У осетин охотники также имели свой особый язык, swanon єvžag. Суть его заключалась в иносказательном наименовании зверей, а также предметов, так или иначе связанных с охотой, с тем, чтобы звери и злые духи не прознали про охотничьи замыслы. Соответственно, основной принцип «охотничьего» языка заключался в использовании эвфемистической лексики вместо табуированной. Основной охотничий лексический фонд относится к наименованиям зверей, птиц и названий оружия.

Например:
Æfsatijy lævar - сырдтæ - звери
ærtižæstug 'трехглазый' - дзæбодур (диг.) - тур
ždyxtšy 'с закрученными рогами' - дзæбидыр (ир.) - тур
Šyrdony dymæg / Širdoni dumæg 'хвост Сирдона' - рувас/робас - лиса
tugc'ir 'кровопийца',; sybyrdym 'короткохвостый' - стай - барс
æxšnirsæg 'чихающий' (диг.)/ birægmaræn 'то, чем убивают волка' - топп - ружье
и. šærfæn 'то, чем вытирают'/ д. cæggænæn 'то, чем режут звено' - кард - нож

Источник: Камболов Т.Т. "Очерк истории осетинского языка"
#рухс_ссудз
#рс_этнографи

Дзырд «чъири» куыд равзæрди æмæ цы нысан кæны.

Дзуры: Хъуыссæты Залинæ - филологон наукæты кандидат
Ныффыста: Хуыбылты Жаннæ
#рухс_ссудз
#рс_этнографи

УАСТЫРДЖИЙЫ КУЫВД

О, Уастырджи, табу Дæхицæн!
Лæгты Дзуар дæ, æмæ нын ахъазгæнæг у!
Фæндаггоны фарс дæ, зæгъгæ, фыдæлтæй баззад.
Бæлццонæй, бынæттонæй де уазæг стæм!
Нæ бæлццæттæ хорз фæндæгтыл фæцæуæнт æмæ дзагармæй сæ къонатыл сæмбæлæд!
Сызгъæринбазыр Уастырджи, кæстæрарæх æмæ зондджынхистæрæй куыд цæрæм, ахæм арфæ ракæн!
Нæ кæстæртæ фидаруæраг æмæ зондджынсæр куыд уой уыцы амонд ратт!
О, Уастырджи! Ды байрагæй бæх кæныс, лæппуйæ — лæг, æмæ нæ кæстæртæ — де уазæг!
Фыдбылызæй сæ бахиз! Тыхгæнæджы къух сæм ма æрбауадз!
Бынаты æмæ фæндагыл дæр кæддæриддæр дзæбæх куыд уой, уыцы арфæ сын дæ цæст бауарзæд!

*сылгоймæгтæ йын йæ ном нæ дзурынц
#рухс_ссудз
#рс_этнографи

Две цитаты из Нартского эпоса, которые связывают предыдущие посты про хъама и слово богъ - бугай:

[Сатана] дзуры Батырадзмæ: "Нарты богърæгъæуттæ æрцæуынц, семæ сæхæст кæн". Æцæгæйдæр Нарты богърæгъæуттæ æрцæйцыдысты сæдæ-сæдæйæ. Батырадз сæм бацыди, йæ сæр сæм фæдартдта æмæ кæй стъæпп ласы, уый дард фæхауы, афтæмæй Нарты богърæгæуттæй иу [дæр] хъæумæ не 'рбахæццæ ис".
/ Возвращаются [с пастбищ] нартовские стада бугаев, схватись с ними». И в самом деле, [в это время с пастбищ] возвращались многотысячные нартовские стада бугаев. Батыраз вышел к ним навстречу, выставил вперед свою голову, и кого [из них] ударит, тот падает далеко, и так из нартовских стад ни один бугай не вернулся в селение».*

"Борæты адæмæн сæ къæхтæ цидхъыты кæмттыл ныллыгтæ сты, æмæ сæ туг калдис, стæй сæ кафт ныууагътой. Кафты бар радтой Батрадзæн. Йæ цæнгтæ фмистæг кодта, дынджыр къухтæ дардыл аппæрста æмæ сын сæ цилхъытыл кафын байдыдта, къахфындзтыл æрзылдис. Разылдис та æмæ къахы зæвæттæй цилхъыты кæмттæ ныкъкъуымых кодта. Хæрдмæ-иу фæхаудис æмæ сын ныцъцъæлтæ кодта йæ къæхты бын см цилхъыты".
/ «Люди из рода Бората изрезали ноги об острия мечей и
истекали кровью, затем они остановили свой танец. Позволили станцевать Батразу. Он засучил рукава, раскинул широко свои большие руки и начал танцевать на их мечах, прошел круг на носках. Прошел еще один круг и пятками затупил острия мечей. Стал подпрыгивать вверх и изломал под своими ногами их мечи».*

Нартские сказания - воистину энциклопедия осетинского менталитета, жизни, уклада. Своего рода библия осетинской культуры и философии. Как в каждом слове я нахожу смыслы через Этимологический словарь, так каждому явлению, кажется, можно обнаружить ответы или подсказки в Нартском эпосе. Два разных поста, но ключи и дополнения к ним в одном источнике.

* Цитаты обнаружены в интереснейшей научной работе Анзора Дарчиева "О военном культе аланов".
#рухс_ссудз
#рс_этнографи