Орқасида сиёсат ёки бирор идеология (ғоя) турган ҳаракатлар ёки қарорлар шунчаки ҳаракат эмас, ўша идеология қуролидир. Кўпинча бир жест бир жойда оддий ҳаракатни, бошқа жойда ғоявий ҳаракатни ифодалаши мумкин.
Масалан, 8 май куни ўлган бобосининг расмини Европада кимдир кўтариб чиқса, у шунчаки уни эслаш ҳаракати деб қаралиши мумкин. Худди шу ишни 9 май куни МДҲ ҳудудида руслар қилса, бу Кремль сиёсатини дастаклаш деб қаралади. Бунга сабаб Кремль расмлар билан маршни сиёсий инструментга айлантирганлигидир.
Бунақа нарсалар жуда кўп. Дунёнинг қайсидир мамлакатларида ароқ ичиш шунчаки спиртли ичимликлар истеъмоли бўлса, бошқа бир мамлакатда бу ҳатто сиёсий позиция бўлиши мумкин.
Мен Ўзбекистонда сигирни дўппосласам, нари борса ҳайвонларга нисбатан раҳмсизликда айблашади. Лекин, бу Ҳиндистонда ғоявий позиция бўлади.
Шу учун бирор ундов, ҳаракат ёки фикр бошидан табиий, адекват, фойдали бўлиб кўринсада, эсдан чиқарманг, унинг орқасида идеология ётса, қанчалик яхши бўлишидан қатъий бу инструментдир. Яхши ёки ёмон инструментлиги қайси томондан қарашга боғлиқ, лекин орқада ғоя борми, демак бу ғоянинг қуролидир.
#mulohaza
@allaevuzb
Масалан, 8 май куни ўлган бобосининг расмини Европада кимдир кўтариб чиқса, у шунчаки уни эслаш ҳаракати деб қаралиши мумкин. Худди шу ишни 9 май куни МДҲ ҳудудида руслар қилса, бу Кремль сиёсатини дастаклаш деб қаралади. Бунга сабаб Кремль расмлар билан маршни сиёсий инструментга айлантирганлигидир.
Бунақа нарсалар жуда кўп. Дунёнинг қайсидир мамлакатларида ароқ ичиш шунчаки спиртли ичимликлар истеъмоли бўлса, бошқа бир мамлакатда бу ҳатто сиёсий позиция бўлиши мумкин.
Мен Ўзбекистонда сигирни дўппосласам, нари борса ҳайвонларга нисбатан раҳмсизликда айблашади. Лекин, бу Ҳиндистонда ғоявий позиция бўлади.
Шу учун бирор ундов, ҳаракат ёки фикр бошидан табиий, адекват, фойдали бўлиб кўринсада, эсдан чиқарманг, унинг орқасида идеология ётса, қанчалик яхши бўлишидан қатъий бу инструментдир. Яхши ёки ёмон инструментлиги қайси томондан қарашга боғлиқ, лекин орқада ғоя борми, демак бу ғоянинг қуролидир.
#mulohaza
@allaevuzb
Ayrim fundamental narsalarni eslatib turmasa bo‘lmas ekan:
Biror irq yoki millat boshqasidan ustunligi haqida biror ilmiy asos yo‘q. Biologik tomondan biror bir millat yoki irqning boshqasiga nisbatan ustunligi aniqlanmagan. Hatto insoniyatni turli xil irqlarga bo‘linishini ham bugun biologiya fan sifatida rad etadi. Millatlar o‘rtasida u yoqda tursin, hatto irqlar o‘rtasida ham ilmiy asosli biologik farq isbotlanmagan. Endi, millat, hudud, hatto qishloqqa bo‘lib olib alohida guruh yoki shaxslarni diskriminatsiya qilish axloqsizlik va ahmoqlikdir. Ustun yoki tanlangan na irq, na millat , na urug' bor.
Qolgan hamma bo‘linishlar ijtimoiy, madaniy yoki diniy afsonalardan kelib chiqqan. Deylik, oqlarning boshqalardan ustunligini oq tanli rasistlar Bibliya bilan asoslaydi.
Rasizm, odamni etnik kelib chiqishiga asoslanib kamsitish, diskriminatsiya yaxshilikka olib bormaydigan o‘yin. Bu o‘yinga chuqur kirishganda bugun boshqalarga dars beradigan G‘arbning o‘zi ham 100 millionlab insonlarning o‘limiga, baxtsizligiga sabab bo‘lgan.
Esdan chiqarmang, yomon millat, yomon irq yoki yomon qabila yo‘q. Shunchaki alohida yomonligi ko‘proq, boshqalarga ko‘proq zarari tegadigan insonlar, g'oyalar, guruhlar bo'lishi mumkin. Lekin, ular biologik tegishlilikka asoslanmagan.
#mulohaza
@allaevuzb
Biror irq yoki millat boshqasidan ustunligi haqida biror ilmiy asos yo‘q. Biologik tomondan biror bir millat yoki irqning boshqasiga nisbatan ustunligi aniqlanmagan. Hatto insoniyatni turli xil irqlarga bo‘linishini ham bugun biologiya fan sifatida rad etadi. Millatlar o‘rtasida u yoqda tursin, hatto irqlar o‘rtasida ham ilmiy asosli biologik farq isbotlanmagan. Endi, millat, hudud, hatto qishloqqa bo‘lib olib alohida guruh yoki shaxslarni diskriminatsiya qilish axloqsizlik va ahmoqlikdir. Ustun yoki tanlangan na irq, na millat , na urug' bor.
Qolgan hamma bo‘linishlar ijtimoiy, madaniy yoki diniy afsonalardan kelib chiqqan. Deylik, oqlarning boshqalardan ustunligini oq tanli rasistlar Bibliya bilan asoslaydi.
Rasizm, odamni etnik kelib chiqishiga asoslanib kamsitish, diskriminatsiya yaxshilikka olib bormaydigan o‘yin. Bu o‘yinga chuqur kirishganda bugun boshqalarga dars beradigan G‘arbning o‘zi ham 100 millionlab insonlarning o‘limiga, baxtsizligiga sabab bo‘lgan.
Esdan chiqarmang, yomon millat, yomon irq yoki yomon qabila yo‘q. Shunchaki alohida yomonligi ko‘proq, boshqalarga ko‘proq zarari tegadigan insonlar, g'oyalar, guruhlar bo'lishi mumkin. Lekin, ular biologik tegishlilikka asoslanmagan.
#mulohaza
@allaevuzb
Mamlakatda ichki stabillikni ta'minlash uchun ijtimoiy tartib va aholining institutlarga (organlar) bo'lgan ishonchi juda muhim.
Mana shu ikki masaladan biri yomonlashgan holatda mamlakatda vaziyat taranglashadi, hatto natija ayanchli bo'lishi mumkin.
Strategiya tuzganda, gʻoyaviy kurashda, qarorlar yoki qonunlar qabul qilinganda, umuman har qanday vaziyatda mana shu ikkita detal doim esda turishi zarur. Ijtimoiy tartibga xavf soladigan yoki aholining institutlarga bo'lgan ishonchini pasaytiradigan narsalardan ehtiyot bo'lish, bu ikki faktorga yomon ta'sir qilinganda zarari og'riqli bo'lishini doim ko'zda tutish kerak.
Ijtimoiy tartibga yoki davlat institutlariga bo'lgan ishonchga xavf soladigan g'oyalardan ham ehtiyot bo'lish kerak, ularning salbiy natijalarini oldindan tahmin qilib bilish zarur.
Xuddi biznes o'z mijozlariga moslashganidek, davlat institutlari (tashkilotlar) ham o'ziga bo'lgan ishonchni yaxshilash uchun doimiy fuqaroga yaxshiroq xizmat ko'rsatish maqsadida moslashib borishi zarur.
Fuqarolarning institutlarga boʻlgan ishonchini pasaytiradigan harakatdan tiyilish, vaziyatlarda qaror berganda aksincha oʻsha ishonchni oshirish paradigmasidan kelib chiqib qaror berish zarur.
#mulohaza
@allaevuzb
Mana shu ikki masaladan biri yomonlashgan holatda mamlakatda vaziyat taranglashadi, hatto natija ayanchli bo'lishi mumkin.
Strategiya tuzganda, gʻoyaviy kurashda, qarorlar yoki qonunlar qabul qilinganda, umuman har qanday vaziyatda mana shu ikkita detal doim esda turishi zarur. Ijtimoiy tartibga xavf soladigan yoki aholining institutlarga bo'lgan ishonchini pasaytiradigan narsalardan ehtiyot bo'lish, bu ikki faktorga yomon ta'sir qilinganda zarari og'riqli bo'lishini doim ko'zda tutish kerak.
Ijtimoiy tartibga yoki davlat institutlariga bo'lgan ishonchga xavf soladigan g'oyalardan ham ehtiyot bo'lish kerak, ularning salbiy natijalarini oldindan tahmin qilib bilish zarur.
Xuddi biznes o'z mijozlariga moslashganidek, davlat institutlari (tashkilotlar) ham o'ziga bo'lgan ishonchni yaxshilash uchun doimiy fuqaroga yaxshiroq xizmat ko'rsatish maqsadida moslashib borishi zarur.
Fuqarolarning institutlarga boʻlgan ishonchini pasaytiradigan harakatdan tiyilish, vaziyatlarda qaror berganda aksincha oʻsha ishonchni oshirish paradigmasidan kelib chiqib qaror berish zarur.
#mulohaza
@allaevuzb
Sun'iy intellekt masalasida xavotirlarni prognoz qilishganda bir narsada adashishdi.
Necha yildan beri sun'iy intellekt ish o'rinlarini olib qo'yishi haqida xavotirlar yangraydi. Bu xavotirlar asosan eng oddiy ishchilar eng birinchi o'z ishlarini yo'qotishlarini aytishadi. Amalda, bugun butunlay boshqa holatni ko'rmoqdamiz. Sun'iy intellekt kuzatuv, ma'lumotlar yig'ish va tavsiya evaziga hamshiradan ko'ra shifokorning ishini olib qo'yishi ehtimoli ko'proq bo'lmoqda. Unga ma'lumotlarni kiritsa, u to'g'ri tashxis qo'yib, dori yozib berishini tizimlashtirish osonroq. Lekin, inson tomiriga igna suqish sun'iy intellekt qilishi qiyin bo'lgan ish.
Xuddi shunaqa, sun'iy intellekt qishlog'imizdagi sartarosh Qo'ldosh akaning emas, Tokio markazidagi stilistning o'rnini olib qo'yish ehtimoli kattaroq bo'lib qolmoqda. Chunki oddiy dasturiy ta'minot yuz va bosh o'lchamlari, soch va terining rangidan, modadan kelib chiqib, sizga mos turmakni stilistdan yaxshiroq tanlab berish ehtimoli oshib bormoqda.
Sun'iy intellekt musiqa bastalashi oddiy darajaga tushib qoldi. Natijada, sun'iy intellekt konservatoriyada dars beradigan professor bastakorning o'rnini egallashi ehtimoli to'ylardagi "Shurik doiradast"ning o'rnini olib qo'yish ehtimolidan katta. Shunchaki, Shurik aka sun'iy intellekt bastalagan musiqani dumirlatib cholaveradi to'yda.
Xullas, yaqin 30-40 yilda demografiya maummosidan qiynalayotgan birinchi dunyoga xizmatlar sohasida juda katta hajmda kadrlar kerak bo'ladi. Til biladigan, tolerant, jamiyat va davlat qonunlarini hurmat qiladigan, boshqalarga muammo yaratmaydigan migrant oltinga teng bo'ladi.
Nima demoqchi ekanligimni tushundingiz.
#mulohaza
@allaevuzb
Necha yildan beri sun'iy intellekt ish o'rinlarini olib qo'yishi haqida xavotirlar yangraydi. Bu xavotirlar asosan eng oddiy ishchilar eng birinchi o'z ishlarini yo'qotishlarini aytishadi. Amalda, bugun butunlay boshqa holatni ko'rmoqdamiz. Sun'iy intellekt kuzatuv, ma'lumotlar yig'ish va tavsiya evaziga hamshiradan ko'ra shifokorning ishini olib qo'yishi ehtimoli ko'proq bo'lmoqda. Unga ma'lumotlarni kiritsa, u to'g'ri tashxis qo'yib, dori yozib berishini tizimlashtirish osonroq. Lekin, inson tomiriga igna suqish sun'iy intellekt qilishi qiyin bo'lgan ish.
Xuddi shunaqa, sun'iy intellekt qishlog'imizdagi sartarosh Qo'ldosh akaning emas, Tokio markazidagi stilistning o'rnini olib qo'yish ehtimoli kattaroq bo'lib qolmoqda. Chunki oddiy dasturiy ta'minot yuz va bosh o'lchamlari, soch va terining rangidan, modadan kelib chiqib, sizga mos turmakni stilistdan yaxshiroq tanlab berish ehtimoli oshib bormoqda.
Sun'iy intellekt musiqa bastalashi oddiy darajaga tushib qoldi. Natijada, sun'iy intellekt konservatoriyada dars beradigan professor bastakorning o'rnini egallashi ehtimoli to'ylardagi "Shurik doiradast"ning o'rnini olib qo'yish ehtimolidan katta. Shunchaki, Shurik aka sun'iy intellekt bastalagan musiqani dumirlatib cholaveradi to'yda.
Xullas, yaqin 30-40 yilda demografiya maummosidan qiynalayotgan birinchi dunyoga xizmatlar sohasida juda katta hajmda kadrlar kerak bo'ladi. Til biladigan, tolerant, jamiyat va davlat qonunlarini hurmat qiladigan, boshqalarga muammo yaratmaydigan migrant oltinga teng bo'ladi.
Nima demoqchi ekanligimni tushundingiz.
#mulohaza
@allaevuzb
Hozirda yozilayotgan tweetlarning 20 foizidan ortig‘i sun’iy intellekt tomonidan ya’ni robotlar tomonidan yozilayotgani aytilmoqda. Bu o‘n millionlab soxta profillar borligi, ular boshqalarni inson ekanligiga ishontirib, insondek kontent yaratayotganini anglatadi. Instagramdagi go‘zal qizlarning necha milliontasi hozirda amalda sun’iy intellekt orqali yaratilayotganini hatto bilmaymiz ham.
Buni nimasi yomon dersiz. Bu o‘ta xavfli jarayon. Deylik, siz ijtimoiy tarmoqda kim bilandir bahsga kirishdingiz. Siz argumentlaringiz kuchli bo‘lsa, narigi tomonning fikrini o‘zgartirishingiz, kamida ta’sir o‘tkazishingiz, o‘z fikringizni himoya qilishingiz mumkin. Endi, fikrini o‘zgartirmaydigan sun’iy intellekt bilan bahsga kirishdingiz. U hech qanaqasiga sizning fikringizni qabul qilmaydi, o‘zinikini o‘zgartirmaydi. Uning vazifasi o‘z algoritmlaridan foydalanib sizning fikringizni o‘zgartirish bo‘lishi mumkin. Bu vaziyatga unga sizga qarshi millionlab botlar yordamga kelishi mumkin. Siz qancha bahsga kirishsangiz, u sizni shunchalik tahlil qiladi va shunchalik yaxshiroq biladi. Bu unga sizga ta’sir qilish uchun yangi imkoniyatlar ochadi. Tarixda birinchi marta insoniyatni ommaviy manipulyatsiya qilish, xohlagan yo‘nalishga burib yuborish imkoniyati paydo bo‘lmoqda.
Bunga qarshi Daniel Dennetning maqolasini o‘qib qoldim. Bu manga juda qiziqarli tuyuldi. Daniel Dennit sun’iy intellektga qarshi xuddi soxta pulga qarshi kurashgandek kurashadigan qonun taklif qilmoqda. Pul paydo bo‘lgandan beri uni soxtalashtirish imkoniyati texnik tomondan doim mavjud bo‘lgan. Agar bu imkoniyat erkin bo‘lganda, butun boshli moliya tizimi savol ostiga qo‘yilar, insoniyat taraqqiyoti bu kunga yetib kelmagan bo‘lardi. Soxta pullarni taqiqlash va qat’iy jazo evaziga, butun dunyo moliya tizimi ming yillar davomida yashab qoldi. Hozirda bor naqd pul massasining faqatgina bir foizi soxta ekanligi taxmin qilinadi. Shu uchun ham odamlar pulga va moliyaga ishonadi.
Pulni soxtalashtirishga qarshi beayov kurashilganidek, Daniel Dennet insonni soxtalashtirishga qarshi ham beayov kurashish kerakligini aytmoqda. Pulga ishonchni saqlab qolishdi hukumatlar qat’iy bo‘lganidek, insonlarga ishonchni saqlab qolishda ham hukumatlar qat’iy bo‘lishi kerak. Sun’iy intellektdan oldin bir kishi o‘zini boshqa kishining o‘rniga davo qilsa, u qonunan qattiq jazolangan. Endi shu ishni sun’iy intellekt qilsa, hozircha jazo mexanizmi mavjuda emas. Endi sun’iy intellekt o‘zini odam o‘rniga ko‘rsatish imkoni paydo bo‘lgach, u insonlar o‘rtasida ishonchga, shuningdek ijtimoiy tartibga putur yetkazishi mumkin.
Dennerga ko‘ra, hukumatlar soxta insonlarni soxta pulni taqiqlagandek qat’iyat bilan taqiqlashlari kerak. Gap faqat alohida shaxsning deepfake videosini yaratish va tarqatish haqida ketmayapti. Umuman, xohlagan bot yoki robotni o‘zini inson o‘rnida tanitishga taqiq qo‘yish haqida ketmoqda. Qonun qabul qilinsa, texnik tomondan platformalarni bunga majburlash imkoniyati nazariy tomondan mavjud va amalga oshirsa bo‘ladi.
Yangi zamon bizga yangi muammolar taqdim etmoqda.
#mulohaza
@allaevuzb
Buni nimasi yomon dersiz. Bu o‘ta xavfli jarayon. Deylik, siz ijtimoiy tarmoqda kim bilandir bahsga kirishdingiz. Siz argumentlaringiz kuchli bo‘lsa, narigi tomonning fikrini o‘zgartirishingiz, kamida ta’sir o‘tkazishingiz, o‘z fikringizni himoya qilishingiz mumkin. Endi, fikrini o‘zgartirmaydigan sun’iy intellekt bilan bahsga kirishdingiz. U hech qanaqasiga sizning fikringizni qabul qilmaydi, o‘zinikini o‘zgartirmaydi. Uning vazifasi o‘z algoritmlaridan foydalanib sizning fikringizni o‘zgartirish bo‘lishi mumkin. Bu vaziyatga unga sizga qarshi millionlab botlar yordamga kelishi mumkin. Siz qancha bahsga kirishsangiz, u sizni shunchalik tahlil qiladi va shunchalik yaxshiroq biladi. Bu unga sizga ta’sir qilish uchun yangi imkoniyatlar ochadi. Tarixda birinchi marta insoniyatni ommaviy manipulyatsiya qilish, xohlagan yo‘nalishga burib yuborish imkoniyati paydo bo‘lmoqda.
Bunga qarshi Daniel Dennetning maqolasini o‘qib qoldim. Bu manga juda qiziqarli tuyuldi. Daniel Dennit sun’iy intellektga qarshi xuddi soxta pulga qarshi kurashgandek kurashadigan qonun taklif qilmoqda. Pul paydo bo‘lgandan beri uni soxtalashtirish imkoniyati texnik tomondan doim mavjud bo‘lgan. Agar bu imkoniyat erkin bo‘lganda, butun boshli moliya tizimi savol ostiga qo‘yilar, insoniyat taraqqiyoti bu kunga yetib kelmagan bo‘lardi. Soxta pullarni taqiqlash va qat’iy jazo evaziga, butun dunyo moliya tizimi ming yillar davomida yashab qoldi. Hozirda bor naqd pul massasining faqatgina bir foizi soxta ekanligi taxmin qilinadi. Shu uchun ham odamlar pulga va moliyaga ishonadi.
Pulni soxtalashtirishga qarshi beayov kurashilganidek, Daniel Dennet insonni soxtalashtirishga qarshi ham beayov kurashish kerakligini aytmoqda. Pulga ishonchni saqlab qolishdi hukumatlar qat’iy bo‘lganidek, insonlarga ishonchni saqlab qolishda ham hukumatlar qat’iy bo‘lishi kerak. Sun’iy intellektdan oldin bir kishi o‘zini boshqa kishining o‘rniga davo qilsa, u qonunan qattiq jazolangan. Endi shu ishni sun’iy intellekt qilsa, hozircha jazo mexanizmi mavjuda emas. Endi sun’iy intellekt o‘zini odam o‘rniga ko‘rsatish imkoni paydo bo‘lgach, u insonlar o‘rtasida ishonchga, shuningdek ijtimoiy tartibga putur yetkazishi mumkin.
Dennerga ko‘ra, hukumatlar soxta insonlarni soxta pulni taqiqlagandek qat’iyat bilan taqiqlashlari kerak. Gap faqat alohida shaxsning deepfake videosini yaratish va tarqatish haqida ketmayapti. Umuman, xohlagan bot yoki robotni o‘zini inson o‘rnida tanitishga taqiq qo‘yish haqida ketmoqda. Qonun qabul qilinsa, texnik tomondan platformalarni bunga majburlash imkoniyati nazariy tomondan mavjud va amalga oshirsa bo‘ladi.
Yangi zamon bizga yangi muammolar taqdim etmoqda.
#mulohaza
@allaevuzb
Ilon Maskning haqiqat haqidagi davolari mani xavotirga soladi. U twitter orqali haqiqatga erishish, haqiqatni topish haqida ko‘p gapiradi. Shuningdek, sun’iy intellekt haqiqat himoyachisi bo‘lishi kerakligi, u haqiqatni topishga xizmat qilishi kerakligini ta’kidlaydi.
Tarixan, haqiqatga davo qilganlar insoniyat uchun xavf bo‘lgan. Oldin davo haqiqatni topishdan boshlangan, keyin mening yoki bizning haqiqatimiz haqiqiy haqiqat degan davoga o‘tilgan. Yakunda, tanlangan haqiqiy haqiqatni qabul qilmaydiganlar jazolangan, qon oqqan, urushlar bo‘lgan. Gitler ham, Stalin ham yoki boshqa har qanday xavfli g‘oya, ularning boshchilari haqiqatni davo qilishgan. O‘zlarining haqiqatlarini haqiqiy haqiqat deb, ko‘nmaganlarga ozor yetkazishgan.
Haqiqat nisbiy tushuncha, makonga, zamonga, muhitga qarab o‘zgaradi. Bir kishining, bir guruhning, bir millatning, bir g‘oyaning haqiqati boshqasinikidan farq qiladi. Va haqiqatning o‘zi ham zamonga qarab o‘zgarib boradi. Hatto, ilm-fanning haqiqati ham o‘z-o‘zini tuzatish mexanizmi sababli o‘zgarib boradi.
Umumiy, tarixiy voqelikni ko‘rsa, haqiqatni davo qilgan har qanday ideologiya, shaxs yoki guruh mani xavotirga soladi.
Ilon Mask buyuk tadbirkor, innovator. Lekin, u twitter orqali saylovlarda pozitsiya olgandan boshlab uni faqat tadbirkor sifatida ko‘rishni bas qilish kerak. Endi u siyosatchi, siyosiy figura. Xavfliligi, uning qo‘lida boshqa siyosatchilardan farqli ravishda katta informatsion infratuzilma bor. Bu uning xavfini yanada oshiradi.
#mulohaza
@allaevuzb
Tarixan, haqiqatga davo qilganlar insoniyat uchun xavf bo‘lgan. Oldin davo haqiqatni topishdan boshlangan, keyin mening yoki bizning haqiqatimiz haqiqiy haqiqat degan davoga o‘tilgan. Yakunda, tanlangan haqiqiy haqiqatni qabul qilmaydiganlar jazolangan, qon oqqan, urushlar bo‘lgan. Gitler ham, Stalin ham yoki boshqa har qanday xavfli g‘oya, ularning boshchilari haqiqatni davo qilishgan. O‘zlarining haqiqatlarini haqiqiy haqiqat deb, ko‘nmaganlarga ozor yetkazishgan.
Haqiqat nisbiy tushuncha, makonga, zamonga, muhitga qarab o‘zgaradi. Bir kishining, bir guruhning, bir millatning, bir g‘oyaning haqiqati boshqasinikidan farq qiladi. Va haqiqatning o‘zi ham zamonga qarab o‘zgarib boradi. Hatto, ilm-fanning haqiqati ham o‘z-o‘zini tuzatish mexanizmi sababli o‘zgarib boradi.
Umumiy, tarixiy voqelikni ko‘rsa, haqiqatni davo qilgan har qanday ideologiya, shaxs yoki guruh mani xavotirga soladi.
Ilon Mask buyuk tadbirkor, innovator. Lekin, u twitter orqali saylovlarda pozitsiya olgandan boshlab uni faqat tadbirkor sifatida ko‘rishni bas qilish kerak. Endi u siyosatchi, siyosiy figura. Xavfliligi, uning qo‘lida boshqa siyosatchilardan farqli ravishda katta informatsion infratuzilma bor. Bu uning xavfini yanada oshiradi.
#mulohaza
@allaevuzb
Sun'iy intellekt haqida gap ketganda, chatdan boshqa nima qildi oʻzi deb aytishmoqda.
Bu sun'iy intellekt hayotga qanchalik kirib borganligini tushunmaslikdandir.
Bugunning oʻzida kompyuterlar bizga kredit berish yoki bermaslik, bizni ishga olish yoki olmaslik, hatto bizni jazolash yoki jazolamaslik kabi qarorlarni bermoqda. Algoritmlar kuchaygan sari sunʼiy intellektning qaror berish imkoniyati sizning hayotingizda koʻplab masalalarni hal qilib boradi. Sizga yoqadimi yoki yoʻqmi, katta ehtimol bilan koʻp masalalarda taqdiringizni aynan sunʼiy intellekt hal qiladi. Nima isteʼmol qilishingizdan boshlab, nimaga ishonishingiz va qanday yashashingiz kerakligigacha.
#mulohaza
@allaevuzb
Bu sun'iy intellekt hayotga qanchalik kirib borganligini tushunmaslikdandir.
Bugunning oʻzida kompyuterlar bizga kredit berish yoki bermaslik, bizni ishga olish yoki olmaslik, hatto bizni jazolash yoki jazolamaslik kabi qarorlarni bermoqda. Algoritmlar kuchaygan sari sunʼiy intellektning qaror berish imkoniyati sizning hayotingizda koʻplab masalalarni hal qilib boradi. Sizga yoqadimi yoki yoʻqmi, katta ehtimol bilan koʻp masalalarda taqdiringizni aynan sunʼiy intellekt hal qiladi. Nima isteʼmol qilishingizdan boshlab, nimaga ishonishingiz va qanday yashashingiz kerakligigacha.
#mulohaza
@allaevuzb
1980 yilgacha tug‘ilgan odamlar - ikki lagerga bo‘lingan, bir-biriga yadro qurolini qaratgan dunyoni eslaydi.
Asosiga borib umumiylashtirib aytish mumkinki, dunyo juda oddiy iqtisodiy tushuncha o'rtasida ikkiga bo'lingan edi., Bir tomon iqtisodiy munosabatlar foyda ko'rish tamoyili asosida shakllanishi kerak deb o'ylasa, ikkinchi tomon jamoatchilik (xalq) manfaatiga mos shakllanishi kerak derdi. Ha, sovuq urushning asosi foyda iqtisodiy munosabatlarning asosiy tamoyili bo‘lishi kerakmi, degan masala bo‘yicha kelisha olmagan mafkuralar o‘rtasidagi ziddiyat edi. Bu masala shunchalik muhim ediki, ikki tomon uning uchun dunyoni yondirishga tayyor edilar.
Sovuq urish tugadi, yangisi boshlanishi haqida xavotirlar bor. Lekin, eskisida ikkinchisi qanchalik ommabop, eshitishga yoqimli bo'lmasin, iqtisodiy munosabatlar foyda ustida qurilishi kerak degan reallik yutib chiqdi. Yangi sovuq urish boshlangan taqdirda ham, hozir biror tomon foyda iqtisodiy munosabatlarning asosiy tamoyili bo'lishi kerakligini rad etmaydi. Butun dunyo erkin bozor sharoitida foyda ko'rish maqsadida yaratiladigan qiymat yakunda ham iqtisodiyot uchun, ham aholi uchun foydali ekanligini rad etolmaydi. Bugun ko'proq qiymat yaratish xohlagan lager uchun birdek muhim.
#mulohaza
@allaevuzb
Asosiga borib umumiylashtirib aytish mumkinki, dunyo juda oddiy iqtisodiy tushuncha o'rtasida ikkiga bo'lingan edi., Bir tomon iqtisodiy munosabatlar foyda ko'rish tamoyili asosida shakllanishi kerak deb o'ylasa, ikkinchi tomon jamoatchilik (xalq) manfaatiga mos shakllanishi kerak derdi. Ha, sovuq urushning asosi foyda iqtisodiy munosabatlarning asosiy tamoyili bo‘lishi kerakmi, degan masala bo‘yicha kelisha olmagan mafkuralar o‘rtasidagi ziddiyat edi. Bu masala shunchalik muhim ediki, ikki tomon uning uchun dunyoni yondirishga tayyor edilar.
Sovuq urish tugadi, yangisi boshlanishi haqida xavotirlar bor. Lekin, eskisida ikkinchisi qanchalik ommabop, eshitishga yoqimli bo'lmasin, iqtisodiy munosabatlar foyda ustida qurilishi kerak degan reallik yutib chiqdi. Yangi sovuq urish boshlangan taqdirda ham, hozir biror tomon foyda iqtisodiy munosabatlarning asosiy tamoyili bo'lishi kerakligini rad etmaydi. Butun dunyo erkin bozor sharoitida foyda ko'rish maqsadida yaratiladigan qiymat yakunda ham iqtisodiyot uchun, ham aholi uchun foydali ekanligini rad etolmaydi. Bugun ko'proq qiymat yaratish xohlagan lager uchun birdek muhim.
#mulohaza
@allaevuzb
"Ma’lumotlarni boshqarish milliy tizimi" haqida qonun loyihasi tayyorlanayotganligi aytilmoqda. Qonun loyihasini 10dan ortiq vazirlik va tegishli tashkilotlar muhokama qilayotgan ekan.
Yangi qonun davlat organlari o‘rtasidagi ma’lumotlar almashinuvini tartibga soladi, qarorlar qabul qilishda yagona yondashuvni joriy etadi va ma’lumotlardan foydalanishni yagona hisobotlar orqali ta’minlaydi. Bundan tashqari, qonun samarali strategik rejalashtirish uchun asos bo‘lib xizmat qiladi.
E’londa "yagona ko‘l" (единое озеро) jumlasi ishlatilmoqda. Bu fuqarolarning ma’lumotlari yagona joyda to‘planishini bildiradi. Buning davlat organlari uchun qanchalik qulaylik va imkoniyatlar yaratishini bilaman. Lekin, bu mani xavotirga ham soladi chunki data nima ekanligi, uning risklarini juda yaxshi bilaman.
Masalan, deylik sizning hamma ma’lumotlaringiz to‘planib, yagona bazaga qo‘yilmoqda. Davlat organlari yoki raqamli har bir platforma bilan kontaktingizdan izlar qoladi. Deylik, siz shifokor ko‘rigidan o‘tdingiz. Sizda qaysidir kasallikni aniqlashdi va 60 foiz ehtimol bilan 5 yil umringiz qoldi. Optimal 40 foiz ssenariyda siz kasallikni yengib o‘tib, uzoq yashaysiz. Bunga yana tibbiy yangiliklar 60 foiz ehtimolni oshirishi yoki siz to‘g‘ri hayot tarzi olib borib, o‘zingiz yuqoriroq umr ko‘rishingiz mumkin. Xullas, orada o‘nlab yoki yuzlab faktorlar bor. Mana shu data dasturga qo‘shilganda, keyingi vrach ko‘riglarida sizga to‘g‘riroq tashxis qo‘yish va xato dorilar yozishga sabab bo‘lmasa, bu ajoyib. Lekin, bu ma’lumot bank, sug‘urta yoki kuch ishlatar tizimlari bilan bo‘lishiladigan bo‘lsa, unda bu xavfli bo‘ladi. Masalan, siz bankdan kredit so‘rab borsangiz, ular optimist ssenariydan ko‘ra pessimist ssenariydan kelishi va sizga uzoq muddatli kreditni rad etishi mumkin. Xuddi shunaqa, sug‘urta kompaniyalari alohida siz uchun sug‘urta narxini oshirishi mumkin. Yoki, qo‘lida mana shu ma’lumot bor tergovchi sizga jismoniy zarar yetkazmasdan, qanday qilib og‘ir ahvolga tushirishni bilishi mumkin.
Boshqa bir misol, fuqaro genekolog yoki urologga uchrashdi. O'ta shaxsiy masalalarda ham fuqaro vrachga borini aytish yoki aytmaslik dilemmasi oldida qoladi. Chunki aytilgan ma'lumotdan dasturda iz qoladi. Undan erta kim qanday foydalanishini hech kim bilmaydi.
Bu ehtimoliy ssenariylardan biri. Bunaqa minglab, hatto millionlab hayotiy ssenariylar bo'lishi mumkin. Oldindan qaysi tashkilot nima ma’lumotga huquqli ekanligini tizimlashtirmasa, hamma ma’lumot hammaga ochiq bo‘lsa, data yakunda fuqaroga yaxshiroq xizmat qilishga emas, uni osonroq boshqarishga yoki manipulyatsiyaga sabab bo‘lishi mumkin.
Yangi qonun davlat organlari o‘rtasidagi ma’lumotlar almashinuvini tartibga soladi deganda shunga o'xshagan holatlarni oldini olishmoqda deb juda umid qilaman.
#mulohaza
@allaevuzb
Yangi qonun davlat organlari o‘rtasidagi ma’lumotlar almashinuvini tartibga soladi, qarorlar qabul qilishda yagona yondashuvni joriy etadi va ma’lumotlardan foydalanishni yagona hisobotlar orqali ta’minlaydi. Bundan tashqari, qonun samarali strategik rejalashtirish uchun asos bo‘lib xizmat qiladi.
E’londa "yagona ko‘l" (единое озеро) jumlasi ishlatilmoqda. Bu fuqarolarning ma’lumotlari yagona joyda to‘planishini bildiradi. Buning davlat organlari uchun qanchalik qulaylik va imkoniyatlar yaratishini bilaman. Lekin, bu mani xavotirga ham soladi chunki data nima ekanligi, uning risklarini juda yaxshi bilaman.
Masalan, deylik sizning hamma ma’lumotlaringiz to‘planib, yagona bazaga qo‘yilmoqda. Davlat organlari yoki raqamli har bir platforma bilan kontaktingizdan izlar qoladi. Deylik, siz shifokor ko‘rigidan o‘tdingiz. Sizda qaysidir kasallikni aniqlashdi va 60 foiz ehtimol bilan 5 yil umringiz qoldi. Optimal 40 foiz ssenariyda siz kasallikni yengib o‘tib, uzoq yashaysiz. Bunga yana tibbiy yangiliklar 60 foiz ehtimolni oshirishi yoki siz to‘g‘ri hayot tarzi olib borib, o‘zingiz yuqoriroq umr ko‘rishingiz mumkin. Xullas, orada o‘nlab yoki yuzlab faktorlar bor. Mana shu data dasturga qo‘shilganda, keyingi vrach ko‘riglarida sizga to‘g‘riroq tashxis qo‘yish va xato dorilar yozishga sabab bo‘lmasa, bu ajoyib. Lekin, bu ma’lumot bank, sug‘urta yoki kuch ishlatar tizimlari bilan bo‘lishiladigan bo‘lsa, unda bu xavfli bo‘ladi. Masalan, siz bankdan kredit so‘rab borsangiz, ular optimist ssenariydan ko‘ra pessimist ssenariydan kelishi va sizga uzoq muddatli kreditni rad etishi mumkin. Xuddi shunaqa, sug‘urta kompaniyalari alohida siz uchun sug‘urta narxini oshirishi mumkin. Yoki, qo‘lida mana shu ma’lumot bor tergovchi sizga jismoniy zarar yetkazmasdan, qanday qilib og‘ir ahvolga tushirishni bilishi mumkin.
Boshqa bir misol, fuqaro genekolog yoki urologga uchrashdi. O'ta shaxsiy masalalarda ham fuqaro vrachga borini aytish yoki aytmaslik dilemmasi oldida qoladi. Chunki aytilgan ma'lumotdan dasturda iz qoladi. Undan erta kim qanday foydalanishini hech kim bilmaydi.
Bu ehtimoliy ssenariylardan biri. Bunaqa minglab, hatto millionlab hayotiy ssenariylar bo'lishi mumkin. Oldindan qaysi tashkilot nima ma’lumotga huquqli ekanligini tizimlashtirmasa, hamma ma’lumot hammaga ochiq bo‘lsa, data yakunda fuqaroga yaxshiroq xizmat qilishga emas, uni osonroq boshqarishga yoki manipulyatsiyaga sabab bo‘lishi mumkin.
Yangi qonun davlat organlari o‘rtasidagi ma’lumotlar almashinuvini tartibga soladi deganda shunga o'xshagan holatlarni oldini olishmoqda deb juda umid qilaman.
#mulohaza
@allaevuzb
Siyosatda hissiyotga o‘rin yo‘q. Unda pragmatik bo‘lish muhim talab.
Afsuski, ko'pchilik siyosatchilarning nima qilganiga qarab emas, aksincha hissiy tomondan baholaydi.
Siyosatchining qanchalik buyuk bo‘lganligi uning qaysidir g‘oyaga yoki hissiyotga bog‘lab emas, aksincha natijalar bilan baholanadi.
Quyidagi mezonlar muhimroq hisoblanadi:
- Davlatchilikni mustahkamlash
- Iqtisodiyotni yuksaltirish
- Aholi farovonligini oshirish
- Ijtimoiy adolatni yaxshilash
- Kelajakdagi taraqqiyotga fundament yaratish
- Oldindan yaxshi ishlab kelgan tizimlarni yaxshilash, yomonini reforma qilish
va shu kabilar.
Umuman olganda, qabul qilib olganidan ko‘ra yaxshiroq davlat qoldirgan siyosatchi doim yaxshi siyosatchi hisoblanadi. Uning faoliyati siz yoki mani ideologiyamga mos bo‘lganlik darajasidan kelib chiqib baholanmaydi.
Baholashda ham natijalar bir yoki 10 kishining taqdiridan kelib chiqib emas, umumiy natijadan kelib chiqiladi. Deylik, bir rahbar kelganda real ishsizlik darajasi 7 foiz bo‘lsa-yu, u ketganda 4 foizga tushsa, demak u aynan shu KPI bo‘yicha yaxshi ishlagan bo‘ladi. Albatta, alohida taqdirlarni olsa, orasida ishsizlik kamaygan vaqtda ishsiz qolganlar, demak norozilar baribir topiladi.
O‘rtacha maoshlar ham shundan kelib chiqib baholanadi. Deylik, u rahbarligi davrida o‘rtacha maoshlar real inflatsiyadan tezroq o‘sgan bo‘lsa, bu borada u yaxshi ishlagan bo‘ladi. O‘rtada alohida shaxsning daromadi pasayishi kuzatilishi tabiiy holat.
Hissiy tomondan kelib chiqib baholaganda biz allaqachon aqliy tomondan va xolislikdan uzoqlashamiz. Shu uchun davlat darajasida natijalar baholashda mezon bo'lishi, ular doim ustun turishi kerak.
#mulohaza
@allaevuzb
Afsuski, ko'pchilik siyosatchilarning nima qilganiga qarab emas, aksincha hissiy tomondan baholaydi.
Siyosatchining qanchalik buyuk bo‘lganligi uning qaysidir g‘oyaga yoki hissiyotga bog‘lab emas, aksincha natijalar bilan baholanadi.
Quyidagi mezonlar muhimroq hisoblanadi:
- Davlatchilikni mustahkamlash
- Iqtisodiyotni yuksaltirish
- Aholi farovonligini oshirish
- Ijtimoiy adolatni yaxshilash
- Kelajakdagi taraqqiyotga fundament yaratish
- Oldindan yaxshi ishlab kelgan tizimlarni yaxshilash, yomonini reforma qilish
va shu kabilar.
Umuman olganda, qabul qilib olganidan ko‘ra yaxshiroq davlat qoldirgan siyosatchi doim yaxshi siyosatchi hisoblanadi. Uning faoliyati siz yoki mani ideologiyamga mos bo‘lganlik darajasidan kelib chiqib baholanmaydi.
Baholashda ham natijalar bir yoki 10 kishining taqdiridan kelib chiqib emas, umumiy natijadan kelib chiqiladi. Deylik, bir rahbar kelganda real ishsizlik darajasi 7 foiz bo‘lsa-yu, u ketganda 4 foizga tushsa, demak u aynan shu KPI bo‘yicha yaxshi ishlagan bo‘ladi. Albatta, alohida taqdirlarni olsa, orasida ishsizlik kamaygan vaqtda ishsiz qolganlar, demak norozilar baribir topiladi.
O‘rtacha maoshlar ham shundan kelib chiqib baholanadi. Deylik, u rahbarligi davrida o‘rtacha maoshlar real inflatsiyadan tezroq o‘sgan bo‘lsa, bu borada u yaxshi ishlagan bo‘ladi. O‘rtada alohida shaxsning daromadi pasayishi kuzatilishi tabiiy holat.
Hissiy tomondan kelib chiqib baholaganda biz allaqachon aqliy tomondan va xolislikdan uzoqlashamiz. Shu uchun davlat darajasida natijalar baholashda mezon bo'lishi, ular doim ustun turishi kerak.
#mulohaza
@allaevuzb
Har kim oʻz bilimlari va ishonchlarini savol ostiga qoʻyib bilishi kerak. Shaxsiy rivojlanishning asosi shunga borib taqaladi. Adashishi, xato qilishi mumkinligini, ishonchlari xato boʻlishi mumkinligini bilgan, oʻzini savol ostiga qoʻyib bilgan odam izlanadi, oʻqiydi, soʻraydi, oʻrganadi.
Savol ostiga qoʻyish ilk va eng muhim bosqich.
#mulohaza
@allaevuzb
Savol ostiga qoʻyish ilk va eng muhim bosqich.
#mulohaza
@allaevuzb
Скептицизм ҳақида.
Скептицизмни бизда ҳар хил тушунсада, аслида у ҳар қандай маълумотни ёки фикрни ишончлилигига шубҳани олдинга сурувчи фалсафа йўналишидир.
Замонавий даврда скептицизм кўпинча ҳамма нарсани: назарияларни, ғояларни ва бошқаларни тўлиқ инкор этиш, шубҳага олиш позицияси сифатида тушунилади.
Баъзида одамлар адашиб скептицизмни «шубҳа» деб ҳам тушунишади. Лекин, “скепсис” аслида шубҳадан каттароқ нарсадир.
Масалан, сиз фақат ғояга ёки маълумотга нисбатан скептик бўлмасдан, атрофда, ҳаётда бўлаётган воқеалар, жараёнлар, олди-бердилар, умуман ҳамма нарсага нисбатан скептик бўлишингиз мумкин. Дейлик, сиз билан содир бўлаётган бирор воқеа бор, сиз уни скептик сифатида бир нечта сценарийларга, айниқса ёмон ва энг ёмон сценарийларга солиб кўрасиз. Воқеани бошқа томондан кўришга ҳаракат қиласиз. Баъзида оптимистлик ўйнаб кетиб, воқеанинг ёки ғоянинг, ҳатто шахснинг энг ёрқин томонига ишонишингиз мумкин. Лекин, сиз скептик бўлган ҳолатда одатда ёмон сценарий якунда тўғри бўлиб чиқади. Скептик сифатида буни қайта-қайта тест қилганман ва афсуски жуда кўп ишонч орттирганман.
Замонавий дунёда скептик бўлиш жуда муҳим.
Нима демоқчи эдим, ҳаётда кимгадир ёки нималаргадир ишонганда скептикликни ёқиб ҳаракат қилган яхши. Ҳар ҳолда ёмон версия тўғри бўлиб чиққанда шокка тушмайсиз.
#mulohaza
@allaevuzb
Скептицизмни бизда ҳар хил тушунсада, аслида у ҳар қандай маълумотни ёки фикрни ишончлилигига шубҳани олдинга сурувчи фалсафа йўналишидир.
Замонавий даврда скептицизм кўпинча ҳамма нарсани: назарияларни, ғояларни ва бошқаларни тўлиқ инкор этиш, шубҳага олиш позицияси сифатида тушунилади.
Баъзида одамлар адашиб скептицизмни «шубҳа» деб ҳам тушунишади. Лекин, “скепсис” аслида шубҳадан каттароқ нарсадир.
Масалан, сиз фақат ғояга ёки маълумотга нисбатан скептик бўлмасдан, атрофда, ҳаётда бўлаётган воқеалар, жараёнлар, олди-бердилар, умуман ҳамма нарсага нисбатан скептик бўлишингиз мумкин. Дейлик, сиз билан содир бўлаётган бирор воқеа бор, сиз уни скептик сифатида бир нечта сценарийларга, айниқса ёмон ва энг ёмон сценарийларга солиб кўрасиз. Воқеани бошқа томондан кўришга ҳаракат қиласиз. Баъзида оптимистлик ўйнаб кетиб, воқеанинг ёки ғоянинг, ҳатто шахснинг энг ёрқин томонига ишонишингиз мумкин. Лекин, сиз скептик бўлган ҳолатда одатда ёмон сценарий якунда тўғри бўлиб чиқади. Скептик сифатида буни қайта-қайта тест қилганман ва афсуски жуда кўп ишонч орттирганман.
Замонавий дунёда скептик бўлиш жуда муҳим.
Нима демоқчи эдим, ҳаётда кимгадир ёки нималаргадир ишонганда скептикликни ёқиб ҳаракат қилган яхши. Ҳар ҳолда ёмон версия тўғри бўлиб чиққанда шокка тушмайсиз.
#mulohaza
@allaevuzb