FATVO.UZ | Расмий канал
138K subscribers
1.07K photos
2.03K videos
4.38K links
Ўзбекистон мусулмонлари идораси қошидаги Фатво марказининг расмий телеграм канали

©Каналдан маълумот олинганда манба кўрсатилиши шарт.

Колл марказ рақами: 781503344

Lotincha 👉 @fatvouzlotin

https://taplink.cc/diniysavollar
Download Telegram
#дафн_этиш_тўғрисида

КОРОНАВИРУС КАСАЛЛИГИ МАВЖУД БЎЛГАН МАЙЙИТНИ ДАФН ЭТИШ ТЎҒРИСИДА

Шу йилнинг 26 март куни сурункали касалликлари билан диспансер назоратида бўлган наманганлик 72 ёшли аёл коронавирус инфекцияси ташхиси билан Наманган вилоят юқумли касалликлар шифохонасига ётқизилган эди. 27 март куни ушбу бемор шифокорларнинг реанимацион муолажаларига қарамасдан ўткир миокард инфарктидан вафот этган.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси уламолари ушбу ҳолат билан боғлиқ тегишли фатволар ва тиббиёт соҳаси мутахассислари билан кенгашган ҳолда коронавирус касаллиги мавжуд бўлган маййитни дафн этиш борасида қуйидагиларни маълум қилади.

Ислом динида бирор мусулмон вафот этса, уни шариат кўрсатмасига биноан ювиш, кафанлаш ва дафн қилишга буюрилган. Ушбу амалларни бажариш жараёнида одамга зарар етиш эҳтимоли мавжуд бўлса, “исломда зарар бериш ҳам, зарар кўриш ҳам йўқ” ва “машаққат енгилликни жалб қилади” каби фиқҳий қоидаларига биноан, мазкур амалларни ижрочиларга зиён-заҳмат етказмаган шаклда бажаришга рухсат берилади. Чунки билиб туриб жонини хавф-хатарга қўйиш – ўзини ҳалокатга ташлашдир.

Бу каби ўта юқумли ва хатарли касалликлар вафот этган мусулмонларни ювиш, кафанлаш ва дафн қилишда ўзига хос талабларга риоя этишни тақозо этади. Яъни ювувчи, кафанловчи ва дафн қилувчиларга вирус ўтиш эҳтимолининг олдини олиш зарур.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси Уламолар Кенгаши томонидан мазкур масала бўйича Мисрнинг “Дорул-ифто” фатво уюшмаси фатвоси, Азҳар уламолари кенгаши фатвоси, Туркия диёнат ишлари бошқармаси фатволари ўрганиб чиқилди.

Ҳозирги кунда дунё мусулмон давлатлари тажрибасида маййитни ювиш, кафанлаш ва дафн маросими санитар ходимлар ёрдамида шариатга мувофиқ адо қилинмоқда. Ушбу амалларни бажаришда маййитнинг яқинлари иштирок этаётгани йўқ. Марҳумнинг яқин қариндошлари фақат жаноза ўқишда қатнашмоқда.

Соғлиқни сақлаш вазирлиги билан ўзаро маслаҳат асосида, карантин ҳолатида маййитни имкон қадар шариатимиз кўрсатмаларига мувофиқ ювиш, кафанлаш ва дафн қилишга ҳаракат қилинади. Бу жараёнда Ўзбекистон мусулмонлари идораси вакили иштирок этади.

Мазкур амаллар фарзи кифоя маъносидаги ишлар бўлиб, баъзи мусулмонлар амалга оширишса, қолганларидан соқит бўлади.

Демак, коронавирус касаллиги мавжуд бўлган маййитни дафн маросимини фақат яқин қариндошлари вакиллари иштирокида қилиш лозимдир.

Дафн маросимида иштирок этувчилар тиббий кўрсатмаларга амал қилишлари, жумладан, ниқоблар ва қўлқоплардан фойдаланишлари ҳамда маросимдан сўнг карантин талаблари асосида дезинфекция ва шахсий гигиена амалларини бажаришлари лозим.

Таъкидлаш жоизки, жаноза, дафн ва таъзия маросимларини ихчам тарзда ўтказиш баробарида эпидемия ҳамда карантин давридаги талаблар, хусусан, гигиена қоидаларига жиддий амал қилиш лозим бўлади. Шунингдек, махсус комиссия қарори асосида қатъий чекланган таркибда ўтказилади.

Мўмин-мусулмонларимиз Ислом дини манбаларига таянган ҳолда баён этилган мазкур жиҳатлар ва тадбирларни тўғри тушунишларига қатъий ишонч билдирамиз.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси Фатво ҳайъати
@muslimuzportal | @mp3muslim | @diniysavollar
АЁЛ КИШИНИНГ МАШИНА ҲАЙДАШИ
#ҳалол-ҳаром

301-CАВОЛ: Шариатимизга кўра аёл кишининг машина ҳайдаши мумкинми?

💬
ЖАВОБ: Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳим. Аёл киши зарурат бўлганда машина ҳайдаши жоиз, лекин унинг ўзига яраша шартлари мавжуд.

Аллома Ваҳба Зуҳайлий раҳимаҳуллоҳ айтадилар: “Шариатимиз аёл кишини мубоҳ бўлган ишларни қилишдан ман этмайди. Аёл машинани якка ҳайдаса ҳам, ёнида бошқа киши бўлса ҳам, бу жоиз амалдир. Лекин шарти шуки, аёл киши машинани минишда ва бошқа ишларида шариат доирасида бўлмоғи, унга кўзи тушганларга фитна бўлмайдиган даражада муҳташам кийиниши керак".

Ал-Азҳар уламоларидан устоз, доктор Абдулфаттоҳ Ошур айтадилар: “Модомики аёл уйидан Аллоҳнинг шариатига риоя қилган ҳолда чиқар экан, унинг машина ҳайдашининг зарари йўқ. Буни ман этганлар аёлларни эҳтиёт қилиш юзасидан қилганлар. Энди аёл турли масалаларда эркак билан тенг мақомда кўрилаётган жорий муҳитда бундай эҳтиёткорликнинг маъноси бироз йўқолган. Биз таъкидлашимиз лозим бўлган нарса шуки, аёл албатта Ислом одоби билан одоблансин. Машина миниб, шубҳали жойларга ёки ўзини ва шаънини хатарга қўядиган томонларга бормасин”.

Аммо аёл кишининг такси ҳайдаб одам ташишига келсак, бу шариатимизда жоиз эмас. Зеро, бунда аёл шаъни муқаррар хатарга қўйилган бўлади.

Шуни ҳам таъкидлаш керакки, аёлларнинг машина ҳайдаши одатга кирмаган минтақаларимизда уни тарғиб қилмаган маъқул. Чунки, динимиз аёл зотини эъзозлаган, уни имкон қадар ҳар хил хатарли ҳолатлардан эҳтиёт қилган. Аёлларнинг хизматини эрлари, ўғиллари маҳрамлари қилиш керак. Аёл кишилар машина миниб ўзларини қийнашларига ҳожат йўқ. Ундан сўнг йўлда машинани бузилиб қолиши, турли кутилмаган ҳолатлар, ноқулайликлар содир бўлиши мумкин.

Шундай экан, зарурат бўлмаган ҳолатларда аёллар машина минмаганлари мақсадга мувофиқ. Валлоҳу аълам.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси
фатво ҳайъати
. @diniysavollar

Савол йўллаш
🌐 https://fatvo.uz

▫️ Каналга уланиш
АЁЛЛАРНИНГ НАМОЗДАГИ ҲОЛАТИ
#намоз

302-CАВОЛ: Аёллар намозида сажда қилганида оёқ бармоқлари учи қиблага қараб туриши керакми ёки йўқми? Жавоб учун олдиндан раҳмат.

💬
ЖАВОБ: Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳим. Аёл киши ҳам эркаклар каби саждага борганларида оёқ бармоқларини қиблага қаратадилар. Бу ҳақда фиқҳий китобларимизда қуйидаги ибора келтирган:

موجها أصابع رجليه نحو القبلة

яъни: “Сажда қилувчи киши оёғининг бармоқларини Қибла томонга қаратиб сажда қилади” (“Мухтасарул виқоя” китоби). Бу гап эркаклар ва аёлларга бирдек тегишлидир.

Қолаверса, Пайғамбаримиз саллаллоҳу алайҳи васаллам бундай марҳамат қилганлар:

"إذا سجد العبد سجد معه سبعة آراب: وجهه وكفاه وركبتاه وقدماه" (رواه الامام مسلم و الامام احمد عَنْ عن العباس بن عبد المطلب).

яъни: “Киши сажда қилаётган пайтида у билан бирга етти аъзоси сажда қилади. Яъни, юзи, икки кафти, икки тиззаси ва икки қадами” (Имом Муслим ва Имом Аҳмад ривоятлари).

Демак, аёл киши ҳам сажда пайтида қўл ва оёқ бармоқларини қиблага қаратиб туради. Валлоҳу аълам.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси
фатво ҳайъати
. @diniysavollar

Савол йўллаш
🌐 https://fatvo.uz

▫️ Каналга уланиш
АЁЛЛАР МАҲРАМСИЗ САФАР ҚИЛИШИ МУМКИНМИ?
#ҳалол_ҳаром

303-CАВОЛ: Арабистондаги қизлар Университетига ҳужжатларимни расмийлаштирганман. Худо хоҳласа анча вақтлардан кейин қабул қилинаман. Лекин муаммо шундаки, менга маҳрамсиз у жойга бориш бўлмайди, дейишяпти. Бироқ менга ҳужжатларимни расмийлаштиришдан аввал, маҳрамим кузатиб қўйса, фақат қизлар билан ўқиб, яшасам шариатимизда шунга рухсат бериладими? Ҳақиқатда ҳам у жойга бориб илм олишим мумкинми? Агар мумкин бўлмаса, нима учун ёлғиз бошли аёлни маҳрамсиз имомлар ҳажга олиб бормокда?

💬
ЖАВОБ: Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳим. Аёл киши ожиза, заифа бўлиб, сафарда бўлсин ёки уйида бўлсин, ҳар доим ёрдамга муҳтождир. Шу сабабдан шариатимизда эркаклар аёлларга ҳам моддий, ҳам маънавий жиҳатдан кўмаклашишлари шарт. Айниқса, сафарда бўлганда. Чунки сафар қайси ниятда (гарчи илм олиш ниятида) қилинган бўлса ҳам унинг давомида қийинчиликлар пайдо бўлиши табиий ҳолдир. Ибн Умар разияллоҳу анҳумодан ривоят қилинган ҳадиси шарифда Пайғамбаримиз саллаллоҳу алайҳи васаллам:

" لَوْ يَعْلَمُ النَّاسُ مَا فِي الْوَحْدَةِ مَا أَعْلَمُ ، مَا سَارَ رَاكِبٌ بِلَيْلٍ وَحْدَهُ " (رواه الامام البخاري)

яъни: “Агар инсонлар якка юришнинг зарарини мен билганчалик ҳис қилишганида эди, бирор йўловчи кечаси ёлғиз ўзи юрмас эди”, – деганлар (Имом Бухорий ривояти).

Демак, бу ҳадис орқали Расулуллоҳ салаллоҳу алайҳи васаллам киши ёлғиз юрганда турли хил нохуш ҳолатларга дуч келиш эҳтимолидан холи эмаслигини огоҳлантирмоқдалар.

Дарҳақиқат, сафарда турли ҳолатлар содир бўлиши табиий. Шундай пайтларда аёл киши ёлғиз ўзи қийналиши турган гап. Шунинг учун унга хизматини қилиб, сафарга бирга бориб келишга бирор эркак ҳамроҳ бўлиши шарт.

Қолаверса, Пайғамбаримиз салаллоҳу алайҳи васаллам шундай деганлар:

"لا تسافر المرأة إلا مع ذي محرم" (رواه الامام مسلم).

яъни: “Аёл киши фақатгина маҳрами билангина бирга сафар қилсин!” (Имом Муслим ривоятлари).

Мазкур ҳадиси шарифда аёл киши маҳрамсиз сафар қилиши мумкин эмаслиги очиқ-ойдин баён қилинмоқда. Шундай экан, Пайғамбаримизнинг кўрсатмаларига амал қилишнинг натижаси баракотли бўлади, иншааллоҳ.

Демак, маҳрами йўқ аёл илм оламан, деб бошқа юртларга бориб, ўзини хатарга қўймасдан, маҳрам топилгунгача ўз шаҳридаги илм даргоҳларидан ёки бошқа илм олиш воситаларидан фойдаланиши керак бўлади. Валлоҳу аълам.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси
фатво ҳайъати
. @diniysavollar

Савол йўллаш
🌐 https://fatvo.uz
📲 @SavollarMuslimUzBot

▫️ Каналга уланиш
66-savol
Fatvo hay'ati
ЭР ЎЗ ХОТИНИНИ УРИШИ МУМКИНМИ?
#оила

66-CАВОЛ
Ўзбекистон мусулмонлари идораси
фатво ҳайъати.
@diniysavollar

Савол йўллаш
🌐 https://savollar.muslim.uz
📲 @SavollarMuslimUzBot

▫️ Каналга уланиш
ТЕЛЕВИЗОР ЁКИ РАДИО ОРҚАЛИ ИМОМГА ИҚТИДО ҚИЛИШ
#намоз

304-CАВОЛ: Айни пайтда карантин сабабли масжидларга, жамоат намозларига чиқишнинг имкони йўқ. Шунга телевизор ёки радиодан имомга иқтидо қилиб жамоат ёки жума намозини ўқиш жоизми?

💬
ЖАВОБ: Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳим. Радио ёки телевизор орқали имомга иқтидо қилиб, жума ёки беш вақт фарз намозларини ўқиш дуруст эмас. Чунки, бу ҳолатда имомга иқтидо қилиш шартлари топилмайди. Ушбу шартлар ҳақида Ибн Нужайм раҳматуллоҳи алайҳнинг “Ал-Ашбоҳ ван-назоир” китобларида шундай дейилган:

المانع من الاقتداء: طريق تمر فيه العجلة أو نهر تجري فيه السفن أو خلاء في الصحراء يسع صفين والخلاء في المسجد لا يمنع وإن وسع صفوفا لأن له حكم بقعة واحدة ( كتاب "الأشباه والنظائر" للإمام ابن نجيم الحنفي).

яъни: “Имомга иқтидо қилишга монеълик қилувчи нарса: имом билан иқтидо қилувчининг ўртасида арава сиғадиган йўл бўлиши ёки қайиқ сузадиган катта анҳор бўлиши ёки (масжид бўлмаган) очиқ жойдаги имом билан муқтадий ўртасида икки саф сиғадиган бўшлиқ бўлишидир. Аммо масжид ичида икки сафдан ортиқ бўш жой қолишининг зарари йўқ, чунки, масжиднинг ичи битта жой ҳисобланади ” (“Ал-Ашбоҳ ван-назоир” китоби).

Демак, юқоридаги масаладан иқтидо дуруст бўлиши учун имом билан унга эргашувчининг макони битта бўлиши, яъни бир жойда туриши шарт қилинмоқда.

Бу ҳақда “Бадоеъус саноеъ” китобида қуйидаги матн келтирилган:

اتحاد المكان من شرائط صحة الاقتداء ليثبت اتحاد الصلاتين تقديرا بواسطة اتحاد المكان
( كتاب "بدائع الصنائع" للإمام أبو بكر الكاساني الحنفي).

яъни: (Имом билан иқтидо қилувчининг) битта жойда туриши иқтидони дуруст бўлиш шартларидандир. Чунки жой битта бўлиши воситасида гўё имом ва иқтидо қилувчининг намозлари ҳам бирлашиши юзага чиқади.

Бу мавзуда “Раддул муҳтор” китобида шундай дейилган:

وَإِنْ قَامَ عَلَى سَطْحِ دَارِهِ وَدَارُهُ مُتَّصِلَةٌ بِالْمَسْجِدِ لَا يَصِحُّ اقْتِدَاؤُهُ لِأَنَّ بَيْنَ الْمَسْجِدِ وَبَيْنَ سَطْحِ دَارِهِ كَثِيرَ التَّخَلُّلِ فَصَارَ الْمَكَانُ مُخْتَلِفًا ( كتاب "رد المحتار" للإمام محمد أمين ابن عابدين الحنفي).

яъни: “Агар киши масжидга қўшилган ҳовлисида туриб, масжиддаги имомга иқтидо қилса, иқтидоси дуруст бўлмайди. Чунки, масжид билан ҳовлининг ўртасини ажратувчи нарсалар кўп. Натижада, имом билан иқтидо қилувчининг макони (битта бўлмасдан) турлича бўлиб қолади”.

Бу масала худди шу мазмунда “Фатовои Қозихон” ва “Хулосатул фатово” китобларида ҳам зикр қилинган.

Демак, юқоридаги масалалардан ҳам имом ва муқтадийнинг намоз ўқиётган жойи битта бўлиши шарт экани маълум бўлмоқда.

Ҳакимул умма Ашраф Али Таҳонавий раҳматуллоҳи алайҳ “Ал-Мухтасар фил-фиқҳил ҳанафий” китобларида қуйидаги маълумотларни баён қилганлар:

للجماعة شروط لا تصح بدونها ومنها: اتحاد مكان الإمام والمأموم. سواء كان الإتحاد حقيقة بأن كانا في مسجد أو في بيت أو حكما بأن كان الإمام في جانب النهر وفوق النهر جسر وبعض المقتدين على الجسر وبعضهم على الجانب الآخر من النهر فالذين على الجانب الآخر من النهر: مكانهم ومكان الإمام غير متحد حقيقة لحيلولة النهر بينهم وبين الإمام ولكنه متحد حكما لأن الجسر فوقه صفوف فالصفوف متصلة بين الإمام وبينهم فبسبب اتصال الصفوف حكمنا بأن المكان متحد ( كتاب "المختصر في الفقه الحنفي" للإمام أشرف علي التهانوي الحنفي).

яъни: “Жамоат намозининг ўзига яраша шартлари бор. Улар топилмаса, жамоат дуруст бўлмайди. У шартларидан бири – имом ва иқтидо қилувчиларнинг бир жойда бўлишидир. Бир жойда бўлиш ҳақиқий бўлиши мумкин, масалан, имом ва иқтидо қилувчи бир масжид ёки хона ичида бўлиши каби. Яна бир жойда бўлиш ҳукман (гўё бир жойда тургандек ҳукмда) бўлиши мумкин, масалан, имом ариқнинг бир тарафида туради-да, ариқнинг устида кўприк бўлиб, баъзи иқтидо қилувчилар кўприкнинг устида саф тортган бўлади. Қолганлари ариқнинг бошқа тарафи (имом бўлмаган тарафи)дан туриб иқтидо қилади. Улар билан имомнинг ўртасини ариқ ажратиб тургани учун имом билан ҳақиқатан бир жойда туришибди дейилмайди, балки уларнинг ўрталарини кўприкни устида саф тортганлар улагани сабабли, ўртада ариқ бўлса-да имом билан ҳукман бир жойда турибди, деб ҳисоблаймиз”.
Демак, имом билан муқтадийлар ўртасида катта ариқ бўлса, агарчи имомни кўриб турсалар ҳам, саф узилиб қолгани учун намозлари дуруст бўлмайди. Демак, иқтидо қилиш учун имомни кўриб тиришни ўзи кифоя қилмайди. Лекин, ўрталарида кўприк бўлиб, кўприк орқали сафлар бир-бирига уланиб кетса, иқтидо қилувчиларнинг намозлари дуруст бўлади. Сабаби кўприк устидаги сафлар сабабли уларнинг жойи битта жой ҳукмини олади.

Радио орқали имомга иқтидо қилиш масаласига Миср муфтийси Шайх Али Жумъа ҳафизаҳуллоҳ шундай жавоб берганлар:

إن علماء المذاهب الأربعة يقولون بوجوب الاتصال لتصح الإمامة، والشخص الذي يتم نقل صلاته بالمذياع، يُصلي في مكان بعيد كل البُعد عن مكان المُصلين، بما يقطع الاتصال بين الإمام والمُصلين، فلا تصح الصلاة، أما إذا كان بُعد المُصلين عن الإمام على سبيل الكثرة حيث أنهم متصلين وممتدين إلى أبعد مكان، فإنه في هذه الحالة تصح صلاتهم.

яъни: “Тўрт мазҳаб уламолари имомлик дуруст бўлиши учун иқтидо қилувчи билан имом бир жойда туришини шарт қилганлар. Энди намозини радио орқали тарқатаётган киши (яъни имом) унга иқтидо қилувчиларнинг жойидан жуда узоқда туради. Натижада, имом билан иқтидо қилувчиларнинг ўрталари узилади ва иқтидо қилувчиларнинг намозлари дуруст бўлмайди. Аммо, иқтидо қилувчилар қанча кўп ва имомдан қанча узоқда бўлса ҳам ўрталари узилмаган ва (сафлар) бир-бирига уланган бўлса, бундай ҳолатда иқтидо қилувчиларнинг намозлари дуруст бўлаверади”.

Хулоса қиладиган бўлсак, юқоридаги фиқҳий китоблар ва уламоларимизнинг сўзларига биноан, иқтидо дуруст бўлиши учун имом ва иқтидо қилувчи бир жойда бўлиши шартдир. Радио ёки телевизор орқали имомга иқтидо қилишда эса бу шарт топилмайди.

Қолаверса, бунда шариатимизнинг жамоат намозидан кўзланган асл мақсади топилмай қолади. Чунки, жамоатдан кўзланган мақсад – кўпчилик мусулмонларни бир жойга жамлаш, улар ўртасида биродарлик ва иттифоқлик ғоясини тарғиб қилиш, ўзаро ҳамдард бўлиш каби бир қанча эзгу ишлардир. Ислом динининг аввалидан ҳозиргача шу қоидага ҳамма амал қилиб келган. Валлоҳу аълам.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси
Фатво ҳайъати.
@diniysavollar

Савол йўллаш
🌐 https://fatvo.uz
📲 @SavollarMuslimUzBot

▫️ Каналга уланиш
ЙИЛ ДАВОМИДА ҚЎШИЛГАН ҚИЙМАТДАН ЗАКОТ БЕРИЛАДИМИ?
#закот

305-CАВОЛ: Ҳар йил Рамазонда закот берадиган одам 2019 йил декабрь ойида ўзига тегишли дўконни сотувга қўйиб, 2020 йил март ойида сотди. Энди 2020 йил Рамазонда закот бераётганда бу дўкон савдосидан келган пулни ҳам қўшиб закот чиқарадими ёки бу пул бир йил айлангандан кейин закот вожиб бўладими?

💬
ЖАВОБ: Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳим. Агар мазкур сотилган дўконнинг пулини қўшмасдан олдин ҳам маблағингиз нисобга етарли бўлса, унга дўконнинг сотувидан тушган пулни ҳам қўшиб закот берасиз. Агар сизнинг маблағингиз фақатгина мазкур дўконнинг пулидан иборат бўлса, ундан бир йил ўтгандан сўнг закот вожиб бўлади.

Бу ҳақида фиқҳий манбаларимизда шундай дейилади:

( الْمُسْتَفَادُ أَثْنَاءَ الْحَوْلِ مِنْ جِنْسِ النِّصَابِ يُضَمُّ إلَيْهِ ) يَعْنِي أَنَّ مَنْ كَانَ لَهُ نِصَابٌ فَاسْتَفَادَ فِي أَثْنَاءِ الْحَوْلِ مِنْ جِنْسِهِ ضَمَّهُ إلَيْهِ وَزَكَّاهُ بِهِ (درر الحكام شرح غرر الأحكام)

Яъни: “(Йил давомида муайян нисоб жинсидан орттирилган нарсалар ўз жинсига қўшилади). Яъни, нисобнинг бирор турига эга бўлган кишилар йил мобайнида мазкур нисоб жинсидан мол орттирсалар, ўша нисобга қўшиб закот берадилар” (“Дурарул ҳукком” китоби). Валлоҳу аълам.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси
Фатво ҳайъати
. @diniysavollar

Савол йўллаш
🌐 https://fatvo.uz
📲 @SavollarMuslimUzBot

▫️ Каналга уланиш
МЕРОС ТАҚСИМЛАНМАСДАН МЕРОСХЎРЛАРНИНГ ҚЎЛИДА ҚОЛИБ КЕТИШИ
#мерос

306-CАВОЛ: Бир ота-онанинг уйида 3 ўғил, 3 қиз фарзанд яшаган. Ота эрта вафот этиб, она 6 нафар фарзандни бир ўзи катта қилган. 2 та катта қиз турмушга чиқиб, бу уйдан кўчиб кетган. Уй бузилиш эҳтимоли билан уйдаги 3 ўғилнинг ҳар бирига алоҳида, она ва кичик қизга алоҳида кўп хонали уй (квартира)лар берилган. Лекин уй бузилмай қолган. Йиллар ўтиб уй катта ўғил, кейин эса унинг ўғли номида қолган. Она ва 2 ўғил вафот этганлар. Ҳозир шу оиланинг айримлари уйдан мерос талаб қилмоқдалар. Яъни, уйни сотиб, 3 ўғил ва 3 қизнинг ўзига (ёки фарзандларига) пулни тақсимлаб беришни талаб қилмоқдалар. Уй ота ёки она томонидан мерос деб васият қилинмаган бўлса ҳам тақсим қилинадими? Уй ҳисобидан квартира олган ўғил-қизлар ва турмушга чиқиб, квартира олмаган қизларнинг меросдаги улуши қандай бўлади?

💬
ЖАВОБ: Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳим. Динимиз кўрсатмасига биноан мерос бўлиниши учун бу ишни маййит васият қилган бўлиши шарт эмас. Чунки Аллоҳ таоло Қуръони каримда шундай марҳамат қилган:

لِلرِّجَالِ نَصِيبٌ مِمَّا تَرَكَ الْوَالِدَانِ وَالْأَقْرَبُونَ وَلِلنِّسَاءِ نَصِيبٌ مِمَّا تَرَكَ الْوَالِدَانِ وَالْأَقْرَبُونَ مِمَّا قَلَّ مِنْهُ أَوْ كَثُرَ نَصِيبًا مَفْرُوضًا "(سورة النساء:آية7)

яъни: “Эркаклар учун ота-оналари ва яқин қариндошлари қолдириб кетган (мерос)дан улуш бордир. Аёллар учун (ҳам) ота-оналари ва яқин қариндошлари қолдириб кетган (мерос)дан улуш бордир. Бу озми-кўпми, фарз қилинган улушдир” (Нисо сураси 7-оят).

Отадан мерос қолган уй ҳисобидан бошқа уй олган кишилар оталаридан мерос қолган уйдан маҳрум бўлмайдилар. Шу билан бирга уй ола олмаган икки қизнинг мерос қолган уйда ҳиссаси кўпайиб ҳам қолмайди. Лекин янги уй олганлар: “Бўлди, мен меросдаги ҳаққимдан кечдим ёки меросдаги ҳаққимни масалан, фалончи укам ё синглим ё онамга бердим” – деган бўлсалар (бу шаръан жоиз), бундан кейин уларнинг меросда ҳақлари қолмаган бўлади.

Ҳақиқатан ҳам уй номида бўлган киши (ёки унинг ўғли) қолган ака-ука ва опа-сингилларнинг ҳаққини бериши шарт (тирик бўлса, ўзига, дунёдан ўтган бўлса, фарзандларига).

Сўралган масалага диққат қиладиган бўлсак, муаммони келтириб чиқарган нарса, меросни ўз вақтида бўлинмаганидир. Яъни, ота вафот этганда хотини ва фарзандларига мерос динимиз кўрсатмасига мувофиқ бўлиб берилиши керак эди. Шунда маййитнинг хотини мерос қолган мол-мулкнинг 1/8 (саккиздан бири)ини, қолган мулкни эса “Эркак аёлдан икки баробар кўп олади” қоидасига биноан ўғил-қизлари бўлиб олишарди (яъни, бу ҳолатда мерос қолган мол-мулкни 72 қисмга бўлиб, 9 қисми хотинига, ҳар бир ўғлига 14 қисмдан, ҳар бир қизига 7 қисмдан бериларди).

Агар ўша 6 ўғил-қизнинг онаси ҳамма фарзандлардан аввал вафот этган бўлса, болалари онанинг меросига ҳам эга бўлишади ва натижада уйнинг қиймати 9 қисмга бўлинади, 2 қисмдан ўғилларга, 1 қисмдан қизларга берилади. Бу ҳолатда уй номида бўлганлар ўзининг 2 ҳиссасидан ташқари, 2 эркак ва 3 қизнинг улуши, жами 7 қисмни эгаларига қайтариши керак.

Шу ўринда мерос илмида сулҳ қилиб, ўз ҳаққидан кечиш масаласини ҳам эслатамиз. Меросхўр ўзаро келишув билан ўз ҳаққидан кечиб, ўртадан чиқиб кетиши ёки ўз улушини бирорта меросхўрга бериб, кетиши ҳам дуруст бўлади.

Хулоса, бу ўринда саволга мувофиқ жавоб берилди. Мабодо, юқоридаги меросхўрлардан бошқа меросхўрлар ҳам бўлса, жавоб бундан фарқли бўлади. Шунинг учун ҳамма меросхўрлар йиғилиб, мерос илмини биладиган аҳли илм иштирокида бу масалани ҳал қилишни тавсия қиламиз. Чунки маййитнинг васияти, ёки қарзи, ёки меросхўрлар билмайдиган бошқа ҳақ-ҳуқуқлари бўлиши, кутилмаган саволлар туғилиши мумкин. Валлоҳу аълам.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси
Фатво ҳайъати
. @diniysavollar

Савол йўллаш
🌐 https://fatvo.uz
📲 @SavollarMuslimUzBot

▫️ Каналга уланиш
АСРДАН КЕЙИН ҚАЗО НАМОЗИ ЎҚИСА БЎЛАДИМИ?
#намоз

307-CАВОЛ: Аср ва Шом орасида қазо ўқиладими?

💬 ЖАВОБ: Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳим. Аср ва шом намозлари орасида қазо намозларини ўқиш жоиз.

“Ҳошиятут Таҳтовий” китобида шундай дейилади:

وجميع أوقات العمر وقت للقضاء ما عدا أوقات النهي الثلاثة

Яъни: “Намоздан ўқишдан қайтарилган уч вақтдан бошқа ҳамма пайтлар қазонинг вақтидир”.

Намоз ўқишдан қайтарилган уч вақт деганда қуёш чиқаётган, қуёш қиёмга келган ва қуёш ботаётган вақтлар тушунилади.

Лекин барча фиқҳий китобларимизда аср намозини адо қилган киши шом намозига қадар нафл намози ўқиши макруҳлиги айтилган. Бу ҳақда Пайғамбаримиз саллаллоҳу алайҳи васаллам шундай деганлар:

لَا صَلَاةَ بَعْدَ الصُّبْحِ حَتَّى تَرْتَفِعَ الشَّمْسُ وَلَا صَلَاةَ بَعْدَ الْعَصْرِ حَتَّى تَغِيبَ الشَّمْسُ (رواه الامام البخاري عن أَبَي سَعِيدٍ الْخُدْرِيِّ رضي الله عنه)

Яъни: “Бомдоддан сўнг то қуёш чиққунча ва асрдан сўнг то қуёш ботгунча (нафл) намоз йўқдир” (Имом Бухорий ривоятлари). Валлоҳу аълам.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси
Фатво ҳайъати
. @diniysavollar

Савол йўллаш
🌐 https://fatvo.uz
📲 @SavollarMuslimUzBot

▫️ Каналга уланиш
АЗОНГА ЖАВОБ ҚАЙТАРИШ
#азон

308-CАВОЛ: Азон эшитаётган пайтда нималар дейиш керак?

💬
ЖАВОБ: Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳим. Азон айтилаётганда унга жавобан азон калималарини такрорлаш мустаҳабдир. Фақат “Ҳаййа алас солаҳ”ни эшитганда “Ла ҳавла ва ла қуввата илла биллаҳ”ни айтилади. Бомдод намозининг азонида эса “Ассолату хойрун минан-навм”ни эшитганда “садақта ва барарта” деб айтилади (“Раддул Муҳтор” китоби).

Бунга қуйидаги саҳиҳ ривоятлар далил бўлади:

عَنْ أَبِي سَعِيدٍ الْخُدْرِيِّ رَضِيَ اللهُ عَنْهُ أَنَّ رَسُولَ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ: إِذَا سَمِعْتُمْ النِّدَاءَ فَقُولُوا مِثْلَ مَا يَقُولُ الْمُؤَذِّنُ

Абу Саид Ал-Худрий розияллоҳу анҳунинг ҳадиси: “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Қачон азонни эшитсангиз, муаззин айтганларини (унинг ортидан қайтариб) айтинглар”, — дедилар” (Имом Бухорий ва Имом Муслим ривоят қилишган).

أَنَّ مُعَاوِيَةَ بْنَ أَبِي سُفْيَانَ رَضِيَ اللهُ عَنْهُمَا لَمَّا سَمِعَ حَيَّ عَلَى الصَّلَاةِ قَالَ: لَا حَوْلَ وَلَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللهِ، وَقَالَ: هَكَذَا سَمِعْنَا نَبِيَّكُمْ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يَقُولُ

Муовия ибн Абу Суфён разияллоҳу анҳумо қачон азондаги “Ҳаййа алас солаҳ” калимасини эшитсалар, “Ла ҳавла ва ла қуввата илла биллаҳ”, деб айтар ва “Пайғамбарингиз саллаллоҳу алайҳи васаллам шундай деяётганларини эшитганмиз”, — дер эдилар (Имом Бухорий ривоятлари).

وَلِمُسْلِمٍ وَأَبِي دَاوُدَ: مَنْ قَالَ مِثْلَ مَا يَقُولُ الْمُؤَذِّنُ إِلَّا فِي الْحَيْعَلَتَيْنِ فَقَالَ لَا حَوْلَ وَلَا قُوَّةَ مِنْ قَلْبِهِ دَخَلَ الْجَنَّةَ

Имом Муслим ва Имом Абу Довуднинг ривоятида: "Ким чин қалбдан муаззин айтган нарсани айтиб турса-ю, магар "Ҳаййа алас" жумлаларида "Ла ҳавла ва ла қуввата" деса, жаннатга киради", дейилган.

Баъзи ривоятларда бошқача иборалар ҳам айтилган, қайси бирини айтилса ҳам жоиз бўлади. Валлоҳу аълам.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси
Фатво ҳайъати
. @diniysavollar

Савол йўллаш
🌐 https://fatvo.uz
📲 @SavollarMuslimUzBot

▫️ Каналга уланиш
КИШИ ЎЗИГА ЎЛИМ ТИЛАШИ
#дуо

309-CАВОЛ: Бемор одам ўзига ўзи доим ўлим тилашнинг ҳукми қандай?

💬
ЖАВОБ: Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳим. Динимизда беморлик, ҳаёт машаққатлари, қарздорлик ёки шунга ўхшаш ҳолатлардан қийналган инсонлар ўзларига ўлим тилашлари жоиз эмас. Пайғамбаримиз алайҳиссалом бу ҳақда шундай деганлар:

لا يَتَمَنَّى أَحَدُكُمْ الْمَوْتَ , وَلا يَدْعُ بِهِ مِنْ قَبْلِ أَنْ يَأْتِيَهُ ، إِنَّهُ إِذَا مَاتَ أَحَدُكُمْ انْقَطَعَ عَمَلُهُ ، وَإِنَّهُ لا يَزِيدُ الْمُؤْمِنَ عُمْرُهُ إِلا خَيْرًا (رواه الامام مسلم عن أَبي هُرَيْرَةَ رضي الله عنه)

Яъни: "Сизлардан бирингиз ҳаргиз ўлимни орзу қилмасин. Ўлим келмасдан бурун уни ўзига чорламасин. Қайси бирингиз вафот топса, амаллари тўхтайди. Мўминнинг умри (узайган сари) унга фақат яхшиликни зиёда қилади" (Имом Муслим ривоятлари).

Мўмин киши ҳеч қачон ютқазмайди. Яхшилик келса, шукр қилади, савоб олади. Ёмонлик келса, сабр қилади, савоб олади. Мўмин-мусулмон банда доим ғолиб бўлади. Нажот – умидворликдадир. Қуръони каримда Аллоҳ таоло шундай марҳамат қилган:

قُلْ يَا عِبَادِيَ الَّذِينَ أَسْرَفُوا عَلَى أَنْفُسِهِمْ لَا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللَّهِ ...

"(Эй, Муҳаммад!) Ўз жонларига (гуноҳ билан) зулм қилган бандаларимга айтинг: «Аллоҳнинг раҳматидан ноумид бўлмангиз! ..." (Зумар сураси, 39-оят).

Буюк Раббимиз шундай деб буюрсаю, биз мўминлар ноумид бўлсак, бу катта гуноҳ бўлади. Валлоҳу аълам.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси
Фатво ҳайъати
. @diniysavollar

Савол йўллаш
🌐 https://fatvo.uz
📲 @SavollarMuslimUzBot
67-savol
Fatvo hay'ati
"МУШКУЛКУШОД" ВА "БИБИСЕШАНБА" ҲАҚИДА ДИНИМИЗДА НИМА ДЕЙИЛАДИ?
#бидъат

67-CАВОЛ

Савол йўллаш
🌐 https://savollar.muslim.uz
📲 @SavollarMuslimUzBot

▫️ Каналга уланиш
ПЕШИН СУННАТИНИНГ ҚАЗОСИ
#намоз

310-CАВОЛ: Агар пешин намозининг 4 ракатли суннатини ўқишга улгурмасдан жамоат фарзини ўқишга мажбур бўлсам. Фарздан кейин қайси бир суннатни ўқийман. 4 ракатли суннатми ёки 2 ракатли суннатми? Жавоб учун олдиндан раҳмат.

💬
ЖАВОБ: Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳим. Бу масала уламоларимиз ўртасида ихтилофлидир. Лекин ихтилоф макруҳлик ё ҳаромлик ҳақида эмас, балки қайси бирини аввал ўқиш афзаллиги борасидадир.

Имом Абу Ҳанифа ва Имом Абу Юсуф раҳматуллоҳи алайҳимдан икки ракатли суннат аввал ўқилиши, Имом Муҳаммад раҳматуллоҳи алайҳдан эса тўрт ракатли суннат аввал ўқилиши ривоят қилинган.

Мазкур улуғ имомларимиздан кейин келган олимларнинг масалага ёндашуви ҳам турлича бўлган. Масалан, Ҳанафий мазҳабининг мўътабар фиқҳий матн китоблари, “Табйинул Ҳақоиқ”, “Сирожул ваҳҳож” китобларида 4 ракатли суннатни аввал ўқишга фатво берилган бўлса, “Фатҳул қадир”, “Фатовол аттобия”, “Жомеъу Қозихон”, “Фатҳу бобил иноя” китобларида икки ракатли суннатни аввал ўқиш саҳиҳ қавл дейилган. Ҳар икки тарафнинг ҳам ўз далил ва сабаблари бор.

Демак, бу масалада мазҳабимиз ҳукмни кенг олган. Ҳар икки ҳолат ҳам нотўғри эмас, масала афзаллик ҳақида кетган. Бу ўринда энг муҳими, масалани икки томон бўлиб олиб, ихтилоф ва жанжалга олиб келмаслик керак. Валлоҳу аълам.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси
Фатво ҳайъати
. @diniysavollar

Савол йўллаш
🌐 https://fatvo.uz
📲 @SavollarMuslimUzBot

▫️ Каналга уланиш
АҚИҚА ҲАҚИДА
#ақиқа

311-CАВОЛ: Ақиқа маросимини дастурхон ёзиб, одамларни чақириб ўткизиш керакми ёки сўйилган қўйни камбағал, етим, кам таъминланган оилалар, масжид ва ўз оиласига тенг тақсимлаб, тарқатган яхшими? Шариат бўйича қайси мақбул иш бўлади?

💬
ЖАВОБ: Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳим. Янги дунёга келган болага шукрона сифатида ақиқа қилиш ҳанафий мазҳабига кўра мустаҳаб амаллардан бири ("Раддул муҳтор" китоби). Бунга қуйидаги ҳадиси шариф ҳам далолат қилади:

سَلْمَانُ بْنُ عَامِرٍ الضَّبِّىُّ رَضِي اللهُ عَنْهُ ، قَالَ: سَمِعْتُ رَسُولَ اللهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ ، يَقُولُ: «مَعَ الْغُلاَمِ عَقِيقَةٌ، فَأَهْرِيقُوا عَنْهُ دَمًا، وَأَمِيطُوا عَنْهُ الأَذَى»

Салмон ибн Омир Зоббий разияллоҳу анҳу айтади: “Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи васалламнинг: “Янги туғилган болага ақиқа қилиш бордир. Унинг учун қон чиқаринг ва ундан нопокликни кетказинг”, — деб айтаётганларини эшитганман. (Имом Бухорий ривоятлари).

عن أم كرز رَضِي اللهُ عَنْها أن رسول الله صلى الله عليه وسلم قال عن الغلام شاتان وعن الجارية شاة لا يضركم ذكرانا كن أم إناثا

Умму Курз разияллоҳу анҳодан ривоят қилинади: “Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи васаллам: «Ўғил бола номидан икки қўй ва қиз бола номидан бир қўй (сўйинглар. Сўйиладиган қўйнинг) эркак ёки урғочилиги сизларга зарар қилмайди, дедилар”. (Насоий ривоятлари).

عَنْ عَمْرِو بْنِ شُعَيْبٍ عَنْ أَبِيهِ عَنْ جَدِّهِ قَالَ سُئِلَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ عَنْ الْعَقِيقَةِ فَقَالَ لَا يُحِبُّ اللَّهُ عَزَّ وَجَلَّ الْعُقُوقَ وَكَأَنَّهُ كَرِهَ الِاسْمَ قَالَ لِرَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ إِنَّمَا نَسْأَلُكَ أَحَدُنَا يُولَدُ لَهُ قَالَ مَنْ أَحَبَّ أَنْ يَنْسُكَ عَنْ وَلَدِهِ فَلْيَنْسُكْ عَنْهُ عَنْ الْغُلَامِ شَاتَانِ مُكَافَأَتَانِ وَعَنْ الْجَارِيَةِ شَاةٌ

Амр ибн Шуъайб отасидан, у бобосидан ривоят қилади: “Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи васалламдан ақиқа тўғрисида сўралди. Шунда у зот худди (ақиқа) исмини ёқтирмагандек: “Аллоҳ таоло оқ бўлишни хуш кўрмайди”, дедилар. Улар: “Эй Аллоҳнинг Расули, биз сиздан биримизнинг фарзанд кўриши тўғрисида сўраяпмиз”, — дейишди. У зот: “Сизлардан ким боласи учун жонлиқ сўйишни хоҳласа, ўғил болага иккита баробар қўй, қиз болага битта қўй сўйсин”, — дедилар”.

عَنْ سَمُرَةَ رَضِي اللهُ عَنْهُ، عَنْ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ: كُلُّ غُلاَمٍ رَهِينَةٌ بِعَقِيقَتِهِ، تُذْبَحُ عَنْهُ يَوْمَ السَّابِعِ، وَيُحْلَقُ رَأْسُهُ، وَيُسَمَّى

Самура разияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: “Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи васаллам: "Ҳар бир янги туғилган гўдак ақиқаси эвазига гаровдадир. Унинг учун еттинчи куни сўйилади, сочи олинади ва исм қўйилади", — дедилар”. (Имом Термизий ривоятлари).

Ушбу ҳадислар Пайғамбаримиз алайҳиссаломнинг қавлий, яъни сўзлари билан бўлган кўрсатмаларидир. Қуйида эса У зотнинг феълий, яъни ўзлари қилиб кўрсатишлари билан собит бўлган кўрсатмалари зикр қилинади.

عَنْ ابْنِ عَبَّاسٍ رَضِي اللهُ عَنْهُما قَالَ :عَقَّ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ عَنْ الْحَسَنِ وَالْحُسَيْنِ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمَا بِكَبْشَيْنِ كَبْشَيْنِ

Абдуллоҳ Ибн Аббос разияллоҳу анҳумодан ривоят қилинади: “Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи васаллам (ўз набиралари) Ҳасан ва Ҳусайн разияллоҳу анҳумоларга иккита иккитадан қўчқор сўйиб ақиқа қилдилар”. (Имом Насоий ривоятлари).

عن علي بن أبي طالب قال : عق رسول الله صلى الله عليه و سلم عن الحسن بشاة وقال يا فاطمة أحلقي رأسه وتصدقي بزنة شعره فضة قال فوزنته فكان وزنه درهما أو بعض درهم

Али Ибн Абу Толиб разияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: “Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи васаллам (набиралари) Ҳасанга бир қўй сўйдилар ва “Эй, Фотима! Уни сочини олгин ва сочини оғирлигича кумуш садақа қилгин”, — дедилар. Кейин мен уни ўлчовдим бир ёки ярим дирҳам (оғирлигича) чиқди” (Имом Термизий ривоятлари).

Шариатимизга кўра ақиқани кўриниши шуки, бола туғилганидан кейин еттинчи куни унинг сочи олинади ва ўша сочни оғирлигича тилла ёки кумуш садақа қилинади. Кейин хоҳловчилар болани бошига заъфарон суртишлари мумкин. Сочи олингандан кейин унинг номидан жонлиқ сўйилади.
Ақиқа кунини тайин қилиниши борасида Оиша разияллоҳу анҳодан ҳадис ривоят қилинган.

فقالت عائشة رضي الله عنها : ... و ليكن ذاك يوم السابع فإن لم يكن ففي أربعة عشر فإن لم يكن ففي إحدى و عشرين

Оиша разияллоҳу анҳо айтадилар: “...ва бу еттинчи куни бўлсин. Агар (еттинчи куни) бўлмаса, ўн тўртинчи куни бўлсин. Агар (ўн тўртинчи куни ҳам) бўлмаса, йигирма биринчи куни бўлсин”. (Имом Ҳоким ривоятлари).

Ушбу ривоятга биноан ақиқа еттинчи куни қилинса, яхшироқ бўлади. Чунки ҳадисда: “Агар (еттинчи куни) бўлмаса ўн тўртинчи куни, агар (ўн тўртинчи куни ҳам) бўлмаса йигирма биринчи куни бўлсин”, — дейилган.

Уламолар ақиқа учун сўйилган жонлиқларни худди қурбонлик учун сўйилган жонлиқ каби тақсимлаш мустаҳаб эканини айтганлар. Яъни учдан бир қисмини ўзининг оиласи учун захирага олиб қўйиши, учдан бирини пишириб зиёфат қилиши, учдан бирини хом ҳолатда муҳтожларга тарқатиши мустаҳабдир. Агар аҳли оиласи кўпчиликни ташкил қилиб, мазкур ақиқа гўштига ўзининг эҳтиёжи бўлса, оиласи учун тўлиқ ўзида олиб қолиши мустаҳаб ҳисобланади. Валлоҳу аълам.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси
Фатво ҳайъати
. @diniysavollar

Савол йўллаш
🌐 https://fatvo.uz
📲 @SavollarMuslimUzBot

▫️ Каналга уланиш
СОВУҚ КУНЛАРДА ТАЯММУМ ҚИЛИШ
#таҳорат

312-CАВОЛ: Совуқ кунларда совуқ сувда таҳорат қилиш ўрнига таяммум қилса бўладими?

💬
ЖАВОБ: Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳим. Совуқ кунларда совуқ сувда таҳорат қилиш ўрнига иссиқ сувда таҳорат қилиш керак. Ҳозирги замонда сувни иситиш катта муаммо эмас. Бу борада хулоса сўз совуқ сабабли таҳоратсиз киши таяммум қилиши жоиз бўлмайди.

Бу ҳақида “Ал-Фатово ҳиндия” китобида шундай дейилган:

وَإِذَا خَافَ الْمُحْدِثُ إنْ تَوَضَّأَ أَنْ يَقْتُلَهُ الْبَرْدُ أَوْ يُمْرِضَهُ يَتَيَمَّمُ. هَكَذَا فِي الْكَافِي وَاخْتَارَهُ فِي الْأَسْرَارِ لَكِنَّ الْأَصَحَّ عَدَمُ جَوَازِهِ إجْمَاعًا كَذَا فِي النَّهْرِ الْفَائِقِ وَالصَّحِيحُ أَنَّهُ لَا يُبَاحُ لَهُ التَّيَمُّمُ.كَذَا فِي الْخُلَاصَةِ وَفَتَاوَى قَاضِي خَانْ.

яъни: “Таҳоратсиз киши таҳорат қилса, совуқдан ўлиши ёки касал бўлишидан қўрқса, таяммум қилади, “Ал-Кофий” китобида шундай келган. “Ал-Асрор” китобида ҳам шуни ихтиёр қилинган. Лекин асаҳ (тўғриси) совуқ сабабли таҳорат ўрнига таяммум қилиш жоиз эмаслигидир. Бунга уламоларимиз ижмоъ қилишган, “Ан-Наҳрул-фоиқ” китобида шундай келган. Саҳиҳ қавл шуки, таҳоратсиз кишига совуқ сабабли таяммум мубоҳ (дуруст) бўлмайди, “Ал-Хулоса” ва “Фатово Қозихон” номли китобларда шундай дейилган” (“Таҳорат” китоби, “Таяммум” боби).

Лекин жунуб кишининг совуқ кунда ғусл ўрнига таяммум қилиши масаласи бироз ўзгача. Алоуддин Косоний раҳимаҳуллоҳнинг “Бадоиъус саноеъ” китобида шундай дейилади:

أجنب في ليلة باردة يخاف على نفسه الهلاك لو اغتسل ولم يقدر على تسخين الماء ولا على اجرة الحمام في المصر اجزأه التيمم في قول أبى حنيفة وقال أبو يوسف ومحمد ان كان في المصر لا يجزئه

яъни: “Киши совуқ кечада жунуб бўлиб, ғусл қилса ҳалокатига сабаб бўлишидан хавф қилса ва сувни иситиш имкони бўлмаса, шунингдек, шаҳар ҳаммомининг тўловига ҳам қодир бўлмаса, Имом Абу Ҳанифа роҳимаҳуллоҳнинг қавлига биноан мазкур киши таяммум қилиши жоиз бўлади. Имом Абу Юсуф ва Имом Муҳаммадлар эса: агар шаҳар ҳудудида бўлса, таяммум қилиши жоиз бўлмайди деганлар...”

Совуқ кунда жунуб киши таяммум қилиш жоиз бўлиши учун совуқлик даражаси юқори бўлиб, инсон ҳаётига ёки саломатлигига хавф туғдирадиган даражада бўлиши ва иссиқ сув топиш имкони бўлмаслиги лозим. Валлоҳу аълам.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси
Фатво ҳайъати.
@diniysavollar

Савол йўллаш
🌐 https://fatvo.uz
📲 @SavollarMuslimUzBot

▫️ Каналга уланиш
68-savol
Fatvo hay'ati
НАМОЗ ЎҚИЁТГАН КИШИНИНГ ОЛДИДАН ЎТИШ
#намоз

68-CАВОЛ

Савол йўллаш
🌐 https://savollar.muslim.uz
📲 @SavollarMuslimUzBot

▫️ Каналга уланиш
БАНКОМАТЛАРДАГИ БИР ФОИЗЛИ КОМИССИЯ ТЎЛОВИ РИБО ЭМАСМИ?

313-CАВОЛ: Кўпчилик одамлар банкоматлар орқали пластикларидаги пулни нақдлаб олишаяпти. Бунда пластик карточкадаги 100.000 сўм ечилса, банкомат 100.000 сўм нақд пул беради. Лекин картангиздан ушбу самманинг 1% ини яъни, 1000 сўмни ечиб олади. Ва худди шундай пластикдан пластикка пул ўтказганда ҳам шундай пул олиб қолади. Буни ҳукми қандай бўлади? Рибо эмасми?

💬
ЖАВОБ: Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳим. Банкоматлардан пулни нақдлаштиришда умумий сумманинг 1 фоизи миқдорида комиссия тўлови белгиланган. Ушбу фоиз банкомат орқали пулни нақдлаштириш жараёнида автоматик тарзда ечиб олинади. Бу жараённи банк соҳаси мутахассислари хизмат ҳаққи сифатида баҳолашади. Чунки банкомат пулга сотиб олинади, унинг амортизацияси мавжуд, унга мулк солиғи тўланади, банкомат ўрнатилган жойга ижара ҳақи тўланади, яна банкомат электр энергияси ва қоғоз харажати, эксплуатация чиқимларини талаб этади. Мана шу эътибордан ҳозирги кундаги банкомат орқали пулни нақдлаштириш жараёнида қийматининг бир фоизини ушлаб қолиш хизмат ҳаққи сифатида жоиз ҳисобланади.

Қолаверса, инсонлар ўзларининг иш ҳақлари ва электрон пулларини нақдлаштиришлари учун банкоматдан фойдаланишга зарурат бор. Бу ҳам масалани шаръий жиҳатдан енгиллаштиради.

Шуни ҳам таъкидлаш лозимки, соғлом рақобат муҳити шаклланиб боргани сари баъзи банклар бу хизмат ҳақини камайтириши ёки вақт ўтиши билан бутунлай йўқ бўлиши табиий. Валлоҳу аълам.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси
Фатво ҳайъати.
@diniysavollar

Савол йўллаш
🌐 https://fatvo.uz
📲 @SavollarMuslimUzBot

▫️ Каналга уланиш
БИР НЕЧА ЙИЛ АВВАЛ БЕЛГИЛАНГАН МАҲР ҚАНДАЙ БЕРИЛАДИ?
#никоҳ

314-CАВОЛ: Мен 2012 йил уйланганман маҳр беролмаганман. Ҳозир маҳрини бермоқчиман ўша 2012 йилдаги ҳисобдан бериладими ёки ҳозирги йил ҳисобиданми? Жавоб учун олдиндан раҳмат.

💬
ЖАВОБ: Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳим. Никоҳ пайтида маҳрга бирор қимматли нарса, масалан тилла узук ёки тилла сирға белгиланган бўлса, бугунги кунда нархи қандай бўлса ҳам эр ўшани олиб беради.

Агар маҳр сўм ёки доллар каби пул бирликларида белгиланган бўлса, ўша пул бирлигида белгиланган суммани бериши шарт бўлади. Пул анча қадрсизланди дейдиган бўлса, инсоф қилиб бирор нарса қўшиб бериши ҳам мумкин.

Агар никоҳ пайтида умуман маҳр белгиланмаган бўлса, эр маҳри мисл беради. Яъни, никоҳ битими тузилган пайтда, келинга ота томонидан ҳар жиҳатдан (ёши, ҳусни ва ҳоказо) тенг бўлган аёл қариндошлари қанча маҳр олган бўлса, ўшани беради. Бу ҳақда “Ал-Баҳрур роиқ” китобида шундай дейилади:

( وَإِنْ لَمْ يُسَمِّهِ أَوْ نَفَاهُ فَلَهَا مَهْرُ مِثْلِهَا ) أَيْ وَإِنْ لَمْ يُسَمِّ الْمَهْرَ فِي الْعَقْدِ أَوْ نَفَاهُ فَلَهَا مَهْرُ مِثْلِهَا إنْ وَطِئَ أَوْ مَاتَ عَنْهَا ، وَكَذَا إذَا مَاتَتْ هِي

яъни: “(Эр маҳрни миқдорини айтмаса ёки маҳр йўқ, деса, аёлга ўзига ўхшашларнинг маҳри берилади) яъни, никоҳ пайтида эр маҳрнинг миқдорини айтмаса, ёки маҳрни йўққа чиқарса ҳам, аёлга маҳри мисл берилади. Маҳри мислга ҳақли бўлиш жинсий алоқа (ёки жинсий алоқага имкон бўлиши), ё эрнинг вафот этиши ёки аёл вафот этиши билан бўлади”. Валлоҳу аълам.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси
Фатво ҳайъати
. @diniysavollar

Савол йўллаш
🌐 https://fatvo.uz
📲 @SavollarMuslimUzBot

▫️ Каналга уланиш
СИГАРЕТ ЁКИ НОС ЧЕКСА ТАҲОРАТ БУЗИЛАДИМИ?
#таҳорат

315-CАВОЛ: Сигарет ёки нос чекса таҳорат бузиладими?

💬
ЖАВОБ: Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳим. Сигарет ёки нос чекиш таҳоратни бузиши ҳақида фиқҳий китобларда маълумот берилмаган. Яъни мазкур икки нарса фиқҳ қоидаларига кўра таҳоратни бузмайди. Чунки таҳоратни бузадиган амаллар қуйидагилардан иборатдир:

🔹Олд ва орқа нажосат йўлидан чиққан нарсалар;
🔹Бадандан чиққан нажосатлар;
🔹Қон ёки таом ва шу кабиларни қайт қилиш;
🔹Бирор нарсага суяниб ухлаш;
🔹Беҳушлик;
🔹Жинни бўлиш;
🔹Руку ва саждаси бор намозларда қаҳқаҳа отиб кулиш;
🔹Эркак ва аёлнинг жинсий аъзолари кийимсиз ҳолда бир бирига тегиши. (“Мухтасарул виқоя” китоби).

Лекин шуни ҳам эслатиб ўтамизки, сигарет ва нос таҳоратни бузмаслиги уларни чекиш мумкин дегани эмас. Балки уларни чекиш ҳалол эмас. Бу моддалар дастлаб пайдо бўлганда кўпчилик уламолар чекишни макруҳ дейишарди. Ҳозирги кунда бу маҳсулотларнинг зарари янада кўпроқ юзага чиқмоқда, борган сари кўпроқ одамлар мубтало бўлмоқда, шунинг учун кўпчилик олимлар энди уларни чекишни макруҳи таҳримий дейишмоқда. Мусулмон киши бундай иллатлардан қутилиши керак. Валлоҳу аълам.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси
Фатво ҳайъати
. @diniysavollar

Савол йўллаш
🌐 https://fatvo.uz
📲 @SavollarMuslimUzBot

▫️ Каналга уланиш