عدالت در گرداب، جریان‌شناسی تحلیلی حکومت علوی #بخش_سوم:
زمان متوسط برای مطالعه: 1 دقیقه

آنها (خلفای اول و دوم) نصب الهی امیرمومنان (ع) را انکار می‌کردند و پافشاری حضرت بر رای خود به عنوان ولی خدا را امری مستبدانه و بر خلاف مردم‌سالاری تلقی کرده و آن را محکوم می‌دانستند. خلیفه دوم در مورد علی (ع) می‌گفت ایشان به دلیل «استبداد الرای و التبکیت الناس» (1) استبداد رای و نکوهش کردن مردم مناسب خلافت نیست؛ از این رو در اواخر عمر با زمینه‌سازی‌های حساب شده، خلافت را به دست عثمان سپرد.
آنان باب اجتهاد را آنقدر توسعه دادند تا حق افتاء به خودشان هم برسد. از این رهگذر در مقابل امیرالمومنین (ع) احکامی خلاف سنت پیامبر وضع کردند و رای خود را به عنوان ملاک تشریع پیش کشیدند.چنانکه عثمان در پاسخ به اعتراض امیرالمومنین (ع) به خاطر برخی بدعت‌هایی که در دین وارد کرد می‌گفت «رای رایته» (2) این نظر،نظر اجتهادی من است.
منابع:
1- تاریخ یعقوبی، ج 2،ص 159
2- محمد بن جریر طبری،تاریخ الامم و الملوک، ج2 ، ص 606 حوادث سال 29 هجری و همچنین ر.ک: علی ابن ابی الکرم ابن اثیر، الکامل فی التاریخ، ج2، ص 244 ، حوادث سال 29 هجری.

♻️ مراقب باشیم، تاریخ در حال تکرار شدن است. افتاء و نظر اجتهادی دادن در مقابل فرمایشات «ولی امر» و مبانی مشروعیت حکومت اسلامی بدعتی است به طول تاریخ!

#عدالت_در_گرداب
#فاعتبروا_یا_اولی_الابصار
#تاریخ_صدر_اسلام
#بخش_دوم را با کلیک روی هشتگ بخوانید.

📚 کانال بررسی تاریخ سیاسی
🌐 @ebrat_tarikh

https://t.iss.one/joinchat/AAAAAD-d10UL5gpGu4LTRw

عدالت در گرداب، جریان‌شناسی تحلیلی حکومت علوی #بخش_چهارم:
زمان متوسط برای مطالعه: 2 دقیقه

آنها (مردم زمان حضرت علی ع) گمانشان بر این بود که اطاعت از حکومت امیرمومنان (ع)، اطاعت از شخص آن حضرت است نه فرمانبرداری از خدا و رسول (1)، لذا به آسانی در مقابل فتوای آن حضرت، دست به اجتهاد دینی زده و با رای آن بزرگوار مخالفت می‌کردند. وقتی طلحه و زبیر و عایشه، امیرالمومنین (ع) را متهم به قتل عثمان کردند، خیل کثیری از بصریان، بدون توجه به اینکه علی ولی خدا است و مخالفتش با طلحه و زیبر خود بهترین حجت بر انحراف این فرقه است، به آنها پیوستند؛ و یا کوفیان فریب شبهات دینی مطرح شده از سوی ابوموسی اشعری را خورده و از شرکت در جنگ خودداری ورزیدند. لذا حضرت به ناچار سفرایی را به کوفه فرستاد و با تلاش فراوان آنها را به شرکت در جنگ متمایل ساخت.
در صفین نیز جمع کثیری از عراقیان با تکیه بر برداشت‌های غلط قرآنی، آتش‌بس را به حضرت تحمیل کردند و پس از پایان جنگ آن بزرگوار را تنها گذاشتند. آنان بین خلفای گذشته با علی (ع) در ولایت بر امت تمایز جدی قائل نبودند و اعتبار همه‌ی آنها را از «بیعت اصحاب» می‌دانستند. از این رو به آسانی بر مخالفت و اعتراض و حتی کارشکنی در حکومت آن حضرت جرات می‌یافتند.
منابع:
(1): سوره نساء آیه 59

♻️ یکی از مشکلات حکومت امیرالمومنین علی (ع)، اجتهاد در مقابل رای و نظر ایشان به عنوان ولی خدا بود. مشکل آنجا بود که «خواص و اصحاب» ایشان را به عنوان «ولی بر حق خداوند و جانشین مسلم پیامبر (ص)» قبول نداشتند بلکه ایشان را یک خلیفه می‌دانستند و به خود اجازه‌ اجتهاد و مخالفت در برابر اوامر ایشان را می‌دادند. این «مشروعیت‌زدایی» سبب شد مردم از رای و نظر ایشان اطاعت نکرده و ایشان را واجب الاطاعه ندانند. به همین دلیل سبب ایجاد مشکلات عمیق و فتنه‌هایی در حکومت علی (ع) شد.
یکی از مشکلاتی که در حال حاضر داریم اینست که بعضی از «خواص» همانند صدر اسلام «مشروعیت ولی امر» را منتج از رای «رای مردم» می‌دانند و بُعد الهی و شرعی آن را نادیده می‌گیرند و گمان می‌کنند اطاعت از ولی فقیه اطاعت از شخص اوست در حالی که اطاعت از ولی فقیه اطاعت از امام زمان (عج) به دلیل نیابت عام فقیه جامع الشرایط است.
#عدالت_در_گرداب
#تاریخ_صدر_اسلام
#فاعتبروا_یا_اولی_الابصار
#فاعتبروا_یا_اولی_الالباب
#بخش_سوم را با کلیک روی هشتگ بخوانید.
📚 کانال بررسی تاریخ سیاسی
🌐 @ebrat_tarikh

https://t.iss.one/joinchat/AAAAAD-d10UL5gpGu4LTRw

عدالت در گرداب، جریان‌شناسی تحلیلی حکومت علوی #بخش_پنجم:
زمان متوسط برای مطالعه: 1 دقیقه

علت اصلی مشکلات حکومت علوی در چهار بخش قبلی بصورت موجز بیان شد. اکنون به بررسی برخی از مشکلات و تبعات معلول تحت عنوان «پیامد‌های غربت ولایت» می‌پردازیم.
وقتی جامعه از نا‌آگاهی نسبت به «ولی‌امر» خود در رنج باشد نمی‌تواند همیشه این نگرش خود را پنهان کند به ویژه اگر شرایط اجتماعی به گونه‌ای رقم بخورد که مردم را در واگویی کوتاهی‌شان جسور سازد و آنان را در این تصور باطل غوطه‌ور سازد که آنچه از دریچه محدود فهم خویش می‌بینند آمیخته با واقعیت است. در کنار این توهم اگر معضلات درونی و دشمنان بیرونی به مانع تراشی در مسیر نظام اسلامی برای دستیابی به اعداف عالیه‌اش مبادرت ورزند، این کاستی‌ها به انحای مختلف بروز می‌کند و چه بسا میام مردم عمومیت یابد؛ که در این صورت، خود به معضلی مبدل خواهد شد. جامعه تحت حکومت علوی هم این رنج خود را به صوری بروز می‌داد که برخی اشکال آن را بررسی می‌کنیم.

#عدالت_در_گرداب
#تاریخ_صدر_اسلام
#فاعتبروا_یا_اولی_الالباب

#بخش_چهارم را با کلیک روی هشتگ مطالعه کنید.

📚 کانال بررسی تاریخ سیاسی
🌐 @ebrat_tarikh

https://t.iss.one/joinchat/AAAAAD-d10UL5gpGu4LTRw

عدالت در گرداب، جریان‌شناسی تحلیلی حکومت علوی #بخش_ششم: توهم ناکارآمدی
زمان متوسط برای مطالعه: 1 دقیقه

عصر امیرمومنان (ع) عصر فتنه‌ها و دوران درهم آمیختگی حق و باطل بود. فتنه‌های پی در پی و مستمر چنان حق و باطل را در هم ممزوج کرده بود که تمییز آنها از یکدیگر بسیار دشوار بود. در این عصر وقتی غائله‌ای به پا می‌شد ناگاه مردم چند دسته می‌شدند؛ برخی از یک جناح طرفداری و برخی دیگر با آنها مخالفت می‌کردند و عده زیادی گیج و سردرگم می‌ماندند. در چنین شرایطی بهترین راه نجات توجه به موضع‌گیری «ولی خدا» و «رهبری الهی جامعه» بود؛ زیرا اساسا یکی از کارکردهای مهم «ولایت» این است که قدرت تمییز حق و باطل را داشته و سخن و موضع او فصل الخطاب اختلافات چند رویه تیر و تار است.
ولی در حکومت علی (ع) به علت «ضعف بینش» جامعه در مورد ولایت، تعبد مردم نسبت به دیدگاه‌ها و موضع‌گیری‌های آن حضرت در حدی نبود تا آتش فتنه‌ها با رای حضرت فرو بنشیند؛ از این رو مردم به جای تقویت «تعبد خود نسبت به ولایت»، حکومت علوی را «ناکار آمد» می‌انگاشتند. در حالی که مشکل از عدم تبعیت‌شان از ولایت بود، نه ضعف مدیریت و کفایت سیاسی امیرالمومنین (ع).


#عدالت_در_گرداب
#تاریخ_صدر_اسلام
#فاعتبروا_یا_اولی_الالباب

#بخش_پنجم را با کلیک روی هشتگ مطالعه کنید.

📚 کانال بررسی تاریخ سیاسی
🌐 @ebrat_tarikh

https://t.iss.one/joinchat/AAAAAD-d10UL5gpGu4LTRw

عدالت در گرداب، جریان‌شناسی تحلیلی حکومت علوی #بخش_هفتم: تردید و مخالفت
زمان متوسط برای مطالعه و تامل: 1 دقیقه
وقتی مردم نتوانستند ارتباط مستقیم سیره و سخن علی ابن ابیطالب (ع) با رضای الهی را درک کنند، تبلیغات مسموم عناصر فرصت‌طلب علیه علی (ع) و کناره‌گیری «خواص غافل و نادان» و یا مخالفت مردمان کج فکر با علی (ع)، به تردید آنان در حقانیت حضرت انجامید.از این رو دست از حمایتش برداشته، از او فاصله گرفتند و در کشاکش مبارزات سرنوشت‌ساز ایشان را تنها گذاردند و اندک‌اندک «مخالفت» خویش را به مرز «دشمنی» رساندند.

♻️ مراقب تکرار تاریخ باشیم. زاویه‌دار شدن با «ولی‌امر» ابتدا از توجیه و تفسیر به رای فرمایشات ولی شروع شده، سپس با عدم پذیرش، مخالفت و در نهایت به عناد و دشمنی ختم می‌شود.مسیر حق و درست، همواره مسیر مستقیم ولایت و اطاعت از «ولی‌امر» می‌باشد.

#عدالت_در_گرداب
#تاریخ_صدر_اسلام
#فاعتبروا_یا_اولی_الالباب

#بخش_ششم را با کلیک روی هشتگ مطالعه کنید.

📚 کانال بررسی تاریخ سیاسی
🌐 @ebrat_tarikh

https://t.iss.one/joinchat/AAAAAD-d10UL5gpGu4LTRw

عدالت در گرداب، جریان‌شناسی تحلیلی حکومت علوی #بخش_هشتم: بی‌بصیرتی
مدت زمان متوسط برای مطالعه: 1 دقیقه
ریشه‌ی نابسامانی‌های مردم آن زمان، در مرحله‌ی نخست در ضمیر و نفس آحاد مردم پنهان بود و در مرحله بعد در بیرون وجودشان، لکن آنها گمان می‌کردند همه‌ی نابسامانی‌ها در دنیای خارج از وجودشان نهفته است، بنابراین پیش از درون‌نگری به برون نظر افکنده، به دنبال «اصلاح نظام سیاسی» رفتند و در پی آن عثمان را از خلافت عزل کردند و امیرالمومنین (ع) را به حکومت برگزیدند، غافل از آنکه تا زمانی که بیمار روح مبارزه با امیال درونی خود را آغاز نکند و بر اطاعت از نسخه‌های شفابخش حکیم عزم جزم نکند هرگز جامه‌ی سلامتی بر تن خویش نخواهد دید.
برخورد آنان با حضرت علی (ع) همانند رفتار گله‌ای چموش و خودسر با صاحب و راهنمای خود بود. تا زمانی که خزانه‌ی بیت المال پر بود و حضرت به آنها بهره میداد، در اطراف حضرت متراکم بودند ولی هرگاه خزانه خالی میشد و یا مولا آنها را از دست درازی ناحق به اموال دیگران منعشان می‌فرمود زبان به اعتراض می‌گشودند، چنانکه در جنگ جمل، آن زمان که حضرت آنان را از تصاحب اموال و زنان و فرزندان بصریان منع کرد، بشدت پرخاش کردند.

#عدالت_در_گرداب
#تاریخ_صدر_اسلام
#فاعتبروا_یا_اولی_الالباب

#بخش_هفتم را با کلیک روی هشتگ مطالعه کنید.

📚 کانال بررسی تاریخ سیاسی
🌐 @ebrat_tarikh

https://t.iss.one/joinchat/AAAAAD-d10UL5gpGu4LTRw

عدالت در گرداب، جریان‌شناسی تحلیلی حکومت علوی #بخش_نهم: ضعف بصیرت
مدت زمان متوسط برای مطالعه: 1 دقیقه
یکی از ریشه‌های مهم این رفتار متناقض و حیرت‌انگیز که در بخش قبل بیان شد، جهالت و نا آگاهی بود که ما در این مقام تحت عنوان مشکل «ضعف بصیرت» بدان می‌پردازیم.
در روزگار خلافت امیرالمومنین (ع) اسلام بیش از آنکه از بیرون مرزهای جهان اسلام تهدید شود، از «درون مرزها» تهدید میشد؛ یعنی دو امپراطوری روم و ساسانی، هم از لحاظ نظامی و هم از لحاظ فرهنگی مغلوب قدرت نظامی و توان فرهنگی مسلمانان شده بودند ولی در متن جامعه اسلامی «روح ایمان و باورهای قرآنی و ارزش های دینی» در اثر انحراف مسیر خلافت و «فساد مالی و نفوذ فرهنگ فاسد» بنی امیه، هر روز بیش از روز گذشته به ضعف می گرایید، لذا علی ابن ابی طالب (ع) هنگامی که به حکومت رسید تمام هم و غم خود را بر سر احیای ارزش‌های اصیل اسلام و ملاک‌های قرآنی و در یک کلام اسلام ناب پیامبر (ص) گذاشت.
از منظر حضرت اصلاحات داخلی در دو محور می‌بایست دنبال شود؛ یکی اصلاح سنت‌های غلطی که در عصر خلفای پیشین پایه‌گذاری شده بود و دیگری کوتاه کردن دست «منافقانی» که با نام اسلام قصد سلطه بر مفصل‌های حساس و پست‌های کلیدی جامعه اسلامی را داشته و با کارشکنی ها و اعمال خلاف دین، «موجبات نابسامانی جامعه و نارضایتی مردم» را فراهم می آوردند. دو جنگ جمل و صفین و عزل کارگزاران اموی از پست‌های مهم جهان اسلام، از مهمترین اقدامات حضرت در جهت تحقق این دو هدف اصلاحی به شمار می‌آمد.

♻️در عصر حکومت شیعی حال حاضر هم باید دست #غیر_انقلابی هایی که مناصب حساس نظام را در دست گرفته‌اند و با فساد مالی و رانت‌خواری (#ژن_خوب) و عدم کفایت و مدیریت مناسب، موجبات نارضایتی مردم و جامعه را فراهم آورده‌اند قطع شود. همچنین منافذ #نفوذ_فرهنگی که بصورت جریانی و شبکه‌ای در حال فعالیت هستند و پیرو سنت‌های اشرافی‌گری #روسای_پیشین هستند هم بسته شود.
و اگر چشمانمان را کمی بازتر کنیم می‌بینیم که تاریخ در حال تکرار شدن است....فاعتبروا....

#جریان_غیرانقلابی_داخل_نظام
#عدالت_در_گرداب
#تاریخ_صدر_اسلام
#فاعتبروا_یا_اولی_الالباب

#بخش_هشتم را با کلیک روی هشتگ مطالعه کنید.

📚 کانال بررسی تاریخ سیاسی
🌐 @ebrat_tarikh

https://t.iss.one/joinchat/AAAAAD-d10UL5gpGu4LTRw

عدالت در گرداب، جریان‌شناسی تحلیلی حکومت علوی #بخش_دهم: بصیرت عمیق

مدت زمان متوسط برای مطالعه: 1 دقیقه

اصلاحات مورد نظر حضرت علی (ع) که در بخش قبلی بیان شد به دو امر مهم نیاز داشت، یکی صبر و بردباری و دیگری بصیرت و آگاهی. صبر و بردباری به خاطر آنکه اساسا اصلاحاتی چون مبارزه با سنت‌های فاسدی که در زمان خلفای گذشته پایه‌گذاری و در زمان امیرالمومنین (ع) به صورت یک هنجار اجتماعی درآمده بود و یا جنگ با ناکثین و قاسطین، کارهای سخت و دشواری بودند، از این رو حلم و پایمردی نیاز داشتند.
جنگ با «منافقان داخلی» نیز بصیرت افزونتر را می‌طلبید، چون منافقان که در لباس ناکثین و قاسطین خود را نشان دادند، مانند سایر مسلمانان اهل نماز، روزه، حج و زکات بودند و به زبان اظهار مسلمانی می‌کردند. برخی برخی از آنها جزء اصحاب با سابقه پیامبر (ص) بودند و مخالفتهای خود با حضرت امیر (ع) را به تعالیم اسلام، همچون دفاع از خون مظلوم و ضرورت تحویل قاتلان خلیفه‌ی مظلوم! مستند می‌کردند، بنابراین مبارزه و جنگ با آنها کاری بس دشوار بود. از این روی حضرت در آغاز جنگ با منافقان داخلی به یارانشان فرمودند: ((و قد فتح باب الحرب بینکم و بین اهل القبله،و لا یحمل هذا العَلَم الا اهل البَصَر و الصبر و العلم بمواضع الحق.)) (1) میان شما و اهل قبله درِ جنگ گشوده شد، و این عَلَم را برندارد کسی مگر آنکه بینا (اهل بصیرت) و شکیباست و داند که حق در کجاست.

منابع:
(1) : نهج البلاغه خطبه 173

♻️ در عصر حاضر هم برای مبارزه با «منافقان داخلی» و «نفوذی ها» باید با صبر و بصیرتی عمیق و هوشمندی رفتار کرد تا مبادا #جریان_پوچ_اندیش طلبکار #جریان_انقلابی شود.

#عدالت_در_گرداب
#تاریخ_صدر_اسلام
#فاعتبروا_یا_اولی_الالباب

#بخش_نهم را با کلیک روی هشتگ مطالعه کنید.

📚 کانال بررسی تاریخ سیاسی
🌐 @ebrat_tarikh

https://t.iss.one/joinchat/AAAAAD-d10UL5gpGu4LTRw

عدالت در گرداب، جریان‌شناسی تحلیلی حکومت علوی #بخش_یازدهم: بسترهای ضعف بصیرت

مدت زمان متوسط برای مطالعه: 1 دقیقه

برای بررسی ریشه‌های بیماری فقدان بصیرت در میان مردم عصر حاکمیت امیرمومنان(ع) باید به تحولات عصر حاکمیت سه خلیفه‌ی پس از پیامبر(ص) بازگردیم.
یکی از مهم‌ترین تحولات این عصر توسعه فزاینده‌ی جامعه اسلامی در خلال فتوحات است.در زمان سه خلیفه اول قلمرو جامعه اسلامی از مرزهای حجاز فراتر رفت.کشورهای بزرگی چون عراق و ایران و مصر و شمال آفریقا و سرزمین شامات به دست مسلمانان افتاد. خلفا به پیروی از سیره‌ی پیامبر (ص) در فتح مراکز شرک و بت‌پرستی و دعوت مردم به اسلام، به گسترش فتوحات روی آورده بودند. اما به دلیل عدم توجه به "تقویت ابعاد فرهنگی و تبلیغات دینی" در میان مردمان سرزمین‌های فتح شده، اندک اندک طبقه‌ای در میان امت اسلامی تولد یافت که از اسلام جز معنای تحت اللفظی قرآن و عبادت‌های خشک و بی‌روح، چیزی را درک نمی‌کردند.
ادامه دارد....

#عدالت_در_گرداب
#تاریخ_صدر_اسلام
#فاعتبروا_یا_اولی_الالباب

#بخش_دهم را با کلیک روی هشتگ مطالعه کنید.

📚 کانال بررسی تاریخ سیاسی
🌐 @ebrat_tarikh

https://t.iss.one/joinchat/AAAAAD-d10UL5gpGu4LTRw

عدالت در گرداب، جریان‌شناسی تحلیلی حکومت علوی، #بخش_دوازدهم: بسترهای ضعف بصیرت (2)
مدت زمان متوسط برای مطالعه: 2 دقیقه

پیامبر اکرم (ص) هنگام گسیل نیرو به فتوحات، روی انگیزه‌های معنوی فاتحین دقتی ویژه داشت، که مبادا عملی خلاف اسلام مرتکب شده؛ چهره اسلام را در میان قبایل عرب دگرگون کنند و یا برای آشنایی مردم مناطق مفتوحه با فرهنگ اسلام، بعد از فتح یک منطقه، مبلغان شایسته‌ای را برای تعلیم دستورات اسلام و قرآن به سوی‌شان می‌فرستاد تا آنها را با حقایق عمیق قرآن و سنت آشنا سازد.(1) اما در دوران خلفا به این دو امر مهم و «فرهنگ ‌ساز» توجه نکردند؛ حاکمان اسلام نه نسبت به «انگیزه‌سازی» و ایجاد «خلوص» در میان نیروهای فاتح و نه نسبت به «تعلیم و تربیت دینی» ملل مفتوحه عنایتی نداشتند.
بسیاری از فرماندهان خلفا افراد ضعیف الایمان و یا منافقانی بودند که از روی ناچاری اسلام را پذیرفتند و در زیر چتر اسلام منافع مادی و منزلت‌های سیاسی و اجتماعی خود را تعقیب می‌کردند.خلفا بخش عظیمی از فتوحات را به خاندان اموی، افرادی چون یزید و معاویه (پسران ابوسفیان) و عبدالله بن سعد بن ابی سرح و سعید بن عاص واگذار کردند. فرماندهی فتوحات شام را به یزید بن ابوسفیان و برادرش معاویه سپردند (2) ، فتح شمال آفریقا را به عبدالله بن سعد بن ابی سرح (3) و بخش‌هایی از ایران را به سعید بن عاص سپردند (4)؛ در حالی که امویان زخم‌خوردگان شمشیر مسلمانان در جنگ‌های بدر و احد به حساب می‌آمدند و به شدت کینه اسلام را به دل گرفته،مترصد فرصت مناسبی برای انتقام‌جویی بودند؛ همچنین از برخی چهره‌های مرتدی که بعد از فوت پیامبر (ص) از اسلام برگشته و از بیم شمشیر مسلمانان دوباره به اسلام بازگشتند، به عنوان فرمانده استفاده می‌کردند. طلیحه بن خویلد اسدی و عمروبن معدی کرب از این دست افرادبه شمار می‌روند(5).

♻️⭕️ نکات تاریخی این قسمت بسیار مهم است.
1️⃣ اولا کار بر روی «نیت و اهداف» فتح و یا جنگی بسیار مهم است. نیت رزمندگان باید رضای خدا و گسترش اسلام و یا دفاع از حریم اسلام باشد و این مهم باید به روش‌های مختلفی در جامعه بیان و نهادینه شود. همواره هستند خناسانی که نیت الهی رزمندگان سپاه اسلام را مادی و یا سیاسی جلوه دهند.
2️⃣ ثانیا «گسترش و بیان اصولی فرهنگ و تفکر اسلام انقلابی» در سرزمین‌های مذکور است.این کار علاوه بر گسترش تفکر اسلام ناب و انقلابی، باعث ایجاد عمق استراتژیک برای اسلام و کشور می‌شود.
3️⃣ ثالثا در انتصابات در هر قسمتی از افراد مسئله‌دار استفاده نشود. هستند منافقانی که در پوششی موجه و ظاهرالصلاح با گرفتن پست و القاب به اسلام طعنه زده و خیانت می‌کنند.افرادی که در ظاهر مسلمانند ولی در رفتار و عمل بر خلاف نص و سیره و فرمایش «ولی امر» عمل می‌کنند و ذره‌ای اعتقاد به اسلام و ولایت ندارند.

📚منابع:
1: ر.ک: عبدالحی الکتانی، التراتیب الاداریه، ج 1 ، ص 477 و 248
2: ر.ک:احمد بن اعثم، کتاب الفتوح، ج 1و2 ، ص 244،262،352 و 362
3: ر.ک: همان، ص 375 و 359 و احمد بلازی ، فتوح البلدان، ص 227 به بعد
4: ر.ک: بلازی، همان، ص 330
5: ر.ک: احمد بن اعثم، کتاب الفتوح، ج1و2، ص 14 و 159

#عدالت_در_گرداب
#نفوذ
#منافقین
#زخم_خوردگان
#انگیزه_معنوی
#تاریخ_صدر_اسلام

#بخش_یازدهم را با کلیک روی هشتگ مطالعه کنید.

📚 کانال بررسی تاریخ سیاسی
🌐 @ebrat_tarikh

https://t.iss.one/joinchat/AAAAAD-d10UL5gpGu4LTRw