🔹 در اهمیت «آرشیو اپوزیسیون» و هم‌گرایی چشم‌گیر نتیجه مطالعات انتقادی مدرن از تاریخ اسلام و خوانش شیعی


✍🏼 آقای امیرمعزی در کتابِ «‌ قرآن صامت و قرآن ناطق» (The Silent Qur’an and the Speaking Qur’an) و در پایان فصلی که خوانشی از گزارش‌های مربوط به جمع‌آوری قرآن و خشونت‌های واقع شده پس از رحلت رسول خدا (ص) در «‌کتاب سلیم‌بن قیس» است، به هنگام توجه دادن پژوهندگان به منابع شیعی و در بیان اهمیت این منابع در ایجاد درکی مفید از وقایع صدر اسلام ابزار می‌دارد که بررسی انتقادی منابع شیعی، که دیدگاه «مغلوب‌شده در تاریخ» را ارائه می‌دهد، بینش‌هایی را فراهم می‌کند که به همان اندازه که منتشر نشده‌اند، مفید هستند و می‌توانند به ما در اصلاح دانش‌مان از این منابع کمک کنند.
سپس در ادامه با وجود احتمال ابداعات ایدئولوژیک و جعل‌های جانبدارانه در این منابع مانند هر منبع دیگری بیان می‌کند که دو نکته مهم باعث می‌شود که منابع شیعی مورد توجه قرار گیرند:
نخست همگرایی گاه چشم‌گیری که میان داده‌های تاریخی این منابع و نتیجه مطالعات انتقادی مدرن (که از مسیرهای دیگر به آن رسیده‌اند) وجود دارد. (رویکرد‌‌های جدید نقد و‌ تحلیل متون تاریخی- حدیثی و همچنین سبک‌شناسی روایات، دقت بر ادبیات و زبان گزارش‌ها در کنار توجه به تاریخ‌گذاری آن‌ها در چند دهه اخیر نتایجی را در پی داشته که بعضاً به برون‌داده‌های خوانش شیعی از تاریخ اسلام قرابت دارد.)
دیگر نکته مهمی که ایشان به آن توجه می‌دهند بازتاب‌های دقیق و قابل‌توجهی از اطلاعات موجود در منابع شیعی است که با وجود «غیراصولی/غیرارتدوکسی» دانستن آن‌ها در متون سنی نیز یافت می‌شود. این مهم در حالی قابل مشاهده است که در دوران اموی و عباسی این نوع نوشته‌ها با مخالفت و سرکوب مواجه بوده‌اند.
(مسئله‌ای که از دیرباز و در ادبیات سنتی و کلامی شیعیان نیز بر آن تأکید می‌شده)
به بیان دیگر آقای امیرمعزی پژواکی که در منابع شیعی یافت می‌شود را اغلب پژواکی دقیق معرفی می‌کند که همین نکته می‌تواند مستشرقان را به توجه به این منابع در کنار منابع رسمی سنی وادارد.
همچنین ایشان در مقدمه کتاب خود در بیان اهمیت مطالعه و کاوش بر منابع شیعی (برای پژوهش‌گران مستقل و آکادمیای غربی) بیان داشته‌اند که خاورشناسان دیدگاه‌های شیعی و انعکاس یافته در منابع شیعی را ایدئولوژیک و جهت‌دارانه یعنی بدون هیچ‌گونه مبنای تاریخی تصور کرده‌اند، در حالی که نباید فراموش کرد متون سنی، به خصوص متون متقدم آن‌ها هم ایدئولوژیک هستند، اما برای کسب آگاهی با تنوع بیشتر تاریخی بررسی آنچه «آرشیو اپوزیسیون» خوانده می‌شود (اصطلاحی که امیرمعزی برای منابع شیعی به کار می‌برد) همان‌قدر ضروری است که بررسی منابع رسمی.

Mohammad Ali Amir-Moezzi, "Violence and Scripture in the Book of Sulaym Ibn Qays," in The Silent Qur'an and the Speaking Qur'an: Scriptural Sources of Islam Between History and Fervor, trans. Eric Ormsby (New York: Columbia University Press, 2016), 36.

https://t.iss.one/rasullib

مهمان تازه کتابخانه...
با تشکر از عزیزانِ فعال در احیای آثار علمای هندوستان

https://t.iss.one/rasullib

إنا لله وإنا إليه راجعون
رحلت عالم ربانی، محقق سترگ، مصحح برجسته و محدث جلیل القدر، علامه سید محمد رضا حسینی جلالی رضوان الله علیه را به حضرت ولی عصر أرواحنا فداه، حوزه‌های علمیه و خاندان محترم تسلیت عرض می‌کنم و از حيّ قیّوم می‌خواهم ایشان را با جدش امیرالمومنین علیه السلام محشور کند. ان شاء الله
پ.ن؛ تصویر، نقاشی از چهره‌ی مبارک این عالم خوش‌محضر است که برای یکی از پروژه‌های کتابخانه امیرالمومنین علیه السلام(مکتبة نفس الرسول المصطفی) کشیده شده است.

فایل با کیفیت تصویر علامه تازه گذشته، مرحوم استاد سید محمد رضا حسینی جلالی.
در جلسات ماه رمضان مسجد ارک پارسال و دوسال پیش به دو کتاب از این استاد برجسته اشاره کردیم: جهاد امام سجاد و جهاد امام کاظم علیهماالسلام.
ده‌ها کتاب و رساله و مقاله و کارهای برجسته از ایشان به یادگار مانده است. رحمة‌الله‌علیه

این تصویر، نقاشی چهره این استاد بزرگ برای پروژه‌ای در "مکتبة نفس الرسول المصطفی" است.

https://t.iss.one/rasullib

به اطلاع همراهان عزیز می‌رساند، ثبت اولیه بخش‌های علوم قرآن و تفسیر، ادبیات عرب، کلام و عقاید، تاریخ و سیره و بخشی از حدیث اهل سنت از کتابخانه امیرالمومنین تهران (مکتبة نفس الرسول المصطفی) انجام شده و تاکنون بیش از ۱۱۷۰۰ عنوان کتاب و در ۲۰۰۰۰ مجلد ثبت اولیه شده است.
عزیزان می‌توانند یا از طریق برنامه اندرویدی بالا یا لینک سامانه زیر فعلاً به صورت کاربر مهمان وارد شوند.
مجموعه ما ثبت اولیه را بر روی سامانه کتابا شروع کرده و به زودی هم زمان در سامانه سها نیز حضور خواهد داشت.
lib.hkashani.com
.

🔹جدیدترین نقد منتشر شده بر کتاب «بحران‌ و تثبیت» (مکتب در فرآیند تکامل)، از سوی نویسنده‌ای ساکن تانزانیا


✍🏼 "عمار مسلم الدُّدُمی"، محقق شیعه ساکن تانزانیا در نقدی که چند روز گذشته بر کتاب «بحران و تثبیت» (مکتب در فرآیند تکامل) تأليف دکتر مدرسی طباطبایی منتشر و آن را صفحه ایکس خود هم‌‌رسانی کرده، کتاب فوق را چالشی مهم برای برخی از نقاط کلیدی روایتِ «ارتدوکس» معرفی و عنوان می‌کند که این اثر باعث ایجاد تردیدهایی برای برخی خوانندگان شده است. وی معتقد است دلیل این امر را باید در ماهیت کتاب جستجو کرد. او ویژگی اثر حاضر را، ارائه روایتی یکدست و قاطع عنوان می‌کند که هر جمله آن به‌ظاهر با استنادهای فراوان در پاورقی‌ها پشتیبانی می‌شود. نویسنده بر این باور است که هر خواننده‌ای که در درک زبان منابع اصلی مشکل داشته باشد، و فاقد آشنایی کافی با میراث امامیه برای درک «زمینه» و «بافت تاریخی» باشد، کاملاً در اختیار مدرسی قرار می‌گیرد و گزینه‌ای جز پذیرش کامل این روایت، رد کامل آن، یا باقی ماندن در وضعیت سردرگمی ندارد.
وی همین مسئله را دلیل تصمیم خود برای مطالعه دوباره، خط‌به‌خط و بررسی تمام پاورقی‌ها و منابع ذکرشده در کتاب عنوان و بیان می‌دارد درصدد آن است تا با ارزیابی خود مشخص کند که آیا روایت ارائه‌شده، واقعاً توسط منابع اصلی تأیید می‌شود یا خیر؛ اما‌‌ در اینجا به علت محدودیت تنها واکاوی و مطالعه انتقادی بخشی که به امامت امام حسن عسکری (علیه‌السلام) اختصاص دارد را منتشر کرده است.
الدُدُمی بر این باور است که ایرادات روش‌شناختی برجسته‌شده در متنش را می‌توان به کل کتاب تعمیم داد. وی همچنین در چند جای یادداشت خود یکی از نقدهای روشی وارد شده بر مدرسی را گزینشِ گزارش و درج و برجسته‌سازی بخشی از روایت که به نفع دیدگاه اوست قلمداد و تأکید می‌کند این امر در حالی در بخش‌های مختلف کتاب دیده می‌شود که محتوای کامل گزارش‌ها می‌تواند دعاوی مدرسی را تعدیل کند. او سعی می‌کند این مسئله‌ و ادعا را در گزارش‌های مربوط به امام حسن عسکری (علیه‌السلام) در کتاب نشان دهد.
برای مطالعه یادداشت طولانی عمار مسلم الدُدُمی (که ظاهراً ادامه نیز دارد) به این لینک مراجعه کنید.


پی‌نوشت:
این نقد، نخست دو روز پیش در صفحه ایکس (توییتر) آقای فرهاد قدوسی (اینجا) معرفی شده است که در این مجال خوانشی کوتاه و کلیتی از بررسی انتقادی آقای الدُدُمی با رویکرد روش‌شناسانه ارائه گردید.
https://t.iss.one/rasullib

🔹 "اَهَب بدیوی" استاد اندیشه و تاریخ اسلامی دانشگاه لایدن و مبتکر طرح مطالعات شیعی این دانشگاه در توییتی نوشت:

🔻 مطالعات حدیث شیعه در دانشگاه‌های مدرن به طرز تأسف‌باری کمتر مورد بررسی قرار گرفته است. با این حال، در زبان عربی وضعیت بهتر است.

در زبان‌های اروپایی، حدیث شیعه هنوز از سوی پژوهشگران توانمند مورد بررسی علمی دقیق قرار نگرفته است.

متأسفانه، معدود تلاش‌های دانشگاهی به زبان انگلیسی در این زمینه، عمدتاً توسط افرادی انجام شده که فاقد بنیان‌های قوی در علوم حدیث شیعه هستند و مطالعات آن‌ها ناشیانه بوده است.

خارج از فضای دانشگاهی، دوستان به یک روند اخیر اشاره کرده‌اند که در آن جدلیون متعصب سلفی، بدون دقت، بر مجموعه‌های حدیثی شیعه اظهارنظر می‌کنند. به نظر می‌رسد که خصومت این افراد با تشیع باعث شده است که آن‌ها نتوانند سطحی‌نگری و پوچی استدلال‌های کودکانه خود را تشخیص دهند و در عوض، تلاش کنند تا توییت‌های پرخاشگرانه و جستجوهای اینترنتی (/جست‌وجوهای گوگلی) سطحی خود را به‌عنوان پژوهشی معتبر و علمی جلوه دهند.

مطالعات دانشگاهی محدودی که به زبان انگلیسی (و شاید آلمانی) وجود دارند، در بررسی دقیق‌تر با مشکلاتی مواجه می‌شوند و اغلب هنگام ارزیابی تاریخ و اصول حدیث شیعه، بر یک هنجار مفروض سنی تکیه می‌کنند.

یکی از دوستان که حس شوخ‌طبعی خوبی دارد، با طعنه گفت: «حدیث شیعه بین ناصبی‌های اغلب ناآگاه و بی‌خبر و خاورشناسان نادرست‌فهم (گمراه) گیر کرده است.»

خوشبختانه، دست‌کم یک پژوهش ارزشمند در راه است که قصد دارد این وضعیت را تغییر دهد. به محض انتشار آن تک‌نگاری (monograph) را به اشتراک خواهم گذاشت.

توییت اهب بدیوی
صفحه معرفی اهب بدیوی در دانشگاه لایدن

.

https://t.iss.one/rasullib
.

🔳 مقدمه‌ای بر «قرآن مورخان» با حضور محمدعلی امیرمعزی و مجید سلیمانی


🔹 نخستین جلسه از سلسله‌ نشست‌های پژوهشی در زمینه‌ تاریخ قرآن و صدر اسلام، روز یکشنبه ۳۰ مارس ۲۰۲۵ (۱۰ فروردین ۱۴۰۴) ساعت ۱۸:۰۰ در کتاب‌فروشی نشر ناکجا در پاریس برگزار خواهد شد.
ظاهراً این جلسه به عنوان مقدمه‌ای نظری و مفهومی، آغازگر مجموعه‌ای از گفت‌وگوهای علمی و به زبان فارسی است که در طول تابستان آینده با حضور دو پژوهشگر برجسته، محمدعلی امیرمعزی به عنوان سرپرست و سرویراستار مجموعه «قرآن مورخان» و مجید سلیمانی، ادامه خواهد یافت و در آن امیرمعزی به تفسیر «قرآن مورخان» خواهد پرداخت.

🔸همان‌گونه که اشاره شد این نشست‌ بر پایه اثر مرجع و چندجلدی «قرآن مورخان» (Le Coran des historiens) شکل گرفته‌است؛ اثری پژوهشی و بینارشته‌ای که با مشارکت گروهی از قرآن‌پژوهان و مورخان برجسته تدوین شده است. این مجموعه با تکیه بر مطالعات تاریخی، زبان‌شناسی تطبیقی، الهیات تطبیقی و بافت فرهنگی جهان اسلام در سده‌های نخستین، سعی دارد قرائتی تازه و مستند از متن قرآن و بستر پیدایش آن ارائه دهد.

🔹«قرآن مورخان» که مجموعاً در چهار جلد سامان یافته، تلاش دارد تا زمینه‌های تاریخی و فرهنگی شکل‌گیری قرآن، روابط آن با متون دینی پیشا‌اسلامی، و تحولات اجتماعی و فکری جزیرةالعرب در آستانه ظهور اسلام را از منظری تحلیلی و مستند بررسی کند. این پروژه یکی از جامع‌ترین مطالعات معاصر در حوزه تاریخ‌نگاری قرآن به شمار می‌رود. بعد از انتشار این مجموعه نقدهای مختلفی خاصه بر دیدگاه امیرمعزی انتشار یافت، که برخی از آنان در فرسته بعدی معرفی خواهند شد.

علاقه‌مندان می‌توانند از طریق وب‌سایت زیر برای شرکت در جلسات بعدی ثبت‌نام کنند.
لینک ثبت‌نام


https://t.iss.one/rasullib

جهت آشنایی بیشتر با این مجموعه و نقدهایی انجام شده به پیوندهای زیر مراجعه کنید.

◾️ تشیع و قرآن؛ ترجمه فارسی فصل بیستم قرآن مورخان (محمدعلی امیرمعزی)

◾️ متن قرآن و تاریخ قرآن؛ ارائه: مرتضی کریمی‌نیا و محسن گودرزی (با پرسش و پاسخ عبدالکریم سروش، رسول جعفریان، سروش دباغ و...)

◾️ گفت‌وگوی محمدعلی امیر‌معزی با راشل بینهاس درباره‌ «قرآن مورخان»

◾️ گفت‌وگوی زهير میرکریمی با مجید سلیمانی در رابطه با «قرآن مورخان»

◾️ قرآن تشیع و مورخان (حسن انصاری)

◾️ بررسی انتقادی «قرآن مورخان» در شماره ویژه مجله «بایگانی‌های مطالعات اجتماعی ادیان» فرانسه

◾️ نقد نظریه امیرمعزی در تحریف قرآن (حسین کرمی و محمدکاظم رحمان‌ستایش)


https://t.iss.one/rasullib