♈️ شمع پرفروغ فرهنگ و ادب ایران
زنده یاد #دکتر_محمد_علی_اسلامی_ندوشن

✍ ابراهیم جعفری
🌍 دهکده جهانی
@dehkade_jahan


کاشِفُ السّریم و کار ما همین
کاین نهان ها را برآریم از کمین
( مولوی )

✅ اولین آشنایی اینجانب با دکتر محمد علی اسلامی ندوشن در مقطع کارشناسی ارشد در کلاس های درس " مطالعات انتقادی در ارتباطات " با زنده یاد دکتر کاظم معتمد نژاد بود. پس از آن که یکی از هم کلاسی ها کنفرانس خود را به تجزیه و تحلیل آثار ایشان اختصاص داد، شوق و انگیزه زیادی برای مطالعه آن ها در من ایجاد شد و با مراجعه به انتشارات مقابل دانشگاه تهران و ... اغلب کتاب های دکتر اسلامی ندوشن را خریداری نموده و مطالعه کردم.
🔹 یک بار هم در سال ۱۳۸۲ پای سخنرانی ایشان در زمینه لزوم تعامل فرهنگ ها در جهان بودم که همسر دانشمندش دکتر شیرین بیانی نیز حضور داشتند.

✅ بی گمان کمتر کسی از علاقه مندان به فرهنگ و ادب ایران است که کتاب های ایشان را نخوانده باشد. زبان صمیمی، نرم و جذاب و دلبستگی عمیق او به ایران، هر خواننده ای را به وجد می آورد.
✳️ با این وصف، اعتراف می کنم که این یادداشت نمی تواند حق دکتر اسلامی ندوشن را که علاوه بر فضای آکادمیک، در حوزه های عمومی نیز فعال بود، به شایستگی ادا کند؛ زیرا دامنه پژوهش ها و تالیفات او به قدری وسیع است که باید در مقاله های متعدد مورد بررسی قرار گیرد. در عین حال

آب دریا را اگر نتوان کشید
هم به قدر تشنگی باید چشید

✅ دکتر محمد علی اسلامی ندوشن نماینده نسلی بود که از رشته های غیر ادبی به وادی تدریس و تحقیق در حوزه ادبیات وارد شد؛ همچنان که نسلی از ادیبان مانند دکتر زرین کوب به وادی تاریخ گام نهادند و آثاری درخور پدید آوردند.
این نسل در متون کهن پارسی همان قدر غور کرده بود که در متون جدید غربی
✳️ اگرچه در نظر دکتر اسلامی ندوشن، فردوسی و اثر سترگ اش شاهنامه جایگاه ویژه ای داشت؛ اما او را در کنار مولوی، سعدی و حافظ " در ردیف چهار سخنگوی وجدان ایران " می دانست.
🔹به باور او ایران به جهت موقعیتش که در چهار راه حوادث قرار داشت، دارای " #فرهنگ_تلفیقی " بود. در این فرهنگ #تعامل_با_جهان جای ستیزه را می گیرد. بر این مبنا با آن که تحصیل کرده غرب بود، غرب گرا نشد و همچنان که در ایران دوستی سرآمد بود، غرب ستیزی در نگرش او جایگاهی نداشت.
با چنین نگاهی بود که در باره " ایران و جهان از نگاه شاهنامه " نوشت؛ کتابی که سند هویت ملی ایرانیان است.

✅ دکتر محمد علی اسلامی ندوشن، همان طور که خود در «کلمه ها» می گوید، بر سر یک چهار راه خیمه زده است، قدیم، جدید، شرق و غرب. از آثار وی می توان فهم کرد که از یک سو دلبسته فرهنگ و تمدن ایران است و در شناساندن ارزش های فرهنگ ایران کوشش های فراوانی به انجام رسانده، و از سوی دیگر نسبت به ارزش های فرهنگ و تمدن نوین جهانی نیز غفلت نکرده و با شناخت عمیقی که از آن ها به دست آورده، همواره در مسیر #تعادل گام نهاده است. به تعبیری رویکرد او نه تنها فاقد نفی وپذیرش تام و تمام فرهنگ و تمدن غرب است؛ بلکه با نگاهی محققانه، آنچه را با عقل و عقلانیت سازگار یافته، پذیرفته و ستوده است.

✅ شوربختانه ما از هنگام آشنایی با دنیای جدید، یا در ستیز با فرهنگ و اندیشه های مدرن بوده ایم یا شیفته وار (و مقلدانه) با آن برخورد کرده ایم! که البته این روند تا اندازه ای تعدیل شده است؛ از این رو بازخوانی آرا و اندیشه های دکتر اسلامی ندوشن، که فراتر از این گونه مواجهه های احساسی و غیرعقلانی بوده و بر شناخت از «خود» و « دیگری» تکیه داشته و دارد، برای ما که همچنان با مساله ای به نام «#سنت» و «#تجدد» مواجهیم، ضروری و سودمند به نظر می آید.

✅ استاد اسلامی ندوشن که زندگی پُربار و شریف خویش را با «قلم» گذرانده، از دو چیز پرهیز داشته:«یکی جلب نظر خواننده یا حرف زدن بر وفق خوش آیند او، دیگری جلب عنایت ارباب قدرت»
🔹او که بیش از هر نویسنده ای درباره « ایران» و «فرهنگ» نوشته، کار روشنفکری خویش را با پرهیز از محافظه کاری و رادیکال نگری امتداد بخشیده و بر ضرورت #استقرار_عقلانیت در جامعه تاکید داشته و دارد.
🔹ندوشن در مقدمه داستان پر رمز و راز رستم و سهراب، نشان می دهد که آثار به جامانده از فرهنگ و تمدن کهنسال ایران، همچنان جای اندیشیدن دارد و نمی توان به سادگی از آن چشم پوشید. استاد در کتاب « هشدار روزگار» می نویسد: " به ناچار باید به موازنه میان عقل و احساس متوسل شویم. این است آنچه آن را اعتدال نامیدم، یعنی دمسازی خِرد و شور» "

✅ کلام و سخن اسلامی ندوشن در امتداد کلام فردوسی و بیهقی به روزگاران ثبت است؛ چه او کلام خویش را به تندروی نیالود و به تعادل و انصاف وفادار بود و در کنار آن با همه نگرانی هایش برای ایران به فردای آن امید داشت.

تا جهان باقی ‌است، باقی باد ایران بزرگ
دوستانش کامیاب و دشمنانش نامراد
🌹