📘🌾 #معرفی_مقاله
عنوان: کشاورزی ایران در عصر آنتروپوسین
نشریه: آینده زمین
سال انتشار: ۲۰۲۰
نویسندگان: مغربی و همکاران
▪️#کشاورزی در ایران برداشت کننده حدود ۹۰ درصد از منابع آبی کشور است. این صنعت با برآورده کردن حدود ۹۰ درصد از نیاز غذایی کشور و فرآهم کردن زمینه #اشتغال ۲۰ درصدی و همچنین تامین ۱۰ درصد از تولید ناخالص داخلی، نقشی استراتژیک در #اقتصاد_سیاسی و تأمین #امنیت_غذایی ایران بازی می‌کند.
▪️یکی از اهداف اصلی ایران طی چند دهه گذشته، دستیابی به #خودکفایی_غذایی بوده که این امر کماکان به طور کامل محقق نشده است. با توجه به آثار تحریم‌های بین المللی که کاهش ظرفیت واردات غذا یکی از پیامدهای احتمالی آن است، #کمبود_آب در ایران می تواند به تهدیدی جدی برای امنیت غذایی کشور بدل شود.
▪️در این راستا پژوهشگران به بررسی تاثیرات احتمالی تغییرات موجودی آب بر بخش کشاورزی در #ایران طی دهه‌های شصت تا هشتاد پرداخته‌اند.
▪️بر پایه نتایج به دست آمده، تولیدات و سطح زیر کشت آبی با شاخص #خشکسالی رابطه معنی‌داری نداشتند. به عبارت دیگر، به رغم روند کاهشی حجم منابع آب تجدید پذیر در ایران در چند دهه گذشته، میزان تولیدات کشاورزی و سطح زیر کشت در ایران با افزایش زیادی همراه بوده است. بخشی از این افزایش ناشی از بهبود روش‌های زراعی و بالا رفتن بازده تولید است. اما سوی دیگر ماجرا که این افزایش را قابل تأمل می‌کند، استفاده بی‌رویه از منابع آب تجدید پذیر و تجدید ناپذیر است.
▪️فشار بیش از حد بر منابع آبی سطحی و زیر زمینی و همچنین خشکسالی‌های متعدد، موجب خشک شدن رودها، دریاچه‌ها، تالاب‌ها، قنات‌ها و چشمه‌ها، کاهش سطح آب‌های زیر زمینی، #فرونشست زمین، ایجاد فروچاله‌ها، #فرسایش خاک، بیابان‌زایی و توفان‌های گرد و غبار مداوم، کاهش #تنوع_زیستی و افزایش فشار بر زندگی روستایی و شهری شده است.
▪️از سوی دیگر، با وجود افزایش تولیدات کشاورزی در دوره مطالعه، به دلیل #افزایش_جمعیت و نیاز روز افزون به منابع غذایی و همچنین کاهش حجم منابع آب در دسترس، به ویژه در دوران خشکسالی، هدف خودکفایی غذایی محقق نشده و #واردات مواد غذایی ادامه یافته به طوری که ایران نهمین وارد کننده #گندم و سومین وارد کننده #برنج در دنیا در پایان قرن بیستم بود.
▪️خوزستان و مازندران به ترتیب بالاترین تولید کشت آبی (۱۸ درصد) و کشت دیم (۳۰ درصد) را در دوره مورد مطالعه داشته‌اند. افزایش سطح زیر کشت در برخی مناطق ایران با شرایط آب و هوایی و کیفیت اراضی کشاورزی (مثلا مناطق مرکزی، شرقی و اکثر نواحی جنوب کشور) هم‌خوانی ندارد. با این وجود، افزایش سطح زیر کشت در برخی از این مناطق ادامه یافته‌است. به عنوان مثال، خراسان جنوبی، یکی از خشک‌ترین مناطق ایران، در این دوره سی ساله شاهد ۱۳۵ درصد افزایش مساحت سطح زیر کشت آبی بوده است.
▪️در بازه مورد مطالعه، با وجود کاهش موجودی آب در ایران، مجموع سطح زیرکشت کشور در حدود ۳۰ درصد افزایش داشته است. در این مدت سطح زیر #کشت_آبی در حدود ۵۰ درصد افزایش و سطح #کشت_دیم در حدود ۱۰ درصد کاهش داشته‌اند که یکی از دلایل ابن کاهش، تبدیل زمین‌های کشت دیم به کشت آبی در برخی نقاط کشور بوده است.
▪️در واقع، #توسعه_کشاورزی در ایران با استفاده بی رویه از منابع آب از طریق ساختن #سد (۱۲۷ سد) با مجموع حجم ذخیره ۳۵ کیلومتر مکعب و احداث چاه‌های متعدد (در حدود ۵۴۰ هزار حلقه چاه) ممکن شده است که نتیجه آن، کاهش چشم‌گیر حجم ذخایر آب تجدید پذیر و تجدید ناپذیر بوده است. در حالی که این #توسعه_ناپایدار کشاورزی می‌تواند در کوتاه مدت جواب‌گوی برخی نیازهای کشور در زمینه تأمین غذا و #اشتغال‌زایی باشد، اما آثار دراز مدت آن بر منابع آبی سطحی و زیرزمینی باعث #ورشکستگی_آبی کشور شده است که می‌تواند شرایطی غیر قابل بازگشت را رقم بزند.
▪️به علاوه، نفوذ آب شور در نتیجه کاهش سطح سفره‌های آب زیر زمینی و همچنین عدم وجود سیستم‌های #زهکشی مناسب، سبب افزایش شوری در زمین های زراعی شده است که باعث محدودیت تولیدات کشاورزی و تنوع محصول شده است. در حال حاضر ایران بر اساس استاندارد فائو دارای ۴۱ میلیون هکتار (۲۵ درصد) زمین شور است. با این وجود دولت در مورد افزایش سطح زیر کشت برای افزایش تولیدات کشاورزی و اشتغال‌زایی بسیار مصمم است.
▪️در اوایل دهه هفتاد، به طور سالانه تقریبا ۲ میلیون تن #کود_شیمیایی مصرف میشده است. این میزان در طول سه دهه، در راستای سیاست‌های خودکفایی غذایی ٢ برابر شده است. یکی از نتایج افزایش استفاده از کودهای شیمیایی، ایجاد #تغذیه_گرایی در مخازن سدها و دریاچه‌هاست. به علاوه، آلودگی سفره‌های آب زیر زمینی با #نیترات که اکثرا از کشاورزی ناشی می‌شود یکی از مشکلات مهم کیفی آب در کشور است.
💢کانال شفافیت برای آب💢
🆔 @Transparencyforwater
عنوان: کشاورزی ایران در عصر آنتروپوسین
نشریه: آینده زمین
سال انتشار: ۲۰۲۰
نویسندگان: مغربی و همکاران
▪️#کشاورزی در ایران برداشت کننده حدود ۹۰ درصد از منابع آبی کشور است. این صنعت با برآورده کردن حدود ۹۰ درصد از نیاز غذایی کشور و فرآهم کردن زمینه #اشتغال ۲۰ درصدی و همچنین تامین ۱۰ درصد از تولید ناخالص داخلی، نقشی استراتژیک در #اقتصاد_سیاسی و تأمین #امنیت_غذایی ایران بازی می‌کند.
▪️یکی از اهداف اصلی ایران طی چند دهه گذشته، دستیابی به #خودکفایی_غذایی بوده که این امر کماکان به طور کامل محقق نشده است. با توجه به آثار تحریم‌های بین المللی که کاهش ظرفیت واردات غذا یکی از پیامدهای احتمالی آن است، #کمبود_آب در ایران می تواند به تهدیدی جدی برای امنیت غذایی کشور بدل شود.
▪️در این راستا پژوهشگران به بررسی تاثیرات احتمالی تغییرات موجودی آب بر بخش کشاورزی در #ایران طی دهه‌های شصت تا هشتاد پرداخته‌اند.
▪️بر پایه نتایج به دست آمده، تولیدات و سطح زیر کشت آبی با شاخص #خشکسالی رابطه معنی‌داری نداشتند. به عبارت دیگر، به رغم روند کاهشی حجم منابع آب تجدید پذیر در ایران در چند دهه گذشته، میزان تولیدات کشاورزی و سطح زیر کشت در ایران با افزایش زیادی همراه بوده است. بخشی از این افزایش ناشی از بهبود روش‌های زراعی و بالا رفتن بازده تولید است. اما سوی دیگر ماجرا که این افزایش را قابل تأمل می‌کند، استفاده بی‌رویه از منابع آب تجدید پذیر و تجدید ناپذیر است.
▪️فشار بیش از حد بر منابع آبی سطحی و زیر زمینی و همچنین خشکسالی‌های متعدد، موجب خشک شدن رودها، دریاچه‌ها، تالاب‌ها، قنات‌ها و چشمه‌ها، کاهش سطح آب‌های زیر زمینی، #فرونشست زمین، ایجاد فروچاله‌ها، #فرسایش خاک، بیابان‌زایی و توفان‌های گرد و غبار مداوم، کاهش #تنوع_زیستی و افزایش فشار بر زندگی روستایی و شهری شده است.
▪️از سوی دیگر، با وجود افزایش تولیدات کشاورزی در دوره مطالعه، به دلیل #افزایش_جمعیت و نیاز روز افزون به منابع غذایی و همچنین کاهش حجم منابع آب در دسترس، به ویژه در دوران خشکسالی، هدف خودکفایی غذایی محقق نشده و #واردات مواد غذایی ادامه یافته به طوری که ایران نهمین وارد کننده #گندم و سومین وارد کننده #برنج در دنیا در پایان قرن بیستم بود.
▪️خوزستان و مازندران به ترتیب بالاترین تولید کشت آبی (۱۸ درصد) و کشت دیم (۳۰ درصد) را در دوره مورد مطالعه داشته‌اند. افزایش سطح زیر کشت در برخی مناطق ایران با شرایط آب و هوایی و کیفیت اراضی کشاورزی (مثلا مناطق مرکزی، شرقی و اکثر نواحی جنوب کشور) هم‌خوانی ندارد. با این وجود، افزایش سطح زیر کشت در برخی از این مناطق ادامه یافته‌است. به عنوان مثال، خراسان جنوبی، یکی از خشک‌ترین مناطق ایران، در این دوره سی ساله شاهد ۱۳۵ درصد افزایش مساحت سطح زیر کشت آبی بوده است.
▪️در بازه مورد مطالعه، با وجود کاهش موجودی آب در ایران، مجموع سطح زیرکشت کشور در حدود ۳۰ درصد افزایش داشته است. در این مدت سطح زیر #کشت_آبی در حدود ۵۰ درصد افزایش و سطح #کشت_دیم در حدود ۱۰ درصد کاهش داشته‌اند که یکی از دلایل ابن کاهش، تبدیل زمین‌های کشت دیم به کشت آبی در برخی نقاط کشور بوده است.
▪️در واقع، #توسعه_کشاورزی در ایران با استفاده بی رویه از منابع آب از طریق ساختن #سد (۱۲۷ سد) با مجموع حجم ذخیره ۳۵ کیلومتر مکعب و احداث چاه‌های متعدد (در حدود ۵۴۰ هزار حلقه چاه) ممکن شده است که نتیجه آن، کاهش چشم‌گیر حجم ذخایر آب تجدید پذیر و تجدید ناپذیر بوده است. در حالی که این #توسعه_ناپایدار کشاورزی می‌تواند در کوتاه مدت جواب‌گوی برخی نیازهای کشور در زمینه تأمین غذا و #اشتغال‌زایی باشد، اما آثار دراز مدت آن بر منابع آبی سطحی و زیرزمینی باعث #ورشکستگی_آبی کشور شده است که می‌تواند شرایطی غیر قابل بازگشت را رقم بزند.
▪️به علاوه، نفوذ آب شور در نتیجه کاهش سطح سفره‌های آب زیر زمینی و همچنین عدم وجود سیستم‌های #زهکشی مناسب، سبب افزایش شوری در زمین های زراعی شده است که باعث محدودیت تولیدات کشاورزی و تنوع محصول شده است. در حال حاضر ایران بر اساس استاندارد فائو دارای ۴۱ میلیون هکتار (۲۵ درصد) زمین شور است. با این وجود دولت در مورد افزایش سطح زیر کشت برای افزایش تولیدات کشاورزی و اشتغال‌زایی بسیار مصمم است.
▪️در اوایل دهه هفتاد، به طور سالانه تقریبا ۲ میلیون تن #کود_شیمیایی مصرف میشده است. این میزان در طول سه دهه، در راستای سیاست‌های خودکفایی غذایی ٢ برابر شده است. یکی از نتایج افزایش استفاده از کودهای شیمیایی، ایجاد #تغذیه_گرایی در مخازن سدها و دریاچه‌هاست. به علاوه، آلودگی سفره‌های آب زیر زمینی با #نیترات که اکثرا از کشاورزی ناشی می‌شود یکی از مشکلات مهم کیفی آب در کشور است.
💢کانال شفافیت برای آب💢
🆔 @Transparencyforwater