💡صنعت بر فراز سنت یا برابر آن؟
✏ ابراهیم جعفری
🌍 دهکده جهانی
@dehkade_jahan
روز شنبه ۲۹ تیرماه فرصتی به دست آمد تا همراه با استاد فرزانه دکتر مرتضی فرهادی در ارتفاعات مشرف به پایتخت ( بام تهران ) ، ساعاتی را در کوه نوردی طی نموده و گفت و گویی عاشقانه داشته باشیم. دکتر فرهادی در ابتدای ملاقات ، کتاب ارزشمند خود با عنوان " مکتب نوسازی و دشواری های بومی سازی در ایران " را که در زمستان ۱۳۹۷ به چاپ رسیده ، تقدیم بنده کرد که از لطف ایشان صمیمانه سپاسگزارم.
بحث و تبادل نظر ما از لزوم صبر و استقامت در کشف حقایق آغاز شد و ازعلامه اقبال لاهوری یاد کردیم که خود را #شهید_جستجو می داند ؛ زیرا زندگی او با سکون بیگانه بوده و حرکت مداوم و جستجوگری را رمز جاودانگی می داند. در ادامه دکتر فرهادی به مقاله خود در آغاز دهه ۱۳۷۰ با عنوان " صنعت بر فراز سنت یا در برابر آن ؟ " اشاره کرد و اظهار داشت در آن مقطع زمانی از سوی اغلب همکاران دانشگاهی مورد انتقاد قرار گرفت ؛ زیرا آن را با گفتمان مسلط جامعه شناسان و ... هم راستا نمی دانستند ؛ اما از آنجا که به موارد مطرح شده در مقاله یاد شده ایمان داشتم ، چند سال بعد در یک همایش علمی از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ، دوباره آن را مطرح ساختم که بر خلاف گذشته مورداستقبال واقع شد!!
آنچه در این مقاله مورد تاکید قرار گرفته ، این است که توسعه در دنیای غرب ریشه در سنت های آن داشته ؛ کما این که سنت های کشور انگلستان خاستگاه انقلاب صنعتی بوده است ؛ اما متاسفانه اغلب تحصیلکردگان #سنت را که گنجینه تفکر و اندیشه نیاکان ما می باشد ، معادل " عقب ماندگی " ، " خرافه گرایی " ، " جمود فکری " و ... دانسته و آگاهانه و غیر آگاهانه در دام تئوری نوسازی گرفتار شده اند. عجیب است که مستشرقین و پیشگامان تئوری نوسازی سنت های غربی را اصیل و قابل احترام دانسته ؛ اما در جهت اهداف قوم مدارانه و استکباری خود قلم بطلان بر سنت های جوامع شرقی کشیده و تنها راه پیشرفت کشورهای در حال توسعه را عمل به نسخه های آن مکتب و راه طی شده خودشان می دانند. ایشان در همین راستا به #قنات به عنوان شاهکار فرهنگ و تمدن ایرانی اشاره کرد که چگونه توسط جریان فکری وابسته به این تئوری ، با احداث چاه های عمیق و بهره گیری از موتورپمپ ها و ... به ورطه نابودی کشیده شد و با کاهش منابع و سفره های آب های زیرزمینی نه تنها کشاورزی را رونق نداد ؛ بلکه روز به روز آن را به سوی اضمحلال سوق داد.
دکتر فرهادی با حسرت تمام اظهار داشت: " پس از معرفی #کبوترخانه_ها و کارکرد آن در تامین کود طبیعی مورد نیاز کشاورزی در زمان های دور که با مهندسی ویژه ای بنا گردیده و نشانه ای از خلاقیت و ابتکار پدران ما به شمار می رود ، هیچ محقق ایرانی با من در رابطه با این موضوع صحبتی نکرد ؛ اما یک دانشمند ژاپنی علاقه مند که با زحمت زیاد توانست با من تماس بگیرد، به شدت پیگیر این موضوع بود و با علاقه آن را دنبال کرد. در تداوم این بحث دکتر فرهادی فرهنگ حاکم بر ژاپن را که بر سخت کوشی ، تولید و اقتباس خلاقانه استوار است، ستود.
اکنون آن مقاله به کتاب دوجلدی #صنعت_بر_فراز_سنت_یا_برابر_آن؟ تبدیل شده و توسط دانشگاه علامه طباطبایی به چاپ رسیده است. در این اثر گرانسنگ که با برشماری موارد متعددی از خردورزی مردم قدیم همراه گردیده ، خاطرنشان شده است که در مسیر توسعه ، این پشتوانه نیرومند یعنی #دانش_بومی را نباید نادیده بگیریم و فراموش نکنیم که به قول قدیمی ها " درخت روی ریشه اش سبز می شود "و ...
در همین راستا ایشان از ۱۲ سال خانه نشینی خودخواسته اش در تهران به خاطر تمرکز بر این کتاب که مطالعه آن را مانند نان شب برای همه پژوهشگران علاقه مند به ایران واجب می داند ، سخن گفت و اظهار داشت که طی این مدت نه تنها به سفری خارج از تهران نرفته ؛ بلکه از حضور در تمام میهمانی ها و مراسم و حتی فرصت مطالعاتی خارج از کشور و ... به خاطر آن که زمان را برای تهیه و تدوین این کتاب از دست نداده باشد ، صرف نظر کرده است!!! اینجا بود که هردو به یاد فردوسی بزرگ افتادیم که ۳۰ سال مجاهدت علمی وادبی آن چهره والامقام برای تدوین شاهنامه و زنده کردن زبان فارسی با چه دشواری ها و رنج هایی همراه بوده است.
آن گردش عصرگاهی خاطره ای شیرین و به یادماندنی برای بنده بر جای گذارد ؛ به گونه ای که حلاوت آن را هرگز فراموش نمی کنم. با خود اندیشیدم ای کاش جوانان ما در فرصت هایی که برای دورهمی های هفتگی یا ماهانه تدارک می بینند ، سهم بیشتری را به بحث و تبادل نظر در زمینه های علمی و ایجاد فضایی برای تفکر اختصاص می دادند و چنین فرصت های طلایی را مغتنم می شمردند. برای این چهره فرهیخته و خستگی ناپذیر که عمر شریف خود را وقف جستجوگری در سپهر دانش نموده تا به کشف حقایق دست یابد ، آرزوی سلامتی و توفیق روزافزون دارم.
✏ ابراهیم جعفری
🌍 دهکده جهانی
@dehkade_jahan
روز شنبه ۲۹ تیرماه فرصتی به دست آمد تا همراه با استاد فرزانه دکتر مرتضی فرهادی در ارتفاعات مشرف به پایتخت ( بام تهران ) ، ساعاتی را در کوه نوردی طی نموده و گفت و گویی عاشقانه داشته باشیم. دکتر فرهادی در ابتدای ملاقات ، کتاب ارزشمند خود با عنوان " مکتب نوسازی و دشواری های بومی سازی در ایران " را که در زمستان ۱۳۹۷ به چاپ رسیده ، تقدیم بنده کرد که از لطف ایشان صمیمانه سپاسگزارم.
بحث و تبادل نظر ما از لزوم صبر و استقامت در کشف حقایق آغاز شد و ازعلامه اقبال لاهوری یاد کردیم که خود را #شهید_جستجو می داند ؛ زیرا زندگی او با سکون بیگانه بوده و حرکت مداوم و جستجوگری را رمز جاودانگی می داند. در ادامه دکتر فرهادی به مقاله خود در آغاز دهه ۱۳۷۰ با عنوان " صنعت بر فراز سنت یا در برابر آن ؟ " اشاره کرد و اظهار داشت در آن مقطع زمانی از سوی اغلب همکاران دانشگاهی مورد انتقاد قرار گرفت ؛ زیرا آن را با گفتمان مسلط جامعه شناسان و ... هم راستا نمی دانستند ؛ اما از آنجا که به موارد مطرح شده در مقاله یاد شده ایمان داشتم ، چند سال بعد در یک همایش علمی از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ، دوباره آن را مطرح ساختم که بر خلاف گذشته مورداستقبال واقع شد!!
آنچه در این مقاله مورد تاکید قرار گرفته ، این است که توسعه در دنیای غرب ریشه در سنت های آن داشته ؛ کما این که سنت های کشور انگلستان خاستگاه انقلاب صنعتی بوده است ؛ اما متاسفانه اغلب تحصیلکردگان #سنت را که گنجینه تفکر و اندیشه نیاکان ما می باشد ، معادل " عقب ماندگی " ، " خرافه گرایی " ، " جمود فکری " و ... دانسته و آگاهانه و غیر آگاهانه در دام تئوری نوسازی گرفتار شده اند. عجیب است که مستشرقین و پیشگامان تئوری نوسازی سنت های غربی را اصیل و قابل احترام دانسته ؛ اما در جهت اهداف قوم مدارانه و استکباری خود قلم بطلان بر سنت های جوامع شرقی کشیده و تنها راه پیشرفت کشورهای در حال توسعه را عمل به نسخه های آن مکتب و راه طی شده خودشان می دانند. ایشان در همین راستا به #قنات به عنوان شاهکار فرهنگ و تمدن ایرانی اشاره کرد که چگونه توسط جریان فکری وابسته به این تئوری ، با احداث چاه های عمیق و بهره گیری از موتورپمپ ها و ... به ورطه نابودی کشیده شد و با کاهش منابع و سفره های آب های زیرزمینی نه تنها کشاورزی را رونق نداد ؛ بلکه روز به روز آن را به سوی اضمحلال سوق داد.
دکتر فرهادی با حسرت تمام اظهار داشت: " پس از معرفی #کبوترخانه_ها و کارکرد آن در تامین کود طبیعی مورد نیاز کشاورزی در زمان های دور که با مهندسی ویژه ای بنا گردیده و نشانه ای از خلاقیت و ابتکار پدران ما به شمار می رود ، هیچ محقق ایرانی با من در رابطه با این موضوع صحبتی نکرد ؛ اما یک دانشمند ژاپنی علاقه مند که با زحمت زیاد توانست با من تماس بگیرد، به شدت پیگیر این موضوع بود و با علاقه آن را دنبال کرد. در تداوم این بحث دکتر فرهادی فرهنگ حاکم بر ژاپن را که بر سخت کوشی ، تولید و اقتباس خلاقانه استوار است، ستود.
اکنون آن مقاله به کتاب دوجلدی #صنعت_بر_فراز_سنت_یا_برابر_آن؟ تبدیل شده و توسط دانشگاه علامه طباطبایی به چاپ رسیده است. در این اثر گرانسنگ که با برشماری موارد متعددی از خردورزی مردم قدیم همراه گردیده ، خاطرنشان شده است که در مسیر توسعه ، این پشتوانه نیرومند یعنی #دانش_بومی را نباید نادیده بگیریم و فراموش نکنیم که به قول قدیمی ها " درخت روی ریشه اش سبز می شود "و ...
در همین راستا ایشان از ۱۲ سال خانه نشینی خودخواسته اش در تهران به خاطر تمرکز بر این کتاب که مطالعه آن را مانند نان شب برای همه پژوهشگران علاقه مند به ایران واجب می داند ، سخن گفت و اظهار داشت که طی این مدت نه تنها به سفری خارج از تهران نرفته ؛ بلکه از حضور در تمام میهمانی ها و مراسم و حتی فرصت مطالعاتی خارج از کشور و ... به خاطر آن که زمان را برای تهیه و تدوین این کتاب از دست نداده باشد ، صرف نظر کرده است!!! اینجا بود که هردو به یاد فردوسی بزرگ افتادیم که ۳۰ سال مجاهدت علمی وادبی آن چهره والامقام برای تدوین شاهنامه و زنده کردن زبان فارسی با چه دشواری ها و رنج هایی همراه بوده است.
آن گردش عصرگاهی خاطره ای شیرین و به یادماندنی برای بنده بر جای گذارد ؛ به گونه ای که حلاوت آن را هرگز فراموش نمی کنم. با خود اندیشیدم ای کاش جوانان ما در فرصت هایی که برای دورهمی های هفتگی یا ماهانه تدارک می بینند ، سهم بیشتری را به بحث و تبادل نظر در زمینه های علمی و ایجاد فضایی برای تفکر اختصاص می دادند و چنین فرصت های طلایی را مغتنم می شمردند. برای این چهره فرهیخته و خستگی ناپذیر که عمر شریف خود را وقف جستجوگری در سپهر دانش نموده تا به کشف حقایق دست یابد ، آرزوی سلامتی و توفیق روزافزون دارم.
💡 شب مرتضی فرهادی
✏ ابراهیم جعفری
🌍 دهکده جهانی
@dehkade_jahan
✅ قبل از این که به مراسم نکوداشت دکتر فرهادی در خانه اندیشمندان علوم انسانی رهسپار شوم ، تصور می کردم که با نگاشتن یک مقاله با عنوان #دکتر_مرتضی_فرهادی در قاب خاطره ها و نیز دو یادداشت تلگرامی در وصف ایشان ، مطلب تازه ای باقی نمانده تا با مخاطبان در میان بگذارم ؛ اما با حضور در میان انبوه علاقمندانی که از راه های دور و نزدیک به احترام این استاد فرهیخته آمده بودند و گوش فرا دادن به مطالبی که سخنرانان ایراد نمودند ، دریافتم که هنوز حرف های جدیدی در رابطه با فعالیت های ۵۴ ساله دکتر فرهادی وجود دارد که باید منتشر ساخت.
✅ دکتر فرشاد مومنی استاد اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی اولین سخنران این مراسم ، بر این نکته تاکید نمود که " دکتر فرهادی بر شانه پیشینیان ایران دیدگاه های خود را استوار ساخته و به همین دلیل باید اندیشه های او را جدی گرفت. " دکتر مومنی به نقل از مرحوم عالی نسب گفت : " ایران را قهرمانان نمی توانند نجات دهند ؛ بلکه افرادی به عنوان سنگ های زیرین آسیاب ، نجات دهنده این کشورند ؛ انسان های بی ادعایی که از تمام وجود خود مایه می گذارند. " با این توصیف من دکتر مرتضی فرهادی را از برجسته ترین سنگ های زیرین در مسیر توسعه پایدار ایران می دانم.
✅ دکتر محسنیان راد که طی سال های متمادی یار وفادار و همکار صمیمی دکتر فرهادی در دانشگاه علامه طباطبایی بوده است ، ضمن اظهار خرسندی از شرکت خیل مشتاقان گفت : " در شرایطی که اکثر مردم کوتاه خوان و کم حوصله شده اند ، این تجمع ارزنده جای بسی مباهات است و نشان دهنده آن است که طالبان علم هنوز هم در کشور فراوان اند. او روحیه و منش این چهره درخشان علمی را آن چنان آمیخته با سنت و طبیعت دانست که یاد آور شد یک بار هرچه تلاش کردم آدرسی را با نام و نشانه های معمول به دکتر فرهادی بدهم ، توفیق نداشتم ؛ اما وقتی همان آدرس را در اتوبان شهید همت تهران بعد از " درخت های بید بلند " دادم ، به راحتی آن را پیدا کرد و اظهار داشت : " عجب آدرس سر راستی بود! "
✅ مهندس محمد درویش کنشگر محیط زیست سخنران بعدی بود که طی سخنرانی خود گفت : " دکتر فرهادی با ۳۰ هزار صفحه مکتوب برای ایران در عرصه #دانش_بومی از سربازی به سرداری رسیده است ؛ زیرا آثار علمی او در چند نوبت کتاب و پژوهش سال شده است " و در فرازی دیگر با استناد به آثار دکتر فرهادی گفت:
" ریشه NGO را نه در متون غربی ؛ بلکه باید در فرهنگ‌چند هزار ساله #واره جستجو کرد. "
✅ دکتر مرادی نیا نیز به عنوان آخرین سخنران در سخنانش سند دغدغه دکتر فرهادی در زمینه ناپایداری توسعه در ایران را این جمله از ایشان برشمرد که : " #کاریز شیر زمین را می مکد ؛ اما
چاه عمیق خون زمین را می کشد " و در ادامه افزود که مجاهدت علمی دکتر فرهادی را می توان شالوده ای برای جهش اقتصاد ملی قلمداد کرد و در ادامه عشق دکتر فرهادی را به فرهنگ غنی و درخشان ایران در قالب این بیت از غزل سعدی شیرین سخن بیان داشت که :
عشق داغیست که تا مرگ نیاید ، نرود
هر که بر چهره این داغ نشانی دارد
✅ دکتر مرتضی فرهادی به عنوان سخنران اصلی مطالب خود را با تشکر از همه دانش پژوهان اعم از استادان ، دانشجویان و ... حاضر در این نشست صمیمی به ویژه افرادی که طی چند ساعت روی پا ایستاده بودند ، و نیز آقای علی دهباشی مبتکر برنامه های نکوداشت اندیشمندان و آقای دکتر مرتضی سالمی یار صمیمی و همراه خود آغاز نمود و در ادامه افزود : " اگرچه در میان دانش پژوهان این سوء تفاهم پیش آمده که مخالف صنعت هستم ؛ اما به گواه فصل اول کتاب #صنعت_بر_فراز_سنت ؛ یا برابر آن ، بالاترین دفاع و تمجید از صنعت را من به عمل آورده ام ؛ به گونه ای که مخالفت فیلسوف برجسته آلمانی یعنی #مارتین_هایدگر را با فناوری به چالش کشیده ام. در عین حال صنعتی مورد پذیرش من است که به نام تکنولوژی ، توسعه پایدار این جامعه را به نابودی نکشد! ما باید از فناوری به جای مصرف به تولید برسیم ؛ در این صورت تکنولوژی قابل ستایش است.
✅ دکتر فرهادی در ادامه به اقدام انگلیسی ها ( به قول خودش پسر عموهای ناخلف ) اشاره کرد که ۱۶۳ سال پیش ۳۱ نساج را به ایران آوردند و با نام " راچدیل " یک تعاونی تشکیل دادند ؛ اما غافلیم که در اولین سرشماری ایران در سال ۱۳۳۵ از میان ۹ میلیون زن ایرانی ، ۲ میلیون زن در " واره " مشارکت داشتند! ؛ در حالی که در زمینه های متعدد معماری ، شعر ، کشاورزی و ... نیز دارای طرح و برنامه بودیم. از این رو نباید فرهنگ خود را دست کم بگیریم. دکتر فرهادی با تکیه بر موارد ذکر شده تاکید کرد هرگز بر این اعتقاد نیستم که سنت های گذشته و دانشی را که نیاکان ما ابداع نمودند ، احیا کنیم ؛ بلکه باید آنان را نوسازی و به هنگام سازیم تا درخت توسعه ما روی ریشه اش سبز شود.
✏ ابراهیم جعفری
🌍 دهکده جهانی
@dehkade_jahan
✅ قبل از این که به مراسم نکوداشت دکتر فرهادی در خانه اندیشمندان علوم انسانی رهسپار شوم ، تصور می کردم که با نگاشتن یک مقاله با عنوان #دکتر_مرتضی_فرهادی در قاب خاطره ها و نیز دو یادداشت تلگرامی در وصف ایشان ، مطلب تازه ای باقی نمانده تا با مخاطبان در میان بگذارم ؛ اما با حضور در میان انبوه علاقمندانی که از راه های دور و نزدیک به احترام این استاد فرهیخته آمده بودند و گوش فرا دادن به مطالبی که سخنرانان ایراد نمودند ، دریافتم که هنوز حرف های جدیدی در رابطه با فعالیت های ۵۴ ساله دکتر فرهادی وجود دارد که باید منتشر ساخت.
✅ دکتر فرشاد مومنی استاد اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی اولین سخنران این مراسم ، بر این نکته تاکید نمود که " دکتر فرهادی بر شانه پیشینیان ایران دیدگاه های خود را استوار ساخته و به همین دلیل باید اندیشه های او را جدی گرفت. " دکتر مومنی به نقل از مرحوم عالی نسب گفت : " ایران را قهرمانان نمی توانند نجات دهند ؛ بلکه افرادی به عنوان سنگ های زیرین آسیاب ، نجات دهنده این کشورند ؛ انسان های بی ادعایی که از تمام وجود خود مایه می گذارند. " با این توصیف من دکتر مرتضی فرهادی را از برجسته ترین سنگ های زیرین در مسیر توسعه پایدار ایران می دانم.
✅ دکتر محسنیان راد که طی سال های متمادی یار وفادار و همکار صمیمی دکتر فرهادی در دانشگاه علامه طباطبایی بوده است ، ضمن اظهار خرسندی از شرکت خیل مشتاقان گفت : " در شرایطی که اکثر مردم کوتاه خوان و کم حوصله شده اند ، این تجمع ارزنده جای بسی مباهات است و نشان دهنده آن است که طالبان علم هنوز هم در کشور فراوان اند. او روحیه و منش این چهره درخشان علمی را آن چنان آمیخته با سنت و طبیعت دانست که یاد آور شد یک بار هرچه تلاش کردم آدرسی را با نام و نشانه های معمول به دکتر فرهادی بدهم ، توفیق نداشتم ؛ اما وقتی همان آدرس را در اتوبان شهید همت تهران بعد از " درخت های بید بلند " دادم ، به راحتی آن را پیدا کرد و اظهار داشت : " عجب آدرس سر راستی بود! "
✅ مهندس محمد درویش کنشگر محیط زیست سخنران بعدی بود که طی سخنرانی خود گفت : " دکتر فرهادی با ۳۰ هزار صفحه مکتوب برای ایران در عرصه #دانش_بومی از سربازی به سرداری رسیده است ؛ زیرا آثار علمی او در چند نوبت کتاب و پژوهش سال شده است " و در فرازی دیگر با استناد به آثار دکتر فرهادی گفت:
" ریشه NGO را نه در متون غربی ؛ بلکه باید در فرهنگ‌چند هزار ساله #واره جستجو کرد. "
✅ دکتر مرادی نیا نیز به عنوان آخرین سخنران در سخنانش سند دغدغه دکتر فرهادی در زمینه ناپایداری توسعه در ایران را این جمله از ایشان برشمرد که : " #کاریز شیر زمین را می مکد ؛ اما
چاه عمیق خون زمین را می کشد " و در ادامه افزود که مجاهدت علمی دکتر فرهادی را می توان شالوده ای برای جهش اقتصاد ملی قلمداد کرد و در ادامه عشق دکتر فرهادی را به فرهنگ غنی و درخشان ایران در قالب این بیت از غزل سعدی شیرین سخن بیان داشت که :
عشق داغیست که تا مرگ نیاید ، نرود
هر که بر چهره این داغ نشانی دارد
✅ دکتر مرتضی فرهادی به عنوان سخنران اصلی مطالب خود را با تشکر از همه دانش پژوهان اعم از استادان ، دانشجویان و ... حاضر در این نشست صمیمی به ویژه افرادی که طی چند ساعت روی پا ایستاده بودند ، و نیز آقای علی دهباشی مبتکر برنامه های نکوداشت اندیشمندان و آقای دکتر مرتضی سالمی یار صمیمی و همراه خود آغاز نمود و در ادامه افزود : " اگرچه در میان دانش پژوهان این سوء تفاهم پیش آمده که مخالف صنعت هستم ؛ اما به گواه فصل اول کتاب #صنعت_بر_فراز_سنت ؛ یا برابر آن ، بالاترین دفاع و تمجید از صنعت را من به عمل آورده ام ؛ به گونه ای که مخالفت فیلسوف برجسته آلمانی یعنی #مارتین_هایدگر را با فناوری به چالش کشیده ام. در عین حال صنعتی مورد پذیرش من است که به نام تکنولوژی ، توسعه پایدار این جامعه را به نابودی نکشد! ما باید از فناوری به جای مصرف به تولید برسیم ؛ در این صورت تکنولوژی قابل ستایش است.
✅ دکتر فرهادی در ادامه به اقدام انگلیسی ها ( به قول خودش پسر عموهای ناخلف ) اشاره کرد که ۱۶۳ سال پیش ۳۱ نساج را به ایران آوردند و با نام " راچدیل " یک تعاونی تشکیل دادند ؛ اما غافلیم که در اولین سرشماری ایران در سال ۱۳۳۵ از میان ۹ میلیون زن ایرانی ، ۲ میلیون زن در " واره " مشارکت داشتند! ؛ در حالی که در زمینه های متعدد معماری ، شعر ، کشاورزی و ... نیز دارای طرح و برنامه بودیم. از این رو نباید فرهنگ خود را دست کم بگیریم. دکتر فرهادی با تکیه بر موارد ذکر شده تاکید کرد هرگز بر این اعتقاد نیستم که سنت های گذشته و دانشی را که نیاکان ما ابداع نمودند ، احیا کنیم ؛ بلکه باید آنان را نوسازی و به هنگام سازیم تا درخت توسعه ما روی ریشه اش سبز شود.