🔸سواد رسانه‌ای؛ سواد چیست، رسانه کدام است؟
#یونس_شکرخواه
حتما شما هم این روزها به عبارت #سواد_رسانه‌ای برخورده‌اید و تلاش‌های گوناگون را در تبیین این عبارت دیده‌‌اید. آنچه الان هم شاهد آن هستید یکی از همان تلاش‌هاست، شاید سویه اصلی این مطلب، بر کاربردی ساختن این مفهوم باشد.
سواد رسانه‌ای را می‌توان یک نوع فهم انتقادی قلمداد کرد؛ درکی متکی بر مهارت‌هایی که بر اساس آنها بتوان انواع #رسانهها را و انواع تولیدات آنها را شناخت.
سواد رسانه‌ای مثل یک رژیم غذایی است که هوشمندانه مراقب است کدام مواد غذایی مناسب هستند و چه موادی مضر؛ چه چیزهایی را باید مصرف و از چه چیزهای باید پرهیز کرد.
سواد رسانه‌ای می‌تواند به #مخاطبان رسانهها بیاموزد که از حالت انفعالی و مصرفی محض خارج شده و کنشگرانه به معادله فعالانه‌ای وارد شوند که در نهایت به نفع خود آنان باشد. به دیگر سخن، سواد رسانه‌ای به شما کمک می‌کند تا از آورده‌های رسانهها به گونه‌ای هوشمندانه و مفید بهره‌مند شوید.
این پنج نکته که در پی می‌آیند، نقاط اصلی پرش به فضای فهم منتقدانه از رسانهها هستند و به عبارت بهتر؛ این پنج مورد اصلی‌ترین موارد مطروحه برای درک رسانهها یا فهم همین تعبیر موسوم به سواد رسانه‌ای به شمار می‌آیند:
۱🔹خالقان پیام‌ها؛
از خودتان بپرسید کدام نویسنده یا افراد، یا نهادها و سازمان‌ها خالق این پیام‌ها برای شما هستند. آنچه شبکه‌های تلویزیونی یا رسانه‌های چاپی آمریکا درباره روسیه می‌گویند؛ شبیه آنچه رسانه‌های روسیه درباره کشورشان می‌گویند؛ نیست. حتی آنچه سی‌ان‌ان درباره دونالد ترامپ رئیس جمهوری آمریکا می‌گوید؛ شبیه آنچه فاکس نیوز در مورد ترامپ می‌گوید نیست. اهداف خالقان پیام‌ها یکسان نیست.
۲🔹تکنیک‌های خالقان پیام‌ها برای جلب توجه شما؛
ببینید خالق پیام برای جلب توجه شما از چه تکنیک‌هایی استفاده کرده است و به عبارت بهتر چگونه ذهن شما را اسیر خودش ساخته است، رنگ، موزیک، نوع واژگان، عکس، گرافیک، بزرگنمایی،... و بسیاری موارد دیگر دست اندرکار شکار توجه شما هستند.
۳🔹تفاوت برداشت‌های شما از پیام‌ها با برداشت‌های دیگران از همان پیام‌ها؛
تردیدی به خود راه ندهید، سن شما، میزان تحصیلات شما، جنسیت شما، تخصص شما، محل تولد شما، فرهنگ شما، جایگاه اجتماعی و خانوادگی شما و بسیاری از موارد دیگر بر برداشت‌های شما از رویدادهای اطراف شما و یا بر برداشت‌های شما از محتواهای رسانه‌های مورد مصرف شما تاثیرات بسیار مهمی دارند. مراقب علل این تفاوت‌ها در خبرها و گزارش‌های رسانهها باشید و گمان هم نکنید برداشت شما از محتوای رسانه معرف برداشت‌های سایر مخاطبان هم هست.
۴🔹دیدگاه‌ها و ارزش‌های موجود در پیام‌ها و یا حذف شده از پیام‌ها؛
محتوایی که مصرف می‌کنید یا با چاشنی‌ها دیدگاه‌های ارزشی سرو می‌شود یا اینکه فاقد چاشنی است و هر دو نوع ارائه هم دلایل خاص خود را دارند. چقدر متوجه نقش و تفاوت‌های این چاشنی‌ها هستید؟ برجام را در نظر بگیرید، آمریکا از این پیمان خارج شد، اروپا هنوز حضور نیم‌بندی دارد. آمریکا در پی خروج از برجام، شدیدترین تحریم‌های تاریخ اقتصاد را علیه ایران وضع کرد. حالا همه‌گیری کرونا در جهان به وقوع پیوسته است. آیا پوشش خبری آمریکا و اروپا درباره کرونا در ایران شبیه یکدیگر است؟ در خبرهای کدامیک از این دو کانون خبری به نقش مخرب تحریم‌های اقتصادی در مبارزه ایران علیه کرونا هیچ اشاره‌ای نمی‌شود؟
۵🔹و بالاخره به چه دلیل یا دلایلی این پیام یا پیام‌ها برای شما ارسال می‌شوند؟
در جهان آکادمیک ارتباطی معاصر دو پاسخ مهم به این پرسش داده می‌شود: به دلایل متعدد اقتصادی و سیاسی.
شاید این عبارت را بهتر به خاطر بسپارید: #اقتصاد_سیاسی_رسانهها
هر رسانه‌ای را بر روی نقشه سیاست و قدرت بگذارید تا بتوانید نقش آن را بهتر درک کنید. از خودتان بپرسید رد پاهای این رسانه را در کجای این نقشه ثروت و قدرت باید جست؟ پشت این رسانه کدام مراکز ثروت و قدرت ایستاده‌اند؟ چه کسانی حامی دیدگاه‌های این رسانه هستند؟ چه کسانی به آن پول و آگهی می‌دهند؟
صرف خواندن یک رسانه به معنی سواد رسانه‌ای نیست، شما الفبای زبان عربی را می‌شناسید؛ آیا شناختن این الفبا به این معناست که شما زبان عربی هم بلد هستید؟
#یونس_شکرخواه
حتما شما هم این روزها به عبارت #سواد_رسانه‌ای برخورده‌اید و تلاش‌های گوناگون را در تبیین این عبارت دیده‌‌اید. آنچه الان هم شاهد آن هستید یکی از همان تلاش‌هاست، شاید سویه اصلی این مطلب، بر کاربردی ساختن این مفهوم باشد.
سواد رسانه‌ای را می‌توان یک نوع فهم انتقادی قلمداد کرد؛ درکی متکی بر مهارت‌هایی که بر اساس آنها بتوان انواع #رسانهها را و انواع تولیدات آنها را شناخت.
سواد رسانه‌ای مثل یک رژیم غذایی است که هوشمندانه مراقب است کدام مواد غذایی مناسب هستند و چه موادی مضر؛ چه چیزهایی را باید مصرف و از چه چیزهای باید پرهیز کرد.
سواد رسانه‌ای می‌تواند به #مخاطبان رسانهها بیاموزد که از حالت انفعالی و مصرفی محض خارج شده و کنشگرانه به معادله فعالانه‌ای وارد شوند که در نهایت به نفع خود آنان باشد. به دیگر سخن، سواد رسانه‌ای به شما کمک می‌کند تا از آورده‌های رسانهها به گونه‌ای هوشمندانه و مفید بهره‌مند شوید.
این پنج نکته که در پی می‌آیند، نقاط اصلی پرش به فضای فهم منتقدانه از رسانهها هستند و به عبارت بهتر؛ این پنج مورد اصلی‌ترین موارد مطروحه برای درک رسانهها یا فهم همین تعبیر موسوم به سواد رسانه‌ای به شمار می‌آیند:
۱🔹خالقان پیام‌ها؛
از خودتان بپرسید کدام نویسنده یا افراد، یا نهادها و سازمان‌ها خالق این پیام‌ها برای شما هستند. آنچه شبکه‌های تلویزیونی یا رسانه‌های چاپی آمریکا درباره روسیه می‌گویند؛ شبیه آنچه رسانه‌های روسیه درباره کشورشان می‌گویند؛ نیست. حتی آنچه سی‌ان‌ان درباره دونالد ترامپ رئیس جمهوری آمریکا می‌گوید؛ شبیه آنچه فاکس نیوز در مورد ترامپ می‌گوید نیست. اهداف خالقان پیام‌ها یکسان نیست.
۲🔹تکنیک‌های خالقان پیام‌ها برای جلب توجه شما؛
ببینید خالق پیام برای جلب توجه شما از چه تکنیک‌هایی استفاده کرده است و به عبارت بهتر چگونه ذهن شما را اسیر خودش ساخته است، رنگ، موزیک، نوع واژگان، عکس، گرافیک، بزرگنمایی،... و بسیاری موارد دیگر دست اندرکار شکار توجه شما هستند.
۳🔹تفاوت برداشت‌های شما از پیام‌ها با برداشت‌های دیگران از همان پیام‌ها؛
تردیدی به خود راه ندهید، سن شما، میزان تحصیلات شما، جنسیت شما، تخصص شما، محل تولد شما، فرهنگ شما، جایگاه اجتماعی و خانوادگی شما و بسیاری از موارد دیگر بر برداشت‌های شما از رویدادهای اطراف شما و یا بر برداشت‌های شما از محتواهای رسانه‌های مورد مصرف شما تاثیرات بسیار مهمی دارند. مراقب علل این تفاوت‌ها در خبرها و گزارش‌های رسانهها باشید و گمان هم نکنید برداشت شما از محتوای رسانه معرف برداشت‌های سایر مخاطبان هم هست.
۴🔹دیدگاه‌ها و ارزش‌های موجود در پیام‌ها و یا حذف شده از پیام‌ها؛
محتوایی که مصرف می‌کنید یا با چاشنی‌ها دیدگاه‌های ارزشی سرو می‌شود یا اینکه فاقد چاشنی است و هر دو نوع ارائه هم دلایل خاص خود را دارند. چقدر متوجه نقش و تفاوت‌های این چاشنی‌ها هستید؟ برجام را در نظر بگیرید، آمریکا از این پیمان خارج شد، اروپا هنوز حضور نیم‌بندی دارد. آمریکا در پی خروج از برجام، شدیدترین تحریم‌های تاریخ اقتصاد را علیه ایران وضع کرد. حالا همه‌گیری کرونا در جهان به وقوع پیوسته است. آیا پوشش خبری آمریکا و اروپا درباره کرونا در ایران شبیه یکدیگر است؟ در خبرهای کدامیک از این دو کانون خبری به نقش مخرب تحریم‌های اقتصادی در مبارزه ایران علیه کرونا هیچ اشاره‌ای نمی‌شود؟
۵🔹و بالاخره به چه دلیل یا دلایلی این پیام یا پیام‌ها برای شما ارسال می‌شوند؟
در جهان آکادمیک ارتباطی معاصر دو پاسخ مهم به این پرسش داده می‌شود: به دلایل متعدد اقتصادی و سیاسی.
شاید این عبارت را بهتر به خاطر بسپارید: #اقتصاد_سیاسی_رسانهها
هر رسانه‌ای را بر روی نقشه سیاست و قدرت بگذارید تا بتوانید نقش آن را بهتر درک کنید. از خودتان بپرسید رد پاهای این رسانه را در کجای این نقشه ثروت و قدرت باید جست؟ پشت این رسانه کدام مراکز ثروت و قدرت ایستاده‌اند؟ چه کسانی حامی دیدگاه‌های این رسانه هستند؟ چه کسانی به آن پول و آگهی می‌دهند؟
صرف خواندن یک رسانه به معنی سواد رسانه‌ای نیست، شما الفبای زبان عربی را می‌شناسید؛ آیا شناختن این الفبا به این معناست که شما زبان عربی هم بلد هستید؟
عرصه‌های ارتباطی
#کتاب 🔸اقتصاد سیاسی توسعه نیافتگی در جنوب جهانی: مجموعه دولت-سوداگری-رسانه ▫️اثر: جاستین‌فن درمرو و نیکل داد ▫️مترجمان: #محمدرضا_سعیدآبادی و #محمود_جوادی
#کتاب #رسانه #اقتصاد_سیاسی
🔸اقتصاد سیاسی توسعه نیافتگی در جنوب جهانی: مجموعه دولت-سوداگری-رسانه
▫️اثر: جاستین فن در مرو و نیکل داد
▫️مترجمان: #محمدرضا_سعیدآبادی و #محمود_جوادی
کتاب «اقتصاد سیاسی توسعه نیافتگی در جنوب جهانی: مجموعه دولت-سوداگری-رسانه» به قلم جاستین فن در مرو و نیکل داد، از محققان و مدیران ارشد دانشگاه استلنبوش آفریقای جنوبی، در سال ۲۰۱۹ میلادی از سوی انتشارات پلگریو مک میکلان در ۲۰۵ صفحه انتشار یافته است. این اثر پژوهشی یکی از جدیدترین آثار علمی در حوزه توسعه نیافتگی به شمار می‌آید که با اتکا به داده ها و تحلیل کمّی، اقدام به ارائه و تبیین چارچوبی نظری تحت عنوان «مجموعه دولت-سوداگری-رسانه» کرده است.
اين كتاب توسط دکتر محمدرضا سعیدآبادی، عضو هیئت علمی دانشگاه تهران و محمود جوادی، کاندیدای دکترای مطالعات منطقه‌ای دانشگاه تهران ترجمه شده و از سوی انتشارات علمی و فرهنگی مجد در بهار ۱۳۹۹ انتشار یافته و در اختیار علاقه مندان قرار گرفته است.
تمرکز جغرافیایی این اثر پژوهشی بر جنوب جهانی بر جذابیت و غنای محتوایی مجلد افزوده است، زیرا که مسئله توسعه و متعاقب آن، توسعه نیافتگی، اختصاص به کشورهایی دارد که در محور جنوب قرار دارند و جغرافیا و انواع سرمایه این کشورها در خدمت توسعه یافتگی محور شمال (شمال جهانی) بوده است.
استدلال اصلی نویسندگان کتاب که خود را مجزا از جنوب جهانی نمی دانند، این است که به رغم حضور قدرت های نوظهور و اشکال جدید «کمک های توسعه ای»، «تجارت» و «سرمایه گذاری»، رویه های اقتصادسیاسی کماکان از نظام های تثبیتیافته انباشت ثروت که به ضرر جنوب جهانی است، حمایت می کنند. در واقع، پیام این کتاب به کشورهای درحال توسعه این است که مجموعه ای از کنشگری های دولتی، کسب و کار سوداگری و قدرت رسانه ای می تواند منتج به توسعه انسانی گردد، اما این توسعه با محدودیت ها یی نیز رو به رو است.
آنچه می‌توان خروجی و یافته اصلی تحلیل کمّی و استدلال‌های این اثر دانست، ناظر بر این گزاره است که «کمک و سرمایه گذاری مستقیم خارجی باید با دیده تردید نگریسته شود و اینکه جنوب جهانی نباید این سرمایه گذاری‌ها را بصورت خودکار به عنوان پیشران‌های توسعه خود در نظر گیرد».
به دیگر سخن، یکی از یافته‌های کلیدی مجلد حاضر این است که هیچ مسیر میانبری به‌سوی توسعه وجود ندارد. توسعه باید فرایندی فراگیر، افزایشی و توانمندساز باشد. ورودی‌های اقتصادی شاید تسکین کوتاه مدتی به همراه داشته باشد، اما اگر «مجموعه دولت-سوداگری-رسانه» در سطح کشوری قابلیت‌های انسانی را بهبود نبخشد و درعین‌حال، بر محدودیت‌های ناشی از عناصر فضایی-زمانی تثبیتیافته غلبه نکند، این ورودی های اقتصادی که غالبا از سمت شمال جهانی و قدرت های نوظهور جاری می شود، بعید است به توسعه انسانی تبدیل گردد.
کتاب حاضر در ۱۰ فصل به تبیین آنچه به اختصار در سطور فوق اشاره شده، پرداخته است. این کتاب «مجموعه دولت-سوداگری-رسانه» را به‌منزله چارچوبی تحلیلی برای درک اقتصاد سیاسی توسعه‌نیافتگی در جنوب جهانی معرفی می‌نماید. مباحث توسعه یافتگی و توسعه نیافتگی برای دهه ها است که مورد توجه جوامع علمی و اجرایی در ایران قرار گرفته است و بر همین اساس، مجلدات بسیاری تالیف یا ترجمه شده است. با این حال، انگیزه اصلی درترجمه این اثر رویکرد و چارچوب بدیعی است که بن مایه این کتاب را تشکیل داده است.
امید است که ترجمه این اثر پژوهشی و به روز که دربرگیرنده چارچوب مفهومی و نظری جدیدی است، سرآغاز نگارش آثاری گردد که نه تنها به نقد و بررسی ایده این کتاب می‌پردازند، بلکه بتوانند به سمت تدوین الگویی بومی و ملی از توسعه یافتگی قدم بردارند.
🔸اقتصاد سیاسی توسعه نیافتگی در جنوب جهانی: مجموعه دولت-سوداگری-رسانه
▫️اثر: جاستین فن در مرو و نیکل داد
▫️مترجمان: #محمدرضا_سعیدآبادی و #محمود_جوادی
کتاب «اقتصاد سیاسی توسعه نیافتگی در جنوب جهانی: مجموعه دولت-سوداگری-رسانه» به قلم جاستین فن در مرو و نیکل داد، از محققان و مدیران ارشد دانشگاه استلنبوش آفریقای جنوبی، در سال ۲۰۱۹ میلادی از سوی انتشارات پلگریو مک میکلان در ۲۰۵ صفحه انتشار یافته است. این اثر پژوهشی یکی از جدیدترین آثار علمی در حوزه توسعه نیافتگی به شمار می‌آید که با اتکا به داده ها و تحلیل کمّی، اقدام به ارائه و تبیین چارچوبی نظری تحت عنوان «مجموعه دولت-سوداگری-رسانه» کرده است.
اين كتاب توسط دکتر محمدرضا سعیدآبادی، عضو هیئت علمی دانشگاه تهران و محمود جوادی، کاندیدای دکترای مطالعات منطقه‌ای دانشگاه تهران ترجمه شده و از سوی انتشارات علمی و فرهنگی مجد در بهار ۱۳۹۹ انتشار یافته و در اختیار علاقه مندان قرار گرفته است.
تمرکز جغرافیایی این اثر پژوهشی بر جنوب جهانی بر جذابیت و غنای محتوایی مجلد افزوده است، زیرا که مسئله توسعه و متعاقب آن، توسعه نیافتگی، اختصاص به کشورهایی دارد که در محور جنوب قرار دارند و جغرافیا و انواع سرمایه این کشورها در خدمت توسعه یافتگی محور شمال (شمال جهانی) بوده است.
استدلال اصلی نویسندگان کتاب که خود را مجزا از جنوب جهانی نمی دانند، این است که به رغم حضور قدرت های نوظهور و اشکال جدید «کمک های توسعه ای»، «تجارت» و «سرمایه گذاری»، رویه های اقتصادسیاسی کماکان از نظام های تثبیتیافته انباشت ثروت که به ضرر جنوب جهانی است، حمایت می کنند. در واقع، پیام این کتاب به کشورهای درحال توسعه این است که مجموعه ای از کنشگری های دولتی، کسب و کار سوداگری و قدرت رسانه ای می تواند منتج به توسعه انسانی گردد، اما این توسعه با محدودیت ها یی نیز رو به رو است.
آنچه می‌توان خروجی و یافته اصلی تحلیل کمّی و استدلال‌های این اثر دانست، ناظر بر این گزاره است که «کمک و سرمایه گذاری مستقیم خارجی باید با دیده تردید نگریسته شود و اینکه جنوب جهانی نباید این سرمایه گذاری‌ها را بصورت خودکار به عنوان پیشران‌های توسعه خود در نظر گیرد».
به دیگر سخن، یکی از یافته‌های کلیدی مجلد حاضر این است که هیچ مسیر میانبری به‌سوی توسعه وجود ندارد. توسعه باید فرایندی فراگیر، افزایشی و توانمندساز باشد. ورودی‌های اقتصادی شاید تسکین کوتاه مدتی به همراه داشته باشد، اما اگر «مجموعه دولت-سوداگری-رسانه» در سطح کشوری قابلیت‌های انسانی را بهبود نبخشد و درعین‌حال، بر محدودیت‌های ناشی از عناصر فضایی-زمانی تثبیتیافته غلبه نکند، این ورودی های اقتصادی که غالبا از سمت شمال جهانی و قدرت های نوظهور جاری می شود، بعید است به توسعه انسانی تبدیل گردد.
کتاب حاضر در ۱۰ فصل به تبیین آنچه به اختصار در سطور فوق اشاره شده، پرداخته است. این کتاب «مجموعه دولت-سوداگری-رسانه» را به‌منزله چارچوبی تحلیلی برای درک اقتصاد سیاسی توسعه‌نیافتگی در جنوب جهانی معرفی می‌نماید. مباحث توسعه یافتگی و توسعه نیافتگی برای دهه ها است که مورد توجه جوامع علمی و اجرایی در ایران قرار گرفته است و بر همین اساس، مجلدات بسیاری تالیف یا ترجمه شده است. با این حال، انگیزه اصلی درترجمه این اثر رویکرد و چارچوب بدیعی است که بن مایه این کتاب را تشکیل داده است.
امید است که ترجمه این اثر پژوهشی و به روز که دربرگیرنده چارچوب مفهومی و نظری جدیدی است، سرآغاز نگارش آثاری گردد که نه تنها به نقد و بررسی ایده این کتاب می‌پردازند، بلکه بتوانند به سمت تدوین الگویی بومی و ملی از توسعه یافتگی قدم بردارند.
#ارتباطات #روزنامه‌نگاری
🔸چند نکته پیرامون نگرش اقتصاد سیاسی
در نگرش #اقتصاد_سیاسی، اصلی‌ترین بحث‌هایی كه مطرح می‌شوند به این شرح هستند:
• سرمایه‌داری حاكم بر رسانهها، مشی رسانه‌ای خبرنگاران، دبیران و سردبیران را تعیین می‌كند؛
• خبرها از ماهیت حافظ دستگاه (دولت) برخوردارند؛
• خبرها به جای آنكه برنهادها و ساختارها متمركز باشند، فردمدار هستند؛
• چرا خبرها به این شكل گسترده به منابع رسمی متكی هستند؟
• چرا خبرهای سبك هرم وارونه (به‌ویژه با توجه به نقش لید و برجسته‌سازی در آن) جای سبك تاریخی را گرفته است؟
• پیامدهای، منطقی نشان‌‌دادنِ فرایند سیاسی از طریق خبرها چیست؟
🔸چند نکته پیرامون نگرش اقتصاد سیاسی
در نگرش #اقتصاد_سیاسی، اصلی‌ترین بحث‌هایی كه مطرح می‌شوند به این شرح هستند:
• سرمایه‌داری حاكم بر رسانهها، مشی رسانه‌ای خبرنگاران، دبیران و سردبیران را تعیین می‌كند؛
• خبرها از ماهیت حافظ دستگاه (دولت) برخوردارند؛
• خبرها به جای آنكه برنهادها و ساختارها متمركز باشند، فردمدار هستند؛
• چرا خبرها به این شكل گسترده به منابع رسمی متكی هستند؟
• چرا خبرهای سبك هرم وارونه (به‌ویژه با توجه به نقش لید و برجسته‌سازی در آن) جای سبك تاریخی را گرفته است؟
• پیامدهای، منطقی نشان‌‌دادنِ فرایند سیاسی از طریق خبرها چیست؟