Ўзбекистондан АҚШга кўчиш ва янги стартап бошлаш ҳақида
Мен 2024 йили Стэнфордда ўқишга кетишимдан жуда хурсанд эдим. Чунки бу дастурга киришга аввалги йил хам харакат килгандим. Бунинг бир неча сабаблари бор эди. Биринчиси, сўнгги йилларда ўзимни маълум маънода комфорт зонада ҳис қила бошлаганим эди. Бунга икки асосий сабаб бўлиши мумкин, деб ўйладим. Биринчиси — атрофимдаги бизнес жамоатчилиги ва тадбиркорларнинг “юкумли хотиржамликлари”, иккинчиси эса — 4 йил давомида такси бизнеси ва кейинги йилда овқат етказиб бериш соҳасида икки компания билан рақобатлашиб асабий чарчоқ борлиги эди.
Ўзбекистонда бизнес муҳити маълум маънода стрессли. Атрофимдаги кўп тадбиркорлар бундай муҳитда оптимизм ва энергияни сақлаб қолиш учун кўп саёҳат қилишади. Мен ҳам 2023 йилда 14 марта чет элга сафар қилдим ва уларнинг ярми дам олиш учун бўлган экан. Кимдир бизнеси барқарор даромад келтираётган бўлса, ўзини қийнамасдан яхши ҳаёт кечиришга ҳаракат қилади. Лекин ўша вақтда ўзимни “усишдан тухтаб колган” ёки нафақага чиққан инсондек ҳис қила бошладим. Бу ҳолат менга ёқмай қолди.
Ўзбекистонда яна нимадир бошлаш ҳақида ўйлаш эса менинг эътиборимни мавжуд бизнеслардан чалғитиши ва бозорнинг кичиклиги сабабли мени руҳлантирмас эди. Стэнфордга бориш менга дунёда бўлаётган ўзгаришларни ўрганиш, янги дўстлар билан танишиш ва “перезагрузка” учун бир умид эди.
Шундай ҳам бўлди. Стэнфордда дунёда бўлаётган сунъий интеллект (AI) инқилоби ҳақида ҳар куни гапирилар эди, ва мен шу инқилобнинг бир қисми бўлишим кераклигини тушундим.
Ўқиш давомида Walgreens дорихонасига борганимда бир ғоя пайдо бўлди (бу ғоя ҳақида алоҳида ёзаман) ва шу ҳақда бир неча кун ўйладим. Ҳамкурсларим билан маслаҳатлашганимда, улар ҳам бу ғоянинг аҳамияти жуда катта эканини айтишди. Шу ғоядан илҳомланиб, ўқишдан кейин ва бўш вақтларда ишлай бошладим. Москва ва Германиядан муҳандислар жалб қилиб, биринчи прототипни яратдик. Бунинг ҳаммаси 7-8 кун ичида амалга ошди.
Менга Ўзбекистонга қайтиш ўрнига АҚШда қолиб, янги стартапга фокус қилиш муҳим эканлиги ойдинлашди. Ўзбекистондаги ишлар ва жараёнлар мени ўз “камровига” тортиб, қайтиб чарчашга олиб келиши мумкин эди.
Кўчиш қарори жуда жиддий ва қийин қарор эди. Аввалги бошлаган 7 та компаниям мендан кучишни талаб килмаган эди. Узимга тушунарли бозорда ва тилда ишлаган эдим. Мен ота-онам бу ҳақда нима дейишар экан деб ўйладим, яна рафикам 10 йилдан бери ишлаб келаётган севимли институтини тарк этиши, фарзандларим мактаб ва боғчаларини ўзгартириши керак бўлади.
Биринчиси, ота-онам билан гаплашдим, чунки ота-онам дуолари менга жуда мухим. Улар менинг каттароқ иш қилиш орзум борлигини билашарди ва шунинг учун биринчи куннинг ўзидаёқ қўллаб-қувватлашди. Кейин рафикам билан гаплашдим. Унга АҚШдаги гўзал истиқболлар ҳақида гапирдим.
Аллоҳ меҳрибон, ундан тўғри қарорлар қилишни сўрасак, йўл кўрсатади.
Яна бу қарорга тўлиқ келишишимга Стэнфорддаги менторим Суреш сабаб бўлди. У менга график кўрсатиб: “Сен ҳозир комфорт зонасидан чиқиб, ўсиш зонасига ўтмоқчисан. Лекин, бунга эришиш учун куркув ва урганиш зонасидан ўтишинг керак”, деди. Мен кейинги катта лойихамни килиш учун узимни кийнашим ва катта рискли карорлар кабул килишим кераклигини тушундим.
Шундан кейин барча оила аъзоларимиз учун самолётга чипта олдим. Мақсад, ўқиш тугаганидан кейин бир ҳафта ичида кўчиб келиш ва тезрок ишга киришиш эди.
Олдинда мавхумлик кутарди: жамоа йўқ, маҳсулот йўқ, сотувлар йўқ... Лекин менда яхши келажакка ишонч бор эди.
Жуда узун булиб кетди, давомини кейинрок езаман...
Мен 2024 йили Стэнфордда ўқишга кетишимдан жуда хурсанд эдим. Чунки бу дастурга киришга аввалги йил хам харакат килгандим. Бунинг бир неча сабаблари бор эди. Биринчиси, сўнгги йилларда ўзимни маълум маънода комфорт зонада ҳис қила бошлаганим эди. Бунга икки асосий сабаб бўлиши мумкин, деб ўйладим. Биринчиси — атрофимдаги бизнес жамоатчилиги ва тадбиркорларнинг “юкумли хотиржамликлари”, иккинчиси эса — 4 йил давомида такси бизнеси ва кейинги йилда овқат етказиб бериш соҳасида икки компания билан рақобатлашиб асабий чарчоқ борлиги эди.
Ўзбекистонда бизнес муҳити маълум маънода стрессли. Атрофимдаги кўп тадбиркорлар бундай муҳитда оптимизм ва энергияни сақлаб қолиш учун кўп саёҳат қилишади. Мен ҳам 2023 йилда 14 марта чет элга сафар қилдим ва уларнинг ярми дам олиш учун бўлган экан. Кимдир бизнеси барқарор даромад келтираётган бўлса, ўзини қийнамасдан яхши ҳаёт кечиришга ҳаракат қилади. Лекин ўша вақтда ўзимни “усишдан тухтаб колган” ёки нафақага чиққан инсондек ҳис қила бошладим. Бу ҳолат менга ёқмай қолди.
Ўзбекистонда яна нимадир бошлаш ҳақида ўйлаш эса менинг эътиборимни мавжуд бизнеслардан чалғитиши ва бозорнинг кичиклиги сабабли мени руҳлантирмас эди. Стэнфордга бориш менга дунёда бўлаётган ўзгаришларни ўрганиш, янги дўстлар билан танишиш ва “перезагрузка” учун бир умид эди.
Шундай ҳам бўлди. Стэнфордда дунёда бўлаётган сунъий интеллект (AI) инқилоби ҳақида ҳар куни гапирилар эди, ва мен шу инқилобнинг бир қисми бўлишим кераклигини тушундим.
Ўқиш давомида Walgreens дорихонасига борганимда бир ғоя пайдо бўлди (бу ғоя ҳақида алоҳида ёзаман) ва шу ҳақда бир неча кун ўйладим. Ҳамкурсларим билан маслаҳатлашганимда, улар ҳам бу ғоянинг аҳамияти жуда катта эканини айтишди. Шу ғоядан илҳомланиб, ўқишдан кейин ва бўш вақтларда ишлай бошладим. Москва ва Германиядан муҳандислар жалб қилиб, биринчи прототипни яратдик. Бунинг ҳаммаси 7-8 кун ичида амалга ошди.
Менга Ўзбекистонга қайтиш ўрнига АҚШда қолиб, янги стартапга фокус қилиш муҳим эканлиги ойдинлашди. Ўзбекистондаги ишлар ва жараёнлар мени ўз “камровига” тортиб, қайтиб чарчашга олиб келиши мумкин эди.
Кўчиш қарори жуда жиддий ва қийин қарор эди. Аввалги бошлаган 7 та компаниям мендан кучишни талаб килмаган эди. Узимга тушунарли бозорда ва тилда ишлаган эдим. Мен ота-онам бу ҳақда нима дейишар экан деб ўйладим, яна рафикам 10 йилдан бери ишлаб келаётган севимли институтини тарк этиши, фарзандларим мактаб ва боғчаларини ўзгартириши керак бўлади.
Биринчиси, ота-онам билан гаплашдим, чунки ота-онам дуолари менга жуда мухим. Улар менинг каттароқ иш қилиш орзум борлигини билашарди ва шунинг учун биринчи куннинг ўзидаёқ қўллаб-қувватлашди. Кейин рафикам билан гаплашдим. Унга АҚШдаги гўзал истиқболлар ҳақида гапирдим.
Аллоҳ меҳрибон, ундан тўғри қарорлар қилишни сўрасак, йўл кўрсатади.
Яна бу қарорга тўлиқ келишишимга Стэнфорддаги менторим Суреш сабаб бўлди. У менга график кўрсатиб: “Сен ҳозир комфорт зонасидан чиқиб, ўсиш зонасига ўтмоқчисан. Лекин, бунга эришиш учун куркув ва урганиш зонасидан ўтишинг керак”, деди. Мен кейинги катта лойихамни килиш учун узимни кийнашим ва катта рискли карорлар кабул килишим кераклигини тушундим.
Шундан кейин барча оила аъзоларимиз учун самолётга чипта олдим. Мақсад, ўқиш тугаганидан кейин бир ҳафта ичида кўчиб келиш ва тезрок ишга киришиш эди.
Олдинда мавхумлик кутарди: жамоа йўқ, маҳсулот йўқ, сотувлар йўқ... Лекин менда яхши келажакка ишонч бор эди.
Жуда узун булиб кетди, давомини кейинрок езаман...
Шакар истеъмоли ва Тошкентдаги лимон чой хакида
Ўзбекистонда шакар ва ширинликлар истеъмоли ортиб, семизлик ва саломатлик муаммоларига олиб келмоқда. Жуда куп ешларнинг корин куйганини курасиз. Яқинда Тошкентга борганимда лимон чой буюртма қилдим ва албатта "шакарсиз" деб айтишга тўғри келди. Акс ҳолда, ярим пиёла шакар солишлари ҳеч гап эмас.
Масалан, Силикон водийсида кўпчилик фит (ихчам) бўлишга ҳаракат қилади ва спорт билан фаол шуғулланади. Венчур фондларининг партнерлари (бошкарувчилари) ҳам саломатликларини сақлашга алоҳида эътибор қаратишади, чунки уларнинг айтишича, касал ёки эрта ўлиши мумкин бўлган венчур инвесторга ҳеч ким маблағ ишониб бермайди. Фондларнинг ҳаёти 10 йил бўлгани учун, улар 10 йилларини сог утказишлари керак ).
Шакарни рационда камайтириш ҳақида ўйланг. Бу нафақат саломатлик учун фойдали, балки сизга самарадорликни ошириш ва фикрлашни тиниқлаштиришга ёрдам беради. 😊
Ўзбекистонда шакар ва ширинликлар истеъмоли ортиб, семизлик ва саломатлик муаммоларига олиб келмоқда. Жуда куп ешларнинг корин куйганини курасиз. Яқинда Тошкентга борганимда лимон чой буюртма қилдим ва албатта "шакарсиз" деб айтишга тўғри келди. Акс ҳолда, ярим пиёла шакар солишлари ҳеч гап эмас.
Масалан, Силикон водийсида кўпчилик фит (ихчам) бўлишга ҳаракат қилади ва спорт билан фаол шуғулланади. Венчур фондларининг партнерлари (бошкарувчилари) ҳам саломатликларини сақлашга алоҳида эътибор қаратишади, чунки уларнинг айтишича, касал ёки эрта ўлиши мумкин бўлган венчур инвесторга ҳеч ким маблағ ишониб бермайди. Фондларнинг ҳаёти 10 йил бўлгани учун, улар 10 йилларини сог утказишлари керак ).
Шакарни рационда камайтириш ҳақида ўйланг. Бу нафақат саломатлик учун фойдали, балки сизга самарадорликни ошириш ва фикрлашни тиниқлаштиришга ёрдам беради. 😊
Бизнес тренерлар ва семинар танлашда мулоҳаза.
Яқинда бир дўстим бизнес тренернинг Instagram саҳифасига ҳавола юбориб, шундай савол берди: "Шу тренернинг дарсига боришни тавсия қиласанми?" Бунга ўхшаш саволларни аввал ҳам олганман, шунинг учун умумлашган жавоб беришга ҳаракат қиламан.
Агар сиз ўзингиз танимаган тренернинг дарсига боришни режалаштираётган бўлсангиз, аввал уни яхшилаб ўрганинг ("background check" қилинг). Ҳар қандай соғлом бизнеснинг мақсади мижозлар муваффақияти оркали усишни таъминлашдир. Агар тренер мижозларига қандай қиймат бериш ҳақида гапирса ва уларнинг муваффақиятини намойиш этса, бу яхши белги.
Аммо, агар унинг ижтимоий тармоқлардаги саҳифалари асосан ўз шахсий ҳаётининг реклама қилиши ва бойликларини кўз-кўз қилиши билан тўлган бўлса (масалан, ҳашаматли уйлар ёки машиналар), билингки, унинг асосий эътибори ўзида. Катта эҳтимол билан, сиз унинг бойишига хизмат қиладиган фойда манбаи бўлиб қоласиз.
Ҳар қандай соғлом ва узоқни кўзлаган бизнес мижозларининг узоқ муддатли муваффақияти ҳақида ўйлаши керак. Шунинг учун танловингизни мулоҳаза билан қилинг.
Шунингдек, шундай семинарларга боришдан кўра, китоб ўқиш кўпроқ фойда келтиради деб ҳисоблайман. Биз одатда осон йўлни қидириб, кимдир бизнинг муваффақиятимиз учун тезкор ечимни "миямизга солиб қўяди" деб ўйлаймиз ва бунга ортиқча пул тўлаймиз.
Қисқаси, тренер ва семинарларни танлашда мулоҳаза билан ёндашинг!
@paiziev24
Яқинда бир дўстим бизнес тренернинг Instagram саҳифасига ҳавола юбориб, шундай савол берди: "Шу тренернинг дарсига боришни тавсия қиласанми?" Бунга ўхшаш саволларни аввал ҳам олганман, шунинг учун умумлашган жавоб беришга ҳаракат қиламан.
Агар сиз ўзингиз танимаган тренернинг дарсига боришни режалаштираётган бўлсангиз, аввал уни яхшилаб ўрганинг ("background check" қилинг). Ҳар қандай соғлом бизнеснинг мақсади мижозлар муваффақияти оркали усишни таъминлашдир. Агар тренер мижозларига қандай қиймат бериш ҳақида гапирса ва уларнинг муваффақиятини намойиш этса, бу яхши белги.
Аммо, агар унинг ижтимоий тармоқлардаги саҳифалари асосан ўз шахсий ҳаётининг реклама қилиши ва бойликларини кўз-кўз қилиши билан тўлган бўлса (масалан, ҳашаматли уйлар ёки машиналар), билингки, унинг асосий эътибори ўзида. Катта эҳтимол билан, сиз унинг бойишига хизмат қиладиган фойда манбаи бўлиб қоласиз.
Ҳар қандай соғлом ва узоқни кўзлаган бизнес мижозларининг узоқ муддатли муваффақияти ҳақида ўйлаши керак. Шунинг учун танловингизни мулоҳаза билан қилинг.
Шунингдек, шундай семинарларга боришдан кўра, китоб ўқиш кўпроқ фойда келтиради деб ҳисоблайман. Биз одатда осон йўлни қидириб, кимдир бизнинг муваффақиятимиз учун тезкор ечимни "миямизга солиб қўяди" деб ўйлаймиз ва бунга ортиқча пул тўлаймиз.
Қисқаси, тренер ва семинарларни танлашда мулоҳаза билан ёндашинг!
@paiziev24
Ходимларга “мотивация бериш” хакида.
Ўзбекистонда ривожланаётган бизнес доираларида "ходимларга мотивация бериш" мавзуси тобора долзарб бўлиб бормоқда. Бу ҳақида гап кетганда, мен Даниел Пинкнинг "Мотивация 2.0" китобидаги ғояларни эслашни лозим деб биламан. Унинг назариясига кўра, одамларни узоқ муддатли ва чуқур мотивацияга ундаш учун анъанавий "мукофот ва жазо" (carrot-and-stick) моделидан воз кечиш зарур.
Шундан келиб чиқсак, мотивация, асосан, ички (intrinsic) бўлиши лозим. Биз ички мотивацияси бор ходимларни топишга ва уларнинг бу кучини сўндирмасликка эътибор қаратишимиз керак. Ортиқча назорат, кам ойлик ёки мажбурий мослашувлар каби ҳолатлар ички мотивацияни тушириши мумкин.
@paiziev24
Ўзбекистонда ривожланаётган бизнес доираларида "ходимларга мотивация бериш" мавзуси тобора долзарб бўлиб бормоқда. Бу ҳақида гап кетганда, мен Даниел Пинкнинг "Мотивация 2.0" китобидаги ғояларни эслашни лозим деб биламан. Унинг назариясига кўра, одамларни узоқ муддатли ва чуқур мотивацияга ундаш учун анъанавий "мукофот ва жазо" (carrot-and-stick) моделидан воз кечиш зарур.
Шундан келиб чиқсак, мотивация, асосан, ички (intrinsic) бўлиши лозим. Биз ички мотивацияси бор ходимларни топишга ва уларнинг бу кучини сўндирмасликка эътибор қаратишимиз керак. Ортиқча назорат, кам ойлик ёки мажбурий мослашувлар каби ҳолатлар ички мотивацияни тушириши мумкин.
@paiziev24
Ўзбекистонда электромобилларни қувватловчи компанияларни электр тармогидан узилиши ва Кадастр идораси томонидан улар жойлашган ҳудудларни ноқонуний эгалланган деб баҳоланаётгани ҳақида Spot.uz хабар берди. Бу ҳолат, аслида, ушбу бизнес кимгадир қизиқ бўлиб, улар ўзларига жой тайёрлаётганликларини кўрсатадиган ҳолат бўлиши мумкин. Бу жуда ачинарли.
Сиз катта инвестиция қилиб, янги бизнесни йўлга қўясиз, мижозларни тайерлайсиз, бозорни ривожлантирасиз, аммо тайёр бизнесни қизиққан доиралар келиб эгаллайди. Бу нафақат ачинарли, балки бу ҳолат келажакда инвесторлар сонини янада камайишига сабаб бўлади.
Бир танишим ресторан бизнеси ҳақида қизиқ фикр билдирганди: “Бизда кириш қийин ёки тавсия қилинмаган соҳалар кўплиги туфайли, кўп ақлли тадбиркорлар ресторан соҳасига кириб, уни ривожлантиришмоқда. Шунинг учун ресторанлар тухтамай очилаётганини кўриш мумкин”, деб.
@paiziev24
Сиз катта инвестиция қилиб, янги бизнесни йўлга қўясиз, мижозларни тайерлайсиз, бозорни ривожлантирасиз, аммо тайёр бизнесни қизиққан доиралар келиб эгаллайди. Бу нафақат ачинарли, балки бу ҳолат келажакда инвесторлар сонини янада камайишига сабаб бўлади.
Бир танишим ресторан бизнеси ҳақида қизиқ фикр билдирганди: “Бизда кириш қийин ёки тавсия қилинмаган соҳалар кўплиги туфайли, кўп ақлли тадбиркорлар ресторан соҳасига кириб, уни ривожлантиришмоқда. Шунинг учун ресторанлар тухтамай очилаётганини кўриш мумкин”, деб.
@paiziev24