🖊 رضاخان، محصول فرایندی تاریخی و نه اراده پولادین خود !

🔸کودتای سوم اسفند 1299 محصول ارادۀ توانمند رضاخان نبود، بلکه حاصل ناکامی‌های مشروطه، تغییر در نظام بین‌المللی در پی وقوع جنگ جهانی اول و جابجایی قدرت‌های بزرگ در رقابت‌های بین‌المللی، از هم‌پاشیدگی شیرازۀ نظم جامعۀ ایران به دلیل بحران مشروعیت و فقدان قابلیت سلطنت و بالاخره متمرکز نبودن قدرت به دلیل دست‌نشاندگی قدرت‌های محلی بود که هیچ‌کدام از این شرایط با نظم نوظهور جهانی انطباق نداشت.

🔸قدرت‌گیری رضاشاه در ایران صرف نظر از مهیا بودن زمینۀ داخلی، محصول توافق بین‌المللی نیز بود: انگلیس به این باور رسید که اداره و ادامۀ حکومت ضعیف و سنتی قاجار پاسخگوی انتظارات عصر مدرنیسم نیست. برای پشت سر گذاشتن وضعیت سنتی جامعه و ورود به عصر مدرنیسم نیاز به یک قدرت نظامی بود، زیرا فقط یک قدرت نظامی می‌توانست دولت مطلقۀ مدرن را محقق سازد.

🔸یکی دیگر از سیاستهای انگلیس، که مورد حمایت امریکا نیز قرار گرفت و رضاخان می‌بایستی با قدرت میلیتاریستی آن را تحقق می‌بخشید، برقراری دولت متمرکز و مقتدر در ایران با هدف یکپارچگی و وحدت ملی بود.

🔸موافقت شوروی با کودتای رضاخانی بر این اساس بود که وی با نشان دادن گرایش مسلکی نسبت به رهبر حزب سوسیالیست (ایرج‌میرزا اسکندری) حمایت شوروی را کسب و این حزب در رسیدن او به پادشاهی مساعدت فراوان کرد. لنین تصور می‌کرد دولت مطلقۀ مدرن رضاشاه به عصر اشرافیت زمینداری در ایران پایان خواهد داد و تعارض کارگر و سرمایه‌دار به سرعت زمینۀ استقرار نظام سوسیالیستی را فراهم خواهد نموند.

🔸اما دیدگاه امریکا در مورد روی کار آمدن رضاخان این بود که با تغییر نظام سیاسی، قطعا ساختارهای اجتماعی و طبقاتی نیز جابجا خواهد شد و کانونهای قدرت سنتی طرفدار بریتانیا، از جمله اشراف، ایلات و بازار، قدرت خود را از دست خواهند داد و قشر جدید و جوان روشنفکر، مناصب قدرت را به دست خواهد گرفت و فضا برای ورود امریکا به بازار ایران باز خواهد شد.

🔸به این ترتیب، رضاخان برآیند یک فرایند تاریخی بود نه محصول ارادۀ پولادین خود.

🔹برگرفته از مقاله «اندیشه‌های میلیتاریستی دورۀ پهلوی اول» نوشته دکتر علی بیگدلی. نشریه زمانه، شماره 52

#رضاشاه
#نشریه_زمانه

کانون اندیشه جوان
♦️ @Canoon_org

🔰کودتا؛ پاسخ به یک ضرورت

🔷کودتای سوم اسفند ۱۲۹۹ محصول اراده توانمند رضاخان نبود، بلکه حاصل ناکامی‌های مشروطه، تغییر در نظام بین‌المللی در پی وقوع جنگ جهانی اول و جابجایی قدرتهای بزرگ در رقابت‌های بین‌المللی، از هم پاشیدگی شیرازه نظم جامعه ایران به دلیل بحران مشروعیت و فقدان قابلیت سلطنت، و بالاخره متمرکز نبودن قدرت به دلیل دست‌نشاندگی قدرت‌های محلی بود که هیچ‌کدام از این شرایط با نظم نوظهور جهانی انطباق نداشت و باید شکل جدیدی از رژیم سیاسی در ایران به‌وجود می‌آمد که با قدرت نظامی زمینه استقرار دولت مطلقه مدرن را فراهم می‌کرد، زیرا وضعیت سنتی حاکم بر ایران دیگر پاسخگوی انتظارات داخلی و بین‌المللی نبود.

🔶بنابراین کودتا پاسخی بود به ناهنجاری‌های اجتماعی، و ضرورتی بود برای ساماندهی سیاسی کشور در جهت تأمین منافع امپریالیسم. فقط ایران نبود که در چنین اوضاعی دستخوش کودتا و تغییر رژیم سیاسی شد، بلکه در ترکیه آتاتورک، در عراق ملک فیصل، در افغانستان امان‌الله‌خان، در چین چیانکای‌چک و در ایران رضاشاه، که همگی نظامی بودند، قدرت را به دست گرفتند.

💠بنابراين با توجه به اوضاع نامساعد داخلی، تحول نظام بين‌المللی پس از جنگ جهانی اول، ظهور قدرت‌های جديد مثل امريكا و الزام حركت نظام‌های سياسی خاورميانه به سوی مدرنيسم (با توجه به درآمدهای حاصل از فروش نفت) تغيير در نظام سياسی ايران یک الزام بود. به‌اين‌ترتيب رضاخان برآيند یک فرايند تاريخی بود نه محصول اراده پولادين خود. اگر اراده او تنها عامل قدرت‌گيری او بود، بايد همين اراده، سلطنت او را در زمان اشغال ايران (شهريور ۱۳۲۰) حفظ می‌كرد.

🗞ماهنامه زمانه، شماره ۵۲، دی ۱۳۸۵، ص ۳۱






#کودتا
#پهلوی
#رضاشاه
#سوم_اسفند




📌@canoon_org

🔰مدرس علیه جمهوری!

🔶مخالفت آیت الله مدرس با مسئله جمهوریت، اذهان بسیاری را به این سوال واداشته که به‌راستی علت مخالفت او با مسئله‌ای به این مهمی که باعث ایجاد تحولی بزرگ در کشور می‌شد، چه بود؟

#قاجار
#پهلوی
#شابک
#آتاترک
#رضاشاه
#جمهوری
#مشروطه
#احمدشاه
#مقاله_تصویری
#میرزاده_عشقی
#رضا_عیسی_نیا
#سیدحسن_مدرس
#مجلس_شورای_ملی
#اندیشه_سیاسی_شهید_مدرس


📌@canoon_org

🔶در دوره #محمد_رضا_شاه ، او در راستای روحیات جاه طلبانه خود و با نمایش چهره های #دموکراتیک از ایران #احزاب_سیاسی دولتی را بنا نهاد و این، آغاز مرحله‌ای جدید در مسیر فعالیت های حزبی ایران بود. تحزب در ایران قدمت زیادی ندارد. اولین بار پس از مشروطه بود که به تبع وقوع تغییراتی در ساختار سیاسی ایران و شکل گیری مجلس، زمینه تشکیل احزاب فراهم آمد. اما دوران حکومت رضاشاه به رکود و در نهایت فروپاشی احزاب منجر شد.

🔷با سقوط #رضاشاه وقوع #جنگ_جهانی_دوم و اشغال ایران از سوی #متفقین، تغییراتی جدید به وجود آمد و سبب احیای مجدد فعالیت احزاب در ایران شد؛ چنانکه از زمان سقوط رضا شاه تا کودتای بیست و هشتم مرداد ۱۳۳۲، شاهد فعالیت های گسترده ای از احزاب هستیم اما احزاب علیرغم رسالتی که بر عهده گرفته بودند و باید به منافع کلی کشور توجه می‌کردند، متأسفانه اهداف و منافع شخصی گروهی و طبقه ای و حتی نفوذ خارجی را برگزیدند و همین مساله باعث تضعیف احزاب شد.

📖 #ماهنامه_زمانه شماره ۳۸

#احزاب
#معرفی_کتاب
#کانون_اندیشه_جوان


📌@canoon_org