🔸سواد رسانه‌ای؛ سواد چیست، رسانه کدام است؟
#یونس_شکرخواه
حتما شما هم این روزها به عبارت #سواد_رسانه‌ای برخورده‌اید و تلاش‌های گوناگون را در تبیین این عبارت دیده‌‌اید. آنچه الان هم شاهد آن هستید یکی از همان تلاش‌هاست، شاید سویه اصلی این مطلب، بر کاربردی ساختن این مفهوم باشد.
سواد رسانه‌ای را می‌توان یک نوع فهم انتقادی قلمداد کرد؛ درکی متکی بر مهارت‌هایی که بر اساس آنها بتوان انواع #رسانهها را و انواع تولیدات آنها را شناخت.
سواد رسانه‌ای مثل یک رژیم غذایی است که هوشمندانه مراقب است کدام مواد غذایی مناسب هستند و چه موادی مضر؛ چه چیزهایی را باید مصرف و از چه چیزهای باید پرهیز کرد.
سواد رسانه‌ای می‌تواند به #مخاطبان رسانهها بیاموزد که از حالت انفعالی و مصرفی محض خارج شده و کنشگرانه به معادله فعالانه‌ای وارد شوند که در نهایت به نفع خود آنان باشد. به دیگر سخن، سواد رسانه‌ای به شما کمک می‌کند تا از آورده‌های رسانهها به گونه‌ای هوشمندانه و مفید بهره‌مند شوید.
این پنج نکته که در پی می‌آیند، نقاط اصلی پرش به فضای فهم منتقدانه از رسانهها هستند و به عبارت بهتر؛ این پنج مورد اصلی‌ترین موارد مطروحه برای درک رسانهها یا فهم همین تعبیر موسوم به سواد رسانه‌ای به شمار می‌آیند:
۱🔹خالقان پیام‌ها؛
از خودتان بپرسید کدام نویسنده یا افراد، یا نهادها و سازمان‌ها خالق این پیام‌ها برای شما هستند. آنچه شبکه‌های تلویزیونی یا رسانه‌های چاپی آمریکا درباره روسیه می‌گویند؛ شبیه آنچه رسانه‌های روسیه درباره کشورشان می‌گویند؛ نیست. حتی آنچه سی‌ان‌ان درباره دونالد ترامپ رئیس جمهوری آمریکا می‌گوید؛ شبیه آنچه فاکس نیوز در مورد ترامپ می‌گوید نیست. اهداف خالقان پیام‌ها یکسان نیست.
۲🔹تکنیک‌های خالقان پیام‌ها برای جلب توجه شما؛
ببینید خالق پیام برای جلب توجه شما از چه تکنیک‌هایی استفاده کرده است و به عبارت بهتر چگونه ذهن شما را اسیر خودش ساخته است، رنگ، موزیک، نوع واژگان، عکس، گرافیک، بزرگنمایی،... و بسیاری موارد دیگر دست اندرکار شکار توجه شما هستند.
۳🔹تفاوت برداشت‌های شما از پیام‌ها با برداشت‌های دیگران از همان پیام‌ها؛
تردیدی به خود راه ندهید، سن شما، میزان تحصیلات شما، جنسیت شما، تخصص شما، محل تولد شما، فرهنگ شما، جایگاه اجتماعی و خانوادگی شما و بسیاری از موارد دیگر بر برداشت‌های شما از رویدادهای اطراف شما و یا بر برداشت‌های شما از محتواهای رسانه‌های مورد مصرف شما تاثیرات بسیار مهمی دارند. مراقب علل این تفاوت‌ها در خبرها و گزارش‌های رسانهها باشید و گمان هم نکنید برداشت شما از محتوای رسانه معرف برداشت‌های سایر مخاطبان هم هست.
۴🔹دیدگاه‌ها و ارزش‌های موجود در پیام‌ها و یا حذف شده از پیام‌ها؛
محتوایی که مصرف می‌کنید یا با چاشنی‌ها دیدگاه‌های ارزشی سرو می‌شود یا اینکه فاقد چاشنی است و هر دو نوع ارائه هم دلایل خاص خود را دارند. چقدر متوجه نقش و تفاوت‌های این چاشنی‌ها هستید؟ برجام را در نظر بگیرید، آمریکا از این پیمان خارج شد، اروپا هنوز حضور نیم‌بندی دارد. آمریکا در پی خروج از برجام، شدیدترین تحریم‌های تاریخ اقتصاد را علیه ایران وضع کرد. حالا همه‌گیری کرونا در جهان به وقوع پیوسته است. آیا پوشش خبری آمریکا و اروپا درباره کرونا در ایران شبیه یکدیگر است؟ در خبرهای کدامیک از این دو کانون خبری به نقش مخرب تحریم‌های اقتصادی در مبارزه ایران علیه کرونا هیچ اشاره‌ای نمی‌شود؟
۵🔹و بالاخره به چه دلیل یا دلایلی این پیام یا پیام‌ها برای شما ارسال می‌شوند؟
در جهان آکادمیک ارتباطی معاصر دو پاسخ مهم به این پرسش داده می‌شود: به دلایل متعدد اقتصادی و سیاسی.
شاید این عبارت را بهتر به خاطر بسپارید: #اقتصاد_سیاسی_رسانهها
هر رسانه‌ای را بر روی نقشه سیاست و قدرت بگذارید تا بتوانید نقش آن را بهتر درک کنید. از خودتان بپرسید رد پاهای این رسانه را در کجای این نقشه ثروت و قدرت باید جست؟ پشت این رسانه کدام مراکز ثروت و قدرت ایستاده‌اند؟ چه کسانی حامی دیدگاه‌های این رسانه هستند؟ چه کسانی به آن پول و آگهی می‌دهند؟
صرف خواندن یک رسانه به معنی سواد رسانه‌ای نیست، شما الفبای زبان عربی را می‌شناسید؛ آیا شناختن این الفبا به این معناست که شما زبان عربی هم بلد هستید؟
#یونس_شکرخواه
حتما شما هم این روزها به عبارت #سواد_رسانه‌ای برخورده‌اید و تلاش‌های گوناگون را در تبیین این عبارت دیده‌‌اید. آنچه الان هم شاهد آن هستید یکی از همان تلاش‌هاست، شاید سویه اصلی این مطلب، بر کاربردی ساختن این مفهوم باشد.
سواد رسانه‌ای را می‌توان یک نوع فهم انتقادی قلمداد کرد؛ درکی متکی بر مهارت‌هایی که بر اساس آنها بتوان انواع #رسانهها را و انواع تولیدات آنها را شناخت.
سواد رسانه‌ای مثل یک رژیم غذایی است که هوشمندانه مراقب است کدام مواد غذایی مناسب هستند و چه موادی مضر؛ چه چیزهایی را باید مصرف و از چه چیزهای باید پرهیز کرد.
سواد رسانه‌ای می‌تواند به #مخاطبان رسانهها بیاموزد که از حالت انفعالی و مصرفی محض خارج شده و کنشگرانه به معادله فعالانه‌ای وارد شوند که در نهایت به نفع خود آنان باشد. به دیگر سخن، سواد رسانه‌ای به شما کمک می‌کند تا از آورده‌های رسانهها به گونه‌ای هوشمندانه و مفید بهره‌مند شوید.
این پنج نکته که در پی می‌آیند، نقاط اصلی پرش به فضای فهم منتقدانه از رسانهها هستند و به عبارت بهتر؛ این پنج مورد اصلی‌ترین موارد مطروحه برای درک رسانهها یا فهم همین تعبیر موسوم به سواد رسانه‌ای به شمار می‌آیند:
۱🔹خالقان پیام‌ها؛
از خودتان بپرسید کدام نویسنده یا افراد، یا نهادها و سازمان‌ها خالق این پیام‌ها برای شما هستند. آنچه شبکه‌های تلویزیونی یا رسانه‌های چاپی آمریکا درباره روسیه می‌گویند؛ شبیه آنچه رسانه‌های روسیه درباره کشورشان می‌گویند؛ نیست. حتی آنچه سی‌ان‌ان درباره دونالد ترامپ رئیس جمهوری آمریکا می‌گوید؛ شبیه آنچه فاکس نیوز در مورد ترامپ می‌گوید نیست. اهداف خالقان پیام‌ها یکسان نیست.
۲🔹تکنیک‌های خالقان پیام‌ها برای جلب توجه شما؛
ببینید خالق پیام برای جلب توجه شما از چه تکنیک‌هایی استفاده کرده است و به عبارت بهتر چگونه ذهن شما را اسیر خودش ساخته است، رنگ، موزیک، نوع واژگان، عکس، گرافیک، بزرگنمایی،... و بسیاری موارد دیگر دست اندرکار شکار توجه شما هستند.
۳🔹تفاوت برداشت‌های شما از پیام‌ها با برداشت‌های دیگران از همان پیام‌ها؛
تردیدی به خود راه ندهید، سن شما، میزان تحصیلات شما، جنسیت شما، تخصص شما، محل تولد شما، فرهنگ شما، جایگاه اجتماعی و خانوادگی شما و بسیاری از موارد دیگر بر برداشت‌های شما از رویدادهای اطراف شما و یا بر برداشت‌های شما از محتواهای رسانه‌های مورد مصرف شما تاثیرات بسیار مهمی دارند. مراقب علل این تفاوت‌ها در خبرها و گزارش‌های رسانهها باشید و گمان هم نکنید برداشت شما از محتوای رسانه معرف برداشت‌های سایر مخاطبان هم هست.
۴🔹دیدگاه‌ها و ارزش‌های موجود در پیام‌ها و یا حذف شده از پیام‌ها؛
محتوایی که مصرف می‌کنید یا با چاشنی‌ها دیدگاه‌های ارزشی سرو می‌شود یا اینکه فاقد چاشنی است و هر دو نوع ارائه هم دلایل خاص خود را دارند. چقدر متوجه نقش و تفاوت‌های این چاشنی‌ها هستید؟ برجام را در نظر بگیرید، آمریکا از این پیمان خارج شد، اروپا هنوز حضور نیم‌بندی دارد. آمریکا در پی خروج از برجام، شدیدترین تحریم‌های تاریخ اقتصاد را علیه ایران وضع کرد. حالا همه‌گیری کرونا در جهان به وقوع پیوسته است. آیا پوشش خبری آمریکا و اروپا درباره کرونا در ایران شبیه یکدیگر است؟ در خبرهای کدامیک از این دو کانون خبری به نقش مخرب تحریم‌های اقتصادی در مبارزه ایران علیه کرونا هیچ اشاره‌ای نمی‌شود؟
۵🔹و بالاخره به چه دلیل یا دلایلی این پیام یا پیام‌ها برای شما ارسال می‌شوند؟
در جهان آکادمیک ارتباطی معاصر دو پاسخ مهم به این پرسش داده می‌شود: به دلایل متعدد اقتصادی و سیاسی.
شاید این عبارت را بهتر به خاطر بسپارید: #اقتصاد_سیاسی_رسانهها
هر رسانه‌ای را بر روی نقشه سیاست و قدرت بگذارید تا بتوانید نقش آن را بهتر درک کنید. از خودتان بپرسید رد پاهای این رسانه را در کجای این نقشه ثروت و قدرت باید جست؟ پشت این رسانه کدام مراکز ثروت و قدرت ایستاده‌اند؟ چه کسانی حامی دیدگاه‌های این رسانه هستند؟ چه کسانی به آن پول و آگهی می‌دهند؟
صرف خواندن یک رسانه به معنی سواد رسانه‌ای نیست، شما الفبای زبان عربی را می‌شناسید؛ آیا شناختن این الفبا به این معناست که شما زبان عربی هم بلد هستید؟