#O_zdavyerloyiha_DILI #Bu_qiziq #Yer_tuzish_tarixi

VII ASRDA YER TUZISH ISHLARIDA AL-XORAZMIY KOORDINATALAR TIZIMIDAN FOYDALANILGAN

🗺Al-Xorazmiyning eng yirik asarlaridan biri Kitāb ṣūrat al-Arḍ (Yerning ko'rinishi haqida kitob” yoki “Yerning tasviri” geografiya deb tarjima qilingan) 833-yilda yozilgan. Mazkur kitobda Ptolemey geografiyasining qayta koʻrib chiqilgan va kengaytirilgan versiyasi boʻlib, umumiy kirishdan soʻng shaharlarning 2402 koordinatalari va boshqa geografik obʼyektlar roʻyxatidan iborat.

🗺Kitāb ṣūrat al-Arḍ kitobining yagona namunasi saqlanib qolgan bo’lib, hozirgi kunda Strasburg universitetida saqlanmoqda. Lotincha tarjimasi esa Madridda joylashgan Ispaniya milliy muzeyida saqlanadi. Ushbu asarda shuningdek Nil daryosining eng qadimgi xaritasi mavjud. Ammo, arabcha nusxasi va lotincha tarjimasi dunyo xaritasini o’z ichiga olmaydi, lekin Xubert Daunixt koordinatalar ro’yxati asosida yetishmayotgan xaritani tuzib chiqqan.

📝Al-Xorazmiyning asosiy xizmatlaridan biri Ptolemeyning Oʻrta yer dengizi uzunligi (Kanar orollaridan Oʻrta yer dengizining sharqiy qirgʻoqlarigacha) uzunligini qoʻpol ravishda oshirib baholashini tuzatish edi. Ptolemey uni 63 gradus uzunlikka oshirib baholagan bo'lsa, Al-Xorazmiy uni deyarli 50 gradus uzunlikka deyarli to'g'ri baholagan. Shuningdek, u Atlantika va Hind okeanlarini Ptolemey singari yopiq dengizlar emas, balki ochiq suv havzalari sifatida tasvirlagan.

Al-Xorazmiy Eski dunyoning bosh meridianini Oʻrta yer dengizining sharqiy qirgʻogʻida, Iskandariyadan 10–13 daraja sharqda (ilgari Ptolemey tomonidan oʻrnatilgan bosh meridian) va Bagʻdoddan 70 daraja gʻarbda oʻrnatgan. Oʻrta asr musulmon geograflarining aksariyati Al-Xorazmiyning asosiy meridianidan foydalanishda davom etgan.

😊O'zdavyerloyiha DILI 📱Telegram 🌐 Facebook