لُری

📚🌸غزلی زیبا از استاد #عزیز_نادری
👇👇👇👇👇👇👇

مِه وِه دورِ نیرِ عشقِت بیمَه پاپریکِ زارئ
که نه قُرپِ مَنِه دارَه نه جسارَتِ فرارئ

#نیر👈نور
#پاپریک👈پروانه
#قرپ👈عزت
#منه( مَنِن)👈ماندن
✦
سی چئ هِه سر وِه هوایی،سیلی هم وِه زیرِ پات کو
که خزونِ عاشقونِت بِییرَه رنگِ بِهارئ
✦
سَرِ سوزِت وِه سلامت تا زِمونئ تونِه دارِم
دسِ حاجت سی چی بُورِم وِه هناسِ کس وُ کارئ

#وه_هناس👈 به سمتِ( هناس: راستا، جهت، سمت )
✦
اَر ایسِه چی تک درختئ که دِ زورِ سوز وُ سرما
نَمَنَه وِ تَلِ هُشکِم اثرئ دِ بلگ وُ باری

#نمنه👈 نمانده
#تَل👈 نهال، شاخه
✦
وَختِشَه هنی بِیینم سوزِ سیلِ آسمونِه
نمونه دِ وَشتِ بارو وِه سَرِم توژِ غوارئ

#هنی👈دوباره، باز
#سوزسیل👈 رنگین کمان #وشت👈بارش ممتد
#توژ👈 لایه
#غوار👈غبار
✦
اَر بویی دشمنِ جونم ایقه نازِتِه مئ کَشِم
که بیای تَر دِ جفا وُ بویی دوسِ لادِرارئ

#بیایی_تر👈 خسته شوی
#لادرار👈 حامی، طرفدار

تو"عزیز" دونم آخِر ایقدر جفا میینی
که بوُوه ستم کشی تو مَتَلی سئ روزگارئ


🌺🌸🌺🌸

@nayekash
نای کش

📚پژوهشی درباره نام و پیشینه معادل " لاله واژگون" در زبان و ادبیات لری

✍ #غلامرضا_مهرآموز

به نام آنکه حجّت، نامه ی اوست
دو عالم، جزر و مدِّ خامه ی اوست

بهانه ی نوشتن این نوشته رویش #لاله_واژگون در این ایام و همچنین علیرغم آنکه واژگان متعددی برای لاله واژگون در زبان مردم لر وجود دارد بسیاری از تحصیلکردگان و حتی مردم عادی در مکالمات لری خود از ترکیب فارسی لاله واژگون برای اشاره به این گل استفاده می کنند به همان طریقی که لرستان که سرزمین آبشارها است و واژگان بسیاری حتی برای انواع آبشارها در زبان مردم لر وجود دارد ولی اکثر مردم در مکالمات لری خود از واژه فارسی آبشار استفاده می کنند و این نشان می دهد که بین این مردم و اصل زبان مادری آنها چقدر فاصله افتاده است.


لاله واژگون با نام علمی fritallaria imperialis(لاله سلطنتی ) از رده سوسنیان است که یکی از رویشگاههای عمده آن در جهان در زاگرس از جمله لرستان است البته غیر از زاگرس در برخی مناطق دیگر نیز می روید . در فارسی این گل با نام هایی مانند لاله واژگون، لاله نگونسار،... اشک مریم، گل اشک و تاج قیصر شناخته می شود که البته واژگان اشک مریم و تاج قیصر از ترجمه مستقیم( گرته برداری ) از انگلیسی وارد فارسی شده اند.

این گل در قرن شانزدهم از ایران وارد اروپا شده است و چون نخست در باغ سلطنتی نگهداری و پرورش داده می شده است آن را fritallaria imperialis( #لاله_سلطنتی) نامیده اند.جرارد گیاه شناس بریتانیایی در سال ۱۵۹۷ می گوید که این گل برای قدمای ما ناشناخته بوده است و آن را گلی جدید برای اروپاییان می داند. این گل به زودی به ادبیات انگلستان راه یافت و توجه شاعران برجسته ای مانند ویلیام شکسپیر، جورج هربرت و ماتیو آرنولد را به خود جلب کرد که وصف آن در اشعار آنها موجود است.


در فرهنگ های مختلف هم افسانه هایی درباره این گل وجود دارد. گفته اند که این گل شاهد کشته شدن مظلومانه سیاوش به دست گرسیوز بود و از آن روز عزادار شد و سر خود را پایین انداخت و گل اشک سیاوش هم به آن گفته اند.
یا با اینکه از قرن شانزدهم وارد اروپا شد باز افسانه سازی درباره آن صورت گرفته است که این گل شاهد به صلیب کشیده شدن مسیح بوده است و برای او اشک می ریزد ( قطرات شبنم روی گلبرگ های آن ) از اینرو به آن Tears of Mary ( #اشک_مریم) هم لقب دادند. در انگلیسی به آن Crown Imperial( تاج امپراتوری) هم گفته اند که در ترجمه شده است تاج قیصر.


اما در لری هم نام های متعددی برای این گل وجود دارد که به چند مورد ( نه همه) از آنها اشاره می کنیم.

ابتدا در لرستان فیلی:


۱. شیوار( با تلفظ یاء مجهول) šîvār
۲. گل سَروِهار( هار یعنی پایین که در لکی می شود هوار )
۳.‌گل دینگلوئز( dińgêlawêz دینگلوئز یعنی آویزان)
۴.‌گل سَروِزیر

واژه شیوار مهمترین نام این گل در لر کوچک است و ریشه در اوستایی دارد. ترکیباتی مانند گل سروهار، گل سروزیر و گل دینگلوئز بیشتر جنبه توصیفی دارند و بر واژگون بودن یا آویزان بودن سر آن به سمت پایین دلالت دارند

همچنین در لری بختیاری واژگان #گیلک gîlak, #گل_قلندری و در لری جنوبی #گل_نگین به معنای لاله واژگون هستند.

توجه به این گل در ادبیات لرستان به چهار قرن قبل برمی گردد که #میرنوروز سروده است:

بند تنبان چون دو افعی مست و خون ریز
در بهاران همچو گل های #سرآویز

یا چو دو افعی که گنج در دست دارند
تا امانت را به صاحب واگذارند

میر در اینجا از #گل_سرآویز برای توصیف لاله واژگون استفاده کرده است یعنی گلی که سر آن( به سمت پایین ) آویزان است. با مراجعه به لغتنامه های جامع فارسی مانند دهخدا، معین و مصاحب.. مشخص شد که اصطلاح گل سرآویز در فارسی برای توصیف لاله واژگون به‌کار نرفته است.

در حقیقت می توان گفت میر ترکیبی از اصطلاحات لری #گل_سروهار و #گل_دینگلوئز( آویزان ) را به صورت گل سرآویز به فارسی ترجمه کرده است و این نمونه جالبی از گرته برداری( ترجمه مستقیم ) از لری در فارسی به شمار می رود. درباره زبان فارسی هم آمده است یک سری از واژگان فارسی را شاعران از زبان محلی خود به فارسی وارد یا ترجمه کرده اند.

نمونه ای از کاربرد #سروهار، #سروزیر و #گیلک برای توصیف لاله واژگون در ادبیات لری:

ایلِمو سفره وه سینه، باوفا مئمونواز
سروزیر چی لالَه یاکِه #سروهارِ چگنی
(استاد #رمضان_پروده)

چی لالَه یا #سروزیری
خئلیَه سیلِ بالا نمیکی
(استاد #عزیز_نادری)

بهارُم رهدِه وَیده وختِ پاییز
به جا #گیلک، همه جا هار و پیوار
(#کوروش_دورکی_بختیاری)

ولی برای کاربرد #شیوار در شعر شاعران تاکنون موردی ندیده ام اگر دوستان خبر دارند مطلع سازند.


◀️ فرهنگستان زبان لری

🇮🇷 @nayekash
نای کش

📚معنای اصلی و تحول معنایی(semantic change) واژه رش در لری 👇👇👇

✍ #غلامرضا_مهرآموز

واژه ی #رش raš در لری در اصل به معنای سیاه بوده است ولی بر اثر دگردیسی و تحول معنایی به معنای تیره یا قهوه ای سوخته و نظایر آن تغییر یافته است.
هنوز در نظام واژه سازی لری و به ویژه ادبیات لری ، رش به معنای سیاه کاربرد دارد.

طالَه رش: کسی که بخت و طالع او سیاه است، سیه روز

هناسه رَش: کسی که نفس او سیاه است کنایه از بدیمن

تول رَش: کسی که پیشانی نوشت او سیاه است کنایه از بدبخت

اما چند نمونه در ادبیات لری با کاربرد واژه رش به معنای سیاه :
🍀🍀🍀🌹🌹🌹

خوم رَش و بَختِم رَش وُ رَشَه هِناسه م
ئی فِلَک رِختَه دِ یَک کَـمچَه وُ کاسه م

یا
اگر باور نمیکی طالَه رشم
بیتر دی چاره ناچارم بَپُرسی
(استاد #رمضان_پرورده)

اَ حسرت چنونه ا ماتم چنینَه
منِ طالَه رش هم‌ چنی هم چنونم
(استاد #عزیز_نادری)

غَمینِم ، آه نا خَش دِم وِریسَـه
حِفار ئی طالِعِ رَش دِم وِریسـَه
نِزیکِــم نو کِه لونِــه گُنجِلونِـم
چِنو باروتی‌ئِم تَش دِم وِریسـَه
(استاد #رحمان_مریدی)

جالب آنکه استاد #رضا_جهانی سئ و رش
را کنار هم جهت تاکید و هم افزایی به عنوان جفت مترادف(doublet) آورده است:

دلِتَه لیلَه سخونم وریسَه تا وه فلک
چپ و راس طعنه وه ئی بختِ سئ و رش بَزنی

واژه رش به معنای سیاه در کردی نیز وجود دارد

واژه رش در معنی تحول یافته دوم( قهوه ای سوخته، تیره)
در لری بختیاری نیز وجود دارد
مثلا در گرمسیر بختیاری ماه اردیبهشت را رَشَه هوش rašahuš می گفتند
یعنی ماه تیره شدن رنگ خوشه ها( منبع از نوشته های استاد رهدار)

در مناطق سردسیری لرنشین به ویژه لر فیلی، جورش صفت یا هنگامه ای برای ماه #باروݩبوروݩ ( ماه قطع شدن باران) یا همان #خردادماه بوده است.
#جۉرٱش یعنی هنگامه تیره شدن کشتزار جو

ضرب المثل یا گفته مشهور در اساطیر هواشناسی لری:👇👇

ٱر د شٱممٱ نٱکنٱش خٱش
مۉرٱش سی جۉرٱش

یعنی: اگر (صبح) شنبه بارندگیها قطع نشود
تا زمان جورش( هنگامه تیره شدن رنگ کشتزار جو که بسته به نوع منطقه ی ییلاقی، اواخر اردیبهشت یا خرداد واقع می شود) به طول می انجامد( کنایه از اینکه سال پربارشی خواهیم داشت)

در خود این معنای تحول یافته دوم هنوز عنصر معنایی سیاه( تیره) دیده می شود.

🇮🇷 @nayekash 👈
نای کش

#لری

♦️ترانه‌ی لری
" دلدار" ♦️

♦️ باصدای بی نظیر👈 * نیما نادری *♦️
♦️ و شعری از استاد👈 *عزیز نادری*♦️


🌟لازم به ذکر است "نیما نادری "فرزند استاد "عزیز نادری " هستند .👌👌👌


#عزیز_نادری
#نیما_نادری
#ترانه_لری_دلدار

🇮🇷 @lorgeram_asli 👈
نای کش

شعر لری


وا دَنگِ خویی بُؤیی ای سالِ درد
سالِ غم ، سالِ فِراق وُ رنگِ زرد

سالِ جور وُ سالِ تنگی روزگار
یَخبَنونِ سردِ سردِ سردِ سرد

سالی که وا مَردِمونِ کُل زِمی
هی دِ اوجِ بی کِشی داری نَوَود

رو ، رویی وِ پُشتِ پُشتِ ماه صَفَر
تا وِ جایی دیر وُ هرگز وِرنَـــــگَرد

*مَردِمِ راحت دِ چِنگِ شَر بَکو
وا اَسِر کَم پیله‌یانِ تَر بَکو *

#عزیز_نادری#عید_نوروز #بهار #لرستان #لر_ #خرم_آباد#کمانچه_لری #روزبه_استغفاری

🇮🇷@lorgeram_asli👈
نای کش

یک #ترانه_لری

خواننده: #حشمت_رجب_زاده 
شاعر: #عزیز_نادری 

هرایواره که موه دل ناگرونم
هی می نالم هم موم دردت و جونم
┄┄┄┄❅✾❅┄┄┄

🇮🇷 @lorgeram_a👈
نای کش