#Даҳонинг_болалиги

27 ЁШЛИ РЕКТОР. БЕРУНИЙНИНГ ШОГИРДИ

1912 йил 31 август. Ўш вилояти Аравон қишлоғи. Эрта-ю кеч Худодан фарзанд тилаган онанинг илтижоси ижобат бўлиб, ўғил туғилди. У тик қояларга термилиб, қуёшга тик боқиб катта бўлди. Тупроқ билан, лой билан ўйнашни яхши кўрарди. Уни ер устидаги табиатдан кўра, заминнинг остидаги сирлар ўзига тортарди. Ўхшашликни қарангки, ўрикни ҳам мевасини эмас данагини чақиб, мағзини ерди.

Етти йиллик мактабни 4 йилда битириб, Ўрта Осиё индустрия институтининг кончилик факультетига ўқишга кирди. У илм оламида учиб юрарди гўё. Барча масалага юқоридан туриб назар ташлар, бошқаларга кўринмайдиган нуқталарни топиб, аниқларди. Назари баланд бўлиб ўсганди у.

Ўқишни битириб, қайноқ меҳнат жабҳасида тер тўкди. Идора ишими, қора ишми – ажратмасдан ҳаракат қилди, иш деб илмни ҳам эсдан чиқармасди. Аксинча, назарияни амалиётда мустаҳкамлади. Натижада, 40-йилларда ўзи ўқиган университетда доцент, 27 ёшида ректор, 32 ёшида фан доктори бўлди.

Унинг бевосита иштироки ва раҳбарлигида "Чотқол-Қурама тоғлари магматизми ва металлогениясининг асосий хусусиятлари" монографияси яратилди. Геология соҳасидаги илмий ишлари ва китоблари 50-60 йилларда дунёнинг турли тилларига таржима бўлди. Жаҳон минбарларида маъруза қилди. Дунё олимларнинг бир кўзи унинг илмий ишларига қаратилган эди.

Олимнинг назарияси асосида ғарбий Ўзбекистонда кўплаб конлар очилди. Улардан бири ҳалигача миллион-миллионлаб фойда олинадиган Мурунтов конидир.

У ҳеч бир ишни шунчаки бажармади. Нафси учун хизмат қилмади. 37-йиллар қатағонидан сўнг у бўш  майдонни кучли олимлар, замонавий жадидлар билан тўлдиришни ўзига бурч деб билди. Фанлар академияси президенти бўлган даврда академиядаги қабул сони ва факультет йўналишларини  10 бараварга оширди. Талабаларни чет элга ўқишга юборди. Зиёлиларсиз қолган халқ миллат эмас, сўқир оломонга айланишини жуда яхши англаб етганди.

Буюкларга тош отадиган, уларнинг баланд парвозини кўролмайдиган манфур каслар ҳамма замонларда ҳам бўлган. Нурли чўққиларни забт этган чоғи Мелников ва унинг малайлари унга тиш-тирноғи билан қарши турди. Ҳатто, сояси ҳам назорат остига олинди. Пичоққа илинмайдиган, куракда турмайдиган туҳматлар билан муттасил босим ўтказилар, кўз очгани қўйишмас эди. Салкам "халқ душмани"га чиқаёзган эди...

Олим 1962 йил, 50 га кирмай юрак хуружидан вафот этди. Ўладиган одам эмас эди у. Айтадиларки, арслон атрофига бир тўда лайчани қўйиб юборишади, ҳайвонлар шоҳи эса тинимсиз акиллашларига чидолмай жон беради.

Унинг геологияга қўшган ҳиссаси Мирзо Улуғбекники билан тенг эди. Форобий ва Берунийга бўйдош бўлиб, уларнинг ХХ асрдаги ворисига айланган олим...

Ҳабиб эди... Ҳабиб Абдуллаев эди...

Yoshlar kundaligi

#Даҳонинг_болалиги

✨ ОТ УСТИДА ЮЛДУЗ УЗГАН ОЛИМ

У Ер юзидаги энг қудратли сулолада дунёга келди. Эроннинг ғарбидаги Султония шаҳрида тикилган ҳарбий чодирда кўзини очди. Ҳаётининг илк йиллари бобосининг ҳарбий юришларида ўтди. Унинг тарбияси билан буюк малика Сароймулкхоним, таълими билан шахсан Қозизода Румий, ҳарбий тайёргарлиги билан эса амир Шоҳ Малик шуғулланарди.

Жаҳон султони Соҳибқирон унга исм берган. Амир Темурнинг хос мажлисларида ҳам ёшлардан фақат унга қатнашиш ваколати бериларди. Темур тахтида ўтирган чоғда ҳам унга эркалик қила оладиган, бобосининг тиззасида ўтирадиган ягона невара ҳам у эди.

Ўсмир ёшида ҳарб-зарб қаторида илм-фан билан чуқур шуғуллана бошлади. Ҳокимиятга кўп ҳам интилмади. Мовароуннаҳр тахтига чиққач узоқ йиллик юришлардан ҳориган халққа тинч ҳаёт келтирди. Ҳукмдорлиги даврида Самарқанд йирик илм марказига айланди. Ҳатто, Бағдод ва Хоразмдан ҳам ўтиб кетди.

Қўлидаги ваколат орқали илм-фан ривожи ва олимлар таъминотига катта маблағ ажратди. Натижада, Самарқандга йиғилган олимлар дунёни илмга тўлдириб юборди. Бу илм халқ фаровонлиги, юрт ободлигига сафарбар этилди.

У ҳали 20 ёшидаёқ бугунги тил билан айтганда математика, геометрия, астрономия фанларини барча эшикларидан кириб чиқишга улгурганди. Регистонда мадраса қурдириб, подшо бўлишига қарамай талабаларга дарс ўтарди. Устозлари ва шогирдлари билан илмий ишлар олиб бориб дунёда мисли бўлмаган “Зижи жадиди Кўрагоний” китобини ёзди. Унда 1018 та юлдуз ҳақида маълумотларни киритди.

Орадан олти аср ўтиб замонавий технологиялар “Зиж”даги юлдузлар ҳаракатини текшириб чиқади. Буни қарангки, буюк олим ўша пайтда бор-йўғи бир неча дақиқага адашган экан, холос.

Султонлар олими ва олимлар султони даражасига эришган болакайнинг исми...

Муҳаммад Тарағай ибн Шохруҳ ибн Темур Кўрагоний эди. Мирзо Улуғбек эди.

🇺🇿 Куни кеча “Буюк қомусий олим ва машҳур давлат арбоби Мирзо Улуғбек таваллудининг 630 йиллигини кенг нишонлаш тўғрисида” Ўзбекистон Республикаси Президентининг қарори имзоланди.

🎨 Рассом: Фаррух Авелов

Yoshlar kundaligi

#Даҳонинг_болалиги

БЕЗОРИЛИКДАН БУЮКЛИККАЧА

Гўдакликдан маълум ҳар одам,
Бола бошдан деган гап тўғри.
Мабодо мен шоир бўлмасам,
Бўлар эдим безори, ўғри.

Разянь кўчаларида Сибир олапарини етаклаб юрган болакай кун етиб оламга машҳур "Ит ҳақида достон" асари муаллифи бўлади. У кучга тўлган Маяковскийнинг шуҳратига соя солади, адабиётшунослар эса "Россияда янги Пушкин туғилди" дейишади, кибор аёллар илҳоми ҳамиша жўш уриб турган малла соч йигитга суқланиб қарайдилар. Хуллас, у ўн тўққизинчи асрдан йигирманчи асрга зўр ижтимоий пўртаналар билан ўтиб келган Россия империясининг эркатой шоири эди.

Ҳаммаси шундай бошланганди. Камбағал деҳқон оиласида 1895 йил 21 сентябрда мовий кўзли болакай дунёга келади. Ота-онаси тинмай иш қидиргани, шаҳарма-шаҳар кўчиб юргани сабаб, у она томондан бува-бувисининг қўлида катта бўлди.

У ёшлигида жуда ҳам тўполончи бола эди. 5 ёшдаёқ ўқишни биларди, 9 ёшдан эса шеърлар ёза бошлади. Бувиси эртаклар айтиб берарди. Охири ёмон бўлган баъзи эртакларни ёқтирмас ва уларни ўзича қайта ёзиб чиқарди.

Унинг ҳаётида ҳеч ким бобосичалик катта таъсир кўрсатмаган. Сариқ жингалак соч, бўй-басти келишган бу йигитча кўринишидан беғам, беташвиш қиёфани эслатса-да, унинг юрагида бутун жаҳон яширинганди.

У ҳаммасини ичида сақларди. Шеърларида сақларди. Пушкинни ўқирди. Лермонтовдан ёд оларди. Шеърларида шундай куч бор эдики, Максим Горький уларни ўқиганда йиғидан ўзини тўхтата олмаганди ҳатто.

У ҳеч қандай сирли қобилиятга эга эмасди. У шунчаки ёзарди. Ва ана шу ёзиши эди унинг сеҳри. Шунга қарамай, шахсиятида оғриқ бор эди: изтиробли, ярадор, кейин эса қўпол тус олди бу хусусиятлар.

Кейин эса...ҳаёти тугади. У халқи учун афсона эди ўз даврида ва ҳануз шундай эсланиб келинади.

20 ёшгача ҳам ўқиб, ҳам муҳаррирлик қилган ва халқ орасида "безори шоир" номини олган бу болакайнинг исми...

Сергей эди. Сергей Есенин эди.

🎨 Рассом: Фаррух Авелов

Yoshlar kundaligi

#Даҳонинг_болалиги

ЧИРОҚ ТУТГАН ОЛИМ

☀️ 1123 йил, 23 сентябрнинг тонги. Риштон янги чақалоқнинг йиғисидан уйғонди. Унга Али исми берилди. Аммо бошқа ном билан шуҳрат топди. У ёзган китоб Европа ва Осиёдаги, кейинчалик бутун дунёдаги конституциялар ва қонунларга хамиртуруш бўлди. Бу бола ким эди?

У кун бошида бошқа болалардан ажралиб турмасди. Уларга қўшилиб кўчада чопиб юрарди, қувлашмачоқ ўйнарди, анҳорларда чўмиларди, тупроқдан уйлар қуриб, қамишдан варраклар ясарди... Бир бола қиладиган барча шўхликлар унга ҳам таниш эди. Аммо кун охирида юз-қўлининг тозалиги, кийимларининг озодали билан ажралиб қоларди. Уйга қайтиб ота-онасига ҳовли ишларида ёрдам ҳам берган.

🕯 Қуёш ботгач бола учун янги олам очиларди. Отаси шам ёруғида унга сабоқ берган. Бу дарслар аввал Марғилон, кейин Самарқанд олимларидан дарс олишида катта ёрдам бўлди.

Йигит ёшида илм истаб Ер юзининг сайқали бўлган Самарқандга сафар қилди ва ўз даврининг йирик уламолари даврасига қўшилди. Йиллар ўтиб ўзи ҳам буюк олимга айланди. Асарлари Шарқ-у Ғарбда шуҳрат топди.

📚 “Ҳидоя” китобини ёзганда ўз даврининг барча олимлари лол қолди. Ҳатто, араблар ҳам “Бундай ажойиб гапларни араб бўлиб биз билмаймиз, бу олим қайдан олди?”, деб ҳайрон бўлган экан. Ўша пайтда илмий асарлар араб ва форс тилида ёзиларди.

Ушбу китоб ислом ҳуқуқшунослигидаги йирик манба бўлиб, ўзигача бўлган илмларни жамлаган, саралаган ва тушунтириб берган эди. Ўзидан кейингилар учун янги йўлларни очган.

📜 Ўрта асрлардан кейинги даврда дунё ҳуқуқшунослари янги конституция ва қонунларни ёзишда унинг “Ҳидоя” китобидан андоза ола бошлади. У гўё қўлида чироқ тутиб илмнинг қоронғи йўлларини ёритди.

📌 Умрини илмга бағишлаб, дунёга юрти номини ёйган улуғ олим, исмидан кўра тахаллуси билан шуҳрат топган ватандошимиз

Бурҳониддин эди. Бурҳониддин Марғиноний эди.

Yoshlar kundaligi

​​#Даҳонинг_болалиги

📖 ҚОЗОҚ АДАБИЁТИ ВА ТАРИХИ ҚЎРИҚЧИСИ

☀️ 1897 йил 28 сентябрь. Семипалатинск (ҳозирги Абай) вилояти. Серсув Иртиш дарёси соҳилидаги хонадонда ўғил туғилди. У кейинчалик жаҳонга машҳур адиб, ўз халқининг ғурури, туркий адабиёт дурдоналарини асраб қолган фидойи академикка айланди.

📜 Болалиги сўзга чечан жираулар даврасида ўтди. Овулдаги тўй-маъракаларда дўмбира жўрлигида айтилган достонлар адабиётга меҳр уйғотди. У асл тарихни аввал оқсоқоллардан, овул мактабининг холис устозларидан ўрганди. Кейинчалик, сохта тарихни ўқиганда бунга чидаб туролмади ва қалами билан жаҳолатга қарши маърифат билан кураш бошлади. Бу унга қимматга тушган эди...

📚 3 ёшида отасидан, 5 ёшида онасидан айрилиб, амакисининг қўлида қолди. Болаликдан меҳнатга чидамли бўлиб ўсди. Китоб ўқишни яхши кўрарди. Айниқса, Абай насиҳатлари, “Манас” достони, Жомий, Навоий, Махтумқули, Бердақ ғазаллари, халқ қўшиқларини жуда яхши кўрган. Хотираси кучли бўлиб, икки-уч соат ҳам баҳри байт беллашувида тўхтамай шеър айтоларди.

🎭 Аввалига мадрасани, кейин мактаб ва ўқитувчилар семинариясини битирди. 20 ёшга тўлмай “Енглик-Кебек” саҳна асари билан қозоқ драматургиясига асос солди. Чор Россиясининг қулаши билан минтақада истиқлолчилик ҳаракатлари бошланиб кетди. Жадидчиликнинг муқобили бўлган Алаш ҳаракатининг “Жанар” ёшлар ташкилотига қўшилди ва унинг етакчисига айланди. 21 ёшида “Абай” журналини чоп эттирди. Аммо 1919 йилда совет ҳокимиятининг ўрнатилиши унинг ҳаётини остин-устун қилиб юборди.

⚡️У энди фаолиятини журналистика ва драматургияга бурди. Мамлакат ижтимоий-сиёсий ҳаётида фаол иштирок этди. Миллатпарварлиги эса шўроларнинг ғашига тегарди. Ниҳоят, унга қарши ҳужум бошланди. Уни умрбод қамоқ ёки муқаррар отув кутарди...

📌 Чорасиз қолган йигит аввал Тошкентда, кейин Москвада ўқиди. У пайтлар минтақада очарчилик ҳукм сурарди. Бир бурда нон топиш ҳаёт-мамот масаласига айланганди. Бундай шароитда ўқиш ҳақида ўйлаш кўпчиликнинг кўнглига сиғмасди. Аммо у барча қийинчиликка рози бўлиб олий маълумот олди, олим бўлди.

🤝 Ниҳоят, у сиёсатга аралашмасликка қарор қилди. Умрини адабиёт ва илмга бағишлади. Абдулла Қодирийни ўзига устоз деб биларди, Чингиз Айтматов эса энг севикли шогирди бўлди. У қозоқ адабиёти ҳам жаҳонда ўз ўрнига эгалигини исботлаб берди.

📔 Иккинчи жаҳон уруши авжига чиқаётган йилларда Марказий Осиёда иккита катта роман яралди. Бири Ойбекнинг “Навоий”си бўлса, бири унинг қаламига мансуб “Абай” эпопеяси эди. Бу романга “Қозоқ халқининг бадиий қомуси” дея таъриф берилди, 150 тилга ўгирилди.

💠 Олим сифатида Абайнинг 100 йиллигини ўтказиш, “Қозоғистон тарихи”ни ёзиш, “Манас” достонини сақлаб қолиш ва тарғиб этишда фидойилик кўрсатди.

✅ Ёзувчи, тарихчи, тилшунос, фольклор бўйича мутахассис, адабиётшунос, файласуф – унда буларнинг бари бенуқсон даражада мужассам эди.

Академик ёзувчи, туркий халқларнинг самимий дўсти бўла олган бағрикенг инсон

Мухтор оға эди. Мухтор Авезов эди

✍ Отабек Бакиров
🎨 Фарруҳ Авелов

Yoshlar kundaligi

#Даҳонинг_болалиги

☀️ УСТОЗЛАР УСТОЗИ

📍 1207 йил 30 сентябрь. Хоразмшоҳлар давлатининг гуллаб-яшнаган Балх шаҳри. Олимлар султони Баҳоуддин Валад оиласида ўғил туғилди. Болакай серҳаракат, чарчоқбилмас бўлиб ўсди. Ўртоқлари томдан томга югурганда, “Биз мушук эмасмиз-ку. Яхшиси, осмонга сакрайлик”, дерди тепага боқиб. Ҳатто, бир сафар томдан йиқилиб ҳам тушди.

📖 3 ёшида самарқандлик ва термизлик устозлардан сабоқ ола бошлади. 5 ёшида 10-15 ёшли ўсмирлардек фикрлай оларди. Кўп вақтини отаси билан ўтказар, ёнида юриб илм, ҳунар ўрганарди. Бу оилада ўғиллар тарбияси билан эркаклар шуғулланган.

12 ёшида оиласи узоқ муддатли сафарга отланди. Ҳамма кийим-бош, идиш-товоқ, олтин-кумушдан кўпроқ олиб кетиш дардида. Ота-бола эса қирқ туяга юк бўладиган китобларни тахлаб ўтирарди. Уйларидаги кутубхона ниҳоятда катта бўлиб, унда турли фанларга оид Шарқ-у Ғарб олимлари ёзган асарлар жамланган эди.

📜 Сафардаги илк бекат Нишопур шаҳри бўлди. Бу ерда буюк шоир, авлиё ва табиб Фаридиддин Аттор билан учрашди. Ўсмирнинг қийин саволларга ҳам осонгина жавоб бериши нуроний алломани таъсирлантирди. Унга бағишлаб “Асрорнома” китобини ёзади.

Баҳоуддин Валад қаерга борса, аввало, етук олимларни топиб, ўғлини шогирдликка берарди. Устозлари боланинг хотираси, меҳнаткашлиги ва одобини кўриб, "Бу бола ҳали отасидан ҳам ўзиб кетади", дейишарди. У эса мақтовларга эмас, мақсадга эътибор қаратарди. Мақсад эса илм олиш бўлган.

18 ёшга тўлганда Баҳоуддин Валад карвони Кўнёда тўхтади. Бу ерда султонлар олими илм тарқатиш билан шуғулланди. Афсуски, уч йилдан кейин отаси вафот этди. Ўн йилдан ортиқ давом этган сафар давомида илм олиб, олимга айланган йигитни кўнёликлар ўзларига устоз этиб сайлади.

📌 Бундан хабар топган устози Саййид Бурҳониддин Термизий олис йўлдан шогирдига маслаҳат бериш учун етиб келди. “Болам, отанг олимлар султони бўлгани билан сен ҳали ғўрсан. Илм мол-дунё каби мерос бўлиб қолмайди. Уни ҳамма ўзи йиғади. Пишиб етилишингга яна бир қадам бор. Энди Шомга бориб, илмингни ошир. Ана шунда отангга муносиб ворис бўласан”, дейди.

Қаҳрамонимиз устозига қарши бормайди. Олис сафардан келганига қарамай, яна 7 йил Дамашқ ва Ҳалаб мадрасаларида турли қийинчиликларга чидаб билим олади.

📝 Унинг Шомдан қайтиши Кўнёда байрам бўлиб кетди. Ўша даврда Кичик Осиёда унга етадиган олим топилмасди. Халқ уни “Мавлоно” атаб бошига кўтарди. Дарсини эшитиш учун дунёнинг турли бурчакларидан талабалар оқиб кела бошлади.

🌊🌊 Шу ергача унинг биринчи ҳаёти эди. Олим ва авлиё Шамс Табризий билан учрашув эса Мавлононинг иккинчи, шоирлик ҳаётини бошлаб берди. Кўнё шаҳрида бу икки зот учрашган манзил "Икки денгиз бирлашган жой" деб аталади.

У Мавлононинг қалб кўзини очди. Дунёга Муҳаббат, Маърифат, Бағрикенглик билан қарашни ўргатди. Тили, терисининг ранги, миллати, дини, эътиқодидан қатъий назар барчани бирдай севишга даъват қилди. Уч йил давом этган дарслар Мавлонони катта олимдан буюк шоирга айлантирди.

📚 Шоирни бутун дунёга танитган “Маснавийи маънавий” асари 50 мингдан ортиқ мисрадан иборат. Муқаддимадаги “Найнома” қисмининг ўзига мингдан ортиқ шарҳ ёзилган бўлиб, улар бир-бирига мутлақо ўхшамасди. Бу адабиёт оламида ноёб ҳодиса ҳисобланади.

🌏 Мавлонони барча халқлар ўзиники қилиб олиш орзусида. Марказий Осиёда туғилган, ота-боболари Хоразмшоҳлардан, у яшаган ҳудуд авваллари Рим империясига, ҳозир эса Туркия ҳудудига қарайди, араб диёрларида илм олган, форс тилида ижод қилган...

😳 У ХХI асрда ҳам дунё халқларининг севимли шоири бўлиб қолмоқда. Бугун ижтимоий тармоқларда тўлиб-тошиб чиқаётган афоризмларнинг ярмидан кўпи унинг китобидан олинган.

💎 Алишер Навоий “Устозлар устози” деб шарафлаган, ўзидан кейинги Шарқ ва Ғарб сўз санъати, илм-фанига катта таъсир ўтказган бу шоир, олим ва воиз

Жалолиддин эди. Мавлоно Жалолиддин Румий эди.

Yoshlar kundaligi

#Даҳонинг_болалиги

БУЮК ҚАЛБ СОҲИБИ

📌 "Кучсиз одамларгина ҳеч қачон кечирмайди. Кечиримлилик кучлиларга хос".

🔸 У 1869 йил 2 октябрда Ҳинд диёрида туғилди. Жуссаси кичик, қора рангли, ташқи тарафдан бошқалардан фарқ қилмаган бу кичкина болакай унча-мунча одамда учрамайдиган катта юрак соҳиби эди. Ёшлигида уни эркалаб, Мония деб аташган. Ёш пайтиданоқ бу боланинг ич-ичида жаҳолатга қарши маърифат билан курашиш ҳисси мавжуд бўлган.

🔺 Гоҳ-гоҳида болалар билан уришиб қолса, онасининг "Нега сен ҳам қайтариб урмадинг?" деган саволига "Нега кимдир урса, мен ҳам уни уришим керак?", "Нега кимнидир уришим керак?" деган жавоблар бериб қоларди.

📜 Ўз табақасига кўра, мактабдош дўсти билан ўртоқ бўлмаслик, унга тегинмаслик, у билан қўл бериб сўрашмаслик буюрилган бўлса-да, бу буйруққа бўйсунмасди ва "Нега мен унга тегмаслигим, у билан қўл бериб сўрашмаслигим керак? У ҳам менга ўхшаган одам-ку. У билан орамизда ҳеч қандай фарқни сезмаяпман", дерди жаҳлланиб.

☝️ Адолатсизликка тоқат қилолмасди у. Шу сабаб, ожизларни ҳимоя қилиш, адолатни, ҳақиқатни тиклаш йўлида бутун умрини сарфлади.

20 ёшиданоқ ўз мамлакати ҳуррияти учун ҳал қилувчи қадамни ташлаган ва ўз халқи орасида "буюк қалб эгаси" номини олган бу болакайнинг исми...

Ганди эди. Моҳандас Карамчанд Ганди эди.

🎨 Рассом: Фаррух Авелов

Yoshlar kundaligi

#Даҳонинг_болалиги

ДИНАМИТ "ОТА"СИНИНГ АФСУСИ

❗️У 1833 йил 21 октябрда Швециянинг Стокгольм шаҳрида аслзода оилада дунёга келди. 16 ёшидаёқ кимёгар бўлиб етишди. Инглиз, француз, немис, рус тилларида эркин мулоқот қила оларди.

🧪Аммо 26 ёшида оилавий бизнеси инқирозга юз тутди. Ёш кимёгар тез орада билимларини амалиётда синаш, оиласининг фаровонлигини тиклаш мақсадида кичик лабораторияда портловчи моддалар билан тажриба ўтказа бошлади.

💥31 ёшида унинг заводи портлаб кетди. Завод ичида укаси ҳам бор эди. Бу фожиа ёш ишбилармонни чуқур қайғуга солди, аммо умидсизликка тушиб қолмади.

🧨34 ёшида у динамитни ихтиро қилди. Бу воқеа дунё бўйлаб унга оламшумул шон-шуҳрат ва мислсиз бойлик келтирди. У XIX асрнинг 70-80 йилларида бутун Европадаги динамит ишлаб чиқарувчи заводлар тармоғи эгаси эди.

🔰У динамитдан туннелларни портлатиш, каналларни қазиш, темир йўллар ва автойўллар қуришда кенг фойдаланишни кўзлаган эди. Аммо янги кучга (динамит юнонча куч дегани) эга бўлган одамзод динамитни ажал қуролига айлантирди.

😞1888 йилда унинг укаси Людвиг вафот этди. Француз газеталари Людвигни акаси билан адаштириб юборишади ва "Ўлим савдогари ўлди” сарлавҳаси билан таъзия чиқаришади. Ана шунда у ўлимидан кейин тарихда қандай ном билан қолишини англаб етади.

❗️У вафотидан олдин кутилмаган қарор қабул қилади. Бутун бойлиги ҳисобидан мукофот таъсис этиб, махсус жамғарма очишни васият қилди. Жамғармага ҳар йили келиб тушадиган даромад 5 қисмга тенг бўлинади. Мукофот ирқи, миллати, жинси ва динидан қатъий назар физика, кимё, физиология ёки тиббиёт соҳасидаги кашфиётлар, бадиий асарлар, халқлар дўстлиги ва тинчликни мустаҳкамлаш йўлида кўрсатилган фаолият учун берилади.

🏆1901 йилдан бошлаб ишида муносиб натижаларга эришган ва тан олинганлар ушбу мукофоти билан тақдирланмоқда.

❗️Аммо у бунга ҳам қаноат қилмади. Шон-шуҳрат, бойлик ва ихтиролар ичида ўтган умри, номини тарихга муҳрлаган мукофотлар ҳам унинг безовта юрагига малҳам бўлмади. У васиятномасининг сўнггида ўлимидан сўнг жасадини ёқиб юборишни буюрди.

🤔Балки бу орқали инсониятдан ажалвор ихтиролари учун узр сўрамоқчи бўлгандир, балки динамит орқасидан келган бойликка эгалик қилгани учун виждони қийналгандир.

🔰Ҳаёти афсона ва ҳақиқатларга қоришиб кетган, 350 дан ортиқ ихтироларга патент олган, дунёдаги энг нуфузли мукофотга унинг номи берилган бу ихтирочи ва ишбилармон...

Нобель эди, Альфред Нобель эди

Yoshlar kundaligi

​​#Даҳонинг_болалиги

Мен баҳорни кўрмадим...

Ижод аҳли асли ўзи шундай. Улар оддий инсонлар илғай олмайдиган оламда яшайди. Шунга бўлса керак, ёзувчининг руҳияти ўзгалар учун очилмаган эшик каби кўринаверади. Буюк ижодкорларнинг қисмати ҳам буюк ва машъум бўлиб қолади.

1821 йил 11 ноябрь. Москва. Барглар хазонга айланиб, ерни қиров қоплаган оқшом етти фарзанднинг иккинчиси бўлиб бахтсизгина болакай дунёга келди. Унинг отаси Михаил бадфеъл, золим инсон эди. У Москва касалхонасида камбағаллар шифокори бўлган. Онаси Мария рус савдогарлари оиласидан бўлиб, маданиятли ва билимли аёл эди.

Болакай 12 ёшигача мактабга бормай, дастлабки таълимни ота-онасидан олади. 1834 йилда укаси билан мактаб интернатига боришни бошлайди. Оила динга кучли амал қилар, ҳар тонгни черковда ибодат қилиш билан бошланар эди. Отаси унга касалхонасидаги беморлар билан мулоқот қилишни тақиқлаган, аммо у муттасил касалларни кузатар, камбағал беморларнинг азоб-уқубатларини кўришдан қочмасди. Унинг учун бу азоблар дунёси эди.

Орадан бир йил ўтиб онаси сил касалидан вафот этди. 18 ёшида отасини ярамас феъли учун хизматкорлар ўлдиришди. Кетма-кет содир бўлган бахтсизликлар унинг вужудида тобора куртак очиб борар ва яратилажак асарларида бу фожиалар руҳияти ўз аксини топган эди. Мактабни битириб муҳандислик йўналишида ўқишга кирди.

Ўқишни битириб бу соҳада деярли ишламади. Чамаси 21 ёшидан бошлаб асарлар ёзди. У 1847 йилда рус инқилобчиси М.В.Петрашевский гуруҳига қўшилиб қолиб, тузумга қарши чиққанликда айбланди ва ўлим жазосига маҳкум қилинди. Нуфузли давлат арбобларининг аралашуви сабаб ўлим жазоси қамоқ ва сургунлик билан алмашади.

4 йиллик қамоқ ва Сибирга сургунликдан сўнг у яна ижодга қайтди. Энди унинг асарларида зулмат, тушкунлик кайфияти устунлик қилди. Қаҳрамонлар доим камбағал бечоралардан яралди. Ёзган романларида бошдан кечирган жамики кўргуликларни акс эттирадиган, қадрдон чеҳраларни гавдалантирадиган бўлди. У баъзи асарларни фавқулодда молиявий қийинчилик важидан ҳам ёзар эди. Чунки унинг қўлида пул турмас, қимордан орттирган қарзлари доим қийнаб келарди.

Унинг шахсий ҳаёт борасида ҳам омади келган, деб айтиш мушкул. У уч марта уйланди. 41 ёшдан ошганда 18 ёшли қизга ошиқ бўлди. Навқирон гўзал қиз ҳам ёзган асарларидан бўлак ҳеч ваҳоси йўқ, жулдур кийимли, бадқовоқ, касалманд ёзувчига ипсиз боғланиб қолди ва умрининг сўнгига қадар у билан бирга бўлди.

1881 йилнинг 9 февралида Санкт- Петербургда ўпка касалидан вафот этди. Ундан такрорланмас руҳга эга, инсон қалб торларини титратиб юборгувчи асарлар мерос қолди.

"Хўрланганлар ва ҳақоратланганлар", "Жиноят ва жазо", "Оқ тунлар", "Ўлик уйдан мактублар", "Қиморбоз", "Телба", "Жинлар", "Ўсмир" каби қатор дунёга машҳур асарлар муаллифи бўлган бу ёзувчи

Достоевский эди. Фёдор Достоевский эди...

Yoshlar kundaligi