Абу Ҳурайра разияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи васаллам дедилар: «Аллоҳ Таоло Одам алайҳиссаломни яратиб, унга руҳидан пуфлаганида, у акса урди ва “Алҳамду лиллаҳ” деб, Аллоҳнинг изни билан Унга ҳамд айтди. Шунда Парвардигори унга: “Аллоҳнинг сенга раҳмати бўлсин, эй Одам!”, деди. Сўнг унга: “Эй Одам, бор, ана у ерда ўтирган фаришталар гуруҳига бориб, “Ассаламу алайкум” деб салом бер”, деди. У борди ва “Ассаламу алайкум” деди. Улар жавоб қайтариб: “Ва алайкас салом ва раҳматуллоҳи ва баракатуҳ”, дедилар. Сўнг у Раббиси ҳузурига қайтди. Аллоҳ унга: “Бу сенинг ва фарзандларингнинг саломи бўлади”, деди. Сўнгра Аллоҳ таоло икки қўлини ёпган ҳолда: “Қай бирини хоҳласанг, шуни танла”, деди. Одам: “Мен Роббимнинг ўнг қўлини танладим, Раббимнинг ҳар икки қўли ҳам ўнг, муборакдир, деди. Шунда Аллоҳ таоло қўлини ёйди – у ерда Одам ва унинг барча авлодлари бор эди. Одам: “Эй Роббим, булар кимлар?” деб сўради. Аллоҳ: “Бу сенинг зурриётларинг”, деди. Ҳар бир одамнинг икки қоши орасида унинг умри ёзилган эди. Уларнинг орасида энг нурли кўринган бир зотга назар солди, унга фақат қирқ йиллик умр ёзилган эди. Одам: “Эй Роббим, унинг умрига яна қўш”, деди. Аллоҳ: “Унга шунча ёзилган”, деди. Одам: “Мен ўз умримдан унга олтмиш йил бердим”, деди. Аллоҳ: “Бу сен билан унинг орасида бўлсин”, деди. Шундан сўнг Аллоҳ унга жаннатдан маскан берди — қанча муддат истаган бўлса, шунча. Кейин ундан ерга туширди ва у ерда ўзига ўзи емиш тайёрлаб юрди. Вақт ўтиб унга ўлим фариштаси келди. Одам: “Жуда эрта келдинг. Менга минг йил умр ёзилган”, деди. Ўлим фариштаси: “Ҳа, лекин сен ўғлинг Довудга умрингдан олтмиш йилини бергансан”, деди. Одам буни инкор қилди, шундан кейин унинг зурриётлари ҳам инкор қилувчи бўлди. У унутди, шу боис фарзандлари ҳам унутадиган бўлди. Шундай қилиб, ўша кундан бошлаб бизларга ҳар бир келишувни ёзиб қўйиш ва гувоҳ келтириш буюрилди».

https://t.iss.one/tuhur

Албатта, биз инсоннинг умри ҳақида мулоҳаза юритар эканмиз, унинг бешта умумий босқичи борлигини кўрамиз. Инсон ҳар бир босқичда маълум бир муддат яшайди ва бу муддат ичида турли ҳолатларни бошидан ўтказади, ўзгаришларга дуч келади. Бу ҳолатда одамлар ўртасида фарқлар ҳам, ўхшашликлар ҳам мавжуд. Энди ушбу умр босқичларини тартиб билан кўриб чиқайлик:
Биринчи умр босқичи: Бу одам (Одам алайҳиссалом) яратилган пайтдан бошланади. Аллоҳ таоло уни яратганда унинг авлодларини – бахтли ва бахтсизларини – пуштида (умуртқасида) жамлаган эди. Шу кундан бошлаб инсон зотининг насли бир пуштдан иккинчи бачадонга, бир бачадондан яна бошқа пуштга ўтиб, ҳар бир киши ўз ота-онасидан туғилгунича шундай давом этган.
Иккинчи умр босқичи: Инсоннинг ота ва онаси орасида (туғилиб) бу дунё ҳаётига чиққан пайтидан бошланиб, у вафот этгунигача бўлган умр. Бу дунёдаги ҳаёт муддати шу босқичга киради.
Учинчи умр босқичи: Инсон дунёдан ўтганидан кейин бошланади ва Сур найига биринчи марта пуфлангунича давом этади. Бу босқич "барзах" даври деб аталади.
Тўртинчи умр босқичи: Сур найига иккинчи марта пуфланганда инсон қабридан ёки Аллоҳ хоҳлаган жойдан тирилиб чиқишидан бошланади. Бу "баъс" – қайта тирилиш куни дейилади. Бу даврда инсон Қиёматнинг барча ҳолатларидан – маҳшарда тўпланиш, ҳисоб-китоб, тарозидан ўтиш, китобини олиш, сирот кўпригидан ўтиш ва бошқа оғир ва дахшатли ҳолатлардан ўтади.
Бешинчи умр босқичи: Бу инсон жаннатга киргандан кейин бошланади ва абадий давом этади. Бу умр тугалланмайди ва унинг ниҳояси йўқ. Шунингдек, дўзахга кирганлар учун ҳам шу босқич бор. Уларнинг аҳволлари эса турлича: Улардан баъзилари – кофирлар – турли гуруҳларда бўлишларига қарамасдан, дўзахда абадий қоладилар. Баъзилари эса дўзахдан чиқарилади. Улар иймонли бўлган, лекин гуноҳкор мусулмонлардир. Уларга шафоат ёрдамида ёки Аллоҳнинг бевосита марҳамати билан нажот берилади.
Бу бешта умр босқичи инсон ҳаётининг ҳар бир даврини қамраб олади — яратилишдан то абадий охират манзилигача.

"Сабилул иддикор вал иътибор бима ямурру билинсани ва янқазий лаҳу минал аъмор" - Абдуллоҳ ибн Улвий ал-Ҳаддод.

https://t.iss.one/tuhur

Тафаккур (фикр юритиш) ва тазаккур (зикр қилиш) ҳақида

Бу икки ҳолат бир-биридан икки жиҳатдан фарқ қилади:
Биринчи жиҳат — зикр Аллоҳ таолога тегишли бўлади, яъни У Зотни доимо ёд этиш, Унга қалб ва тил билан мурожаат қилишдир. Аммо тафаккур — Аллоҳнинг улуғлигининг далиллари ҳақида, У Зот яратган мавжудотлар ҳақида фикр юритишдир.
Чунки Аллоҳ таоло — ҳақ Зотдир ва ҳеч ким Унинг зоти ҳақида тафаккур қила олмайди. Чунки У Зотни ақл билан тўлиқ англаш мумкин эмас. Ақллар ўз яратувчисини қамраб ололмайди. Аллоҳ жалла жалалуҳу шундай Улуғ Зотки, Уни тўлиқ англаб бўлмайди.
Бизнинг тафаккуримиз эса Аллоҳнинг улуғлиги ва қудратининг аломатлари, яратган оятлари (яъни борлиқдаги далиллар) ҳақида бўлади — кўриб турган ва эшитиб турган нарсаларимиз ҳақида фикр юритамиз, ундан ибрат оламиз.
Аллоҳ таоло Қуръонда шундай дейди: «Улар туриб ҳам, ўтириб ҳам, ёнбошлаб ҳам Аллоҳни зикр қилурлар ва осмонлару ернинг яратилиши ҳақида тафаккур қилурлар…» (Оли Имрон сураси, 191-оят).
Тафаккур ва тадаббур — ўлчовлар, мисоллар ва ақл етадиган масалалар ҳақида бўлади. Инсон ўз тафаккурини кўрадиган, кузатадиган ва ақли тушунадиган нарсалар асосида олиб боради.
Аммо Аллоҳ таоло на ўхшаши ва на ўхшатилиши мумкин Зотдир. Шунинг учун ақллар Унинг зотини англаб ета олмайди.
Тафаккурнинг асоси — инсон кўриб турган ёки ўхшашини билган нарсаларда бўлади. Биз эса тафаккуримизни Аллоҳнинг улуғлигини англатувчи нарсалар, Унинг камол сифати ва ягона Зот эканлигини далиллайдиган ҳолатлар устида олиб борамиз.
Шу билан бирга, ақл етадиган баъзи жиҳатлар ҳақида ҳам тафаккур қиламиз. Аммо Роббимизнинг зоти — бизнинг англашимиздан ҳам юқори туради, Унга ақл етмайди.
Қисқача қилиб айтганда:
Зикр — Аллоҳнинг зотини ва исмларини тил ва қалб билан ёд этиш.
Тафаккур — Аллоҳнинг улуғлиги, яратган олам ва оятларидан ибрат олиш.
Аллоҳнинг зоти ҳақида тафаккур қилиш ман қилинган, чунки ақл У Зотни қамраб ололмайди.

https://t.iss.one/tuhur

Тафаккур ва тазаккур (ёдга олиш) ўртасидаги фарқнинг иккинчи жиҳати:
Тазаккур аслида тафаккурнинг меваси ва натижасидир. Шу боис, тазаккур даражаси юқорироқ, чунки тафаккур ўз-ўзида тазаккурни излашдир. Яъни тафаккур — инсоннинг ақлини ҳаракатга келтириши, масалалар устида фикр юритиши орқали ёдга олишга эришишидир.
Инсон тафаккур орқали аввалдан унда мавжуд бўлган маълумот ва маъноларни қайта эсга олади. Агар у ниманидир унутган бўлса, ақлини ишга солиб шу нарсани ёзувчи одам каби излаб, уни топади. Бу топилган нарса — тазаккур деб аталади.
Шу маънода тазаккур — ғофиллик ва унутишнинг зиддидир. Тазаккурнинг асли – зеҳнда (қалбда) маълум бир маъноли, илмли тасаввурнинг ҳозир бўлишидир. Шунинг учун “тазаккур” сўзи «тафаъул» вазнида келган — яъни бир муддат ва босқичма-босқич амалга ошадиган нарса. Бу сингари сўзлар каби: табассур (фаҳмлаш), таъаллум (ўрганиш), тафаҳҳум (чуқур тушуниш) ҳам шундайдир.
Шу тариқа, тазаккур тафаккурга ўхшаб, инсон излаётган нарсани топиши кабидир. Шунинг учун ҳам Қуръонда Аллоҳнинг оятлари — ўқиладиган ва кўриладиган оятлар — “зикр” деб аталади.
Аллоҳ таоло ўқиладиган оятлар ҳақида шундай дейди: «Биз Мусога ҳидоят бердик ва Исроил фарзандларига Китобни мерос қилиб қолдирдик – у эса ақл эгалари учун ҳидоят ва зикрдир.» (Ғофир сураси, 53–54-оятлар).
Қуръон ҳақида эса шундай дейди: «Албатта, у тақводорлар учун бир эслатмадир (тазаккур).» (Ҳаққа сураси, 48-оят).
Кўриладиган оятлар ҳақида эса бундай дейилади: «Ана ўшалар осмонга қарамадиларми — уни қандай қилиб бунёд қилдик, безадик, унда ҳеч бир ёриқ йўқ. Ерни ёйдик, унга тоғларни қададик ва ҳар хил гўзал жуфт-жуфт ўсимликларни ундирдик — бу ҳаммаси Парвардигорига қайувчи ҳар бир банда учун бир кўргазма ва эслатма бўлсин.» (Қоф сураси, 6–8-оятлар).
Бу оятдаги «табсира» — кўриш ва англаш қобилияти, «тазкира» — ёдга туширувчи, зикр қилдирувчи манбадир. Аллоҳ таоло бу иккаласини бирлаштирган ва инобат қилувчи (Аллоҳга қайтувчи) бандага насиб қилишини таъкидлаган.
Чунки банда агар Аллоҳга юзланса, у ҳолда оятлар ва ибратларнинг маъноларини англайди ва улар орқали ҳақиқатга етади.
Шу билан унга олиб борувчи йўллардаги беэътиборлик ва ғофиллик кетади.
Кўрмаслик (маънавий кўрлик) — табсира билан кетади.
Ғофиллик — тазкира орқали кетади.
Чунки табсира — инсонни олдин ғофил бўлган маънога кўз очишга сабаб бўлади. Бу учта ҳолат — тафаккур, табсира ва тазаккур — бир-бирига боғлиқ ҳолда юзага чиқади.
Ибн Қайим раҳимаҳуллоҳ шундай дейди: Ҳар бири иккинчисига куч-ҳиммат беради, уни ривожлантиради, натижа беради.
Аллоҳ таоло кўриладиган оятлар ҳақида яна шундай дейди: «Биз улардан аввал қанча қавмларни ҳалок қилдик — улар (қудратда) улардан кучлироқ эдилар. Улар нажот бормикан, деб юртларни кезиб юрдилар. Албатта, бунда — ҳар бир калби уйғоқ инсон ёки диққат билан эшитувчи киши учун зикр (эслатма) бор.» (Қоф сураси, 36–37-оятлар).
Аллоҳ бу оятда уч хил инсон тоифасини зикр қилади:
1. Ўлик қалб соҳиби — унда қалб йўқ. Бундай одам учун бу оят зикр бўлмайди.
2. Тирик қалб соҳиби, лекин қалбини оятлардан бурган. Қалби бор, тайёр, лекин оятни эшитмаяпти ёки бошқа нарсаларга банд — демак, у оятлардан фойда олмайди.
3. Қалби тирик, зеҳни ҳозир, эшитаяпти ва диққат билан қараяпти. Унинг қалби ҳозир, гапни тушунишга тайёр — мана шу инсон фойда олади.
Биринчиси — кўр бўлган инсон каби.
Иккинчиси — кўради, лекин нотўғри томонга қарайди.
Учинчиси — кўради, тўғри томонга қарайди ва диққат қилади — шу киши ҳақиқий манзарани кўради.
Хулоса қилиб айтганда:
Тафаккур — бу қалбда маълумотлар орасидан янги маъно излаш жараёни.
Агар бу маъно умуман бўлмаса, тафаккур ҳам бўлмайди, чунки фикрлаш — бирор мавзу бўлсагина амалга ошади.
Инсонда маълум маълумотлар бўлади ва у шу орқали янгини излайди. Уни топса, тазаккур юзага келади.
Тазаккур билан инсон қандай амални афзал кўриши, нимага эргашиши ва нимадан сақланиши кераклигини англайди.
Демак, тазаккур — тафаккурнинг мақсади ва самарасидир.

https://t.iss.one/tuhur

Шунингдек, тафаккур тазаккурни кучайтиради, тазаккур эса қайта тафаккурни ривожлантиради — инсон ақли бор экан, шу ҳолат доимо такрорланиб туради. Чунки илм ва ирода (ихтиёр) чегарасиз — инсон ҳамиша илм ва хоҳиш орасида сафар қилувчидир.

https://t.iss.one/tuhur

Салафи солиҳлар ва тафаккур

Бу мавзуда салафларимиздан келган бир қанча таъсирли ривоятлар бор. Қуйида уларнинг айримларини келтираман:
1. Шақиқ Балхий айтади:
"Мен хушуъни Исроил ибн Юнусдан ўргандим. Биз унинг атрофида эдик, у ўнг томонида ким бор, чап томонида ким борлигини билмасди — охират ҳақида тафаккур қиларди."
2. Юсуф ибн Асбат айтади:
"Суфён ибн Уяйна менга хуфтон намозидан сўнг: "Таҳорат идишини (обдаста) бергин", деди. Унга бердим. У ўнг қўли билан олиб, чап қўлини ўнг қўлининг устига қўйди ва тафаккурга чўмди. Мен ухлаб қолдим, сўнг саҳарда турдим — қарасам, идиш ҳали ҳам қўлида. "Тонг отди", дедим. У эса шундай деди: "Сен идишни берган пайтингдан буён шу ҳолда охират ҳақида тафаккур қилдим.'"
3. Абдуллоҳ ибн Муборакдан ривоят:
У Суҳайл ибн Адийни сукунатда, тафаккурда кўриб:
"Қайси нуқтага етдинг?" деб сўради. У:
"Сирот кўпригидаман", деб жавоб берди.
4. Муҳаммад ибн Васеъдан ривоят:
Басралик бир киши Абу Зарр вафотидан кейин унинг хотини Умму Заррга бориб, унинг ибодатини сўради. У шундай деди: "Абу Зар кун бўйи уйнинг бир четида тафаккур қилиб ўтирарди."
5. Умму Дардо (Абу Дардонинг хотини) айтади:
"Абу Дардонинг энг афзал ибодати — тафаккур ва ибрат олиш эди."
6. Сиррий Сақатий айтади:
"Ҳар куни бурнимга қарайман — юзим қорайганми, деб. Таниш жойда ўлишни ёқтирмайман — ер мени қабул қилмай қўйса, шарманда бўлишдан қўрқаман."
7. Абу Шурайҳ ҳақида:
Бир куни у юриб кетаётган эди, тўхтаб, кўйлагини бошига ташлаб, йиғлашга тушди.
Уни кўриб: "Нима учун йиғлаяпсан?" деб сўрашди.
У шундай жавоб берди: "Ўтган умримни, кам амалимни, яқинлашган ажалимни тафаккур қилдим."
8. Умар ибн Хаттоб разияллоҳу анҳу бир куни йиғлади. Сабабини сўрашди. У шундай деди: "Дунё ва унинг шаҳватлари ҳақида ўйладим. Улар тугамай туриб, аччиқ алам билан алмашади. Агар бунинг ўзида ибрат бўлмаса ҳам, ақлли киши учун унда панд насиҳат бор." Энди ўз ҳолингизга қаранг, аҳли оилангиз, яхши кўрган кишиларингиз билан бугун жам бўлиб турибсиз, эртагачи? Эртага эса, албатта улардан ажралиш бор.
9. Довуд Тоийнинг ҳолати:
У тўлин ой кечаси уйнинг томига чиқди. Осмонга қараб Осмон ва ернинг яратилиши ҳақида тафаккурга чўмди ва йиғлай бошлади. Шунчалик қаттиқ таъсирландики, томдан қўшнисининг ҳовлисига йиқилиб тушганини сезмай қолди. Қўшни уни ўғри деб ўйлаб, қиличига ёпишди. Аммо келиб қараса — Довуд экан. "Қандай қилиб томдан тушиб кетдинг?" - деб сўради. Довуд: "Қандай йиқилганимни сезганим йўқ, деб жавоб берди.
10. Суфён Саврий ҳақида:
У дўстлари билан ўтирган эди, чироқ ўчиб қолди. Ҳамма ёқни зулмат қоплади. Кейин чироқни ёқишди. Қарасалар, Суфённинг кўзларидан оқаётган ёши юзи ювяпти. Ундан: "Сенга нима бўлди, нега йиғлаяпсан?" деб сўрашди. У: "Шу онда қабр зулматини эсладим…", деб жавоб берди.
Хулоса:
Салафи солиҳлар ҳар бир ҳолатда тафаккур қилганлар — таом еганда, юрганда, ётганда, ҳатто сув идишини ушлаб турган пайтда ҳам охиратни эслаб йиғлардилар. Улар учун тафаккур — ибодатнинг қалби эди.

https://t.iss.one/tuhur

Нажмиддин Кубро - Валийтарош ўгитларидан:

Аллоҳ таоло менга илҳом бериб, менга ато этган илмдан, қалбим саҳифасида ва хотирам дафтарида жамланган баъзи мулоҳазаларимни ўртоқлашишни хоҳладим. Аллоҳдан тавфиқ сўраб айтаманки, дунёни кездим, кўп ишларни бошимдан ўтказдим, турли ишлар билан машғул бўлдим, улкан ишларга бош қўшдим. Дунё ишларининг аччиқ-чуччугини тотиб кўрдим. Китобларни титдим, уламоларнинг хизматида бўлдим, дунё талабида умримни зое қилдим. Кўплаб ажойиб воқеаларга гувоҳ бўлдим.
Кўрганларим ичида умр ва дунёдан кўра тезроқ ўтадиган нарсани кўрмадим. Ўлим ва охиратдан кўра яқинроқ нарсани кўрмадим. Орзу-умиддан кўра узоқроқ ва шошмасликдан кўра чиройлироқ нарсани кўрмадим. Дунё ва охират яхшиликларини қаноатда эканлигини кўрдим, дунё ва охират ёмонликларини таъмада эканлигига иқрор бўлдим. Инсонлар ичида энг умри қисқаси "шояд", "кошкийди", "яқинда" деб умрини ўтказган кишидир. Аҳлоқлар ичида энг гўзал хислат — камтарлик ва энг хунук хислат — бахиллик, эканини кўрдим.
Барча яхшиликларни ўзида жамлаган нарса хусни хулқ эканлигини ва барча ёмонликларни ўзида жамлаган нарса ҳасад эканлигини билдим. Юзнинг қизиллигини ўлдирадиган нарса тиланиш, абадий роҳатбаш ҳаёт иффатни асраш ва ҳолатни яширишда эканлигини англадим. Жидду жаҳд ва саъй-ҳаракат муваффақиятнинг асоси, танбаллик ва дангасалик бетавфиқликнинг сабаби эканлигини кўрдим. Бошга келадиган бало оғиздан чиқадиган гапга муаккал қилингани ва хотирижамлик сукут сақлаш билан нозил бўлишлигини билдим.
Дунёга ҳирс қўйган борки, ундан маҳрум бўлганини, дунё талабида елиб югурган борки, ташвишдан бўшамаганини кўрдим. Энг камёб насра садоқатли дўст эканини, энг кўп нарса ёмон ва мунофиқ биродарлар эканини кўрдим. Ҳақиқий ҳур ва озод инсон фақат Аллоҳ таоло дунёга қулликдан озод қилган киши эканлигини кўрдим. Ҳақиқий хўрлик ва зиллат махлуқларнинг хизматида эканлигини, ҳақиқий иззат ва шараф Холиқнинг хизматида эканлигини билдим. Энг яхши ҳисоб-китоб, инсон ўз нафсини муҳосаба қилиши, энг оқил инсон охиратга юзланган киши, энг жоҳил инсон дунёга берилган кимса эканлигини кўрдим.

https://t.iss.one/tuhur

Дуога суянинглар

Дуо қилиш орқали ёрдам сўранглар ва мусибат ва қийинчилик пайтларида Аллоҳга илтижо қилинглар. Чунки, дуо — чўкмайдиган кемадир. Дуо — мағлуб бўлмайдиган қўшин. Дуо — қочмайдиган аскардир. Сизлар учун дуодан бошқа йўл бор деб ўйлаш ёки бошқа воситаларга суянган ҳолда Аллоҳдан юз ўгириш — ҳалокат ва дин ҳамда дунёдаги зиёндир. Гоҳида, дуо қилиб туриб, баъзи мусибатларга учрашинглар мумкин. Лекин, бу ҳолатлар аввалги гуноҳларингиз ёки ёмон амалларингиз сабабли келади. Шунда ҳам дуодан қайтманглар. Балки, янада кўпроқ дуо қилинглар, ихлос билан, иноят билан, йиғлаб илтижо қилинглар. Чунки, сизларга дуони илҳом қилган Зот — охирини ҳам яхшилик билан тугатади. Аллоҳ таоло дуо орқали сизларни кўп мусибатлардан асраган ва катта офатларни сизлардан қайтарган.

https://t.iss.one/tuhur

Нематга шукр қилиш

Агар Роббингиз сизларга бирор немат берса — унга ҳурмат билан муносабатда бўлинглар. Шукр қилинглар. Нематдан бошқаларга ҳам беринглар. Уни Аллоҳнинг итоатига ёрдам сифатида ишлатинглар.
Нематни ҳақорат қилишдан эҳтиёт бўлинглар.
Аллоҳнинг нематига беҳурматлик қилманглар. Чунки, агар неъмат ҳақорат қилинса, у кетади. Сўнгра, одам танбеҳ ва лаънатга сазовор бўлади. Пайғамбаримиз саллаллоҳу алайҳи ва саллам айтганлар: «Эй Ойша, Аллоҳнинг неъматларига яхши қўшничилик қил. Чунки улар бир қавмдан кетса, қайта келиши камдан-кам бўлади» (Ҳадис). Нематлар сизни туғёнга олиб бормасин! Шукрни унутишга сабаб бўлмасин. Неъматга етишганингизни ўз саъй-ҳаракатингиз билан, деб ўйламанглар. Акс ҳолда, у неъмат синовга айланиб қолади — оғриқли балога айланади.

https://t.iss.one/tuhur

Аллоҳга таваккул қилинглар

Кунлар ичида содир бўлган ҳеч қандай ҳодисани катта деб ҳисобламанглар. Ҳар қандай иш охирида йўқолади — демак, у кичик.
Ҳар қандай катта нарса доимий эмас — демак, у ҳам кичик. Ҳар қандай иш ўтади — демак, у қисқа. Нажот келишини кутинглар, чунки, нажотни кутмоқ — ибодатдир. Умидларингизни Роббингизга боғланглар. Унга таваккул қилинглар. Чунки, Унга таваккул қилиш — бахтдир.

https://t.iss.one/tuhur

Фолбинлик ва юлдузларга қараб ҳукм чиқариш ман этилади

Фол очиш ва юлдузларга қараб ҳукм чиқаришдан сақланинглар. Чунки, бу ишларга ишонган киши диндан чиқади, осийлар қаторига қўшилади. Аммо сайёраларнинг ҳаракати, уларнинг чиқиши ва ботиш вақтларини билиш, уларнинг буржларини ҳисоблаш, қуёш ва ойнинг чиқиш ва тушиш вақтларини аниқлаш, соат ва намоз вақтларини соя ва юлдузлар орқали аниқлаш — бу ишларни ҳисоб-китоб билан англаш мумкин ва бу яхши ишдир. Аллоҳ таоло шундай деган: «У Зот сизлар учун қуруқликда ва денгизда тўғри йўлни топишинглар учун юлдузларни яратди» (Анъом сураси, 97-оят). «У Зот қуёшни ёруғ, ойни нурли қилди ва ойга манзиллар белгилади, йиллар сони ва ҳисобни билсангиз деб. Аллоҳ буни ҳақ билан яратди…» (Юнус сураси, 5-оят).

https://t.iss.one/tuhur

Маъруф ал-Кархий

Маъруф ибн Файруз ал-Кархий — Бағдодда яшаб ўтган буюк авлиёлардан бири бўлиб, куняси Абу Маҳфуз бўлган. У тақвоси, парҳезкорлиги, зоҳидлиги билан шуҳрат қозонган. Кўп эҳсон қилар, саховатли инсон бўлган. Ундан кўплаб карамотлар ривоят қилинган. Ибн ал-Жавзий машҳур «Сифат ас-сафва» китобида Кархийнинг карамотлари ҳақида алоҳида қисм ажратган.

Асл насаби

Унинг асли Набатий, яъни қадимги Бобиллик Ироқликларга бориб тақалади. Бу ҳақда бир нечта тарихий ва академик тадқиқотларда таъкидланган. Унинг араб илдизларига мансуб эканига араб тарихчилари, жумладан Мустафо Жавод ва Ножий Маъруф кабилар далил келтирган. Ҳақиқатан ҳам, Ножий Маъруф унинг араб экани ва асл араб насабидан эканини тарихий санадлар билан исботлаган.

Исломни қабул қилиши

Маъруф Кархий насроний оилада туғилган, кейинчалик болалигида Исломни қабул қилган ва ота-онасининг ҳам исломга киришига сабаб бўлган. Ота-онаси уни муаллимга беришганда, муаллим унга: «Учта илоҳнинг бири деб айт», дедди. У эса: «Йўқ, У — Ягона, Самаддир», деб жавоб берди. Муаллим уни қаттиқ калтаклади. У эса қочиб кетди. Ота-онаси: «Қайтса эди, майли қайси динда бўлса ҳам, розимиз», дейишарди. Кўп йиллардан сўнг қайтиб келиб эшикни қоқди. Ота-онаси: «Ким у?» — дейишди. У: «Маъруфман» - деди. Улар: «Қайси диндасан?» — дейишди. У: «Ислом динидаман», деди. Шунда ота-онаси ҳам Исломни қабул қилди.
У Исломни Али ибн Мусо ар-Ризо орқали қабул қилган ва унинг эшигида узоқ вақт турган. Натижада у шиа мазҳабига яқин бўлган. Кейин эса Аҳмад ибн Ҳанбалнинг ҳузурига кўчиб ўтди ва сунний мазҳабига яқинлашган.

Фазилатлари ва ҳикматлари

Унинг бағрикенглиги ва фикр доираси кенглигини кўрсатувчи воқеалардан бири: бир куни у Дажла дарёсига тушиб таҳорат олди ва Мусҳафи ва ҳамёнини қўйиб қўйди. Бир аёл келиб уларни олиб қочди. У аёлнинг ортидан бориб: «Мен Маъруфман, хавотир қилма. Сени Қуръон ўқийдиган ўғлинг борми?» деди. Аёл: «Йўқ», деди. У: «Эринг борми?» деди. «Йўқ», деди. У: «Унда Мусҳафни бергинда, ҳамённи олиб қол», деди.

Яна бир воқеа, у Дажла соҳилида ўтирганида бир гуруҳ йигитлар қайиқда мусиқага ўйнаб, маст ҳолда ўтаётганди. Ёнидаги одамлар Маъруфга: «Уларни дуои бад қилинг», дейишди. У эса қўлларини кўтариб: «Эй Парвардигор, уларни бу дунёда қандай хурсанд қилган бўлсанг, охиратда ҳам хурсанд қилгин», деди. Ёнидаги кишилар ҳайрон бўлиб: «Биз сизга уларни лаънатланг, дегандик!» дейишди. У эса: «Агар Аллоҳ уларни охиратда хурсанд қилса, демак, уларга бу дунёда тавба насиб қилади. Сизларга эса, бунинг зарари етмайди», деди.

Яна бир гўзал жавоб: Маъруф Кархий Имом Абу Юсуфнинг жанозасида қатнаша олмагани учун афсусланди. Шунда муридларидан бири: «Сиз дунёпараст, подшоҳнинг яқинларидан бўлган мансабдор бир одам учун қайғуряпсизми?» — деб таъна қилди. У эса шундай деди: «Тушимда жаннатга кирдим, у ерда улкан қасрни кўрдим. “Бу кимга тегишли?” – деб сўрадим. “Яъқуб ибн Иброҳим ал-Ансорий — Абу Юсуфга” - дейишди. “У қандай қилиб бу даражага етди?” дедим. “Одамларга илм ўргатгани ва уларнинг озорларига сабр қилгани учун” - дейишди».

Ҳикматли сўзларидан

- «Дунё тўрт нарсадан иборат: мол, сўз, уйқу ва таом. Мол туғёнга олиб боради, сўз адаштиради, уйқу эсдан чиқаради, таом шаҳватга етаклайди.»
- «Солиҳлар кўп, лекин улар ичида сиддиқлар кам.»
- «Аллоҳ кимга яхшиликни истаса, унга амал эшигини очиб, тортишиш эшигини ёпади. Агар ёмонлик истаса, амал эшигини ёпиб, тортишиш эшигини очади.»
- «Аллоҳга таваккул қил, токи У сенинг устозинг ва шикоят қиладиган зотинг бўлсин. Чунки, инсонлардан наф йўқ».
- «Кўзларингизни тийинг, ҳатто урғочи қўйдан ҳам»
- «Сахийлик — муҳтож пайтда муҳтож нарсани бошқа бировга беришдир.»
- "Тунги ибодат мўмин учун қиёмат кунида нур бўлиб, ўнгу сўлини ёритади. Кундузги нафл рўза эса, бандани дўзахнинг иссиғидан узоқлаштиради".
- «Қиёмат кунида бир нидо қилгувчи: “Эй Аллоҳни мадҳ қилганлар туринглар”, деб нидо қилади. Шунда, фақат “Қул ҳува Аллоҳу аҳад”ни кўп ўқиганлар туришади.»

- «Авлиёларнинг аломати нима?" — деб сўрашганда, "аломатлари учтадир: Аллоҳ учун ғам чекади, Аллоҳ билан машғул бўлади ва Аллоҳ томонга қочишади» - деб жавоб берган.
- «Довуд ат-Тоийнинг дўстларидан бири менга: “Амални ташлама. У сени Роббингнинг розилигига яқинлаштиради”, деди. Мен ундан: “Қайси амални?”, деб сўрадим. У: “Роббингга доимий итоат, мусулмонларга хизмат ва уларга насихат»-деди.

Вафоти

Маъруф Кархий 200 ҳижрий (815 милодий) йили Бағдодда вафот этди. У ердаги машҳур Шунизия қабристонида — қадимги Боб ад-Дийр қабристонида дафн қилинди. Бу қабристон кейинчалик «Мақбараи Шайх Маъруф» деб аталди.

https://t.iss.one/tuhur