👤💧مشارکت بخش خصوصی در مدیریت آب
نگاهی به وضعیت بحران آب به مناسبت بزرگداشت روز ملی آب
محمدحسین شریعتمدار_رئیس مرکز ملی مطالعات راهبردی کشاورزی و آب اتاق ایران
💧در کشور ما به دلایل مختلف از جمله تغییر اقلیم، تغییر در الگوهای بارش به لحاظ زمانی و شدت بارش‌ها، دخالت انسان در استفاده بی‌رویه یا غیرموزون از منابع بالادست، افت شدید سطح آب‌های زیرزمینی، حجم روان‌آب‌های کشور با روند نزولی مواجه شده، به‌طوری که بر اساس آمار شرکت مدیریت منابع آب ایران، میزان متوسط روان‌آب در هفت سال اخیر نسبت به متوسط درازمدت (40ساله)، حدود ۴۰ درصد کاهش داشته است (از حدود ۸۱ میلیارد مترمکعب به حدود ۴۷ میلیارد مترمکعب) در حالی که مقدار کاهش بارش متناظر، حدود ۱۱ درصد بوده است. اما داستان غم‌انگیز آب‌های زیرزمینی در این سرزمین خشک و نیمه‌خشک نیز خود روایتی دیگر دارد.
💧برای فارغ آمدن از بحران آب کشور، سه محدودیت عمده به شرح زیر پیش‌روی ما قرار دارد:
1️⃣فقدان یک نقشه راه جامع مورد وفاق عمومی اعم از مسوولان، ذی‌نفعان، خبرگان و دلسوزان که در آن نقش همه گروه‌ها به‌طور شفاف تعیین شده باشد.
2️⃣ زمان ناکافی؛ راهکارهای موجود مناسب با روند نزولی منابع آب کشور نیست. حداکثر زمان برای حل مشکل بحران آب کشور پنج سال بیشتر نیست.
3️⃣اراده کافی در سطح نهادهای مرتبط از یک طرف و در سطح ملی از طرف دیگر وجود ندارد.
💧اتاق‌های بازرگانی در سراسر جهان و از جمله ایران، ماهیتاً عهده‌دار مراقبت، حفظ و صیانت از فضای کسب‌وکار و بالطبع، رونق سرمایه‌گذاری صورت‌گرفته و توسعه سرمایه‌گذاری‌هایِ امکان‌پذیر است. لیکن، چالش‌های مرتبط با کمبود آب مستقیماً این رسالت را خدشه‌پذیر کرده است. در راستای این وظیفه و با تکلیف مجلس محترم شورای اسلامی در اجرای مفاد تبصره بند الف ذیل ماده یک قانون بهبود مستمر فضای کسب‌وکار مصوبه ۱۳۹۰، این تکلیف جدید برای اتاق ایران برای ورود به مساله کشاورزی و آب تعیین شد. از این‌رو اتاق ایران به‌طور رسمی در اسفندماه ۱۳۹۰ با پایه‌گذاری دفتر ساماندهی کشاورزی و آب و متعاقباً در نیمه دوم سال ۱۳۹۳ با شروع فعالیت رسمی مرکز ملی مطالعات راهبردی کشاورزی و آب در این راه قدم گذاشت.
💧مرکز ملی مطالعات راهبردی کشاورزی و آب اتاق ایران در راستای مسوولیت اجتماعی- اجرایی خود و آگاهی اذهان عمومی در مورد مساله آب کشور، ابتکار پایه‌گذاری و برگزاری مراسم سالانه بزرگداشت روز ملی آب را ارائه کرده است. در برگزاری این مراسم و تعیین تاریخ این رویداد، از طرفی در سنت‌های کهن و قدیمی نیاکانمان کنکاش شد و آیین باشکوه «نوروز آب‌ها» که ایرانیان باستان هر سال در روز ۱۳ اسفند به کنار چشمه‌ها و رودها می‌رفتند و با برپا کردن مراسم خاصی، عطر و گلاب در آب‌ها می‌افشاندند، مد نظر قرار گرفت.
📎متن کامل این تحلیل را در شماره ۳۰۸ مطالعه کنید.
#تجارت_فردا
💢کانال شفافیت برای آب💢
🆔 @Transparencyforwater
نگاهی به وضعیت بحران آب به مناسبت بزرگداشت روز ملی آب
محمدحسین شریعتمدار_رئیس مرکز ملی مطالعات راهبردی کشاورزی و آب اتاق ایران
💧در کشور ما به دلایل مختلف از جمله تغییر اقلیم، تغییر در الگوهای بارش به لحاظ زمانی و شدت بارش‌ها، دخالت انسان در استفاده بی‌رویه یا غیرموزون از منابع بالادست، افت شدید سطح آب‌های زیرزمینی، حجم روان‌آب‌های کشور با روند نزولی مواجه شده، به‌طوری که بر اساس آمار شرکت مدیریت منابع آب ایران، میزان متوسط روان‌آب در هفت سال اخیر نسبت به متوسط درازمدت (40ساله)، حدود ۴۰ درصد کاهش داشته است (از حدود ۸۱ میلیارد مترمکعب به حدود ۴۷ میلیارد مترمکعب) در حالی که مقدار کاهش بارش متناظر، حدود ۱۱ درصد بوده است. اما داستان غم‌انگیز آب‌های زیرزمینی در این سرزمین خشک و نیمه‌خشک نیز خود روایتی دیگر دارد.
💧برای فارغ آمدن از بحران آب کشور، سه محدودیت عمده به شرح زیر پیش‌روی ما قرار دارد:
1️⃣فقدان یک نقشه راه جامع مورد وفاق عمومی اعم از مسوولان، ذی‌نفعان، خبرگان و دلسوزان که در آن نقش همه گروه‌ها به‌طور شفاف تعیین شده باشد.
2️⃣ زمان ناکافی؛ راهکارهای موجود مناسب با روند نزولی منابع آب کشور نیست. حداکثر زمان برای حل مشکل بحران آب کشور پنج سال بیشتر نیست.
3️⃣اراده کافی در سطح نهادهای مرتبط از یک طرف و در سطح ملی از طرف دیگر وجود ندارد.
💧اتاق‌های بازرگانی در سراسر جهان و از جمله ایران، ماهیتاً عهده‌دار مراقبت، حفظ و صیانت از فضای کسب‌وکار و بالطبع، رونق سرمایه‌گذاری صورت‌گرفته و توسعه سرمایه‌گذاری‌هایِ امکان‌پذیر است. لیکن، چالش‌های مرتبط با کمبود آب مستقیماً این رسالت را خدشه‌پذیر کرده است. در راستای این وظیفه و با تکلیف مجلس محترم شورای اسلامی در اجرای مفاد تبصره بند الف ذیل ماده یک قانون بهبود مستمر فضای کسب‌وکار مصوبه ۱۳۹۰، این تکلیف جدید برای اتاق ایران برای ورود به مساله کشاورزی و آب تعیین شد. از این‌رو اتاق ایران به‌طور رسمی در اسفندماه ۱۳۹۰ با پایه‌گذاری دفتر ساماندهی کشاورزی و آب و متعاقباً در نیمه دوم سال ۱۳۹۳ با شروع فعالیت رسمی مرکز ملی مطالعات راهبردی کشاورزی و آب در این راه قدم گذاشت.
💧مرکز ملی مطالعات راهبردی کشاورزی و آب اتاق ایران در راستای مسوولیت اجتماعی- اجرایی خود و آگاهی اذهان عمومی در مورد مساله آب کشور، ابتکار پایه‌گذاری و برگزاری مراسم سالانه بزرگداشت روز ملی آب را ارائه کرده است. در برگزاری این مراسم و تعیین تاریخ این رویداد، از طرفی در سنت‌های کهن و قدیمی نیاکانمان کنکاش شد و آیین باشکوه «نوروز آب‌ها» که ایرانیان باستان هر سال در روز ۱۳ اسفند به کنار چشمه‌ها و رودها می‌رفتند و با برپا کردن مراسم خاصی، عطر و گلاب در آب‌ها می‌افشاندند، مد نظر قرار گرفت.
📎متن کامل این تحلیل را در شماره ۳۰۸ مطالعه کنید.
#تجارت_فردا
💢کانال شفافیت برای آب💢
🆔 @Transparencyforwater
❗️💧تراژدی منابع عمومی
مکانیسم‌های اقتصادی تا چه حد در حفاظت از محیط زیست موثر هستند؟
📝مهدی فیضی_عضو هیات علمی دانشگاه فردوسی مشهد
◽️به دلیل شکست بازار، سازوکار قیمت‌ها نمی‌تواند از تخریب محیط زیست و استفاده بد از منابع طبیعی جلوگیری کند چراکه اساساً بازار به مفهوم مرسوم آن در این حوزه به خوبی کار نمی‌کند و متغیر بسیار کلیدی قیمت نمی‌تواند به عامل‌های اقتصادی در جهت استفاده بهینه فردی (اجتماعی) از محیط زیست جهت دهد. این شکست البته به این معنا نیست که علم اقتصاد نمی‌تواند کمکی در این زمینه بکند بلکه اتفاقاً همچنان می‌تواند راهکارهای کلیدی برای سازماندهی انگیزه‌ها برای حفظ محیط زیست ارائه دهد. این راهکارها را شاید بتوان در دو دسته کلی تقسیم کرد: راهکارهای پیشگیرانه برای جلوگیری از استفاده نادرست از منابع طبیعی و راهکارهای انگیزشی برای هم‌جهت‌سازی بهره‌مندی فردی از منابع طبیعی با میزان مصرف بهینه اجتماعی آن.
◽️«اقتصاد رفتاری» نیز یکی دیگر از حوزه‌های اقتصادی است که می‌تواند رفتار افراد را با سیاست‌های غیرقیمتی به رفتار مورد انتظار اجتماعی نزدیک‌تر کند. اینجا اساساً مساله این است که ما وقتی به هر دلیلی نمی‌توانیم از سازوکار قیمت‌ها، مثلاً در جهت‌دهی رفتارهای حافظ محیط زیست، استفاده کنیم، چطور می‌توانیم رفتار مردم را بدون این سازوکار قدرتمند طوری تغییر دهیم که به رفتار بهینه اجتماعی نزدیک‌تر باشد. شاید یک نمونه خیلی خوب آن در حوزه انرژی باشد. در کشور ما از طرفی ظاهراً به دلایل امنیتی و دغدغه‌های اجتماعی تاکنون قیمت حامل‌های انرژی به قیمت بهینه آنها نزدیک نشده است و از طرف دیگر مصرف مردم به دلیل قیمت پایین، بسیار فراتر از مصرف بهینه است که جدای از سایر ایرادهای بنیادین رفاهی، منجر به آسیب به محیط زیست با تولید آلودگی می‌شود.
◽️طی پژوهشی که اخیراً در چند شهرستان استان خراسان رضوی انجام دادیم، نشان دادیم که تلنگرهای شخصی با مقایسه مصرف نسبی آب خانوار با کمینه و میانگین مصرف آب در همسایگی و منطقه، تاثیری معنادار در کاهش مصرف آب داشت؛ اگرچه تلنگرهای محیط زیستی در مورد نقش معناداری که هر فرد می‌تواند در حفظ منابع آبی کشور و نجات محیط زیست داشته باشد در کاهش مصرف آب شرب خانوادگی بی‌تاثیر بود. وقتی به مردم تلنگر می‌زنیم که با مصرف بهتر آب به کاهش بحران آب کمک کنید و منابع بیشتری در اختیار دولت بگذارید تا بتواند خدمات بیشتر و بهتری در حوزه رفاهی به مردم ارائه کند؛ از طرفی شاید اعتماد کم به دولت باعث می‌شود خانوار مصرف خود را با چنین انگیزه‌ای کاهش ندهد.
◽️در نهایت از آنجا که مسائل مرتبط با محیط زیست یکی از موارد کلاسیک شکست بازار هستند، باید خیلی با احتیاط از نقش بازار در حفظ محیط زیست صحبت کرد. به‌طور مشخص، مداخله نامناسب دولت در بازار برای کاهش شکست آن، نه‌تنها ممکن است به کاهش شکست بازار منجر نشود بلکه حتی به شکست دولت (Government Failure) بینجامد. به این ترتیب دست مرئی دولت ممکن است نه‌تنها جای خالی سازوکار قیمت‌ها را پر نکند بلکه بر ناکارایی ناشی از وجود اثرات خارجی بیفزاید و تراژدی منابع عمومی را سوزناک‌تر کند.
📎متن کامل این تحلیل را در شماره 313 هفته نامه #تجارت_فردا بخوانید.
💢کانال شفافیت برای آب💢
🆔 @Transparencyforwater
مکانیسم‌های اقتصادی تا چه حد در حفاظت از محیط زیست موثر هستند؟
📝مهدی فیضی_عضو هیات علمی دانشگاه فردوسی مشهد
◽️به دلیل شکست بازار، سازوکار قیمت‌ها نمی‌تواند از تخریب محیط زیست و استفاده بد از منابع طبیعی جلوگیری کند چراکه اساساً بازار به مفهوم مرسوم آن در این حوزه به خوبی کار نمی‌کند و متغیر بسیار کلیدی قیمت نمی‌تواند به عامل‌های اقتصادی در جهت استفاده بهینه فردی (اجتماعی) از محیط زیست جهت دهد. این شکست البته به این معنا نیست که علم اقتصاد نمی‌تواند کمکی در این زمینه بکند بلکه اتفاقاً همچنان می‌تواند راهکارهای کلیدی برای سازماندهی انگیزه‌ها برای حفظ محیط زیست ارائه دهد. این راهکارها را شاید بتوان در دو دسته کلی تقسیم کرد: راهکارهای پیشگیرانه برای جلوگیری از استفاده نادرست از منابع طبیعی و راهکارهای انگیزشی برای هم‌جهت‌سازی بهره‌مندی فردی از منابع طبیعی با میزان مصرف بهینه اجتماعی آن.
◽️«اقتصاد رفتاری» نیز یکی دیگر از حوزه‌های اقتصادی است که می‌تواند رفتار افراد را با سیاست‌های غیرقیمتی به رفتار مورد انتظار اجتماعی نزدیک‌تر کند. اینجا اساساً مساله این است که ما وقتی به هر دلیلی نمی‌توانیم از سازوکار قیمت‌ها، مثلاً در جهت‌دهی رفتارهای حافظ محیط زیست، استفاده کنیم، چطور می‌توانیم رفتار مردم را بدون این سازوکار قدرتمند طوری تغییر دهیم که به رفتار بهینه اجتماعی نزدیک‌تر باشد. شاید یک نمونه خیلی خوب آن در حوزه انرژی باشد. در کشور ما از طرفی ظاهراً به دلایل امنیتی و دغدغه‌های اجتماعی تاکنون قیمت حامل‌های انرژی به قیمت بهینه آنها نزدیک نشده است و از طرف دیگر مصرف مردم به دلیل قیمت پایین، بسیار فراتر از مصرف بهینه است که جدای از سایر ایرادهای بنیادین رفاهی، منجر به آسیب به محیط زیست با تولید آلودگی می‌شود.
◽️طی پژوهشی که اخیراً در چند شهرستان استان خراسان رضوی انجام دادیم، نشان دادیم که تلنگرهای شخصی با مقایسه مصرف نسبی آب خانوار با کمینه و میانگین مصرف آب در همسایگی و منطقه، تاثیری معنادار در کاهش مصرف آب داشت؛ اگرچه تلنگرهای محیط زیستی در مورد نقش معناداری که هر فرد می‌تواند در حفظ منابع آبی کشور و نجات محیط زیست داشته باشد در کاهش مصرف آب شرب خانوادگی بی‌تاثیر بود. وقتی به مردم تلنگر می‌زنیم که با مصرف بهتر آب به کاهش بحران آب کمک کنید و منابع بیشتری در اختیار دولت بگذارید تا بتواند خدمات بیشتر و بهتری در حوزه رفاهی به مردم ارائه کند؛ از طرفی شاید اعتماد کم به دولت باعث می‌شود خانوار مصرف خود را با چنین انگیزه‌ای کاهش ندهد.
◽️در نهایت از آنجا که مسائل مرتبط با محیط زیست یکی از موارد کلاسیک شکست بازار هستند، باید خیلی با احتیاط از نقش بازار در حفظ محیط زیست صحبت کرد. به‌طور مشخص، مداخله نامناسب دولت در بازار برای کاهش شکست آن، نه‌تنها ممکن است به کاهش شکست بازار منجر نشود بلکه حتی به شکست دولت (Government Failure) بینجامد. به این ترتیب دست مرئی دولت ممکن است نه‌تنها جای خالی سازوکار قیمت‌ها را پر نکند بلکه بر ناکارایی ناشی از وجود اثرات خارجی بیفزاید و تراژدی منابع عمومی را سوزناک‌تر کند.
📎متن کامل این تحلیل را در شماره 313 هفته نامه #تجارت_فردا بخوانید.
💢کانال شفافیت برای آب💢
🆔 @Transparencyforwater
❗️💧کرانی ندارد بیابان ما*
چرا ایران در #بیابان‌زایی جزو کشورهای پیشرو است اما در #مهار_بیابان موفق نیست؟
📝جواد حیدریان، تجارت فردا
◽️ایران سرزمین جبر جغرافیایی است. قرار گرفتن در اقلیم خشک و نیمه‌خشک، کم‌بارشی، تبخیر بالا و افزایش دما بیابان را برای سرزمین ما به ارمغان آورده است. بالغ بر ۶۰ درصد خاک سرزمین ایران یا بیابانی است یا در آستانه بیابانی شدن است. اما آیا اکوسیستم بیابانی به خودی خود بی‌ارزش است؟ پاسخ منفی است. بیابان اکوسیستمی طبیعی است. مثل جنگل، تالاب یا اکوسیستم‌های استپی و مرتعی. اما آنچه مایه نگرانی است، بیابان‌زایی است. یعنی اگر اکوسیستم‌های غیربیابانی به مرور بدل به بیابان شوند، سرزمین مسیر زوال و تخریب را در پیش گرفته است. آیا ایران در چنین وضعیتی قرار گرفته است؟ شوربختانه پاسخ مثبت است. ایران یکی از کشورهایی است که به دلیل موقعیت جغرافیایی و وضعیت طبیعی از یک طرف و روندهای توسعه ناپایدار و مدیریت غیراصولی منابع به‌خصوص منابع آب، در حال بیابان‌زایی است.
◽️روز جهانی بیابان‌زدایی به این دلیل از سوی سازمان ملل نام‌گذاری شده است تا به برنامه‌ریزان و شهروندان سرزمین‌های خشک و نیمه‌خشک یادآوری کند، بیابان‌زایی مساله فراگیر و جهانی است. تعریف دقیق بیابان‌زایی به تخریب سرزمین ارجاع می‌دهد. بیابان‌زایی خاک را غیرقابل بهره‌برداری می‌کند و هرگونه رویش و عمل‌آوری سبز در سرزمین به صفر میل می‌کند. زوال سرزمین در ایران آغاز شده است. بنا به اظهارنظرهای کارشناسان امور بیابان، در کنار ضروریات تغییرات اقلیمی، مدیریت ناپایدار و برنامه‌ریزی نامنطبق بر توان اکولوژیک سرزمین سبب شده ایران از جمله کشورهای در معرض بیابان‌زایی باشد. اما آیا مهار بیابان‌زایی ممکن است؟ پاسخ به این پرسش نیازمند تحقیقات آکادمیک و میدانی و بررسی داده‌های آماری مرتبط با طرح‌های مدیریت بیابان است.
◽️نهادهای مرتبط با سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری از جمله مرکز تحقیقات جنگل‌ها و معاونت بیابان این سازمان بر این باورند که مهار مناطق مستعد بیابانی شدن، بیش از بیابان‌زدایی اهمیت دارد. چراکه باید میان اکوسیستم‌های بیابانی و مناطق دیگر تفکیک قائل شد. فراتر از این به دلیل موقعیت جغرافیایی ایران، پهنه‌های وسیعی از کشور اکوسیستم‌های کویری دارند که این مناطق با بیابان تفاوت‌های فاحشی دارد اما در ذهن بسیاری از توده‌های مردم این دو یعنی کویر و بیابان معادل معنایی یکسانی دارند.
◽️در این پرونده علاوه بر تفکیک این چند موقعیت اکوسیستمی به دلایل گسترش بیابان‌زایی در ایران و فرآیند بیابان‌زدایی خواهیم پرداخت و به این پرسش‌ها پاسخ می‌دهیم که چرا سرزمین ایران لقمه چربی در کام اژدهای بیابان است و چرا بیابان‌زدایی به کندی صورت می‌گیرد. ۱۷ ژوئن مصادف با ۲۷ خرداد روز جهانی مبارزه با بیابان است. صندوق بین‌المللی توسعه کشاورزی (IFAD) سازمان ملل متحد پیشتاز امر بیابان‌زدایی در جهان است. این صندوق فعالیت بیابان‌زدایی را از قاره آفریقا شروع کرده است. علاوه بر آفریقا و به‌خصوص شمال این قاره، کشورهای خاورمیانه بیش از دیگر مناطق جهان در معرض این پدیده خطرناک هستند. بنا به تعریف سازمان ملل، توسعه بیابان‌ها در کره زمین زندگی بیش از ۱،۲ میلیارد انسان را در بیش از ۱۱۰ کشور دنیا تهدید می‌کند.
*مطلع غزلی از مولانا، دیوان شمس
محتوای کامل این پرونده را می‌توانید در شماره ۳۱۸ #تجارت_فردا مطالعه کنید.
💢کانال شفافیت برای آب💢
🆔 @Transparencyforwater
چرا ایران در #بیابان‌زایی جزو کشورهای پیشرو است اما در #مهار_بیابان موفق نیست؟
📝جواد حیدریان، تجارت فردا
◽️ایران سرزمین جبر جغرافیایی است. قرار گرفتن در اقلیم خشک و نیمه‌خشک، کم‌بارشی، تبخیر بالا و افزایش دما بیابان را برای سرزمین ما به ارمغان آورده است. بالغ بر ۶۰ درصد خاک سرزمین ایران یا بیابانی است یا در آستانه بیابانی شدن است. اما آیا اکوسیستم بیابانی به خودی خود بی‌ارزش است؟ پاسخ منفی است. بیابان اکوسیستمی طبیعی است. مثل جنگل، تالاب یا اکوسیستم‌های استپی و مرتعی. اما آنچه مایه نگرانی است، بیابان‌زایی است. یعنی اگر اکوسیستم‌های غیربیابانی به مرور بدل به بیابان شوند، سرزمین مسیر زوال و تخریب را در پیش گرفته است. آیا ایران در چنین وضعیتی قرار گرفته است؟ شوربختانه پاسخ مثبت است. ایران یکی از کشورهایی است که به دلیل موقعیت جغرافیایی و وضعیت طبیعی از یک طرف و روندهای توسعه ناپایدار و مدیریت غیراصولی منابع به‌خصوص منابع آب، در حال بیابان‌زایی است.
◽️روز جهانی بیابان‌زدایی به این دلیل از سوی سازمان ملل نام‌گذاری شده است تا به برنامه‌ریزان و شهروندان سرزمین‌های خشک و نیمه‌خشک یادآوری کند، بیابان‌زایی مساله فراگیر و جهانی است. تعریف دقیق بیابان‌زایی به تخریب سرزمین ارجاع می‌دهد. بیابان‌زایی خاک را غیرقابل بهره‌برداری می‌کند و هرگونه رویش و عمل‌آوری سبز در سرزمین به صفر میل می‌کند. زوال سرزمین در ایران آغاز شده است. بنا به اظهارنظرهای کارشناسان امور بیابان، در کنار ضروریات تغییرات اقلیمی، مدیریت ناپایدار و برنامه‌ریزی نامنطبق بر توان اکولوژیک سرزمین سبب شده ایران از جمله کشورهای در معرض بیابان‌زایی باشد. اما آیا مهار بیابان‌زایی ممکن است؟ پاسخ به این پرسش نیازمند تحقیقات آکادمیک و میدانی و بررسی داده‌های آماری مرتبط با طرح‌های مدیریت بیابان است.
◽️نهادهای مرتبط با سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری از جمله مرکز تحقیقات جنگل‌ها و معاونت بیابان این سازمان بر این باورند که مهار مناطق مستعد بیابانی شدن، بیش از بیابان‌زدایی اهمیت دارد. چراکه باید میان اکوسیستم‌های بیابانی و مناطق دیگر تفکیک قائل شد. فراتر از این به دلیل موقعیت جغرافیایی ایران، پهنه‌های وسیعی از کشور اکوسیستم‌های کویری دارند که این مناطق با بیابان تفاوت‌های فاحشی دارد اما در ذهن بسیاری از توده‌های مردم این دو یعنی کویر و بیابان معادل معنایی یکسانی دارند.
◽️در این پرونده علاوه بر تفکیک این چند موقعیت اکوسیستمی به دلایل گسترش بیابان‌زایی در ایران و فرآیند بیابان‌زدایی خواهیم پرداخت و به این پرسش‌ها پاسخ می‌دهیم که چرا سرزمین ایران لقمه چربی در کام اژدهای بیابان است و چرا بیابان‌زدایی به کندی صورت می‌گیرد. ۱۷ ژوئن مصادف با ۲۷ خرداد روز جهانی مبارزه با بیابان است. صندوق بین‌المللی توسعه کشاورزی (IFAD) سازمان ملل متحد پیشتاز امر بیابان‌زدایی در جهان است. این صندوق فعالیت بیابان‌زدایی را از قاره آفریقا شروع کرده است. علاوه بر آفریقا و به‌خصوص شمال این قاره، کشورهای خاورمیانه بیش از دیگر مناطق جهان در معرض این پدیده خطرناک هستند. بنا به تعریف سازمان ملل، توسعه بیابان‌ها در کره زمین زندگی بیش از ۱،۲ میلیارد انسان را در بیش از ۱۱۰ کشور دنیا تهدید می‌کند.
*مطلع غزلی از مولانا، دیوان شمس
محتوای کامل این پرونده را می‌توانید در شماره ۳۱۸ #تجارت_فردا مطالعه کنید.
💢کانال شفافیت برای آب💢
🆔 @Transparencyforwater
❗️💧انتقال آب به‌صرفه نیست!
📝مجتبی شوریان/ عضو هیأت علمی دانشگاه شهید بهشتی
🔻در مورد طرح‌های انتقال بین‌حوضه‌ای خصوصاً انتقال آب از دریای کاسپین (خزر) به کویر و فلات مرکزی ایران و استان سمنان صحبت‌هایی در محافل مختلف مطرح شد و این انتقال را با لحاظ یکسری شرایط، بلامانع دانسته اند.
🔻باید دید چرا اساساً طرح انتقال آب از دریا به کویر مطرح شده است. خاستگاه این بحث‌ها چیست؟ واضح است؛ به خاطر کم‌آبی که در فلات مرکزی ایران وجود داشته این بحث‌ها همیشه مطرح بوده است. موافقان معتقدند کویر مرکزی ایران تشنه آب است. به دلیل بارش کم در این مناطق، منابع آب در دسترس با کاهش شدیدی مواجه است و در تامین آب برای نیازهای این مناطق مشکلاتی وجود داد. بنابراین وجود این مشکلات سبب شده، بحث انتقال آب و یکسری راهکارها برای تامین آب مورد نیاز مطرح شود. یکی از فرضیه‌های صحیح در این شرایط این است که اگر خشکسالی و کم‌آبی در مناطق مرکزی ایران ادامه داشته باشد، ما شاهد مهاجرت‌های گسترده‌ای از مردم این مناطق به سمت تهران و دیگر شهرها خواهیم بود. این مهاجرت‌ها بی‌تردید ممکن است مشکلات عدیده اجتماعی را به وجود بیاورند. همین مسائل باعث می‌شود طرح انتقال آب بین‌حوضه‌ای به عنوان یک راهکار مطرح باشد.
🔻بحثی که مطرح است این است که مگر ما در کویر مرکزی و در استان سمنان چه صنعتی داریم که نیاز به انتقال آب بین‌حوضه‌ای دارد؟ میزان آب شرب مردم منطقه چقدر است؟ با یک محاسبه سرانگشتی می‌توان کاملاً به یک نتیجه رسید که اگر راندمان سیستم توزیع آب شهری در شهرهای همین مناطق ارتقا پیدا کند و از پِرتی آب جلوگیری شود و همین‌طور مصرف آب آنها در بخش کشاورزی مدیریت شود و کاهش پیدا کند، به سادگی و با هزینه بسیار کم و تبعات زیست‌محیطی و اجتماعی بسیار ناچیز نیاز شرب و صنعت این مناطق تامین می‌شود.
🔻نکته اینکه برای اجرای چنین طرح‌هایی باید دید چه تبعات منفی از این طرح‌ها متوجه کشور، محیط‌زیست و منابع طبیعی کشور می‌شود. در نظر بگیرید، شوری دریا در مبدأ مشکل مهمی است که باید از آب‌شیرین‌کن استفاده شود. در حقیقت دریاچه کاسپین ورودی محدودی دارد. ورودی آن از رودخانه‌ها به‌خصوص ولگا و ریزش‌های جوی است و در حال حاضر به نوعی با مشکلات آلودگی و کیفیت آب مواجه است. ورود فاضلاب‌های نفتی و شهری از کشورهای همسایه این دریای بزرگ، مشکل بسیار مهمی است. استخراج نفت از دریای کاسپین در حال حاضر این دریاچه را با مشکلات زیادی مواجه کرده است. اگر پساب آب‌شیرین‌کن‌ها را هم وارد دریا کنیم، طبیعتاً مشکلات زیست‌محیطی دریایی را دوچندان خواهد کرد.
🔻سواحل شمالی ما در حاشیه دریای کاسپین با تراکم جمعیتی و شهری که نزدیک به ۶۰۰ کیلومتر از ساحل را اشغال کرده، با اجرا شدن این طرح می‌تواند عوارض زیادی را متوجه خود ببیند. این نکات باید بررسی شود. مثلاً پساب این آب‌شیرین‌کن‌ها کجا خواهد رفت. در برابر افزایش شوری آب دریا چه تمهیداتی اندیشیده خواهد شد. تبعات اجتماعی و اکوسیستمی این طرح در مبدأ و مقصد چگونه مدیریت خواهد شد. با این حال من هنوز در جایی ندیدم که مطالعاتی در این زمینه صورت گرفته شده باشد.
🔴تاریخ انتشار: شنبه ۲۹ دی ۱۳۹۷
#تجارت_فردا
💢کانال شفافیت برای آب💢
🆔 @Transparencyforwater
📝مجتبی شوریان/ عضو هیأت علمی دانشگاه شهید بهشتی
🔻در مورد طرح‌های انتقال بین‌حوضه‌ای خصوصاً انتقال آب از دریای کاسپین (خزر) به کویر و فلات مرکزی ایران و استان سمنان صحبت‌هایی در محافل مختلف مطرح شد و این انتقال را با لحاظ یکسری شرایط، بلامانع دانسته اند.
🔻باید دید چرا اساساً طرح انتقال آب از دریا به کویر مطرح شده است. خاستگاه این بحث‌ها چیست؟ واضح است؛ به خاطر کم‌آبی که در فلات مرکزی ایران وجود داشته این بحث‌ها همیشه مطرح بوده است. موافقان معتقدند کویر مرکزی ایران تشنه آب است. به دلیل بارش کم در این مناطق، منابع آب در دسترس با کاهش شدیدی مواجه است و در تامین آب برای نیازهای این مناطق مشکلاتی وجود داد. بنابراین وجود این مشکلات سبب شده، بحث انتقال آب و یکسری راهکارها برای تامین آب مورد نیاز مطرح شود. یکی از فرضیه‌های صحیح در این شرایط این است که اگر خشکسالی و کم‌آبی در مناطق مرکزی ایران ادامه داشته باشد، ما شاهد مهاجرت‌های گسترده‌ای از مردم این مناطق به سمت تهران و دیگر شهرها خواهیم بود. این مهاجرت‌ها بی‌تردید ممکن است مشکلات عدیده اجتماعی را به وجود بیاورند. همین مسائل باعث می‌شود طرح انتقال آب بین‌حوضه‌ای به عنوان یک راهکار مطرح باشد.
🔻بحثی که مطرح است این است که مگر ما در کویر مرکزی و در استان سمنان چه صنعتی داریم که نیاز به انتقال آب بین‌حوضه‌ای دارد؟ میزان آب شرب مردم منطقه چقدر است؟ با یک محاسبه سرانگشتی می‌توان کاملاً به یک نتیجه رسید که اگر راندمان سیستم توزیع آب شهری در شهرهای همین مناطق ارتقا پیدا کند و از پِرتی آب جلوگیری شود و همین‌طور مصرف آب آنها در بخش کشاورزی مدیریت شود و کاهش پیدا کند، به سادگی و با هزینه بسیار کم و تبعات زیست‌محیطی و اجتماعی بسیار ناچیز نیاز شرب و صنعت این مناطق تامین می‌شود.
🔻نکته اینکه برای اجرای چنین طرح‌هایی باید دید چه تبعات منفی از این طرح‌ها متوجه کشور، محیط‌زیست و منابع طبیعی کشور می‌شود. در نظر بگیرید، شوری دریا در مبدأ مشکل مهمی است که باید از آب‌شیرین‌کن استفاده شود. در حقیقت دریاچه کاسپین ورودی محدودی دارد. ورودی آن از رودخانه‌ها به‌خصوص ولگا و ریزش‌های جوی است و در حال حاضر به نوعی با مشکلات آلودگی و کیفیت آب مواجه است. ورود فاضلاب‌های نفتی و شهری از کشورهای همسایه این دریای بزرگ، مشکل بسیار مهمی است. استخراج نفت از دریای کاسپین در حال حاضر این دریاچه را با مشکلات زیادی مواجه کرده است. اگر پساب آب‌شیرین‌کن‌ها را هم وارد دریا کنیم، طبیعتاً مشکلات زیست‌محیطی دریایی را دوچندان خواهد کرد.
🔻سواحل شمالی ما در حاشیه دریای کاسپین با تراکم جمعیتی و شهری که نزدیک به ۶۰۰ کیلومتر از ساحل را اشغال کرده، با اجرا شدن این طرح می‌تواند عوارض زیادی را متوجه خود ببیند. این نکات باید بررسی شود. مثلاً پساب این آب‌شیرین‌کن‌ها کجا خواهد رفت. در برابر افزایش شوری آب دریا چه تمهیداتی اندیشیده خواهد شد. تبعات اجتماعی و اکوسیستمی این طرح در مبدأ و مقصد چگونه مدیریت خواهد شد. با این حال من هنوز در جایی ندیدم که مطالعاتی در این زمینه صورت گرفته شده باشد.
🔴تاریخ انتشار: شنبه ۲۹ دی ۱۳۹۷
#تجارت_فردا
💢کانال شفافیت برای آب💢
🆔 @Transparencyforwater