📰 توسعه همکاری‌های اقتصادی و سرمایه‌گذاری محور گفتگوی سران ترکمنستان و امارات

⬅️ در جریان سفر قربانقلی بردی محمداف رئیس شورای مردمی ترکمنستان به ابوظبی، سران دو کشور طیف گسترده‌ای از موضوعات مربوط به همکاری‌های اقتصادی و سرمایه‌گذاری را مورد بحث و بررسی قرار دادند. در این ملاقات، طرفین حول همکاری در زمینه‌های انرژی تجدیدپذیر، امنیت غذایی، توسعه زیرساخت‌ها و سایر صنایع مهم به گفتگو پرداختند.

📄 آنها از شرایط فعلی همکاری‌ها و توسعه روابط دوجانبه قدردانی کردند و بر تعهد خود برای گسترش همکاری در زمینه‌های مختلف تاکید نمودند.

#آسیای_مرکزی #ترکمنستان #امارات #سرمایه‌_گذاری

کانال #مرکز_مطالعات_آسیای_مرکزی | ماوراء النهر:
تلگرام | ایتا | توییتر
@mavaraonnahr

‍ 📰 روندهای متداخل امنیتی جدید در آسیای مرکزی (پیامدها و چشم‌انداز پیش‌رو)

بخش ➊ - ➋ - ➌

⬅️ پیامدها و چشم‌انداز پیش‌رو:

📄 هرکدام از روندهای فوق‌الذکر می‌توانند به صورت مجزا به بروندادهای مختلفی منجر شوند. ظهور بازیگران جدید در عرصه نظامی و دفاعی با قابلیت تغییر توازن، از یک سو موقعیت #روسیه را در منطقه به مرور تضعیف کرده و می‌تواند به افزایش تنش‌ها در منطقه منجر شود و از طرف دیگر با تقویت زیرساخت‌های نظامی و دفاعیِ کشورهای منطقه و به‌ویژه با پوشش ضعف‌های روسیه می‌تواند امنیت را در #آسیای_مرکزی به ارمغان آورد. با این حال، در صورتی که این ظرفیت‌ها در مقابل روسیه تعریف شود می‌تواند تحت تأثیر محرکه‌های خارجی سناریویی مشابه اوکراین را به وجود آورد که، بی‌ثباتی یکی از نتایج آن خواهد بود. کاهش نقش سازمان پیمان امنیت دسته‌جمعی اگرچه یک روند قطعی و پایدار نیست، اما می‌تواند حداقل برای کشورهای کوچکی همچون #تاجیکستان و #قرقیزستان که اساساً امکان و توانِ استقلال در حوزه نظامی و دفاعی را ندارند خبر بدی باشد. تضعیف بنیان‌های این سازمان و تمرکز بیشتر بر حوزه‌های روابط دوجانبه (در تعامل با روسیه) این کشورها را به‌ویژه از جانب تهدیدهای افغانستان و یا جریان‌های ضدامنیتی داخلی نظیر افراط‌گرایی و #تروریسم و یا جدایی‌طلبی آسیب‌پذیرتر خواهد کرد. با این حال برای کشورهای بزرگ‌تر منطقه نظیر #قزاقستان این روند می‌تواند به معنای تقویت استقلال و توانمندی در حوزه‌ نظامی در عین حفظ روابط دوجانبه با روسیه باشد.

📄 ظهور تهدیدهای فزاینده و در واقع عدم قطعیت از جانب افغانستان، مهم‌ترین فاکتور تاثیرگذار بر امنیت منطقه‌ای آسیای مرکزی است. عاملی که هم به صورت مستقل و هم در ارتباط با سایر روندهای فوق‌الذکر بر امنیت منطقه تاثیرگذار است. #افغانستان به نحوی تعیین‌کننده رفتارهای امنیتی کشورهای جنوبی در آسیای مرکزی (شامل ترکمنستان، ازبکستان و تاجیکستان) بوده و در سطح منطقه‌ای نیز ضمن جلب نظر قرقیزستان و قزاقستان نگرانی ویژه روسیه را نیز در بر داشته است. افزایش مشارکت‌ها و رقابت‌های امنیتی و اطلاعاتی که متأثر از تحولات افغانستان، جنگ اوکراین و حتی جنگ اخیر در غزه، در آسیای مرکزی به منصه ظهور رسیده است، بیش از آن که یک عامل امنیت‌ساز باشد، روندی ضدامنیتی محسوب می‌شود. اگرچه سرویس‌های امنیتی کشورهای منطقه با اعمال سطح بالایی از اقتدار، تلاش زیادی برای بهره‌مندی از چنین رقابت و مشارکتی می‌کنند، اما همان طور که راهبرد چندوجهی در سیاست خارجی این کشورها هیچ‌گاه موفقیت کامل نداشته و هزینه‌های آن بیش از آورده‌های آن بوده است، در این زمینه نیز با توجه به حساسیت‌ها و آسیب‌پذیری‌ها به نظر نمی‌رسد منافع خاصی نصیب کشورهای منطقه شود. بلکه بازی روی لبه‌های تیغ، حتی می‌تواند زمینه‌ساز سقوط و فروپاشی برخی ساختارهای امنیتی سرویس‌های منطقه باشد. همانطور که در قبال قزاقستان شاهد چنین فرایندی با محوریت کریم ماسیم‌اف بودیم.

📄 در نهایت هسته‌ای شدن کشورهای منطقه اگرچه در عرصه‌های کارکردی مزیت‌های زیادی در تأمین انرژی برای آن‌ها خواهد داشت و در سطح سیاسی یک پرستیژ مهم محسوب می‌شود، اما در زمینه امنیتی، بازتولید وابستگی به روسیه و آسیب‌پذیری بیشتر در مقابل تهدیدهای موجود را در بر خواهد داشت. کما این که در جریان اعتراض‌های ژانویه 2022 در قزاقستان شاهد آن بودیم که عملاً ساختارهای امنیتی و انتظامی این کشور توان کافی برای محافظت از مراکز حساس #بیولوژیک در این کشور را نداشتند و اساساً ورود نیروهای واکنش سریع سازمان پیمان امنیت دسته‌جمعی با هدف محافظت از این مراکز انجام گرفت. در همین راستا به طور کلی #هسته‌ای شدن کشورهای آسیای مرکزی، افزایش آسیب‌پذیری امنیتی آن‌ها را در بر خواهد داشت.  

یادداشت امید رحیمی کارشناس آسیای مرکزی برای مؤسسه مطالعات راهبردی شرق

کانال #مرکز_مطالعات_آسیای_مرکزی | ماوراء النهر:
تلگرام | ایتا | توییتر
@mavaraonnahr

‍ 📰 تحلیلگر نظامی روس: غرب در حال برنامه‌ریزی یک کودتای جدید در قزاقستان است

⬅️ ولادیمیر پروخاتیلوف تحلیلگر و محقق نظامی روس در یک مصاحبه، به درگیری‌های سرد احتمالی جهان در سال ۲۰۲۴ پرداخت. وی پس از بررسی وضعیت جنگ در اوکراین و خاورمیانه، از احتمال وقوع یک کودتای دیگر در #قزاقستان خبر داد و معتقد است که سال ۲۰۲۴ احتمال درگیری‌های داخلی به رهبری #غرب در #آسیای_مرکزی وجود دارد.

پروخاتیلوف گفت: "من نگران وضعیت آسیای مرکزی هستم، جایی که #ایالات_متحده_آمریکا و بریتانیا به سادگی (در حال توسعه نفوذ خود هستند) و در همه زمینه‌ها فعال‌تر شده اند؛ آنها سعی می کنند قزاقستان را از #روسیه جدا کنند. من بعید نمی دانم که غرب تلاش کند کودتای ژانویه 2022 را در این کشور تکرار کند، همه پیش‌نیازها برای این کار وجود دارد."

وی ادامه داد: "دنیل روزنبلوم سفیر آمریکا به سراسر قزاقستان سفر می کند و با سران منطقه ارتباط برقرار می کند. آنها سعی خواهند کرد از طریق رهبران محلی اوضاع را متزلزل کنند." وی همچنین معتقد است رئیس جمهور قزاقستان قاسم جومارت توکایف به این مسئله آگاه است و مقاومت خواهد کرد.

پروخاتیلوف همچنین معتقد است که یک انقلاب دیگر نیز می تواند قرقیزستان را تهدید کند. وی رئیس کمیته امنیت ملی قرقیزستان کامچی‌بک توشایف (شخصی نزدیک به واشنگتن) را تهدیدی به ثبات این کشور دانست. به گفته پروخاتیلوف، ارتش و وزارت داخلی قرقیزستان همسو با مسکو هستند که به اعتقاد وی، در صورت تغییر این معادله، درگیری در آسیای مرکزی محتمل خواهد بود.

کانال #مرکز_مطالعات_آسیای_مرکزی | ماوراء النهر:
تلگرام | ایتا | توییتر
@mavaraonnahr

📰 شرکت‌های بزرگ آمریکایی به دنبال گسترش فعالیت خود در ترکمنستان

⬅️ ۱۳ ژانویه، متیو کلیمو سفیر آمریکا در عشق‌آباد با حضور در یک نشست خبری در سفارت، از علاقه شرکت‌های بزرگ آمریکایی برای گسترش فعالیتشان در ترکمنستان خبر داد. به نقل از وی برخی از این شرکت‌ها، جان‌دیر، بوئینگ، جنرال الکتریک، ویزا‌کارت بین‌المللی و کوکاکولا هستند.

📄 وی در ادامه ابراز امیدواری نمود که که شورای بازرگانی ترکمنستان و آمریکا توسعه یافته و نقشش به اتاق بازرگانی تبدیل شود. همچنین از آمادگی سفارت برای تسهیل تجارت بین بخش‌های خصوصی دو کشور خبر داد.

#آسیای_مرکزی #ترکمنستان #آمریکا #تجارت #اقتصاد

کانال #مرکز_مطالعات_آسیای_مرکزی | ماوراء النهر:
تلگرام | ایتا | توییتر
@mavaraonnahr

📰 مکانیزم بازیگری قطر، امارات و عربستان در آسیای مرکزی

⬅️ چندجانبه‌گرایی در آسیای مرکزی منجر به حضور بازیگران نوظهور در #آسیای_مرکزی در یک گرایش دو طرفه از سمت منطقه و از سوی این بازیگران شده است. کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس یکی از این بازیگران نوظهور هستند که هم به صورت انفرادی و هم در قالب‌های تجمیعی، سطح جدیدی از تعاملات را با آسیای مرکزی آغاز کرده‌اند. این بازیگران اگرچه هماهنگی و یکپارچگی هدفمندی ندارند، اما مبتنی بر مزیت‌های نسبی خود، تمرکز بر حوزه‌های خاصی را آغاز کرده‌اند که این تمرکز به نحوی در میان‌مدت می‌تواند به یک تقسیم کار نانوشته، با عدم تزاحم در سطح منافع ترسیم شده برای هر بازیگر، منجر شود. همچنین گزاره‌های مربوط به هم‌افزایی و یا رقابت این بازیگران در آسیای مرکزی کماکان در هاله‌ای از ابهام قرار دارد که با پیشبرد طرح‌های بلندمدت و بازخوردهای رفتاری کشورهای منطقه، قابل ارزیابی است. در این گزارش تلاش می‌شود تا با تمرکز بر روابط و تعاملات سه کشور #عربستان_سعودی، #امارات_متحدۀ_عربی و #قطر در آسیای مرکزی در طول سه ماه گذشته، مکانیزم بازیگری این کشورها در این منطقه تحلیل و ارزیابی شود.

یکی از مهم‌ترین نشانه‌های بازیگری جدید کشورهای عربی حاشیه #خلیج_فارس در آسیای مرکزی، تعاملات و مناسبات متراکم در طول سه ماه اخیر بوده است. حجم قابل توجهی از دیدارهای مقام‌های عالی‌رتبه، نشست‌های مشترک و رویدادهای اقتصادی بین این کشورها در این بازه به‌وقوع پیوسته که تا پیش از این، سابقه نداشته است. مهم‌ترین محورهای این بازیگری در حوزه‌های سیاسی؛ با هدف همگرایی بیشتر و در حوزه اقتصادی؛ با هدف تعریف منافع در سطح ژئواکونومی و همچنین در حوزه امنیتی- دفاعی بوده است.

ادامه... در مؤسسه مطالعات راهبردی شرق

کانال #مرکز_مطالعات_آسیای_مرکزی | ماوراء النهر:
تلگرام | ایتا | توییتر
@mavaraonnahr

‍ 📰 صالح مسلم: ترکیه از داعش در آسیای مرکزی حمایت می‌کند

⬅️ صالح مسلم رهبر سابق حزب اتحاد دموکراتیک سوریه (پ‌ی‌د) ضمن صحبت در مورد ارتباط دولت ترکیه و داعش، اظهار داشت که پس از حملات نیروهای اشغالگر ترکیه به شمال و شرق سوریه، تحرکات داعش در خاورمیانه و منطقه افزایش یافت.

📄 وی با تاکید بر اینکه دولت ترکیه از داعش در #آسیای_مرکزی حمایت می‌کند، گفت: "سکوت در برابر داعش و ترکیه یعنی بازی با آتش، معلوم نیست که چه زمانی و کجا آتشی را برپا می‌کنند. باید مرزی برای ترکیه تعیین شود."

📄 به گفته وی دولت‌ها از داعش به عنوان ابزاری برای پیشبرد منافع خود استفاده می‌کنند؛ صالح می گوید: یکی از کشورهایی که بیشتر از #داعش استفاده می‌کند ترکیه است. ترکیه برای اهداف خود، برای نابود کردن مردم کرد، از داعش استفاده می‌کند. به همین دلیل داعش را به کردستان فرستاد. در شنگال، مخمور، هولیر، کوبانی، داعش را به کوردستان فرستاد. داعش در کوبانی شکست خورد، حکومتش در دیرالزور تمام شد، اما همچنان داعش و ایدئولوژی آن به راحتی از بین نمی‌رود، داعش هنوز وجود دارد. در گوشه و کنار کارهایشان وقتی نیاز می‌بینند، داعش را وارد عمل می‌کنند. ترکیه در ابتدای تشکیل داعش افراد خودش را وارد داعش کرد، یکی از آنها ابومسلم ترکمن بود، یکی دیگر از آنها اهل تل‌عفر و دستیار بغدادی بود. ترکیه بوسیله آنها کارهای خود را انجام می‌داد. در شنگال، روژاوا و سوریه از آنها استفاده کرد. ملموس‌ترین مثال این بود که کنسولگری ترکیه در موصل به عنوان مقر داعش استفاده می‌شد. 

📄 مسلم ادامه داد: اکثر جنگجویان داعشی که به روژاوا حمله کردند از #تاجیکستان، قزاقستان و #افغانستان بودند. این نشان می دهد که ترکیه برای آسیای مرکزی برنامه دارد؛ برنامه‌هایی برای گسترش در آسیای مرکزی. ترکیه از داعش خراسان حمایت و از آن صیانت می‌کند.

کانال #مرکز_مطالعات_آسیای_مرکزی | ماوراء النهر:
تلگرام | ایتا | توییتر
@mavaraonnahr

📰 بررسی حملات ضدصهیونیستی در آسیای مرکزی

بنیاد جیمز‌تاون آمریکا، در مطلبی به تحلیل حملات #ضد_صهیونیستی اخیر در کشورهای #آسیای_مرکزی پرداخته است.

⬅️ حمله به منافع اسرائیل در آسیای مرکزی

۲۱دسامبر۲۰۲۳، یک مزرعه مرغداری به نام "Saxovat-Broyler" در منطقه پسکند در نزدیکی تاشکند پایتخت ازبکستان آتش گرفت که بزرگترین حمله ضداسرائیلی در آسیای مرکزی پس از درگیری حماس و اسرائیل بود. رسانه‌های ازبکستان به‌جز اینکه این حمله تلفات انسانی نداشته است جزئیات بیشتری ارائه نکردند.

۲۸دسامبر۲۰۲۳ نیز گزارشی منتشر شد که این آتش‌سوزی توسط یک گروه چهارنفره با هدف هم‌دردی با رنج مسلمانان غزه (و تقابل با رژیم صهیونیستی) انجام شده است. عاملان گفته‌اند این مزرعه را به‌دلیل ارتباط آن با اسرائیل و آمریکا، مورد هدف خود قرار داده‌اند.

این امر باعث شد تحلیلگران پیش‌بینی کنند که آسیای مرکزی دارای یک لایه پنهان ضداسرائیلی است که در سال ۲۰۲۴ حملات بیشتری را به اهداف اسرائیلی و یهودی در منطقه یا اهداف مرتبط با آن‌ها انجام خواهد داد.

از زمان آغاز درگیری در غزه، چهار حمله دیگر نیز علیه مراکز تجاری و فرهنگی اسرائیل با هدف هم‌دردی با مردم فلسطین انجام شده است. در نوامبر۲۰۲۳، انبار تکنوپارک شرکت مشترک ازبکستان و اسرائیل در اقدامی به آتش کشیده شد که مقامات تاکنون عاملان را شناسایی نکرده‌اند.

از سه حمله خنثی‌شده دیگر، یکی در ازبکستان و دو حمله دیگر در قزاقستان رخ داده است. در ۲۵اکتبر۲۰۲۳، مقامات ازبکستان یک شهروند ازبکستانی و قرقیزستانی را به‌دلیل برنامه‌ریزی برای حمله به دفاتر شرکت‌های اسرائیلی در تاشکند بازداشت کردند. در واکنش به این دستگیری‌ها، سفارت اسرائیل در تاشکند تدابیر امنیتی خود را تقویت کرد و مراکز فرهنگی یهودیان در این شهر تعطیل شد. حدود یک ماه بعد، ۱۸ تا ۲۰نوامبر، مقامات قزاقستان گروهی از اتباع آسیای مرکزی از جمله دو شهروند تاجیک را به‌دلیل برنامه‌ریزی برای حمله به مراکز فرهنگی یهودی در آلماتی دستگیر کردند. به‌دلیل نگرانی این کشورها مبنی بر ایجاد احساسات گسترده ضد‌اسرائیلی، هیچ‌یک از این حوادث در رسانه‌های ازبکستان و قزاقستان گزارش نشد.

اسرائیل در اوایل دسامبر با اعزام یک هیئت بین‌بخشی متشکل از مقامات شین بت و موساد به ازبکستان، قزاقستان و تاجیکستان، به این حوادث واکنش نشان داد.

فقدان منابع رسانه‌ای متنوع درمورد این حملات، تحلیلگران را از نتیجه‌گیری قطعی درمورد تهدیدات امنیتی علیه منافع اسرائیل در منطقه، به‌ویژه در آینده کوتاه‌مدت بازمی‌دارد.

مطالعه کامل در ادامه...

کانال #مرکز_مطالعات_آسیای_مرکزی | ماوراء النهر:
تلگرام | ایتا | توییتر
@mavaraonnahr

📰 یادداشت مرکز مطالعات استراتژیک بگین‌سادات رژیم‌صهیونیستی: معادله پیچیده؛ مواضع دولت ها و جوامع آسیای مرکزی در مناقشه غزه

مرکز مطالعات استراتژیک بگین‌سادات #رژیم‌_صهیونیستی (BESA) مرکزی با رویکرد امنیتی و نظامی است که مطالعات خود را در اختیار سیاستگذاران رژیم‌صهیونیستی قرار می دهد. این اندیشکده غیرحزبی بوده و زیر نظر دانشگاه مذهبی برایلان (یکی از دو دانشگاه کلان تل‌آویو) فعالیت می کند. دانشگاه برایلان از مهمترین دانشگاه‌های فلسطین اشغالی محسوب می شود و تعدادی از مقامات اسرائیل از فارغ‌التحصیلان این دانشگاه هستند.

محققین اندیشکده مذکور در یک یادداشت تحت‌ عنوان "معادله پیچیده؛ مواضع دولت ها و جوامع #آسیای_مرکزی در مناقشه غزه"، به بررسی واکنش‌ها و مواضع دولتی و مردمی آسیای مرکزی به درگیری‌ حماس و رژیم اشغالگر در غزه پرداخته‌اند:

⬅️ گروه های ضد اسرائیلی در جوامع آسیای مرکزی و استخدام جنگجویان برای جنگ علیه اسرائیل

با این وجود، گروه هایی با فشار کم اما قابل مشاهده در جوامع آسیای مرکزی وجود دارند که مایلند شاهد اقدامات ضد اسرائیل از سوی کشورهای آسیای مرکزی باشند.

به عنوان مثال، در قزاقستان طوماری مبنی بر پایان دادن به صادرات نفت به اسرائیل در اینترنت منتشر شده است و تلاش هایی برای تحریم برندهای جهانی حامی اسرائیل صورت گرفته است. در قرقیزستان، فعالان مسیحی و مسلمان مجموعه ای از کمک ها را برای ساکنان نوار غزه آماده کردند. جالب اینجاست که این ابتکار از طرف Rossiyskaya gazeta که رسماً متعلق به دولت روسیه است، پشتیبانی اطلاعاتی شد.

دولت‌های منطقه تلاش می‌کنند تا هرگونه فعالیت خشونت‌آمیز یا غیررسمی در مورد حمایت از حماس را سرکوب کنند. در ازبکستان، مقامات فعالیت در حمایت از فلسطین را ممنوع کردند. بیش از 100 نفر که سعی در برگزاری اجتماعی برای حمایت از حماس در میدان امیر تیمور داشتند تحت پیگرد قانونی قرار گرفتند.

آندری سرنکو، شرق شناس مشهور روسی و کارشناس آسیای مرکزی و افغانستان در کانال تلگرامی خود نوشت که در 18 نوامبر 2023 دو شهروند تاجیکستان اقدام به آتش زدن یک مرکز آموزشی یهودیان در آلماتی قزاقستان کردند. در 20 نوامبر، چهار نفر از کشورهای مختلف آسیای مرکزی (از جمله تاجیکستان) تلاش کردند تا یک حمله از پیش برنامه ریزی شده را به دفتر آژانس یهود در آلماتی انجام دهند. در هر دو مورد، مهاجمان توسط پلیس بازداشت شدند. در این میان شایعاتی نیز در مورد اعتراف بازداشت شدگان مبنی بر ارتباط با ایران وجود دارد. آندری سرنکو به نقل از یک منبع قزاقستانی می نویسد: «اکثر آنها تاجیک بودند و اعتراف کردند که این اقدامات خرابکارانه را با راهنمایی متصدیان ایرانی انجام داده اند.»

سفیر اسرائیل به افزایش یهودی ستیزی در ازبکستان پس از جنگ غزه اشاره کرد که با بحث های یهودی ستیزی و ضد اسرائیلی در فضای مجازی و همچنین با دعوت به خشونت این فضا آشکار شد. در تاشکند نیز تلاشی برای به آتش کشیدن یک کنیسه انجام شد.
به خصوص احساسات ضد اسرائیلی جدی در میان شهروندان تاجیکستان مشاهده می شود که با نفوذ ایران همراه است. تلاش برای حمله به ساختمان های یهودی در قزاقستان با شهروندان تاجیکستان مرتبط بود. استخدام نسبتا آسان شهروندان تاجیک توسط سرویس‌های اطلاعاتی ایران به سه عامل نسبت داده می‌شود: زبان و فرهنگ مشترک، شرایط اجتماعی-اقتصادی چالش برانگیز برای ساکنان تاجیکستان و مهاجران کارگری تاجیک، و عامل همبستگی مذهبی با اعراب فلسطینی.

از دید منافع استراتژیک اسرائیل، وضعیت در میان برخی از گروه‌های تاجیک آسیای مرکزی با یک تحول جدید روبرو شده و خطرناک است. آندری سرنکو با استناد به منابع مختلف از استخدام صدها، اگر نگوییم هزاران شبه نظامی از آسیای مرکزی توسط ایران صحبت می کند. بسیاری از آنها تاجیک هستند، اما ازبک ها و قرقیزها نیز وجود دارند. سرویس های اطلاعاتی ایران این شبه نظامیان را به منطقه درگیری با اسرائیل می فرستند. شبه نظامیان آسیای مرکزی معمولاً از دو مسیر به فلسطین سفر می کنند. اولی ایرانی است (مستقیماً از آسیای مرکزی به تهران، سپس به سوریه و سپس به منطقه درگیری). دوم مسیر افغانستان-ایران است (اول به افغانستان، سپس به ایران، سپس به سوریه و سپس به منطقه درگیری). همچنین یک مسیر سوم، از طریق روسیه و ترکیه (از آسیای مرکزی به روسیه، سپس به ترکیه، سپس به سوریه و سپس به منطقه درگیری) وجود دارد.

به نظر می رسد سرویس های ویژه ایرانی منبع جدیدی برای جذب نیرو در میان برخی از گروه های اجتماعی آسیب پذیر در آسیای مرکزی کشف کرده اند...

ادامه در لینک...

⬅️ عوامل شکل دهنده مواضع نخبگان آسیای مرکزی در مناقشه اعراب و اسرائیل
⬅️ اسلام، جامعه و دولت به عنوان عوامل تعیین کننده نگرش نسبت به جنگ غزه

کانال #مرکز_مطالعات_آسیای_مرکزی | ماوراء النهر:
تلگرام | ایتا | ایکس
@mavaraonnahr