@smjmiry

🔴 "هویت" و "جمهوریت"، دو گمشده‌ی بازسازی مزار شهدا

محمدجواد میری


1⃣ برای طراحی دوباره قاب و سنگ مزار شهدا در مشهد فراخوانی منتشر شده است. این که وضعیت فعلی #مزار_شهدا نامطلوب تلقی شده، جای شکر دارد. اما باید نگران بود که در پی تخریب قبلی این #میراث معنوی و مردمی، به ورطه‌ی تکرار و تکمیل این تخریب نیفتیم. افسوس بر گذشته سودی ندارد، اما برای درمان دردهایی که خود ساخته‌ایم، باید بدانیم چه بر ما گذشته است.
روزی که مزار شهدا با بولدوزرهای #توسعه صاف شد، سنگ ها و قاب‌هایی که بزرگترین موزه تاریخ مردمی #دفاع_مقدس را ساخته بودند، جایشان را به سنگ‌های بی‌روحی دادند که نه زیبا بودند، نه بامعنا و نه مردمی.
نهادهای رسمی دست به دست هم دادند و به نام زیباسازی و بهسازی، تخریب -و حداکثر یکسان‌سازی- کردند. به قول رندی:
قلم در دست نادان مثل تیشه/ مزار یار را کنده ز ریشه/ بجای خط خوانای وصیت/ نشانده آهن و سیمان و شیشه...
و این گونه، آن چه به تعبیر #امام_خمینی زبان گویایی برای شهادت بر عظمت روح جاوید #شهدا بود، گنگ شد و گسترده‌ترین سرمایه #هنر_مردمی قربانی نگاه فرمایشی و ساده‌انگارانه‌ی برنامه‌ریزانی شد که ساده‌ترین راه برای بهسازی را درست‌ترین راه یافته بودند.

2⃣ اما چه باید کرد؟ فراخوان تازه منتشر شده برای طراحی دوباره مزار شهدا را به فال نیک می‌گیریم و از این که آیا چنین امر خطیری از خلال فراخوان حاصل می‌شود یا نه، می‌گذریم (در پروژه هایی که اثر مهمی بر هویت شهری و ملی دارند، فراخوان‌هایی بدون چارچوب و سیاستگذاری درست، معمولاً به نتایج مطلوب نرسیده‌اند).
در هر روی، آن چه مهم است معیار انتخاب طرح‌هاست و تعهد برگزارکنندگان به این که اگر بهترین طرح‌های رسیده هم دارای معیارهای حداقلی نبودند، تکلیف خود را رفع‌شده نپندارند و در اندیشه طراحی جایگزین مطلوب باشند.
سال گذشته هم مجموعه ای از طرح‌های جدید برای مزار شهدا آماده شد که در بازدیدی که یکی از نهادهای دخیل در مساله مزار شهدا برگزار کرده بود، مورد ارزیابی برخی کارشناسان قرار گرفت. اما باز هم فرم بارُم آن ارزیابی، مبتنی بر هیچ نظریه‌ای در باب ماهیت و کارکرد مزار شهدا نبود.

3⃣ و اما مزار شهدای دفاع مقدس باید چه ویژگی‌هایی داشته باشد که با صاحبانش نسبتی داشته باشد؟ اگر اولین ویژگی را "هویت‌" داشتن بدانیم، می‌توانیم آن را با سه شاخصه بسنجیم:
- شباهت به مزارات ایرانی اسلامی (که می‌تواند به تناسب #هویت هر بوم، رنگ و بویی متمایز یابد).
- داشتن نشانه‌های #انقلاب و دفاع مقدس.
- شباهت به مزار شهدایی که تخریب شد.
و از این میان اگر بضاعت طراحان، خلق اثری با همه ویژگی‌های فوق نباشد، شاید سومی مطلوب‌تر و ممکن‌تر باشد. صدالبته جعبه‌آیینه‌ها با محتویات‌شان ارزش تاریخی و فرهنگی داشته و دارند که درباره آن نیز خواهم گفت. خلاصه آن که مزار شهدا در دو دهه نخست انقلاب، وجهه نمادینی داشته است که بازیابی آن، بستر انتقال معانی ارزشمند معنوی و مردمی جنگ ماست.
اما دومین ویژگی لازم برای قاب‌های مزار شهدا را قطعاً باید قابلیت "تعاملی‌"شان دانست. یکسان‌سازی مزار شهدا و از بین بردن چیدمان‌هایی که بازتاب فرهنگ و سلیقه اقشار گوناگون #مردم و #تنوع شهدا و تاریخچه آنان بوده است، نشانه‌ای از عدم فهم عمیق #جمهوریت توسط #کارگزاران جمهوری اسلامی است. دخالت مستمر خانواده شهدا یا دوستان و هم‌محلی‌ها و هم‌مدرسه‌ای‌های او -به‌عنوان متولیان زیباسازی قاب‌ها- ضامن استمرار پیوند اجتماعی مردم با شهدا و دور کردن مزار شهدا از شیئی صرفاً موزه‌ای است. نوعی #وحدت_در_کثرت و کثرت در وحدت در مزار شهدا، محصول همین قابلیتِ ازدست‌رفته است که حتی می‌تواند بستر تطور منطقی مزارات در گذر زمان نیز باشد. فضای بی‌روح امروز مزار شهدا و احساس #غربت و سردرگمی مخاطب در این فضا ناشی از حذف جنبه #تعاملی در قاب‌ها و سلب قدرت #انتخاب بازماندگان شهید برای طراحی سنگ قبر شهیدشان است.
کلام آخر آن که اگر قرار است در برخورد با #هویت خویش دچار #غربزدگی هم شویم، کاش دست‌کم قرن بیست و یکمی باشیم، نه قرن نوزدهمی!


کانال اما بعد... 👇
telegram.me/joinchat/AAAAAD98j_vseGWcUFZURA

منتشرشده در روزنامه شهرآرا 25دی95
@smjmiry

🔴 شهدا، اين قدرها هم نازنين نبودند!

✅ در تمام آن سال‌ها كه ما داشتيم عكس #حاج_همت و #باكري و #خرازي را پشت كلاسورها يا روي كمدهايمان مي‌چسبانديم و صبح‌هاي سه‌شنبه مي‌رفتيم « #زيارت_عاشورا با #سانديس»، يك نفر فرياد مي‌زد: « #بسيجي بايد در #وسط_ميدان باشد تا فضيلت‌هاي اصلي انقلاب زنده بماند».

✅ وسط ميدان ما شده بود كنج عافيتي تزيين شده با ياد و عكس‌ها و خاطرات شهدا که روز به روز هم لطيف‌تر مي‌شد و لطيف‌تر. اينكه چطور عاشق مي‌شدند، چطور خواستگاري مي‌كردند، چطور دل خانم‌هايشان را به دست مي‌آوردند، چطور به نوزادانشان نگاه مي‌كردند، چطور شوخي مي‌كردند و... .
عجب شهداي نازنين بي‌آزاري. شهيداني كه حتي #شهرام_جزايري هم حاضر بود زكات #اختلاسهايش را بدهد تا برايشان #كنگره_بزرگداشت برگزار شود. #شهداي_نازنين؛ شهدايي كه مي‌شود عکسشان را چسباند به داشبورد #زانتيا و گاز داد تا #جمكران!

✅شهدا اين‌قدرها هم كه حالا مي‌گويند نازنين نبودند. هميشه هم لبخند روي لبشان نبود. جوری مست خدا نبودند كه #فقر و #فساد و #تبعيض از يادشان برود.
تا آنجا كه يادم هست تجمل‌پرست‌ها، مفسدها، مال مردم‌خورها، رانت‌خوارها، از بسيجي‌ها مي‌ترسيدند. #شهدا آدم‌هاي ترسناكي بودند. باور كنيد به خدا، اين‌قدر دوست‌داشتني بودن هم خوب نيست.
باور كنيد به خدا، #امام_حسين (ع) هم اين قدر دوست‌داشتني نبود. اگر نمي‌ترسيدند از او، كه قطعه قطعه‌اش نمي‌كردند و اسب بر پيكرش نمي‌دواندند و آب بر قبرش نمي‌بستند و در «خيمه‌ها» محصورش نمي‌كردند.

🔹 متن کامل این یادداشت #وحید_جلیلی که نخستین بار در مجله #امتداد منتشر شد، در اینترنت، قابل جستجو است.

#راهیان_نور
#یادواره_شهدا

✌️به رسم "همسایگی"...

@jalili_vahid
@hamsayegi_shiraz

#راهیان_سیاحت_و_زیارت_و_تفریح
دیروز #تبلیغاتچی ها آنقدر بر کوس راهپیمایی #اربعین دمیده بودند که گویی #رسالت_ما در برابر خون حسین(ع) و مصیبت زینب(س)، تنها و تنها اطعام از سفره پهن شده در طول این مسیر و طی کردن مسیر بنر پوش شده از عکس های سفارشی و موکب های پر خرج دولتی است.... بی آنکه از خود بپرسیم پیر مرد و پیرزن و جوان عراقی، قبل و بعد از اربعین مشغول چه کاری هستند. درد وغمشان چیست؟ و حض و حال و معنوی فردی ما چه نسبتی با #مسئولیت_اجتماعی_حسینی دارد..؟!!
سال به سال ما کربلایی میشویم و ادارات بیلان کاری میدهند و موسسات فرهنگی برای ساخت مستند های حضور مردم پول خرج می کند، و شرکت های مسافربری سود می برند...و عراقیان اگر نگویم بدتر، وضعشان تغییری نکرده است.
#به_اربعین_چه!!

امروز ما #شلمچه و #دوکوهه میرویم و #تبلیغاتچی ها رفتن به این مناطق را به #انقلاب و #خون_شهدا و #رسالت ما گره میزنند. و باز ادارات و موسسات خرج میکنند و موسسات فرهنگی برای مستند حضور و تحول جوانان آنتیک و نماهنگ های #شهدا_شرمنده_ایم و بسته های فرهنگی پول خرج میکنند. اما خبری از استقبال گرم مردمی نیست!!و کسی هم نپرسید چرا؟؟
چرا هنوز خوزستان جنگ زده است؟؟ و چگونه در این هوایی که ما چفیه پیچ شده بیش از بیست دقیقه دوام نمی آوریم. مردم سی سال زندگی می کنند و هنوز دم از امام و شهدا می زنند؟؟و کسی نپرسید چرا در برخی مناطق کاروان هارا باید با حفاظت عبور داد ؟؟مردم درد و غمشان چیست؟؟ این زمین های حاصلخیز پر از آب چرا کشت نمیشوند؟؟ و بعد از زیارت دانیال نبی (ص)کسی نپرسید نخستین و بزرگترین کارخانه قند غرب آسیا در شوش دانیال نبی چرا به اسم واگذاری تعطیل شد و کارکنانش بیکار ...؟؟
#به_راهیان_نور_چه!!

شاید این رویکرد زاییده حاجیانیست که حاجی زیارت و سیاحت و تفریح بوده اند..
"چیزی که تا به حال از ناحیه ناآگاهان و یا تحلیلگران مغرض و یا جیره‌خواران به عنوان فلسفه حج ترسیم شده است این است که حج یک عبادت دسته جمعی و یک سفر زیارتی- سیاحتی است. به حج چه که
#چگونه_باید_زیست و
#چطور_باید_مبارزه کرد و
با چه کیفیت در مقابل جهان سرمایه داری و کمونیسم #ایستاد! به حج چه که
حقوق مسلمانان و محرومان را از ظالمین #باید_ستاند! به حج چه که
باید برای فشارهای روحی و جسمی مسلمانان #چاره‌اندیشی نمود! به حج چه که
مسلمانان باید به عنوان یک نیروی بزرگ و #قدرت_سوم جهان خودنمایی کنند! به حج چه که
مسلمانان را علیه حکومتهای وابسته #بشوراند. بلکه حج همان #سفر_تفریحی برای دیدار از قبله و مدینه است و بس!"
#امام_خمینی (ره)؛ 29 تیر 1367
#راهیان_نور #اربعین #حج #جنگ_فقر_غنا #انقلاب_مستضعفین #بسیج_جهانی #مبارزه #تاشرک_و_کفر_هست_مبارزه_هست
https://www.instagram.com/p/BRfLhJRBG4L/
#نقطه_رهایی
https://telegram.me/rahaeipoint