♈️ ایران را با #شاهنامه بشناسیم

✳️ به مناسبت ۲۵ اردیبهشت #روز_فردوسی

✍ ابراهیم جعفری
🌍 دهکده جهانی
,@dehkade_jahan

✅ استخراج منابع فرهنگی همچون استخراج منابع زیرزمینی است. هر جامعه ای که فناوری برتری دارد، از معادن زیزمینی بیشترین  استفاده را می برد و آن که به استخراج نمی پردازد، در واقع سرمایه خود را هدر می دهد.
🔻سوال این است که ما تا چه میزان از سرمایه های فرهنگی خود؛ به ویژه شاهنامه بهره برده ایم؟
🔹در دو نوع مهم ادبی جهانی یعنی غنایی و حماسی باید از فردوسی، مولوی، سعدی و حافظ نام بیاوریم که بیشترین تاثیر را در تحوّل فرهنگی، سیاسی و اجتماعی از خود به جای نهاده اند.

✅ ۲۵ اردیبهشت را در تقویم ملی ایران، روز فردوسی نام نهاده‌اند؛ شاعری بلند آوازه که با اثرش شاهنامه در سطح ادبیات جهان خوش درخشیده است.
🔹شاهنامه فردوسی که آوازه‌ای جهانی دارد، علاوه بر بیان داستان‌های حماسی و عاشقانه، گنجینه‌ای عمیق از اخلاق، انسانیت و معنویات است
🔹شاهنامه در حقیقت تجلی گاه و روایتگر یک جامعه مدنی سالم است و به عبارتی روشن تر، فردوسی در شاهنامه جهانی را به تصویر می کشد که در آن دادگری، نیکی، اخلاق، روحیه پهلوانی و ... را بیان می کند.

✅ در دوره قاجاریه به دلیل رواج و گسترش صنعت چاپ، شاهنامه بسیار مورد اقبال قرار می‌گیرد. نقل است که امیرکبیر زمانی که صدارت ناصرالدین شاه جوان را بر عهده داشته و می‌شنود که شاه شب ها تاریخ سرجان ملکم می خواند به او توصیه می‌کند که شاهنامه بخواند و می‌گوید: «این را بدان که برای هر ایرانی از عالی و دانی بهترینِ کتاب ها شاهنامه فردوسی است.»
✅ این که یک شاهکار ادبی بتواند بیش از هزارسال دوام بیاورد، از تنگناهای گوناگون بگذرد و حیات تاریخی خود را حفظ کند، مسئله بسیار بااهمیتی است. مخاطبان شاهنامه طیف وسیعی از شاعران، مورخان، نگارگران، تذکره‌نویسان، نساخان، پادشاهان، طبقات گوناگون مردم و در سده‌های متأخر، مترجمان، هنرمندان، اقتباس‌گران، روحانیان و مهم‌تر از همه شاهنامه‌پژوهان بوده‌اند که هر گروه به سهم خود در تداوم حیات تاریخی شاهنامه نقش داشته اند.

✅ يكي از محورهاي مهم در پيوند اساطير شاهنامه با تاريخ، محور خرد است. شخصیت های داستان های شاهنامه پهلواناني هستند كاملاً اخلاقي و خردمند كه تاريخ گذشته و پيشينيان خود را مي شناسد. در شاهنامه ابياتي كه به رزم مربوط مي شود، محدود است و بيشتر به تفكر، تعامل و پهلواني مي پردازد.
🔹بحث خرد و داد با همه زندگي پهلوانان در آميخته است. انساني كه از خرد و داد دور مي شود، از عرصه و صحنه پهلواني كنار مي رود.
كنون اي خردمند، وصف خرد
بدين جايگه گفتن، اندر خورد
خرد بهتر از هر چه ايزد بداد
ستايش خرد را به از راه داد
خرد رهنماي و خرد دلگشاي
خرد دست گيرد به هر دو سراي

✅ آن قدر كه فردوسي از تاريخ سخن گفته، در بين هيچ يك از شاعران نظير ندارد. در روايت شاهنامه، ايران سرزميني است كه مورد حمله و هجوم دشمنان و ديوان قرار مي گيرد. ديو در شاهنامه صورت هاي مختلفي دارد، يكي از صورت هايش مردم بد هستند.

تو مر ديو را مردم بد شناس
كسي كو ندارد ز يزدان سپاس

سال ۹۰- ۱۹۸۹ ميلادي که سال جهاني بزرگداشت فردوسي بود، از سوي سازمان علمي و فرهنگي سازمان ملل متحد (يونسكو) به مناسبت هزارمين سال سرودن شاهنامه «سال فردوسي» نام گرفت. درآن سال، بسياري از محققان و شاهنامه پژوهان جهان از فردوسي و حماسه جاويد او سخن گفتند.
شاهنامه سرشار از قصه هاي جذاب شرقي، شخصيت هاي مستحكم، موقعيت هاي دراماتيك و پركشش است كه علاوه بر دارا بودن هويت ايراني، نمونه هايي منحصر به فرد براي مخاطب ايراني و جهاني است.

۲۵ ارديبهشت ماه، روز بسيار فرخنده اي است كه به نام معمار بزرگ كاخ زبان فارسي مزين شده است. امروز زبان فارسي هزار سال پيش را مي فهميم و با آن مكالمه مي كنيم. يعني با گنجينه هزار سال پيش زباني فارسي در ارتباط هستيم. در طول هزاران سال جنگ ها و ويراني هاي زيادي داشتيم، اما زبان فارسي باقي ماند كه اين نشان از استقلال فرهنگي بوده و هست.

✅ شاهنامه در بسیاری از زمینه ها یک اثر تمام و کامل است. در بازنمایی اسطوره ها، خردگرایی، معرفی هویت ملی و اعتدال،  پاسداشت ملیت، راستی و درستی و ...
🔹این ویژگی ها از شاهنامه، اثری منحصر به فرد ساخته است؛ به گونه ای که شیوه های فکری برخاسته از آن به سرچشمه ای از اندیشه برای نویسندگان تبدیل شده است.

نگه کن که این نامه تا جاودان
درفشی بود بر سر بخردان
بماند بسی روزگاران چنین
که خوانند هر کس بر او آفرین

. ✅ دکتر عطاءالله مهاجرانی در یادداشت هفتگی خود در روزنامه اعتماد مورخ ۱۶ اردیبهشت ۱۴۰۲ آورده است: « به اعتقاد من کوتاه ترین و موثرترین و زیباترین راه آموزش و تربیت جوانان، که ایران را دوست بدارند، ترویج و تبلیغ شاهنامه فردوسی است.»