#КК_История

❇️Ленинградка бастакы поезд

Халлаан тымныйан, Ладога күөл мууһунан суол арыллан, бастаан атынан, онтон массыыналарынан сырыы тэрийэн, кэм куорат дьонугар өйүөк  буолбута. Ас-таҥас, сэрии сэбэ-сэбиргэлэ онтон да атын таһаҕас тиэйиитэ син биир кыайтарбат этэ. Ол иһин сэриилэһэ сылдьар сорох чаастары уларытан тэрийтэлээн, тимир суол оҥоруутугар туруортаабыттара. Саллааттар «красноармеец» диэн оннугар «трудоармеец» диэн ааттаммыттара. Ленинградтан тимир суол тутуутугар олохтоохтортон таҥыллыбыт хамаандалар кэлэн үлэлэһэллэрэ. Муус үрдүнэн мас сваялары саайталаан, тимир суол тутуута саҕаламмыта.

Сиһилии: https://kiinkuorat.ru/articles/leningradka-bastaky-poezd


https://t.iss.one/kiin_kyorat_gazeta

#КК_История

💠Дьокуускай куорат историята 1632 сыллаахха балаҕан ыйын бүтүүтэ Петр Бекетов Өлүөнэ эбэ биэрэгэр Ленскэй остуруогун тутуоҕуттан саҕаламмыта. Бу тутуу икки эрэ сыл турбут уонна халаан уутуттан эмсэҕэлээбит.

Онтон 1634 сыллаахха айанньыт, Енисей атамаана Иван Галкин арыый үрдүк сири талан саҥа остуруогу туппута син биир сыл аайы сааскы халаан уута ылар эбит.

1643 сыллаахха Дьокуускай бастакы бойобуодата Петр Головин куорат билигин турар сиригэр, Туймаада хочотугар, саҥа остуруогу туттарбыта. Чуолкай миэстэтин этэр кыахпыт суох, ол эрээри  эбэттэн чугас этэ диэн сабаҕалыахпытын сөп. Ол Саха музейын пуондатыгар хараллан турар худуоһунньук Пантелеймон Попов «Якутск в 1650 году. Крепость Головина» диэн хартыынатыгар көстөр.

Бу тутуу 40 сыл тулуктаспыт – уу сыыйа-баайа ылбыт. 1650-с сыллар бүтүүлэригэр Головин остуруогун аҥаара ууга барбыт.
Саҥа остуруогу тутар туһунан ыраахтааҕыга хаста да сурук суруллубут.


https://t.iss.one/kiin_kyorat_gazeta

#КК_История

💠Дьокуускай куорат историята 1632 сыллаахха балаҕан ыйын бүтүүтэ Петр Бекетов Өлүөнэ эбэ биэрэгэр Ленскэй остуруогун тутуоҕуттан саҕаламмыта. Бу тутуу икки эрэ сыл турбут уонна халаан уутуттан эмсэҕэлээбит.

Онтон 1634 сыллаахха айанньыт, Енисей атамаана Иван Галкин арыый үрдүк сири талан саҥа остуруогу туппута син биир сыл аайы сааскы халаан уута ылар эбит.

1643 сыллаахха Дьокуускай бастакы бойобуодата Петр Головин куорат билигин турар сиригэр, Туймаада хочотугар, саҥа остуруогу туттарбыта. Чуолкай миэстэтин этэр кыахпыт суох, ол эрээри  эбэттэн чугас этэ диэн сабаҕалыахпытын сөп. Ол Саха музейын пуондатыгар хараллан турар худуоһунньук Пантелеймон Попов «Якутск в 1650 году. Крепость Головина» диэн хартыынатыгар көстөр.

Бу тутуу 40 сыл тулуктаспыт – уу сыыйа-баайа ылбыт. 1650-с сыллар бүтүүлэригэр Головин остуруогун аҥаара ууга барбыт.
Саҥа остуруогу тутар туһунан ыраахтааҕыга хаста да сурук суруллубут.


https://t.iss.one/kiin_kyorat_gazeta

#КК_История

Остуруок бастакы үс сыла

💠Былырыын Дьокуускай куораттааҕы муниципальнай архыып куорат төрүттэммитэ 390 сылынан «История города Якутска: день за днем, год за годом… 1632-1990. Часть 1» кинигэни таһаарбыта.

📕Кинигэҕэ Дьокуускай төрүттэниэҕиттэн 1990 сылга, Саха Өрөспүүбүлүкэтэ судаарыстыбаннай суверенитеты ылыныар диэри историята кэпсэнэр.

📕Кинигэҕэ куорат архыыба сэдэх, киэҥ араҥаҕа тахса илик матырыйааллары туһаммыта кэрэхсэбиллээх. Оттон олохтоох дьаһалта официальнай саайтыгар (Якутск.рф)  «История города Якутска: день за днем, год за годом…» салаа баар буолбута.

Сиһилии: https://kiinkuorat.ru/articles/osturuok-bastaky-s-syla

https://t.iss.one/kiin_kyorat_gazeta

#КК_История

📸Поярков уулуссата, 1989 сыл.

Источник: National Geographic 3/1990, 32cтр.


https://t.iss.one/kiin_kyorat_gazeta

#КК_история

Дьокуускай уулуссаларын былыргы ааттарын билэҕин дуо?

Ленин проспегын бастакы аата Февральскай өрөбөлүүссүйэ аатынан уулусса диэн эбит.
Оттон Орджоникидзе болуоссатын бастакы аата -
Казарменнай уулусса.
Ярославскай уулуссатын былыргы аата - Полицейскай уулусса.

Хаартыскаҕа атын уулуссалар былыргы уонна билиҥҥи ааттарын көр. Хаартыска "Бичик" кинигэ кыһата 2002 с.таһаарбыт П. Петров "Улицы и площади Якутска" кинигэтиттэн.

https://t.iss.one/kiin_kyorat_gazeta

#КК_История

Ленинград блокадата

✍️Ленинград диэн тылы иһиттиҥ да, төбөҕөр Аҕа дойду сэриитин биир хараастыылаах түгэнэ охсулла түһэр. Күн бүгүҥҥэ диэри умнуллубакка, дьон өйүгэр-санаатыгар көрдүгэн буолан сылдьар.

Сэрии кыргыһыытыгар сыһыана суох төһөлөөх киһи хоргуйан, тоҥон өлбүтэ буолуой? Билиҥҥэ диэри чуолкайданар кыаҕа суох. Сэрии бүппүтэ 80-ча сыл буолла да, мөккүөр бүтэ илик. Хайдах чуолкайдыаххыный? Өлөөччүлэр истэригэр Ленинград эрэ олохтоохторо бааллар үһү дуо? Ленинградка бэйэтигэр 1941 сыл саҥатыгар 3 мөлүйүөн кэриҥэ киһи олороро диэн этэллэр. Блокада түмүгэр өлбүт дьону сорохтор 1,5 мөлүйүөн дииллэр, сорохтор мөлүйүөн курдук буолуохтаах диэн түмүк таһаараллар. Онтон да араас сыыппара элбэх.

Ол туһунан Ксенофонт Васильев суруйуутун ааҕыҥ: https://kiinkuorat.ru/articles/leningrad-blokadata

https://t.iss.one/kiin_kyorat_gazeta

#КК_История

«Священная война» ырыа историята
(Кыайыы 80 сылынан)

⭐️ 1941 сыл бэс ыйын 24 күнүгэр, сэрии саҕаламмыта икки хоноотун кытта, “Известия” уонна “Красная звезда” хаһыаттарга тэҥинэн биллиилээх сэбиэскэй поэт, Сталин аатынан бириэмийэ лауреата В.И. Лебедев-Кумач илии баттааһыннаах “Священная война” хоһоон бэчээттэммитэ.

Бу кэннэ тута композитор А.В. Александров бу хоһооҥҥо ырыа муусукатын суруйбута. Тылларын уонна ноталары бэчээттиир бириэмэ суох этэ, онон Александров миэлинэн дуоскаҕа суруйбутун ырыаһыттар уонна мусукааннар тэтэрээттэригэр устан испиттэрэ. Өссө биир күн бэлэмнэниигэ барбыта.

Онон 1941 сыл бэс ыйын 26 күнүгэр Белорусскай вокзалга өссө сэриигэ аттана илик ССРС Кыһыл аармыйатын ырыаҕа уонна үҥкүүгэ Кыһыл знамялаах ансаамбылын бөлөҕө бу ырыаны аан бастаан толорбута. Оччотооҕу көрбүт, истибит дьон кэпсээнинэн, ырыаны бу күн биэстэ үргүлдьү ыллаабыттар. 2005 сыл ыам ыйыгар, бу сабыытыйалары кэриэстээн, вокзал иһигэр мемориальнай дуоска туруоруллубута.

Ол эрэн 1941 сыл алтынньы 15 күнүгэр диэри “Священная война” ырыа киэҥник толоруллубат этэ.

Ол төрүөтүнэн олус хараастыылаахтык иһиллэрэ буолбута: Кыайыы “кыра хааны” тоҕон түргэнник кэлэрин туһунан буолбакка, элбэх өлүүлээх-сүтүүлээх ыарахан кыргыһыы туһунан ылланар диэн. Онтон 1941 сыл алтынньы 15 күнүгэр, өстөөх Калуга, Ржев уонна Калинин куораттары ылбытын кэннэ, “Священная война” ырыа Бүтүн Сойуустааҕы араадьыйаҕа сарсыарда аайы, Кириэмил курааннара тыаһаабыттарын кэннэ, иһиллэр буолбута.

Ырыа Аҕа дойду Улуу сэриитигэр маассабайдык тарҕаммыта уонна биһиги саллааттарбыт бойобуой тыыннарын өрө көтөхпүтэ, чуолаан кырыктаах кыргыһыыларга. Сэрии кэмигэр ырыа иккитэ  пластинкаҕа уһуллубута: 1941 уонна 1942 сыллардаахха.

https://t.iss.one/kiin_kyorat_gazeta

#КК_История

Сталинград иһин кыргыһыы

❇️Олунньу 2 күнүгэр дойдубутугар Арассыыйа буойуннарын албан аатын күнэ буолан ааста.
1943 сыллаахха Сэбиэскэй аармыйа Сталинград куораты өстөөхтөртөн босхолообута. Бу сэрии хаамыытын төрдүттэн уларыппыта.

1942 сыл сайыныгар бэйэтин суолтатынан, далааһынынан, тыҥааһынынан Дон уонна Волга өрүстэр аттыларыгар улахан кыргыһыы саҕаламмыта. 200 түүннээх күн устата Кыһыл Аармыйа Германияны уонна кини союзниктарын сүүмэрдэммит холбоһуктарын самнарбыта. Иккис аан дойду сэриитин историятын тосту уларыппыт Сталинград кыргыһыыта 1942 сыл от ыйын 17 күнүттэн 1943 сыл олунньу 2 күнүгэр диэри барбыта уонна сэбиэскэй сэриилэр толору кыайыыларынан түмүктэммитэ.
Сиһилии: https://kiinkuorat.ru/articles/stalingrad-i-in-kyrgy-yy

https://t.iss.one/kiin_kyorat_gazeta

#КК_История

«Испанияҕа элбэх киһи Арассыыйаҕа Устрека диэн дэриэбинэ баарын билэллэр үһү»…

Испания уонна Ильмень күөл туох сибээстээхтэрий?

https://t.iss.one/kiin_kyorat_gazeta

#КК_История

Чинчийии салҕанар
(Салгыыта,
иннин манна киирэн аах)

«Испанияҕа элбэх киһи Арассыыйаҕа Устрека диэн дэриэбинэ баарын билэллэр үһү»…

Сиһилии:⬇️⬇️⬇️

https://kiinkuorat.ru/articles/chinchiyii-sal-anar-1

https://t.iss.one/kiin_kyorat_gazeta

#КК_История

Муус устар 10 күнүгэр Аҕа дойду Улуу сэриитин хаамыыта:
⬇️⬇️⬇️
https://kiinkuorat.ru/articles/muus-ustar-10-k-n-ger-a-a-doydu-uluu-seriitin-haamyyta

https://t.iss.one/kiin_kyorat_gazeta

#КК_История

Дьокуускайга ыам ыйын 1 күнүн өссө өрөбөлүүссүйэ инниттэн бэлиэтииллэрэ.

✅1907-1909 сс. бырааһынньыгы «Маяк» социал-демократическай тэрилтэ ыыппыт. 1907 сыллаахха Өлүөхүмэ уокуругар Чокуур (билигин Урицкай) сэлиэнньэтигэр олохтоох бааһынайдар кыһыл былаахтаах тахсаннар, өрөбөлүүссүйэ ырыаларын ыллыы-ыллыы дэриэбинэ устун сэлэлии хаампыттар. Демонстрация кыттыылаахтара ыраахтааҕыны үөҕэн хаһыытаабыттара историяҕа хаалбыт.

✅ Өрөбөлүүссүйэ диэйэтэлэ Котиков ахтыытыттан:

«1912 сыл саас этэ, 30 киһи кэлбитэ. Кыһыл былаахпытын туруорбуппут, эт уонна водка илдьэ кэлбиппит (бүтэһигэ – «харах баайан»)».

https://kiinkuorat.ru/articles/turugurdun-le-saas-uonna-eye-byraa-ynnyga

https://t.iss.one/kiin_kyorat_gazeta

#КК_История

Историк Владимир ПЕСТЕРЕВ интервьютуттан:
Уопсайынан архыып докумуоннара биһиэхэ, историктарга уонна үөрэтиэн баҕалаахтарга, уларыта тутуу сылларын саҕана арыллыбыттара. Ол түмүгэр, Сэбиэскэй Сойуус историята хаттаан көрүллүбүтэ. Манна урукку историктар буруйдара суох – үгүс докумуоннар кистэлэҥҥэ сыппыттара.

Аҕа дойду сэриитин саҕана Сэбиэскэй Сойууска 200-тэн тахса араас омук олорбута. Кинилэр бары биир киһи курдук фашистартан Аҕа дойдуларын көмүскээбиттэрэ. Политика сабыдыалынан И.В. Сталин 1946 сыллаахха 7 мөлүйүөн киһи өлбүтэ, Н.С. Хрущев 1961 сыллаахха 20 мөлүйүөн, Л.И. Брежнев – 20 мөлүйүөнтэн тахса, билигин В.В. Путин 26, 6 мөлүйүөн киһини Сэбиэскэй Сойуус Аҕа дойду сэриитигэр сүтэрбитэ диэн дакылааттыыллар.

Бу да сыыппара өссө ситэтэ суох дии саныыбын. Аармыйа Генеральнай штабын ааҕыытынан, сэриигэ 8668400саллаат өлбүт. Бу өлбүт дьоҥҥо бырыһыанынан нууччалар 5 мөлүйүөнтэн тахса киһи, эбэтэр 66,4 %, украинецтар – 1 мөлүйүөнтэн тахса киһи – 15,8 %, белорустар 253 тыһыынча киһи – 2.9 %. Бу статистикаҕа сэриигэ кыттыбыт Сэбиэскэй Сойуус 42 омугуттан Саха сириттэн сэриигэ баран өлбүт дьон ахсаанынан 14-с миэстэҕэ турар. 37900 киһи өлбүт – 0,4 %.


https://t.iss.one/kiin_kyorat_gazeta

#КК_История

❇️ 1631 с. ыам ыйыгар сотник Петр Бекетов (1610-1661) 30 киһилээх Өлүөнэ өрүскэ айанныыр. Этэрээт 1632 с. саас өрүс барбытын кэннэ аллараа устан, күһүн уҥа кытылга Суотту өттүгэр остуруок туруоран, ыраахтааҕы сорудаҕын толорор. Бу сыл Дьокуускай куорат олохтоммут сылынан ааҕыллар.
Бу Ленскэй диэн ааттаммыт остуруокка сыл иһигэр Енисейскэй, Мангазея, Томскай хаһаахтара, атыыһыттар о.д.а. сырыырҕаан, икки сүүсчэкэ киһи олохсуйар.
Бекетовы солбуйа кэлбит Иван Галкин 1634 с. остуруогу сааскы халаантан куоттаран томторго көһөрөр даҕаны, ол быыһаабат.
❇️1643 с. Головин бойобуода хаҥас кытылга, Сайсары күөл таһыгар көһөртөрөр. Мантан ыла остуруок Якутскай диэн ааттанар.
❇️ 2007 с. балаҕан ыйыгар Саха сирэ Арассыыйа састаабыгар киирбитэ 375 сылынан 33,4 м үрдүктээх сэргэ быһыылаах стелалаах, Бекетовка пааматынньыктаах комплекс тутуллар. Бырайыак ааптара Иван Андросов, скульптордар А. Романов, Б. Осипов , П. Слепцов, Э. Пахомов , М. Павлов, В. Павлов, П. Никитин.

https://t.iss.one/kiin_kyorat_gazeta