ خاموشی #نیروگاه_هسته_ای هامااُوکا را صادر کرده چون نگرانی از #ریسک یک زلزله با بزرگای 8 وجود دارد.

🔹 هفت- در ماه ژوئن 2011 (یعنی حدود هفتاد روز بعد از زلزله) عنوان شد که 80% ژاپنی ها نسبت به ادامه کار کردن نیروگاه هسته ای بدبین شده اند.

🔹 هشت- تابستانِ آن سال (به دلیل خاموش شدن تعدادی از نیروگاههای هسته ای) ژاپنی ها تابستان را با مشکلِ کمبود #انرژی سر کردند (در این باره همان سال در وبلاگ ارزیابی شتابزده مطالب زیادی نوشتم. اینکه چطور دستگاههای خنک کننده هوا را در خانه و اداره خاموش می کردند).

🔹 نه – مهر ماهِ همان سال (با وجودِ کمبودِ انرژی در کشور) کابینه نائوتو کان ، اعلام کرد که : «اعتمادِ عمومی به ایمنیِ انرژی هسته ای در کشور دچار آسیب شدید شده است و دولت "برنامه #کاهش استفاده" از #انرژی_هسته ای را در دستور کار دارد».

🔹 ده- تمام نیروگاههای هسته ای ژاپن ، یکی پس از دیگری از مدار خارج شدند و آخرین واحد (از پنجاه وچهار راکتورِ مذکور) در پنجم ماه مه سال 2012 ( یعنی کمتر از 13ماه بعد از زلزله) از مدار خارج شد.
پس از چهل و یک سال ، این اولین بار بود که ژاپن کلاً در تولیدِ برق ، از انرژی هسته ای استفاده ای « نمی کرد».

🔹 یازده- به دلیلِ مشکل کمبودِ انرژی در تابستانِ همان سال (2012) دولت ، ناچار شد دوباره یکی از واحدهای نیروگاه هسته ای «اُیی» را به مدار بازگرداند. این روند همچنان ادامه یافته و دولت از سرِ ناچاری، برخی دیگر از نیروگاههای خاموش شده را به مدار بازگردانده ( مثلاً نیروگاه هسته ای سِندای در تابستان دوسال پیش ، به دلیل کمبود برق)

🔹دوازده – جنبش ضدیت با انرژی هسته ای همچنان توسط عده ای از فعالین مدنی ژاپنی دنبال می شود. ولی چه چاره؟
گرم کردن اجاقِ تولید بدون برق؟ ژاپن کشوری است که درآمدش از محلِ تولیدِ محصولات صنعتی است. کارخانه های #تویوتا و #هوندا و نیسان و مزدا و میتسوبیشی و هیتاچی و #پاناسونیک «و غیره»... برای کار کردن ، به برق نیاز دارند.

🔴آخر- وقوع زلزله و سونامی عظیم 11 مارس 2011 ، کشور ژاپن را در برابر مشکلات بسیاری قرار داد اما شاید بتوان گفت مشکلِ آلودگی نیروگاه هسته ای (و به تبع آن مشکل انرژی) در سطحی فرای مشکلات دیگر قرار داشت و دارد. خرابی هایِ ناشی از یک زلزله را می توان بازسازی کرد. خرابی هایِ گسترده سونامی را می توان بازسازی کرد. ولی #آلودگی_هسته ای را خیر. مشکلِ فوکوشیما، پس از چرنوبیلِ #شوروی، بزرگترین تجربه بشر در این بحث است. اما این بار ژاپن در برابرِ مشکلِ بزرگتری نسبت به روسیه قرار دارد.
تردیدِ جدی نسبت به بکارگیری پنجاه واحد راکتور هسته ای.

چه فسونِ نافرجامی،
به امیدِ بی‌انجامی ...

* * *
📌پی نوشت 1: اینکه ژاپنی ها چگونه از آن بحرانِ #کمبود_انرژی ، عبور کرده اند ، خود محل بحثی دیگر است . بحرانی که اگر کشوری دیگر با آن دست به گریبان بود، شاید زمینگیر می شد.

📌پی نوشت 2: این بحث، به رغمِ اهمیتش ، جدی و مستمر در کشور ما ( در رسانه ها و حتی مراکز تخصصی) دنبال نشده است.
ژاپنی ها خیلی بد ، اطلاعات می دهند و خیلی هم سخت و قطره چکانی. امّا پیگیریِ سرنوشت #فوکوشیما، امری بسیار مهم و ضروریست. شاید، چنان مشغولیم به بحث های سیاسی بین خودمان ، که چندان مجالی برای پرداختن «به دیگران» را نداریم.

نظر به خویش ، چنان بسته ام که جلوۀ دوست /
جهان گرفت و مرا ، فرصتِ تماشا نیست
(اقبال)

#ژاپن
#فوکوشیما
#آلودگی_هسته_ای #زلزله_توهوکو

https://t.iss.one/solseghalam

✍️لطفا وزارت نیرو را نابود نکنید


🔷 در دوره تصدی علی اکبر محرابیان در وزارت صنایع، واحدهای کارخانه فولاد در «خشک ترین دشت های کشور» احداث شد. مثلا:
✔️فولاد نی ریز (فارس) در یکی از خشک ترین مناطق استان فارس
✔️فولاد اردکان یزد
✔️فولاد سبزوار و ...

جانمایی و ایجاد 7 طرح بزرگ فولادی 800 هزار تُنی در مناطق فاقد زیر ساخت های تامین #آب، «کارنامۀ» کسی است که امروز قرار است مدیریت کلان و #حکمرانی_آب کشور را به عهده بگیرد.

🔷 صنعت #فولاد وابسته به #آب است. آب در آن می‌چرخد و پمپ‌هایی با ظرفیت حدود ساعتی 35 هزار مترمکعب، آب را پمپ می‌کند و بعد از گذران سیکلی (بخش عمدۀ) این آب تبخیر می‌شود. سوء مدیریت‌های علی اکبر محرابیان در حوزه آب و محیط زیست که منجر به خشکسالیِ برخی دشت ها و مناطقِ اطراف مجتمع‌های صنعتی فولاد در کشور شد، این صنعت را بیش از پیش با مشکل رو‌به‌رو کرد.

🔷چطور کسی که واحدهایِ صنعتی فولاد (که صنایع «پُر آب بَر» محسوب می شود) را در مناطقِ خشک کشور احداث کرده، به صدر مصطبه وزارت نیرو می گماریم که #مشکلات#آب کشور را حل کند؟

(میزان مصرف آب به ازای تولید هر تُن فولاد حدود 28 متر مکعب است که از این مقدار کمتر از 2 درصد بازیافت شده و بقیه دور ریز می شود)

🔷در میانۀ بی برقی ها و کم آبی های اخیر، مدیریتِ یکی از تخصصی ترین وزارتخانه های کشور قرار است که به فردی سپرده شود که کم ترین تخصص و #تجربه را در این حوزه داراست.

🔷 #برق، قلب فناوری‌های مدرن است و ما امروز به دلیل مشکلاتِ تحریم/سرمایه گذاری با #مشکل_تامین_برق برای واحدهای صنعتی مواجه هستیم. همزمان با مشکل برق، مسئلۀ #آب به عنوان یکی از کلیدی ترین مشکلات کشور، چیزی نیست که بتوان با تصمیمی سیاسی آن را به فردِ بدونِ تجربه علمی/اجرایی سپرد.

🔷در میان ده ها مدیر کارآزموده در بدنه وزارت نیرو، و از میان صدها متخصصِ آشنا به صنعت برق و چالش های حکمرانی آب، انتصابِ فردی که «هیچ دانش فنی و سابقه اجرایی» در وزارت نیرو ندارد، به چه معناست؟

🔷انتصاب علی اکبر محرابیان به مدیریت وزارت نیرو در شرایط کمبود برق و خشکسالی باعثِ وهن وزارت نیروست.

▪️ تا کِی باید گمان کنیم که با انتصابِ «افراد سیاسی» می توانیم «مشکلاتِ فنی» را حل کنیم؟

▪️ تا کی و تا چه زمانی باید گمان کنیم که مدیریتِ ارشدِ یک «وزارتخانه تخصصی» می تواند کاملا با مسائل آن وزارتخانه «بیگانه» باشد؟

▪️چرا در مملکتی که بخاطر مشکل سرمایه گذاری خارجی با مشکلاتِ بی برقی مواجه شده، به دنبال «حلّ مساله» با یک «انتصاب سیاسی» هستیم؟

🔷مگر یک انسان چه میزان «نبوغ» می تواند داشته باشد، که انتظار داشته باشیم پیچیده ترین مسائلِ صنعت آب و برق را دستانِ یک نابغۀ بی تجربه بسپاریم؟ و مگر با «فرضیه نبوغ» می توان دست به ریسک زد و زیربناهایِ آب و برقِ یک کشور را به دستانِ «بی تجربه» سپرد؟
و اساسا چه «شواهدی بر نبوغ» در محرابیان هست که امروز وزارت نیرو را اینگونه #تحقیر می کنیم؟

🔷بدنه وزارت نیرو، یکی از وزارتخانه های کشور است که برای ادارۀ آن باید از «منابع انسانی کارآزموده» بهره برد. در لیستِ ارایه شده از دولت سیزدهم به مجلس، افراد کارآزموده و توانمندی هم حضور دارند ولی آقایان نمایندگان مجلس! لطفا وزارت نیرو را نابود نکنیم.


#وزارت_نیرو
#تحقیر
#بحران_آب
#بحران_برق
#تجربه #محرابیان
🌐t.iss.one/solseghalam

✍️ تویوتا و جنرال موتورز، فردگرایی یا کار گروهی؟
(شکست جنرال موتوز پس از نَود سال!)


🖊محمدرضا اسلامی

چند روز پیش (چهارم ژانویه) در خبرها منتشر شد که پس از نوَد سال (از سال 1931) که جنرال موتورز مقام اول تولید و فروش خودرو در کشور آمریکا بود، سال گذشته این مقام را به رقیب ژاپنی خود یعنی #تویوتا باخت و ۲۰۲۱ اولین سالی بود که رسما فروش این کارخانه ژاپنی (در کشور آمریکا) از جنرال موتورز بیشتر بوده است. (لینک خبر🔻)

درباره این خبر توجه به چند نکته ضروری است:

✅ یک– مساله کیفیت در تولیدات تویوتا
افزایش «کمّیت» تولید محصول در کارخانجات تویوتا، مترادف با «اُفت کیفیت» نبوده و این یک نکته کلیدی است. خانواده/گروه تویوتا بر مبنای «کیفیت» شکل گرفته و این مقامِ جدید از این بابت حائز توجه است که گروه تویوتا توانسته با حفظ کیفیت، کمرِ رقیب کمّی کارِ خود را بشکند.

✅دو- تویوتا و مساله دسترسی به منابع اولیه
تویوتا در شرایطی «کمّیت» محصولات خود را افزایش می دهد که تقریبا به هیچ یک از منابع اولیه برای تولید محصول (در خودِ ژاپن) دسترسی ندارد!
نه سنگ آهن در ژاپن وجود دارد، نه گاز، نه برق ارزان. هیچ یک.
تمام پارامترهای اولیه برای تولید محصول در تیراژ بالا، در ژاپن موجود نیست. سنگ آهن را باید با «کشتی» (!) از استرالیا حمل (وارد) کنند. مهمترین مولفه انرژی در تولید (یعنی برق) با چالش جدی در ژاپن مواجه است.
برخلاف کشورهای اروپایی یا آمریکا که دسترسی به «برق هسته ای» ممکن است، در ژاپن به دلیل مساله زلزله، توسعه نیروگاه هسته ای یک «ریسک» محسوب می شود و لذا ژاپنی ها حتی در«تولید برق» با محدودیت/ملاحظات بسیار، مواجه بوده/هستند.

#برق و #فولاد دو رکن کلیدی در تولید محصولات صنعتی محسوب می شوند.

تویوتا در شرایطی کمیت را افزایش داد که نه کیفیت را باخته و نه میزانِ «دسترسی» اش به منابع اولیه فرقی کرده است! و این یعنی یک معجزه.

✅سه– تویوتا و منابع انسانی
جنرال موتورز در سرزمین پهناور آمریکا به انواعِ منابع اولیه دسترسی دارد. حتی از بابتِ دسترسی به «منابع انسانی» (و talent) مدیرانِ جنرال موتورز براحتی به برترین استعدادهای هندی، چینی، ترکیه ای، ایرانی، مصری و... دسترسی دارند در حالی که مدیران تویوتا (عمدتا) فقط با ژن ژاپنی در حال اداره گروه اقتصادی تویوتا هستند.

در اینباکسِ مدیران اداره منابع انسانی جنرال موتورز، روزانه انبوهی ایمیل فارغ التحصیلان دانشگاههای استنفورد، ام.آی.تی، برکلی، میشیگان و... وارد می شود. ایمیلهایی از افرادی با ملیتهای مختلف. در حالی که به سختی (شاید محال) می توان یک "مدیرِ ارشدِ غیر ژاپنی" در تویوتا پیدا کرد.


❌این چگونه ممکن است؟

برای ذهنهایی که عادت کرده اند همه چیز را در چند پاسخِ سرراست و شسته رُفته تحلیل کنند، نمی توان پاسخی برای این سوال یافت.
پاسخ به این سوال، کوتاه، روشن و خطی نیست. پاسخ به این سوال متضمّن یک شرط است و آن پذیرفتنِ «پیچیدگی» هاست. پاسخ اگر آسان بود، نیسان هم تویوتا می شد. حتی هوندا (که در کمّیت/کیفیت بارها تا نزدیکی تویوتا آمده) هم اینگونه می شد.

گروه تویوتا، یک صندوق سربسته است. مجموعه «ساختارهایی» که شرکت (امپراطوریِ) تویوتا بر مبنای آن بنا شده، اصلا واضح و روشن نیست.
بخشی از پیچیدگیها مبتنی بر روند ثبت اختراعات، تحقیق و توسعه... و اساسا «فن آوری» است. اما بخشی دیگر، مبتنی بر ساختارهای «روابط انسانی» است.

مولوی در بیتی می گوید:
نقشی که بر دل می زند
بر دیده گر پیدا شدی/

هر دست و رو ناشسته ای (!)
چون شیخِ ذالنّون آمدی

کنایه و تعبیر مولانا که می گوید «فردِ دست و رو ناشسته ای که به دنبال "جهش" است» در این بحث مصداق دارد. اگر «نقش» و علت، براحتی پیدا و مشخص بود که «فورد» هم می توانست تویوتا شود.

🔵تویوتا و مساله حقوق و مزایا

یکی از مهمترین مسائل در طراحی ساختارِ سازمانها و بنگاههای بزرگ اقتصادی، «مساله حقوق مدیران» است. مدل ژاپنی کاملا با مدل آمریکایی در این بحث متفاوت است. در یادداشت قبل به این موضوع پرداخته شد که حقوق خانم مری باررا مدیرعامل جنرال موتورز 250 برابر حقوق یک مهندس ساده در همان مجموعه است. و این چیزی است که در مدل ژاپنی (طراحی سازمان) اصلا و ابدا پذیرفتنی نیست.
(مدل آمریکایی اصالت را به مدیر می دهد)

🔴 گفت بر قانونِ خویش

موفقیت تویوتا در بحثِ کمیت و کیفیت، مبتنی بر «طراحی مدلِ سازمانی»(بدون کپی برداری) و لحاظ کردنِ «محدودیت» های ژاپنی است. جلال آل احمد در مقاله ای درباره گاندی می گوید: کسی که از نردبانِ ضعفهای بشری بالا رفت و به رهبری قوم رسید. تویوتا، نه از نردبان ضعف، که از نردبانِ محدودیت بالا رفته است. مدیرانِ ژاپنی، حتی در دل آمریکای رقیب، کارخانه تاسیس کردند وبا شعبۀ تولید کمِری در ایالت کنتاکی توانستند کمَر رقیب را بشکنند.
نه با شعار، بلکه در عمل.


t.iss.one/solseghalam