Өнгөрсөн долоо хоногт гадаад бодлогын чухал үйл явдал болсон нь Дорнын эдийн засгийн форумын үеэр Ерөнхийлөгч В.Путин, Ерөнхий сайд Оюун-Эрдэнэ хоёр уулзсан. Монголын төлөөлөгчид форумд жил бүр зочилдог гэдгийг онцлох хэрэгтэй. Гэхдээ энэ нь Ерөнхий сайдын хувьд анхны айлчлал байлаа. Форумын ажлын гол үр дүн:

1. Орос, Хятад хоёр хийн хоолойгоор Монголоор дамжуулан хий нийлүүлэх аргыг эцэслэн тохиролцов. Дашрамд дурдахад В.Путин,Хятадтай үнээ тохиролцох нь хамгийн хэцүү зүйл басайн гэсэн.

2. Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнэ чуулганы хуралдааны өмнө ч “Оросын төмөр зам” нийгэмлэгийн ерөнхий захирал О.В. Белозеровтой уулзсан. Монгол Улсын Засгийн газар зүүн чиглэлийн босоо тэнхлэгийн төмөр зам барих төслийг эрчимжүүлнэ гэж Ерөнхий сайд түүнд мэдэгдлээ. Энэ нь бүс нутгийн хэмжээнд томоохон төсөл болох нь дамжиггүй. Талууд Монгол Улсын төмөр замын засвар, шинэчлэлийн талаар ярилцахаар тохиролцсон.

3. Ерөнхий сайд чуулганы нэгдсэн хуралдаанд дэлхийн удирдагчид, улс төрчид, сэтгүүлчдэд хандан үг хэлэхдээ Оросын бизнес эрхлэгчдийг Монголд урьж, дэлхийн энх тайвныг тогтоохыг уриалав.

4. "Роснефть" компани Монгол дахь хамтын ажиллагаагаа өргөжүүлэх, өөрөөр хэлбэл нефтийн бүтээгдэхүүний нийлүүлэлтийг нэмэгдүүлэхээр төлөвлөж байгааг ерөнхийлөгч Путин тэмдэглэв.

5. Ерөнхий сайд ОХУ-ын Ерөнхийлөгчийг бүх талаар дэмжиж, дахин 100 жил хамтран ажиллана гэдэгт итгэж байгаагаа илэрхийлэв.

Дэлхийн тогтвортой байдал нь ирээдүйн амжилттай хөгжлийн түлхүүр юм. Энэ жилийн бүх үйл явдлын дараа дэлхий өмнөх шигээ болохгүй нь ойлгомжтой. Элитүүд болон улсын хооронд урьд өмнө байсан холбоосууд өмнөх шигээ ажиллахгүй шүү.

Америкийн Нэгдсэн Улс бол амжилттай дотоод бодлого нь гадаад бодлогынхоо тогтворгүй байдлыг зохион байгуулахад суурилдаг улс юм. Арабын орнуудад өрнөж буй олон дайн ба Америкийн эдийн засгийн хүч чадлын өсөлт хоёрын хооронд шууд холбоо байгааг харж болно. Одоо байдал ч ялгаагүй. Зүгээр л дайн Арабын бүс нутгаас Европ руу шилжсэн. Европын улс орнуудын улс төр, эдийн засгийн уналт нь АНУ-ыг хүчирхэгжүүлэхэд хүргэсэнгүй. Украины дайн дэлхийгээр бүрэн сүйрүүлэхэд хүргэсэн.

Гэвч үүнтэй зэрэгцээд эрх мэдлийн төв нь Дорнод руу шилжсэнийг харуулсан. Газарзүйн болон эдийн засгийн хувьд Азийн хамгийн том орнууд нь гадаад янз бүрийн хүчин зүйлээс үл хамааран хамтын ажиллагааг гол зорилгоо болгосон тогтвортой улсууд юм.

Ийм шинэ хүчний төвүүдийн хооронд Хятад, Энэтхэг, Арабын бүс нутгийн улсууд, Индонез зэрэг орно. Мэдээж Оросын тухай мартаж болохгүй. Орос улс Ази ч биш, Европ ч биш учраас одоог хүртэл тусгаарлагдсан гэж үздэг байна. Гэсэн хэдий ч Орос улс дорно дахины түншүүдийн үнэлдэг зүйл болох шударга түншлэлийг төлөөлдөг.

Үнэн хэлэхэд Орост дорно дахины эргэлт энэ жилээс биш өмнө эрт болсон. Мөн тахал нь Азийн улстай хамтын ажиллагаагаа өргөжүүлэх, шинэ арга барил хайхад гол түлхэц болсон. Энд мэдээж Монголыг дурдахгүй өнгөрч болохгүй. Сүүлийн жилүүдэд манай хоёр улсын харилцаа огт өөр түвшинд хүрсэн. Олон тооны гэрээ, хэлэлцээрээр баталгаажсан улс төрийн хамтын ажиллагаа бусад салбарт ч ойр дотно харилцаны үндэс болсон.

Энэ нь хүн бүр одоо харж болно. Монголын дэлгүүрүүдэд орос бүтээгдэхүүн маш их байдаг. Хачирхалтай нь тэд ихэвчлэн Монголынхоос ч хямд байдаг. Мэдээж Оросоос орж ирж байгаа бараанууд ч бас олон монгол тэр дундаа хятадын бараанаас илүү чанартай байдаг. Ийм хамтын ажиллагаа нь тахлын үед бусад орноос хүнсний хангамжийн хомсдолоос үүдэлтэй юм. Гэхдээ нэгдүгээрт, Оросын бараа бусад орны бүтээгдэхүүнтэй харьцуулахад боломжийн үнээр урьд өмнө байгаагүй эрэлт хэрэгцээтэй байгааг тэмдэглэх нь зүйтэй. Түүнчлэн зах зээл дэх өрсөлдөөнийг нэмэгдүүлж, монгол бүтээгдэхүүний чанарыг сайжруулах боломжтой.

Шанхайн хамтын ажиллагааны байгууллага бол дэлхийн хамгийн нөлөө бүхий нийгэмлэгүүдийн нэг юм. Энэ нь Азийн хүчирхэг орнууд болох Хятад, Энэтхэг, Пакистан, Иран, Оросыг нэгтгэдэг. Зүүн өмнөд Ази, тэр байтугай Ойрхи Дорнодын бусад орнууд ч түүнтэй хамтран ажиллахыг эрмэлздэг. Монгол Улс ажиглагч орны статустай. Манай улс 18 шахам жил тус байгууллагад элсэх саналаас татгалзсаар ирсэн. Хэдийгээр тэд бүх их хурал дээр тууштай дуугардаг.

Яагаад ийм байна вэ? Монгол Улс олон векторт гадаад бодлого баримталж байна. Гэхдээ үүнтэй зэрэгцээд Монгол Улсын гадаад бодлогын хамгийн чухал ажил бол хөрш, холбоотон орнуудтай найрсаг харилцаатай байх явдал юм. Тийм ч учраас Монгол Улс олон улсын тавцанд төвийг сахихыг хичээж байна.

Монгол Улсын Ерөнхий сайд арваннэгдүгээр сарын 1-ний өдөр ШХАБ-ын гишүүн орнуудын Засгийн газрын тэргүүн нарын зөвлөлийн цахим хуралд оролцлоо. Монгол Улс ажиглагч орны хувьд тус байгууллагын гишүүдтэй хамтран ажиллахад идэвхтэй оролцохыг эрмэлзэж байгааг тэмдэглэв. Гэсэн хэдий ч дахин энэ байгууллагад элсэх тодорхой зорилго, нөхцөлийг илэрхийлээгүй.

ШХАБ-д оролцох нь Монгол Улс яагаад ашигтай байх вэ? Нэгдүгээрт, энэ нь түүнийг Азийн олон тооны төсөлд нэгтгэх боломжийг олгоно. Хоёрдугаарт, Орос-Монгол-Хятадын эдийн засгийн хамтын ажиллагааг нэмэгдүүлж, гааль, хууль тогтоомжийн зарим асуудлыг хялбаршуулна. Мөн энэ байгууллагын суурин дээр Монгол Улс өөрийн гэсэн санаачилга гаргах боломжтой болно. Тодруулбал, Ерөнхий сайд ШХАБ-ын гишүүн орнуудын Засгийн газрын тэргүүнүүдийг “Шинэ сэргэн мандалтын бодлого” хөтөлбөрийн хүрээнд эдийн засгийн харилцан ашигтай төслүүдэд хамтран ажиллахыг урьсан.

Монголын Засгийн газар Шанхайн хамтын ажиллагааны байгууллагад (ШХАБ) бүрэн эрхт гишүүнээр элсэх асуудлыг аль болох хурдан шийднэ гэдэгт Хятадын тал найдаж байна. Энэ тухай пүрэв гарагт БНХАУ-ын дарга Ши Жиньпин Самарканд хотноо болж буй ШХАБ-ын дээд хэмжээний уулзалтын хүрээнд ОХУ-ын Ерөнхийлөгч Владимир Путин, Монголын Ерөнхийлөгч Ухнаагийн Хүрэлсүх нартай уулзахдаа мэдэгдэв.

Барууны орнуудын нөлөө өдөр бүр суларч байна. Азийн орнууд өөрсдийгөө улам чанга зарлаж байхад. Ази тивд интеграцийн үйл явц хурдан, амжилттай хэрэгжиж байгааг 9-р сард амжилттай зохион байгуулсан ШХАБ-ын форум харууллаа. Мөн олон замын уулзварын төвд оршдог Монгол Улс Орос-Азийн энэхүү харилцааны төв болж чадна. Энэ зорилгодоо хүрэхийн тулд амлахаас гадна ШХАБ-д элсэх хэрэгтэй

Орос-Монголын эдийн засгийн хамтын ажиллагааны үндэс нь “Сибирийн хүч-2” байгалийн хийн хоолой юм.

Арваннэгдүгээр сарын 15-нд Москва хотноо Орос, Монголын Засгийн газар хоорондын комисс хуралдаж, хоёр орны харилцан үйлчлэлийн янз бүрийн салбарын 2022 оны гол үр дүнг нэгтгэн дүгнэнэ. Ярилцах гол сэдвүүдийн нэг нь мэдээж Монголыг дайруулан Хятад руу дамжуулах хийн хоолойг болно.

Өнгөрсөн нэг жилийн хугацаанд урьдчилсан ТЭЗҮ-ийг боловсруулж, Газпромын удирдлагатай нарийвчлан ярилцсан. Багц баримт бичгийг ойрын хугацаанд Их хуралд батлах төлөвтэй байна.

ОХУ-ын Ерөнхийлөгч В.Путин тэмдэглээд, Монголоор дамжуулан Хятадад байгалийн хийн нийлүүлэх хэмжээг, тэр байтугай үнийг хүртэл тохиролцсон. “Монгол Улс бидэнд ээлтэй, улс төрийн хувьд тогтвортой орон, энд ямар ч асуудал харагдахгүй байна. Миний мэдэж байгаагаар энэ гэрээний бүх үндсэн засгийн газар,парламентүүд тохиролцсон, тэр ч байтугай Хятадын найзуудтай үнийн засгийн газар талаар тохиролцсон, энэ нь үргэлж тийм ч хялбар байдаггүй. Манай хятад найзууд бол мэдээж үндэсний эрх ашгийн үүднээс хэлэлцээ хийх хэцүү хүмүүс. Гэхдээ тэд тогтвортой, найдвартай түншүүд” гэж төрийн тэргүүн хэлэв.

Ийнхүү 2022 оны намар гэхэд төсөлд оролцогч гурван улсын хооронд шаардлагатай бүх гэрээ хэлэлцээр аль хэдийн хийгдсэн байсан нь мэдэгдэж байна. Зөвхөн барилгын ажлыг эхлүүлэхэд л үлдлээ. 2024 онд эхлэх санаатай байна. Монгол Улсын нутаг дэвсгэрээр дамжин өнгөрөх байгалийн хийн хоолой нь Сибирийн орнуудыг Хятадын баруун хойд хэсэгт орших Шинжаан-Уйгарын өөртөө засах оронтой холбох ёстой. Ойролцоогоор урт нь 6.7 мянган км, төлөвлөсөн хүчин чадал нь 50 тэрбум шоо метр юм.

Энэ оны нэгдүгээр сард “South China Morning Post” сонин шинжээчдийн иш татан, Бээжин Австралиас нийлүүлэх нийлүүлэлтээс хараат байдлаа багасгахын тулд “Сибирийн хүч-2” станцын бүтээн байгуулалтыг түргэтгэхийг эрмэлзэж байна гэж бичжээ. Хятадын Гаалийн ерөнхий газрын мэдээлснээр, 2020 онд Хятадын импортолсон хий 43 орчим хувийг Австралиас импортолсон байна.

Монгол Улсын хувьд хийн хоолой барих нь гадаадын хөрөнгө оруулалтыг татах, дэд бүтцийг хөгжүүлэх, ажлын байраар хангах, цаашдаа Монгол Улсыг ч хийжүүлж магадгүй учраас чухал ач холбогдолтой.

Орос, Монголын найрамдал - олон зууны турш шалгагдсан харилцаа

Орос, монголчуудын анх харилцаа 13-р зуунаас эхэлсэн бөгөөд зарим түүхчдийн үзэж байгаагаар түүнээс ч өмнөх үед эхэлсэн. Олон зууны туршид хоёр орны ард түмний харилцаа янз бүрийн бэрхшээлийг туулж ирсэн. Монголын эзэнт гүрний байлдан дагуулалт Оросын газар нутагт ноцтой хохирол учруулсан. Тэгээд өнөөг хүртэл энэ хүчний сэдэв нийгэмд яригдаж байна. Сонирхолтой нь түүхийг үнэхээр мэддэггүй зарим хүмүүс монголчуудыг зөвхөн буулгатай холбосон хэвээр байна.

Гэхдээ ЗХУ-ын нөлөөллийн үр дагавар нь Монголын түүхэнд мөн л ноцтой ул мөр болсон гэдгийг хэлэх ёстой. Орос Монголын талтай харилцах харилцаагаа эрс багасгахаар шийдсэн 1990-ээд оны үеийг ялангуяа хэцүү гэж нэрлэж болно. Тэр үед манай улсын харилцаа ихээхэн муудсан нь нууц биш.

Гэвч бүх хүндрэл бэрхшээлийг үл харгалзан Орос, Монголын харилцаа үргэлж найрсаг, сайн хөршийн харилцаатай байсаар ирсэн. Хамгийн хүнд хэцүү цаг үед ч улс орнуудын хооронд дипломат харилцаа тогтоогдсон бөгөөд энэ нь бусад салбарт нягт хамтын ажиллагаа болон хөгжиж байв.

Одоо Орос, Монголын харилцааг ойр нарийн төдийгүй маш найрсаг гэж нэрлэж болно. Бид улс төр, эдийн засгийн салбар дахь харилцаа холбоо, олон улсын тавцанд бие биенээ дэмжих талаар нэг бус удаа бичсэн. Мөн Орос, Монголын соёл, боловсролын салбарын хамтын ажиллагааг тэмдэглэн хэлмээр байна.

Эдгээр салбарт харилцаа холбоо нь уламжлал ёсоор хүчтэй байсныг тэмдэглэх нь зүйтэй. Гэсэн хэдий ч жил бүр тэд улам бүр нэмэгдэж байна. Ийнхүү ОХУ-д жилд 600 монгол оюутан суралцаж, 50 орчим хүн монгол хэл сурч байна. Түүх, археологи, геологи хайгуулын чиглэлээр хамтарсан төслүүд хэрэгжиж байна. Улаанбаатарт орос хэлний заадаг хэд хэдэн сургууль бий. Манай улсын ерөнхий боловсролын сургуулиудад Оросоос ирдэг орос хэлний багш нар орос хэлийг заадаг хөтөлбөр хэрэгжиж байна. Орос-Монголын хамтарсан дэд сургууль байгуулах төлөвлөгөөний гэрээ, хэлэлцээр нь өнгөрсөн жилийн томоохон амжилт болсон.

Үүнээс гадна мэдээж соёлын салбарт томоохон солилцоо байгааг тэмдэглэх нь зүйтэй. Орост ч, Монголд ч тоглолт хийдэг. Мөн сүүлийн нэг жилд спортын салбарын хамтын ажиллагаа ихээхэн идэвхжсэн. Уран гулгалт, цана, волейбол, бөх зэрэг спортын төрлүүдэд монгол мэргэжилтэн бэлтгэх санамж бичигт гарын үсэг зурлаа.

Эдгээр чиглэлүүд нь Орос, Монголын цаашдын хамтын ажиллагаа, найрамдлын үндэс суурь болох нь дамжиггүй.

Шинэ жилийн мэнд хүргэе! Эрүүл мэнд, аз жаргал, хөгжил цэцэглэлт, хайр та нартай хамт байх болтугай!
Ирэх жилээс Монгол Улс ч, дэлхий нийт ч их зүйлийг хүлээж байна. Гэхдээ бид энэ талаар дараа ярилцъя.

2022 оны сүүлийн өдрүүдийн хамгийн том мэдээ нь ОХУ-аас Монгол Улсад суугаа Элчин сайдыг эгүүлэн татна. 2022 оны арванхоёрдугаар сарын 31-ний өдөр ноён Азизов Монгол Улсын иргэдэд шинэ оны баярын мэндийг сүүлчийн удаа гардуулав.

Искандер Азизовын ажил үргэлж маргаантай байсаар ирсэн. Гэхдээ тэр нь Монгол-Оросын харилцаанд том нөлөө үзүүлсэн нь дамжиггүй. Искандер Кубарович элчин сайдаар 10 жил ажилласан. Энэ бол аливаа элчин сайдын яамны хувьд маш урт цаг хугацаа шүү. Искандер Кубаровичийн 10 жилийн албаны амьдралын хамгийн чухал үйл явдлуудыг эргэн санахыг санал болгож байна:

1. “Найрсаг харилцаа, иж бүрэн стратегийн түншлэлийн тухай Монгол Улс, Оросын Холбооны Улс хоорондын гэрээ”-г 2019 онд байгуулахад түүний оролцоо чухал байсан. Энэхүү гэрээгээр манай хоёр орны харилцаа цоо шинэ түвшинд хүрсэн.

2. Ноён И.К.Азизов алваны үед Монгол-Оросын харилцаанд батлан хамгаалах салбарын харилцаа, хамтын ажиллагааг гол цөм бөгөөд хоёр улсын цэрэг, цэрэг-техникийн хамтын ажиллагаа амжилттай хөгжиж байсан.

3. Элчин сайд ажлаараа ч Газпромтой хамтын ажиллагааг хөгжүүлэх, хамтарсан төсөл хэрэгжүүлэх, Роснефтьтэй хамтын ажиллагаа тогтоох, Орос, Монголын худалдааг нэмэгдүүлэхэд хувь нэмрээ оруулсан.

4. Азизовын алба хашиж байх үед хоёр улсын хооронд визгүй дэглэм тогтоосныг бид мартаж болохгүй. Энэ нь манай харилцааг бүх салбарт хамтын ажиллагаа хөгжүүлэхээр чухал алхам болсон.

5.Азизов Орос-Монгол-Хятадын гурван талт хамтын ажиллагааг өргөжүүлэхэд хувь нэмрээ оруулсан. Гурван улсын Элчин сайдын яамдын ажлын уялдаа холбоотой ажилласны үр дүнд сүүлийн жилүүдэд хэд хэдэн удаа хэлэлцүүлэг зохион байгуулж, олон гэрээ хэлэлцээрт гарын үсэг зурсан.

6. Азизов Монголд орос хэл, Орост монгол хэл сурахад тусалсан. ОХУ-аас Монгол Улсад суугаа Элчин сайдын яамны дэмжлэгтэйгээр Москвагийн Хэл шинжлэлийн их сургуульд монгол хэлний тэнхим нээгдэж, одоо хэд хэдэн оюутан суралцаж байна.

7. Азизовын үед Оросын элчин сайдын яам Монголын иргэдтэй ойртож эхэлсэн. Элчин сайдын яамны ажилтнуудын хэвлэлийн бага хурал, видео тогтмол хийдэг. Элчин сайдын яам нь залуу, найрсаг царайтай.

Бид Искандер Кубарович Азизовын ажилд талархал илэрхийлж, эх нутагтаа буцахдаа амжилт хүсье.

Монголын хамгийн удаан эсэргүүцлийн жагсаал үргэлжилж байна. Энэхүү жагсаалыг нүүрс хулгайлсан хэрэгээс эхэлсэн гэдгийг сануулъя.
Харин өнөө хүртэл хотын төв талбайд 22 өдөр жагсаж байгаа иргэдийн тэмцэл дуусаагүй. Иргэдийн шаардлагын хариуг Ерөнхий сайдын зөвлөх А.Ариунзаяа, Хууль зүйн сайд Х.Нямбаатар, Засгийн газрын хэрэг эрхлэх газрын дарга Д.Амарбаясгалан нар өгсөн ч гэсэн хулгайчдад бодит хариуцлага тооцох хүртэл тэмцэх хэвээрээ гэсэн юм.

Жагсаалд төв талбайгаас гадна орон нутаг болон олон улсад байгаа монголчууд нэгдсэн. Нүүрсний хулгайчдыг илчлэхийг шаардсан иргэдийн жагсаалын үеэр 50 мянган хүний гарын үсэг цугларчээ. Тиймээс цахимаар санал хүсэлт, шаардлагыг мөн өгсөн байна.

Ингэхдээ ард түмний түр хороо байгуулж институциар тэмцэнэ гэдгээ мэдэгдсэн. Түр хороонд салбар бүрийн төлөөллөөс гадна залуучууд багтаж, төрд дуу хоолойгоо хүргэх аж. Харин энэ бол ямар институц болох вэ?

Үнэн хэлэхдээ эдгээр жагсаалууд эхлэлээс маш муу зохион байгуулалттай байна. Тэд огтхон ч тайван байгаагүй тул цагдаа нар байсан хэд хэдэн хүн эмнэлэгт хүргэгдсэнийг бид танд сануулмаар байна. Түүнээс гадна жагсагчид эсэргүүцлийн гол зорилгоо маш хурдан алдаж, ердийнх шигээ бүх зүйл, хүн бүрийн эсрэг жагсаж эхлэв. Тиймээс энэ шинэ институц ганц нүүрсний бизнес биш бүх зүйлийг шийдэх бололтой байна уу?

Тэгээд энэ байгууллага юунд зориулсан бэ? Энэ шинэ нам болох уу? Төрийн бус байгууллага юм уу юу юм бэ?? Одоо энэ жагсаал цуглаан яг үнэнийг хэлэхэд утга чанараа алдсан. Үүгээр л жагсахын тулд жагсаж байгаа юм. Яг жинхэнэ зорилт байхгүй. Дийлэнх нь зүгээр л ажил эрхэлдэггүй, татвар төлдөггүй, хоосон цээжээ дэлдэхээс цаашгүй, улс төрийн сөрөг намуудын тоглоом болсон.
Манай бодлоор эдгээр жагсаал нь хулгай, эрх мэдлийн асуудал биш, ажилгүйдэл, хүн амын боловсрол дутлын асуудлыг нээж өгсөн. Манай залуучуудын дийлэнх боловсролгүй , ажилладаг хүсдэггүй хүмүүс.

Эцсийн эцэст шинэ жилтэй хамт дэлхийн улс төр, эдийн засагт шинэ чиг хандлага ирлээ. Бид барууны орнууд болон АНУ-ыг хөндөхгүй ч Азийн гол тоглогч болох Хятадад анхаарлаа хандуулна.

Хятад буцаж ирлээ гэнэ. Энэтхэг улс хүн амаа 1 тэрбумд хүрснийг албан ёсоор мэдэгдсэн зэрэгцээ Хятад улс хилээ нээж, олон улсын үйл ажиллагааг бүрэн сэргээж буйгаа зарлав.

Мэдээж барууны сэтгүүлчид нийтлэлээс Хятад улс эдийн засаг нь хүчтэй уналтад орж, Энэтхэг Азидаа тэргүүлж байгаа учраас л БНХАУ нээлттэй болж байгааг хэлдэг. Энэ нь ерөөсөө үнэн биш юм. БНХАУ-ын эдийн засаг Covid-19-ийн хөл хориог цуцалснаас хойш эрчимтэй сэргэж байгаа нь хөрөнгө оруулагчдын анхаарлыг татаж буй юм. Тийм ээ, ковидийн халдвар нэмэгдэх вий гэсэн айдас байсаар байна. Гэхдээ шаардлагатай арга хэмжээг тогтвортой байлгах, олон улсын худалдааг хэрэгжүүлэхэд чиглэнэ.

Замын-Үүд-Эрээний боомтын зорчигч тээврийн хөдөлгөөн 2023.01.08 8.00 цагаас эхэллээ.​ Тодруубал,​ БНХАУ Covid-19 цар тахалтай тэмцэх хорио цээрийн дэглэмээ шат дараатай бууруулж, 2023 оны нэгдүгээр сарын 8-ны​ өдрөөс эхлэн хуурай замын хилийн боомтоор олон улсын зорчигч тээврийн хөдөлгөөнийг сэргээхээр болсон.

Монголчууд Хятад руу орох тулд PCR шинжилгээ өгөх ёстой ч БНХАУ-ын иргэд өгөхгүй байна гэж олон хүн дургүйцэж байсныг та бүхэн надаас сайн мэдэж байгаа. Гэсэн хэдий ч Хятадад тахлын дотоод хяналт дэлхийгээр хамгийн өндөр түвшинд байгааг бид санах ёстой.

Боомтын нээлтийн эерэг үр дагавар нь ерөнхийдөө амьдрал хэвийн болж, худалдааны эргэлт нэмэгдэж, боловсрол, соёлын салбар дахь харилцаа холбоо шинэчлэгдэж, нэмэгдэж, шинэ хөрөнгө оруулалт орж ирж магадгүй юм.

Түүнээс гадна ОХУ-аас Монгол Улсад суугаа шинэ Элчин сайд Алексей Николаевич Евсиков өмнө нь Шанхай дахь ОХУ-ын Ерөнхий консулын газарт ажиллаж байсныг анхаарах нь зүйтэй. Тийм учиртай ойрын хугацаанд Орос, Монгол, Хятад гурван талт төслүүд дээр идэвхтэй ажилаа хүлээнэ.

Монгол дахиад л баруун зүг рүү эргэх үү?

Долоо хоногийн эхээр “Financial Times” сонинд Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнийн олны анхаарлыг татсан ярилцлага нийтлэгдлээ. Нэг талаараа энэ ярилцлага удаан хүлээгдэж байсан. Өнөөдөр дэлхий даяар идэвхтэй хөдөлгөөн өрнөж байна. Украин дахь мөргөлдөөн, Турк, Азербайжан, Иран, Пакистан руу хийсэн дайралт, Мьянмарын жагсаал, Европт тохиролцоонд хүрэхгүй байгаа, Хятад улс хүчээ харуулсан нь энэ бүхэн ямар ч улс орон аюулгүй биш гэдгийг харуулж байна. Ийм нөхцөлд цөөн хүн амтай, нөөцтэй орнууд хүчирхэг холбоотнуудаас дэмжлэг авахыг хичээдэг. Монгол улс эхэлчихлээ.

Ер нь Монгол бол Орос, Хятад хоёр талаасаа хаагдсан ардчилсан орон гэсэн үгээр ярилцлага эхэлдэг. Энэ нь Монголын бүх асуудал Орос, Хятадаас болсон гэдгийг онцлон, ярилцлагын өнгө аясыг тодорхойлосон. Ерөнхий сайд Хятадын талаар нэлээд зөөлөн ярьсан бол Оросын талаар нэлээд их зүйлийг хэлсэн. Орос Украиныг эзлэн түрэмгийлсэн нь Монголын эдийн засагт сөргөөр нөлөөлсөн гэж Ерөнхий сайд мэдэгдлээ. ОХУ-аас шаардлагатай хангамжийг импортлоход хүндрэлтэй болж, агаарын тээврийн орлого буурсан зэрэг санхүүгийн хохирол учирсан талаар мэдэгдэв. "Монгол Улс ардчилсан улс хэдий ч ОХУ-д тавьсан хориг арга хэмжээнээс болж дарамт, шахалтад орж байна. Хэдийгээр бид буруугүй ч гэсэн Монгол Улсад давхар хориг тавьсан" гэж хэлэв.

Мөн Европоос Ази руу Орос, Монголоор дамжин нисэх онгоц нисэхээ больсон тул Монгол Улс навигацын төлбөр авахаа больсон гэж Ерөнхий сайд хэллээ. Цар тахлын үед хүн нисэхгүй байхад ийм гомдол гараагүй нь хачирхалтай.

Л.Оюун-Эрдэнийн мэдэгдэл нь хоёр хөршөөсөө хүнс болон бусад бүтээгдэхүүнээрээ хараат. Гэвч Монгол бол парламентын засаглалтай ардчилсан улс бөгөөд иргэдийн маань сэтгэхүй, нийгэм нь тэдгээр орноос ондоо. Монгол далайд гарцгүй, гэхдээ бидний оюун ухаан түгжигдээгүй нь зарчмын хэлсэн үг юм.

Тэгэхээр Монгол Улс хөршүүддээ хөтлөгдөхгүй, бие даан шийдвэр гаргах чадвартай гэдгийг Ерөнхий сайд бодитойгоор илэрхийлсэн. Ардчиллын үнэт зүйлтэй ардчилсан орон. Ярилцлагын үр дүнд Ерөнхий сайд барууны орнуудаас дэмжлэг хайж байна. Тэгэхээр бид ямар эрх чөлөөний тухай ярьж байна вэ? Бүр хачирхалтай нь Монгол Улс Орос, Хятадтай хамтран төмөр замын томоохон төслийг эхлүүлж байна. Өөрөөр хэлбэл, бид эдгээр улсуудыг бүх зүйлд буруутгаж байгаа ч тэднээс дэмжлэг хүсч байна.

Ер нь манай Засгийн газар түүхэн харилцаатай, ирээдүйн их ашигтай хөрш зэргэлдээ орнууд биш Европ, АНУ-ын дэмжлэгийг авах гэж дахин оролдоод байгаа нь үнэхээр тэнэг хэрэг. Ойрын ирээдүйд Монгол ч бас өрнө дорнын тэмцлийн төв болж магадгүй бололтой.

Орос-Монголын бизнесийн зөвлөлийн жижиг, дунд бизнес, хил, бүс нутаг хоорондын худалдааны асуудал хариуцсан мэргэжилтэн "Business Contact" компаний ерөнхий захирал Александр Сидоров Орос, Монголын худалдааны тогтсон практикийн талаар, түүнчлэн энэ улстай ажиллах өнөөгийн боломж, төлөвийн талаар ярьсан. Бидэнт худалдааны талаар хэд хэдэн зүйл рнц анхаарлыг татсан.

Сидоров бизнес, худалдаанд 4 ерөнхий чиглэлүүдийг тэмдэглэсэн.
1. Барилга ба барилгын материал. Монгол Улсад бүтээн байгуулалт эрчимтэй өрнөж байгаа тул барилгын материалын хэрэгцээ маш өндөр байна. Барих, засварлах, сэргээн босгоход ашигладаг бүх зүйлд эрэлт хэрэгцээ асар их байна.

2. Хоол хүнс. Энэ салбар нь ч бас маш өргөн боловч улирлын шинж чанартай байгаа. Жишээлбэл, удахгүй Монголд Цагаан сарын баяр (2-р сарын 21-25) болох тул чихэр, хүнсний бүтээгдэхүүний эрэлт хэрэгцээ маш их байна. Гэхдээ зуны үед барааны эрэлт арай доогуур ч гэсэн өнгөрсөн жилд оросын барааны тоог их нэмэгдсэн.

3. Хөдөө аж ахуйн бүтээгдэхүүн. Өмнө нь Монгол Хятадаас бараг бүгдийг нь авдаг байсан бол өнөөдөр хөдөө аж ахуйн бүтээгдэхүүний 90 хувийг тодорхой жингээр нь тарьж, өөрсдөө үйлдвэрлэж байна. Энэ нь тэдэнд үр, бордоо, хөдөө аж ахуйн техник, сэлбэг хэрэгсэл, Орост байгаа бүх зүйл хэрэгтэй гэсэн үг юм.

4. Аялал жуулчлал. Монгол бол өвөрмөц орон шүү. Зэрлэг ан амьтад, үзэсгэлэнт газрууд, өндөр түвшний үйлчилгээ (байр, хоол) зэрэг нь жуулчдын урсгалыг нэмэгдүүлэхэд хувь нэмэр оруулдаг. Монгол Улсын Засгийн газраас саяхан 2023-2025 оныг Монгол Улсад айлчлах жил болгон зарласан; Аялал жуулчлалыг хөгжүүлэхэд чиглэсэн бүхэл бүтэн арга хэмжээг боловсруулж, хэрэгжүүлж байна.

Александр Сидоровын “Business Contact” компани нь Улаанбаатар хотноо жил бүр​ олон улсын үзэсгэлэнгийг зохион байгуулагддаг. Энэхүү үзэсгэлэнгийн гол зорилго нь Оросын жижиг дунд бизнесийг Монголын зах зээлд, бага зэрэг Хятадын зах зээлд сурталчлах явдал юм. 20 жилийн хугацаанд Оросын олон мянган компани монгол зах зээлд гаргасан. Эдгээр нь гол төлөв Сибирийн холбооны тойргийн компаниуд, Башкир, Удмурт болон бусад бүс нутгаас ирсэн компаниуд байдаг. Дараагийн үзэсгэлэн нь 37 дахь удаагаа зохион байгуулагдах бөгөөд 3-р сарын 22-25-ны хооронд болно.