«علی، راز سَر به مُهر؛ سیمای نخستین امام در معنویت شیعی»
تألیف محمدعلی امیرمعزی
ترجمه محسن امینی
انتشارات نگاه معاصر، بهار ۱۴۰۴
https://t.iss.one/rasullib

.
✍🏼 کتاب «علی، راز سر به مُهر؛ سیمای نخستین امام در معنویت شیعی» ترجمه‌ای است از کتاب
Ali, le secret bien gardé–Figures du
premier Maître en spiritualité shi'ite
تألیف محمدعلی امیرمعزی، که توسط محسن امینی از زبان فرانسوی برگردان و به‌تازگی منتشر شده است. در این اثر، امیرمعزی با بهره‌گیری از روش‌شناسی تاریخی-انتقادی و مطالعات تطبیقی در زمینه قرآن و حدیث، در کنار استفاده از پژوهش‌های پیشین اسلام‌شناسان و مطالعات عرفانی، می‌کوشد تا جنبه‌های تاریخی، الهیاتی و عرفانی شخصیت امیرالمؤمنین علی (ع) را بررسی نماید. هدف اصلی این اثر نه نگارش زندگی‌نامه‌ای تاریخی از حضرت امیر (ع)، بلکه تحلیل «تصویر معنوی، متافیزیکی و الهیاتی» ایشان در سنت شیعی است. نویسنده استدلال می‌کند که امام علی (ع) در سنت امامیه، نه به‌عنوان صرفاً یک شخصیت تاریخی، بلکه به‌منزله الگویی قدسی، قطب معنوی و تجلی امر الهی شناخته می‌شود.

🔹 بخش اول: ویژگی‌های علی (ع)
این بخش شامل سه فصل است:
فصل اول: "علی و قرآن"
این فصل به تبیین رابطه دوسویه میان حضرت امیر (ع) و قرآن می‌پردازد. نویسنده نشان می‌دهد که علی (ع)، به‌عنوان «قرآن ناطق»، دارای ارتباطی منحصربه‌فرد با وحی است. ایشان نه‌تنها مشمول آیات قرآنی است، بلکه مفسر معنوی آن نیز می‌باشد. مفاهیمی چون تأویل، تأسیس مصحف خاص، و پیوند دوگانه میان ظاهر و باطن وحی، در این فصل مورد واکاوی قرار می‌گیرد.
فصل دوم: "محمد، فارقلیط است و علی، مسیح"
در این فصل، مؤلف با استناد به شباهت‌های بینامتنی، حضرت علی (ع) را به‌مثابه تجلی جدیدی از مسیح معرفی می‌کند. این تشابه با تأکید بر نقش منجی‌گرایانه، پیوند با «آخرالزمان» و ظهور ایشان در فرهنگ باطنی بررسی شده است. رسول اکرم (ص) به‌عنوان «موعود انجیل» و امیرالمؤمنین (ع) به‌منزله «وارث حقیقی مأموریت معنوی» معرفی می‌شوند.
فصل سوم: "ملاحظاتی در باب اصطلاح «دینِ علی»"
این فصل، اصطلاح «دینِ علی» را به‌عنوان جریانی معنوی و اصیل مورد بررسی قرار می‌دهد. تحلیل ریشه‌های قرآنی و پیشااسلامی این مفهوم، متأثر از سنت‌های گنوسی، زردشتی و مانوی، از محورهای کلیدی این بخش است. امیرمعزی توضیح می‌دهد که این دین، بنیانی تأویلی و ولوی دارد و به‌جای شریعت، بر مدار «ولایت» استوار است.

🔸بخش دوم: نیمه‌انسانی، نیمه‌ربانی
این بخش شامل چهار فصل می‌باشد:
فصل چهارم: "ملاحظاتی در باب ربّانیت امام"
نویسنده با تأکید بر مفهوم «انسان کامل»، توضیح می‌دهد که امامان، به‌ویژه حضرت علی (ع)، در سنت شیعی نه‌تنها راهنما، بلکه تجلی‌گاه صفات الهی و واسطه فیض الهی تلقی می‌شوند. همچنین در پایان نقش خطبه‌هایی چون «تطنجیه»، «خطبة الإفتخار» و «خطبة البیان» و... در شکل‌گیری این اندیشه بررسی شده است.
فصل پنجم: "ارواح پنج‌گانه انسان ربانی"
این فصل به آموزه «ارواح خمسه» شامل روح الحیاة، روح القوة، روح الشهوة، روح الإیمان و روح القدس می‌پردازد. مؤلف با تطبیق این آموزه با اسطوره‌شناسی و فلسفه نوافلاطونی، تبیین می‌کند که چگونه روح‌القدس امام، او را به ظرف وحی بدل می‌سازد.
فصل ششم: "شب قدر در تشیع متقدم"
نویسنده با تحلیل متون تفسیری شیعی مرتبط با سوره ۹۷ قرآن (سوره قدر)، حضرت علی (ع) را به‌عنوان «صاحب الأمر» در شب قدر معرفی می‌کند و نقش واسطگی ایشان در نزول امر خداوند را شرح می‌دهد.
فصل هفتم: "تقیه و ختم نبوت"
در این فصل، استدلال می‌شود که هرچند نبوت با پیامبر اکرم (ص) خاتمه یافته است، اما وحی باطنی در امامان ادامه دارد. تقیه به‌عنوان راهکاری برای حفاظت از این وحی در برابر استیلای فقه رسمی و قدرت‌های اهل سنت تشریح شده است.

🔹بخش سوم: افق‌های معنوی
فصل هشتم: "الدر الثمین منسوب به رجب برسی"
این فصل به تحلیل عرفان علوی متأخر با استناد به کتاب‌هایی چون مشاریق الأنوار و تفسیر الدرّ الثمین می‌پردازد. در این متون، حضرت علی (ع) به‌عنوان «باطن قرآن»، «نور مطلق» و «راز مکنون» توصیف شده است.
فصل نهم: "شمایل و مراقبه"
این فصل به بررسی پدیده «شمایل‌نگاری» امیرالمؤمنین در سنت شیعی اختصاص دارد. نویسنده نشان می‌دهد که چگونه این شمایل‌ها، که اغلب در فرهنگ عمومی، تصوف و آیین‌های تعزیه رواج دارند، ابزار انتقال معرفت قدسی به لایه‌های اجتماعی پایین‌تر هستند.

علاوه بر فصولی که در بالا ذکر آن گذشت، کتاب دارای دیباچه و سخنِ پایانی قابل تأملی است که مکمل نگاه امیرمعزی به وجود کیهانی و عرفانی امام می‌باشد‌.
امیرمعزی در پایان تلاش می‌دارد نشان دهد که چهره امیرالمؤمنین، نه‌تنها بنیاد معرفتی تشیع است، بلکه درون‌مایه‌ رمزگونه‌ سنتی گسترده از تفسیر، عرفان، و اسطوره‌ شیعی است. از نگاه او، «تشیع» در جوهره، دینی علی‌محور است؛ چنان‌که مسیحیت دین مسیح است. علی در این سنت، انسانِ الهی، انسانِ ناطق، و ظهور «حقیقت» در افق هستی است.

https://t.iss.one/rasullib

کتاب فوق در سال ۲۰۲۲ به انگلیسی نیز ترجمه و از سوی بریل به عنوان شماره سوم از مجموعه «اسلام شیعی؛ متون و مطالعات» منتشر شده است که فایل آن در اینجا تقدیم می‌گردد. (اندکی قبل شماره پنجم این مجموعه منتشر شد.)
لازم به ذکر است در ترجمه انگلیسی این کتاب دو پیوست از دو نویسنده مجزا نیز که مرتبط با مباحث امیرمعزی است ارائه گردیده.
پیوست اول: شناخت الهی و عمل مهدوی/موعودی: چهره علی در محافل عرفانی و مهدوی (از سده پنجم تا دهم هجری) از اورخان میرقاسموف.
پیوست دوم: حضور علی در فلسفه اسلامی از متیو تریه.

https://t.iss.one/rasullib

رضوان خدا بر مرحوم صاحب عبقات که حدود ۱۶۰ سال پیش در سفر پر مشقّت حج نیز دست از تحقیق و فیش‌برداری از کتب برنداشت. ایشان فرصت مجاورت بیت الله و مسجد نبوی را غنیمت شمرد و از کتابخانه‌های اطراف حرمین استفاده‌ها برد.
امروز در اثنای ثبت و بازبینی کتاب‌های کتابخانه _ قسمت تراجم، به این کتاب برخوردم و بار دیگر یاد مجاهدت‌های او افتادم.
ایشان در اواخر مباحث مجلد غدیر در ترجمه‌ی "علي بن إبراهيم الحلبي" صاحب "إنسان العيون" گفته‌اند:

"عبد الله بن حجازی الشرقاوي در " تحفه بهیه في طبقات الشافعیه " که نسخه‌ی آن در کتابخانه‌ی حرم محترم مدینه‌ منوّره موجود است، و از آن، فقیر تراجم عدیده انتخاب کردم، به ترجمه او گفته: ...."

📖عبقات _ حدیث غدیر، ج ۱۰ ، ص ۲۴ و ۲۵

https://t.iss.one/rasullib

ثبت اولیه بیش از ۳۵۰۰۰ کتاب

به اطلاع همراهان عزیز می‌رساند، ثبت اولیه بخش‌هایی از علوم قرآن و تفسیر، ادبیات عرب، کلام و عقاید، تاریخ و سیره، حدیث و تراجم شیعه و اهل سنت و بخش اهل حدیث، تکفیر، وهابیت و ردود (عطف زرد)، بخش موسوعه‌ها و دانش‌نامه‌ها، فهارس مخطوطات و کتب چاپی و فقه و اصول، اخلاق و فلسفه و عرفان و تصوف و علوم اجتماعی، از کتابخانه امیرالمؤمنین تهران (مکتبة نفس الرسول المصطفی) انجام شده و تاکنون حدود ۲۱۰۰۰ عنوان کتاب و در ۳۵۷۰۰ مجلد ثبت اولیه شده است.
عزیزان می‌توانند یا از طریق برنامه اندرویدی بالا یا لینک سامانه زیر فعلاً به صورت کاربر مهمان وارد شوند.
مجموعه ما ثبت اولیه را بر روی سامانه کتابا شروع کرده و هم زمان در سامانه سُها نیز حضور دارد.
lib.hkashani.com

😡 توهین شنیع أبوإسحاق الشيرازي (٤٧٦ هـ) به ساحت مقدّس صدّیق اکبر صلوات‌الله‌علیه

ابو اسحاق شیرازی فقیه برجسته‌ی قرن پنجم در کتاب " الإشارة إلى مذهب أهل الحق " در بخش "مسائل الخلافة والخلفاء" به هنگام سخن از افضلیت و اعلمیت خلفا به حدیث مدينة العلم پرداخته و می‌گوید:

فإن قيل: عليّ أعلم من أبي بكر لأنّ النبيّ صلّى‌الله‌علیه‌[وآله‌]وسلّم قال: "أنا مدينة العلم وعلي بابها، فمن أراد المدينة فليقصد الباب"

يقال لهم: هذا الخبر إمّا أن يكون عليّ رواه أو غيره، فإن كان غير عليّ رواه فهذا علم من العلوم قد علمناه من غير الباب، وإذا جاز أن يعلم علم من العلوم من غير الباب جاز أن يُعلم جميعها أو أكثرها من غير الباب، وإن كان عليّ قد رواه فهذه شهادته لنفسه وشهادة الرجل لنفسه لا تقبل، فدلّ على أنّ الخبر له معنی غير ما ذهبوا إليه....

📖 الإشارة إلى مذهب أهل الحق (ط دار الضياء)، ص ١٣١_١٣٢ ؛ (ط وزارة الأوقاف _ مصر) ، ص ١٧٨

در این عبارات با بی‌حیاییِ تمام صراحتا احتمالِ کذب به صِدق صادِق مصدَّق امیر المؤمنین صلوات‌الله‌علیه داده است.
جالب اینکه شخصی در حاشیه‌ی نسخه‌‌ای که در دار الکتب المصرية نگه‌داری می‌شود(رک: الإشارة ،مقدمة المحقق، ط الضياء، ص ٥٤ _ ٥٥) در حاشیه‌ی این عبارات شنیع، به مؤلف چنین اعتراض کرده است:

📜 "لا يخفى ما فيه من إساءة الأدب على سيّدنا عليّ كرّم‌الله‌وجهه، فإنّه لو صحّ عنه لوجب الأخذ به...."

البته این محشِّی در ادامه با تکرار سخنان برخی متعصّبان عامّه به تضعیف و تکذیب حدیث مدینه پرداخته و تضعیف حدیث را أولی دانسته نسبت به رویکرد ابو اسحاق شیرازی.

پ.ن: این نسخه در چاپ اخیر کتاب "الإشارة" که توسط محمد سيد بن محمد حبيب الداغستاني در سال ١٤٤٥ هـ مورد استفاده قرار گرفته و حاشیه‌ی مذکور در پاورقی ذکر شده است.
این کتاب به همراه صدها کتاب جدید الطبع و نایاب اخیرا از امارات به مكتبة نفس الرسول المصطفى رسیده است.

کتاب المنثور والمنظوم اثر بسیار مهمّ ادیب مورّخ قرن سوم هجری، ابن طيفور البغدادي (٢٨٠ هـ)  که متأسفانه تاکنون تنها سه جزء از چهارده جزء آن (جزء یازدهم _ دوازدهم _ سیزدهم) شناسایی شده است.
این اجزاء باقی مانده قبلا به طور متفرقه چاپ شده بود. مثلا جزء یازدهم با عنوان " بلاغات النساء " اولین بار توسط مطبعة والدة عباس قاهرة ۱۲۰ سال پیش (سال ۱۳۲۶ هـ = 1908 م) منتشر شده بود. (رک: مقدمة إبراهيم بن سعد الحقيل بر کتاب، ص ۷۳)
اشعار، خطبه‌ها، محاورات و نامه‌های بسیار مهمی در این کتاب ذکر شده که از مهمترین آنها خطبه‌هایی است که صدیقه‌ طاهره سلام‌الله‌علیها در جریان اتفاقات تلخ بعد از رسول خدا صلّی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلّم ایراد فرمودند.
خطبه‌ی زینب کبری سلام‌الله‌علیها در کاخ یزید و جملات برخی بانوان مدافع امیر المؤمنین علیه‌السلام در مجالس معاویه از دیگر وقایعی است که ابن طیفور آنها را منعکس کرده است.

همچنین برخی مطالب اجزاء مفقوده‌ی این کتاب به طور پراکنده در کتب دیگر یافت می‌شود؛ مثلا ماجرای بیعت اکراهی از مردم برای ابوبکر، توسط گروهی با لباس‌های متحد الشکل را ابو سعد الآبي (٤٢١هـ) در کتاب "نثر الدرّ" از "المنثور والمنظوم" نقل کرده است. (نثر الدر (ط الهيئة المصرية العامة للكتاب)، ج ١، ص ٤٠٠)


تحقیق جدید کتاب "المنثور والمنظوم" در دو مجلد که همین چند ماه پیش به بازار نشر عرضه شد به همراه تعدادی دیگر از کتب، توسط یکی از دوستان عزیز از نمایشگاه بین المللی ابوظبی تهیه شد و بحمد الله چند روزی است مهمان کتابخانه‌ی ما شده است.

https://t.iss.one/rasullib