📌 دروس خارج فقه آیت الله اراکی

📝 لزوم رعایت حریم در ابنیه و مساکن - بخش سوم

• قسمت سوم

🔸 حریم درخت
در روایات متعدد به حریم درخت نخل اشاره شده و اینکه حریم درخت نخل شعاع محدوده‌ی شاخ و برگ آن است.
از روایات استفاده می‌شود؛ حریم هر درختی نه تنها درخت نخل، طول شاخ و برگ آن است. زیرا عرفاً احتمال خصوصیت درخت نخل وارد نیست.

🔸 حریم چاه
از روایات استفاده می‌شود حریم چاه‌ها متفاوت است به تفاوت نوع چاه‌ها و تفاوت بستری که چاه در آن قرار دارد و نیز تفاوت نوع کاربری هر یک از چشمه و چاه.

🔸 حریم نهر
کلینی روایت می‌کند؛ حریم نهر دو کناره‌ی نهر است «وَ مَا يَلِيهَا» و آنچه متصل به آن است (وسائل الشیعه، ج۲۵، ص۴۲۶).
«وَ مَا يَلِيهَا» همان حد عدم اضرار به نهر از يکسو و عدم اضرار نهر به بهره برداران از کناره‌های نهر از سوی دیگر است که با کار کارشناسی باید معیّن شود.

📚 فقه عمران شهری، آیت الله اراکی ج ۱، ص ۱۱۵-۱۲۰

#شهرسازی_اسلامی_ایرانی
#معماری_اسلامی_ایرانی
#فقه_شهرسازی
#فقه_معماری

💠 واحد معماری و شهرسازی مصاف در:
تلگرام | ایتا | توییتر | اینستاگرام

‍ 📌 دروس خارج فقه آیت الله اراکی

📝 لزوم رعایت حریم در ابنیه و مساکن - بخش چهارم

• قسمت چهارم

➖ موضوع دوم: از مجموع روایات وارده در باب حریم اشیاء و ابنیه و چاه و نهر و امثال آنها چنین استفاده می‌شود که در شرع به طور کلی برای هر شئ‌ای که انتفاع از آن يا عدم اضرار به آن متوقف بر حریم است، حریمی در نظر گرفته شده که مانع آسیب‌رسانی شود و خصوصیتی در موارد مذکور در روایات فوق الذکر وجود ندارد، بالأخص با توجه به آنچه در مطلب سوم خواهد آمد که ملاک حریم در نظر شارع عدم اضرار است؛ بنابراین حکم حریم به وسعت ملاک آن، توسعه می‌یابد و شامل همه‌ی اشیائی می‌شود که عدم اضرار به آنها يا انتفاع از آنها بر رعایت حریم مناسب توقف دارد. بنابراین برای راه‌ها، ساختمان‌ها، مؤسسات، محل‌های تجاری و... باید حریم مناسب در نظر گرفت.

➖ موضوع سوم: ملاک حریم اشیاء(حد و حدود) شامل چند چیز می‌شود؛
نفع بردن از آن اشیاء در حریم مشخص (یعنی از آن اشیاء فقط در یک محدوده معین می‌شود استفاده کرد) و ضرر نزدن به صاحب اشیاء یا سایر مردم.
بنابراین به عنوان اصل کلی در باب حریم، باید گفت: هر آنچه استفاده از آن يا عدم آسیب به آن بر وجود حریم توقف دارد، باید برای آن حریم مناسب در نظر گرفت، و میزان کلی حریم منع از آسیب و ضرر است و هر نوع ساخت و ساز، يا اخذ امتیازی که موجب منع دیگران از بهره‌برداری از ملک و مال و متاع خویش می‌گردد از نظر شرعی ممنوع است.

📚 فقه عمران شهری، آیت الله اراکی ج ۱، ص ۱۲۰-۱۲۴

#شهرسازی_اسلامی_ایرانی
#معماری_اسلامی_ایرانی
#فقه_شهرسازی
#فقه_معماری

💠 واحد معماری و شهرسازی مصاف در:
تلگرام | ایتا | توییتر | اینستاگرام

‍ 📌 دروس خارج فقه آیت الله اراکی

📝 ضوابط و قواعد راه‌ها - بخش اول

🔸 روایات وارده از معصومین علیهم‌السلام را در زمینه‌ی احکام راه‌ها می‌توان به شرح ذیل دسته‌بندی نمود:

➖ دسته اول: روایات وارده در نهی سدّ طریق و بستن راه‌ها
روایات فراوانی از معصومین(ع) در حرمت سدّ طریق و بستن راه مردم وارد شده است که به تعدادی از آنها اشاره می‌کنیم:

۱. شیخ طوسی روایت می‌کند؛
امام صادق علیه‌السلام از رسول خدا صلی‌الله علیه و آله وسلم نقل فرمود: سه چیز است هر کس که آن را انجام دهد ملعون است...«وَ سَادُّ اَلطَّرِيقِ اَلْمَسْلُوكِ» و آن کس که راه رفت و آمد مردم را سد کند (وسائل الشیعه، ج۱، ص۳۲۵).

🔸 شاهد ما در این روایت جمله «سَادُّ الطَّرِيقِ الْمَسْلُوكِ»؛ سد کننده راه آمد و شد که بر حرمت سدّ طریق دلالت دارد.

۲. صدوق در معانی الاخبار به سندش از امام زین العابدین علی بن الحسین علیه‌السلام روایت می‌کند که در ضمن روایتی فرمود؛
گناهانی که موجب مرگ زود هنگام می‌شوند عبارتند از: قطع رحم، سوگند حرام، سخن‌های دروغ، زنا، «وَ سَدُّ طُرُقِ اَلْمُسْلِمِينَ» راه مسلمین را مسدود کردن و به ناحق دعوی امامت کردن (معاني الأخبار، ج۱، ص۲۷۰).

🔸 جمله‌ی «وَ سَدُّ طَرِيقِ الْمُسْلِمِينَ»، صریح در حرمت سدّ راه است.

📚 فقه عمران شهری، آیت الله اراکی | ج ۱ | ص ۹۲-۹۳


#شهرسازی_اسلامی_ایرانی
#معماری_اسلامی_ایرانی
#فقه_شهرسازی
#فقه_معماری

💠 واحد معماری و شهرسازی مصاف در:
تلگرام | ایتا | توییتر | اینستاگرام

‍ 📌 دروس خارج فقه آیت الله اراکی

📝 ضوابط و قواعد راه‌ها - بخش دوم

➖ دسته دوم: روایات وارده در نهی از ایجاد مانع در میان راه‌ها

🔸 برقی در محاسن به سند صحیح روایت می‌کند؛
از امام باقر علیه‌السلام يا امام صادق علیه‌السلام پرسیدم درباره نماز در میانه راه‌ها، فرمود: در وسط راه نماز نخوان، در یکی از دو حاشیه راه نماز بخوان (المحاسن، ج۲، ص۳۶۴).

➖ دسته سوم: روایاتی که دلالت می‌کند بر اینکه کسی که آسیبی به راه مسلمین برساند ضامن آن است:

۱. شیخ طوسی روایت می‌کند؛
«أَبُو عَبْدِ اَللَّهِ عَلَيْهِ اَلسَّلاَمُ: مَنْ أَضَرَّ بِشَيْءٍ مِنْ طَرِيقِ اَلْمُسْلِمِينَ فَهُوَ لَهُ ضَامِنٌ» (وسائل الشیعه، ج۲۹، ص۲۴۱).
امام صادق علیه‌السلام فرمود: کسی که آسیبی به راه مسلمین برساند ضامن آن است.

۲. کلینی روایت می‌کند؛
حلبی می‌گوید از امام صادق علیه‌السلام پرسیدم درباره چیزی که در راه گذاشته می‌شود و حیوان از آن راه، گذر می‌کند و با دیدن آن شیء رم می‌کند و سوار خود را می‌افکند، فرمود: هر چیز که به راه مسلمین صدمه و آسیبی برساند، صاحب آن ضامن آسیب ناشی از آن خواهد بود (وسائل الشیعه، ج۲۹، ص۲۴۳).

۳. کلینی روایت می‌کند:
امام صادق علیه‌السلام از رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم نقل فرمود: اگر کسی ناودانی از خانه، يا فاضلاب خانه‌اش را به بیرون درآورد يا میخی به دیوار خانه زند يا حیوانی را بیرون خانه ببندد، يا چاهی بیرون خانه در میان راه مسلمین ایجاد کند و بدین وسیله آسیبی به کسی برسد، ضامن خواهد بود (وسائل الشیعه، ج۲۹، ص۲۴۵).

📚 فقه عمران شهری، آیت الله اراکی | ج ۱ | ص ۹۳-۹۷

#شهرسازی_اسلامی_ایرانی
#معماری_اسلامی_ایرانی
#فقه_شهرسازی
#فقه_معماری

💠 واحد معماری و شهرسازی مصاف در:
تلگرام | ایتا | توییتر | اینستاگرام

‍ 📌 دروس خارج فقه آیت الله اراکی

📝 ضوابط و قواعد راه‌ها - بخش سوم

➖ دسته‌ی چهارم: روایات داله‌ی بر حرمت تجاوز به طریق؛ نظیر:

۱. روایت شیخ طوسی؛
ابوالعباس بقباق گفت: به امام صادق علیه‌السلام گفتم: از راهی که وسیع است می‌توان مقداری گرفت اگر آسیبی به راه نمی‌زند؟ فرمود: نه (وسائل الشیعه، ج۱۷، ص۳۷۸).

۲. در دعائم الإسلام از حضرت امیرالمؤمنین علیه‌السلام روایت می‌کند:
امیرالمؤمنین علیه‌السلام نهی فرمود از بیرون آوردن دیوارها به سوی راهِ گذر مسلمین و فرمود: هر کس دیوار خانه‌ی خود را به درون راهی بیرون برد، حق ندارد و بر اوست که دیوار را به جای اول آن برگرداند (مستدرک الوسائل، ج۱۷، ص۱۲۰).

۳. شیخ طوسی روایت می‌کند؛
محمد بن مسلم از امام باقر علیه‌السلام يا امام صادق علیه‌السلام روایت می‌کند گفت: از ایشان پرسیدم درباره‌ی کسی که خانه‌ای که مقداری از راه در آن قرار گرفته است را خریداری کرده است؟ فرمود: اگر آن مقدار اضافه جزء خانه‌ای باشد که او خریداری کرده اشکالی ندارد (وسائل الشیعه، ج۱۸، ص۱۱۴).

🔸 مفهوم روایت بر عدم جواز معامله طریق دلالت دارد و منظور معامله زمینی است که قبل از اینکه جزء طریق بشود در ملک بوده است.

📚 فقه عمران شهری، آیت الله اراکی | ج ۱ | ص ۹۷-۹۸

#شهرسازی_اسلامی_ایرانی
#معماری_اسلامی_ایرانی
#فقه_شهرسازی
#فقه_معماری

💠 واحد معماری و شهرسازی مصاف در:
تلگرام | ایتا | توییتر | اینستاگرام

‍ 📌 دروس خارج فقه آیت الله اراکی

📝 ضوابط و قواعد راه‌ها - بخش چهارم

➖ دسته‌ی پنجم: روایات داله‌ی بر محبوبیت شرعی رفع مانع از طریق و اصلاح طریق؛

۱. صاحب مستدرک الوسائل از کتاب جعفریات روایت می‌کند:
علی علیه‌السلام فرمود؛ رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم فرمود: صدقه چیز شگفت آوری است پس ابوذر غفاری گفت: کدام صدقه بهتر و با فضیلت‌تر است؟ فرمود: گران‌ترین و ارزشمندترین آنها نزد صدقه دهندگان. ابوذر گفت: اگر کسی مالی نداشت چه کند؟ فرمود: مقدار مازاد طعامت را... ابوذر گفت: اگر این کار را هم نکرد؟ رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم فرمود: از راه مسلمین آنچه آنها را آزار می‌دهد دور کند (مستدرک الوسائل، ج۱۲، ص۳۸۴).

۲. در مستدرک الوسائل به نقل از دعوات راوندی روایت می‌کند:
از رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم روایت است فرمود: بر هر مسلمانی است که در هر روز صدقه بدهد، گفته شد: چه کسی توان آن را دارد؟ فرمود: همین که آنچه را در راه مسلمین موجب آزار آنهاست از راه دور کنی، صدقه است (مستدرک الوسائل، ج۱۲، ص۳۸۵).

📚 فقه عمران شهری، آیت الله اراکی | ج ۱ | ص ۱۰۰-۱۰۱

#شهرسازی_اسلامی_ایرانی
#معماری_اسلامی_ایرانی
#فقه_شهرسازی
#فقه_معماری

💠 واحد معماری و شهرسازی مصاف در:
تلگرام | ایتا | توییتر | اینستاگرام

‍ 📌 دروس خارج فقه آیت الله اراکی

📝 ضوابط و قواعد راه‌ها - بخش پنجم

➖ دسته‌ی ششم؛ حرمت هر نوع ایجاد مزاحمت برای عابرین طریق:

۱. شیخ مفید از ابوبصیر روایت می‌کند؛
از امام باقر علیه‌السلام فرمود: آنگاه که قائم عجل الله قیام کند به سوی کوفه می‌آید تا آنجا که فرمود: ..و راه اصلی آن را توسعه می‌دهد و هر بالکنی که در راه برون آمده باشد از میان برمی‌دارد و فاضلاب‌ها و ناودان‌های برون آمده به میان راه‌ها را از بین می‌برد پس هیچ بدعتی را فروگذار نمی‌کند مگر آنکه از بین ببرد و هیچ سنتی را فروگذار نمی‌کند مگر آنکه آن را برپا کند (وسائل الشیعه، ج۲۵، ص۴۳۶).

🔸 از این روایت استفاده می‌شود ایجاد مزاحمت در راه عابرین هر چند به وسیله‌ی بالکن‌هایی که فضای راه عابرین را اشغال می‌کند، يا به وسیله‌ی آبریزگاه‌ها يا ناودان‌ها، نوعی بدعت در شرع است که به وسیله‌ی ولی عصر عجل الله تعالی از میان برداشته می‌شود.

۲. در جعفریات به سندش از امام صادق علیه‌السلام از پدرانش از امیرالمؤمنین علی علیه‌السلام روایت می‌کند، فرمود: همانا رسول خدا صل الله علیه وآله منادی خود را دستور داد، ندا سر دهد؛ هر کس راه ما را تنگ کند جهادش باطل است (مستدرک الوسائل، ج۱۷، ص۱۲۲).

۳. کلینی به سند صحیح از امام صادق علیه‌اسلام روایت می‌کند؛
کسی به امام سجاد علیه‌السلام عرض کرد: غریبان در کجا برای انجام مقدمات نماز دست خود را بشویند؟ فرمود: اجتناب کند از کناره‌ی نهرها و راه‌های عبور مردم و از زیر درختان میوه و جایگاه‌هایی که موجب لعن مردم می‌شود (وسائل الشیعه، ج۱، ص۳۲۴).

📚 فقه عمران شهری، آیت الله اراکی | ج ۱ | ص ۱۰۱-۱۰۳


#شهرسازی_اسلامی_ایرانی
#معماری_اسلامی_ایرانی
#فقه_شهرسازی
#فقه_معماری

💠 واحد معماری و شهرسازی مصاف در:
تلگرام | ایتا | توییتر | اینستاگرام

📌 دروس خارج فقه آیت الله اراکی

📝 ضوابط و قواعد راه‌ها - بخش ششم

➖ ادامه‌ی دسته‌ی ششم؛
حرمت هر نوع ایجاد مزاحمت برای عابرین طریق:

۴. کلینی به سند صحیح روایت می‌کند:
امام صادق علیه‌السلام از رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم نقل فرمود: کسی که ناودانی يا آبریزگاهی را بیرون از خانه ایجاد کند يا میخی بزند يا حیوانی را ببندد يا در راه مسلمین چاهی حفر کند پس به سبب آن آسیبی به کسی برسد ضامن است (وسائل الشیعه، ج۲۹، ص۲۴۵).

🔸 از روایت حکم عام حرمت ایجاد هر نوع مزاحمت آسیب رسان برای عابران استفاده می‌شود.

۵. در مستدرک الوسائل از امیرالمؤمنین علیه السلام روایت می‌کند که به مردم کوفه دستور دادند:
منافذ دیوارها به سوی کوچه، ناودان‌های به سمت کوچه‌ها و راه‌ها و چاه‌های فاضلابی که در میان راه‌هاست مسدود کنید؛ زیرا موجب آزار مسلمین است (مستدرک الوسائل، ج۱۷، ص۱۱۹).

📚 فقه عمران شهری، آیت الله اراکی | ج ۱ | ص ۱۰۳-۱۰۴

#شهرسازی_اسلامی_ایرانی
#معماری_اسلامی_ایرانی
#فقه_شهرسازی
#فقه_معماری

💠 واحد معماری و شهرسازی مصاف در:
تلگرام | ایتا | توییتر | اینستاگرام

‍ 📌 دروس خارج فقه آیت الله اراکی

📌 دروس خارج فقه آیت الله اراکی

📝 ضوابط و قواعد راه‌ها - بخش هفتم

➖ دسته‌ی هفتم؛
روایات وارده در مورد حق تطرّق یا حق عبور:

🔸 کلینی به سند صحیح روایت می‌کند؛ منصور بن حازم گفت: به امام صادق علیه‌السلام گفتم: خانه‎ای که چند تن در آن شریک بودند آن را تقسیم کردند و هر يک بخشی را گرفت و ساخت و در وسط زمین میدانی را به عنوان رهگذر قرار دادند، شخصی آمد و سهم بعضی از آنان را خرید آیا می‌تواند چنین کند؟ فرمود: آری، لکن (با توجه به اینکه در میدانی که رهگذر است حقی ندارد) درب خانه‌ی خود را از این رهگذر می‌بندد و دربی برای خود به رهگذر عمومی باز می‌کند يا از بام خانه راهی به رهگذر عمومی برای خود باز می‌کند و دربی که در میدان میانه خانه‌ها باز بوده است می‌بندد پس هرگاه آن کس که مالک آن زمینی است که میان زمین هاست و رهگذر شده خواست آن را بفروشد صاحبان خانه‌هایی که دور و بر آن میدان قرار دارند احق به خریدن آن هستند وگرنه چنانچه خریدار آن خانه نتواند دربی به رهگذر عمومی باز کند و راه خانه‌ی او منحصر در گذر از آن میدان است «وَ إِلا فَهُوَ طَرِيقُهُ يَجِيءُ حَتَّى يَجْلِسَ عَلَى ذَلِكَ الْبَاب» آن میدان راه اوست می‌تواند از آن بگذرد و به درب خانه بیاید تا درب خانه‌ی خود بنشیند (وسائل الشیعه، ج۲۵، ص۳۹۹).

🔸 ظاهراً عبارت «وَ إِلا فَهُوَ طَرِيقُهُ يَجِيءُ حَتَّى يَجْلِسَ عَلَى ذَلِكَ الْبَاب»؛ «وگرنه آن میدان راه اوست می‌تواند از آن بگذرد و به درب خانه بیاید تا درب خانه‌ی خود بنشیند»، بر حق عبور صاحب قطعه زمین خریداری شده دلالت دارد.

📚 فقه عمران شهری، آیت الله اراکی | ج ۱ | ص ۱۰۴-۱۰۶


#شهرسازی_اسلامی_ایرانی
#معماری_اسلامی_ایرانی
#فقه_شهرسازی
#فقه_معماری

💠 واحد معماری و شهرسازی مصاف در:
تلگرام | ایتا | توییتر | اینستاگرام

‍ 📌 دروس خارج فقه آیت الله اراکی

📝 ضوابط و قواعد راه‌ها - بخش هشتم

➖ دسته‌ی هشتم؛
روایات دال بر مطلوبیت وسعت راه‌ها به ویژه راه‌های اصلی:

۱. شیخ مفید در ارشاد روایت می‌کند؛
ابوبصیر از امام باقر علیه‌السلام روایت می‌کند فرمود:
آنگاه که قائم عجل‌الله قیام کند سوی کوفه می‌آید و در آن چهار مسجد را ویران می‌کند و هر مسجدی که در روی زمین دیوار شب برآمدگی به سوی راه داشته باشد آن را ویران می‌کند و دیوار مساجد را صاف و بدون برآمدگی می‌کند و راه اصلی را توسعه می‌دهد و هر برآمدگی به سوی راه را در ساختمان‌ها برمی‌دارد و آبریزگاه‌ها و ناودان‌هایی که به سوی راه‌ها باز شده باشند می‌بندد، پس هیچ بدعتی را رها نمی‌کند مگر آنکه نابود کند و هیچ سنتی را رها نمی‌کند مگر آنکه آن را برپا کند (الإرشاد، ج۲، ص۳۸۵).

🔸 از این روایت مطلوبیت شرعی وسعت راه‌های اصلی استفاده می‌شود و اجمالاً مطلوبیت شرعی وسعت همه‌ی راه‌ها استفاده می‌شود؛ زیرا تنگی راه مهمترین مزاحم عابرین است.

۲. شیخ طوسی روایت می‌کند؛
راوی گفت: به امام صادق علیه‌السلام گفتم: آیا بخشی از رهگذر وسیعی را می‌توان گرفت اگر آسیبی به راه نمی‌زند؟ فرمود: نه (وسائل الشیعه، ج۱۷، ص۳۷۸).

🔸 نهی وارد در روایت، به گرفتن مقداری از طریق، با توجه به عدم ضرر آن به راه و به عبور و مرور مردم، بر مطلوبیت شرعی وسعت طریق دلالت دارد، بنابراین محبوبیت وسعت طریق نه به لحاظ ضرر تنگ بودن راه است، بلکه به لحاظ مطلوبیت وسعت طریق از نظر شارع مقدس است.


📚 فقه عمران شهری، آیت الله اراکی | ج ۱ | ص ۱۰۶-۱۰۷

#شهرسازی_اسلامی_ایرانی
#معماری_اسلامی_ایرانی
#فقه_شهرسازی
#فقه_معماری

💠 واحد معماری و شهرسازی مصاف در:
تلگرام | ایتا | توییتر | اینستاگرام