Bu esa kanalning yillik sarhisobi. Obunachilar u qadar koʻp boʻlmasa-da, til-adabiyot, soʻz, tahrir, imlo mavzulariga qiziqadigan, sifatli auditoriya yigʻilgan degan fikrdaman.

Yangi yilda koʻpchilikka foydali boʻladigan postlar yozish nasib etsin.

@oriftolib

Musobaqa turiga koʻra yozasiz

Savol:

Qay shaklda yozgan toʻgʻri:

“Turon” jamoasi rais kubogini qoʻlga kiritdi
yoki
“Turon” jamoasi “Rais kubogi”ni qoʻlga kiritdi?


Javob:

Biror rais kubok uyushtirgan boʻlsa, rais kubogi shaklida yozasiz. Agar musobaqaga “Rais kubogi” deb nom berilgan boʻlsa, qoʻshtirnoq va bosh harf ishlatiladi.

Har ikki variant mazmunga qarab toʻgʻri boʻlishi mumkin.

#Soʻragan_edingiz

@oriftolib

“Materik qismida” deyish toʻgʻrimi?

Savol:

Yevropaning materik qismida roʻy bergan tarixiy voqeani aniqlang.

Jumladagi Yevropaning materik qismida iborasi gʻalizdek tuyulyapti, muammo bordek...


Javob:

Gʻalizlik yoʻq. Bemalol ishlatavering. Qitʼa soʻzini ham ishlatish mumkin: Yevropaning qitʼa qismida. Bu yerda gap yaxlit va katta quruqlik qismi haqida ketyapti. Oʻquvchi umumiy mazmundan kelib chiqadi va toʻgʻri tushunadi.

Masalan, Buyuk Britaniya Yevropa qitʼasida joylashgan. Lekin u qitʼa yoki materik bilan yaxlit emas, alohida orolda. Ispaniya, Germaniya, Chexiya, Ruminiya, Bolgariya kabi mamlakatlar esa qitʼadan ajrab qolmagan. Yevropaning qitʼa qismida deyilganda Buyuk Britaniya yoki boshqa orollar nazarda tutilmagani anglashiladi.

@oriftolib

Ajnabiy ismlar imlosi: Hores Uels

Savol:

Bir matnni tarjima qilayotgandim. Horace Wells ismini oʻzbekchada qanaqa yozishga ikkilanayapman.


Javob:

Turk tilida aslicha Horace Wells deb berilsa, rus tilida Goratsiy Uells shaklida oʻgiriladi. Har ikki holat ham koʻrsatilgan tillar uchun toʻgʻri. Chunki shunday oʻgirish tartibi qabul qilingan. Bizda esa transkripsiya va transliteratsiya boʻyicha qoida ishlab chiqilmagan. Bu haqda ilmiy ishimda ham yozgan edim.

Chet soʻzlar oʻzbekchaga koʻpincha talaffuzga koʻra olinadi va bu toʻgʻri. Shu bois yuqoridagi ismni Hores shaklida yozgan maʼqul: Hores Uels. Chunki inglizchada shunga juda yaqin tarzda talaffuz qilinadi.

@oriftolib

Soʻzga aylangan savdo belgilari – gʻaroyib kechmishga ega 🔟 ta soʻz

Odamlar yangi tushunchalarga koʻpincha oʻziga maʼqul shaklda ot qoʻyib oladi. Bu nomlar vaqtlar oʻtib meʼyorga aylanishi, adabiy tilga koʻchib oʻtishi mumkin. Gohida esa maʼlum doirada qoʻllanib, ommalashmay qolib ketadi.

Shunday soʻz yasash usullaridan biri – narsa-buyumlarga savdo belgilarining nomini berish. Bu holat dunyo tillarida uchrab turadi. “Daryo” nashridagi maqolamda ana shunday soʻzlarning baʼzilarini sharhladim.

👉 dy.uz/GQe2e

@oriftolib

Tefal aslida elektr choynak emas

Elektr choynakni tefal deb ataymiz. “Tefalda suv qaynat”, “Tefaldagi suvni olib kel”, “Iliq suv kerak boʻlsa, tefalda bor” kabi jumlalarni ishlatamiz.

Bu soʻz aslida elektr choynak maʼnosini bermaydi, u xalqaro brend, savdo belgisi. Bu belgi ostida faqat elektr choynaklar emas, turli maishiy uskunalar va idishlar ishlab chiqariladi. Lekin elektr choynakka xalq tilida shunday nom berilgan. Nega? Ikkita taxmin bor: yo ichki bozorga ilk bor shu yorliqdagi suvqaynatar choynaklar olib kirilgan, yo ommalashish bosqichida ayni shu brend boshqalaridan sifati va narxi bilan ustun boʻlgan, koʻpchilikka maʼqul kelgan. Natijada odamlar elektr choynaklarni shu savdo belgisi nomi bilan atay boshlagan.

Tefalni oʻzbekchada chovgum, choydish deb atash mumkin. Toʻgʻri, ishlash uslubi oʻzgargan, lekin mohiyat oʻzgarmagan.

@oriftolib

Qanday yozamiz: bosh harfdami yoki kichik? | 3️⃣3️⃣-dars | Oʻzbek tilidan savodxonlik darslari

👉 YouTubeʼda koʻrish

@oriftolib

Qarz tovush chiqarmasa ham uxlagani qoʻymas.

Maqol

@oriftolib

Suvqozon desa boʻlmaydimi?

Hammom qozonlari – boylerda ham shunga oʻxshash vaziyat: ularga ariston deb nom berilgan. Aslida ariston ham savdo belgisi. Bugun soʻzlashuv tilida boshqa rusumdagi suvqozonlar ham ariston deyiladi. Bu soʻz elektr va gazda ishlaydigan suv isitkichlarga birday ishlatilaveradi. Ikki konturli isitish qozonlariga ham shunday ot qoʻyganmiz.

Hammom qozoni deyish aytishga qiyin, shu sabab oddiyroq variant – ariston maʼqul koʻrilgan. Xalq tili soddalikni yoqtiradi.

Oʻzbek tili bilan bir oiladan joy olgan turkchada suv isituvchisi, isitma qozonlari, qozon kabi soʻzlar ishlatilar ekan. Erinmagan odamlar-ey, tayyorini, osonini olib qoʻyavermaysizlarmi, deydigan odam yoʻq.

@oriftolib

Kechadan oldingi kun

Kechadan oldingi kun qanday ataladi? Izohlarda yozing.

@oriftolib

Otang temirchi boʻlsa ham, gapni choʻzma.

Maqol

@oriftolib

Korrupsionerlarsiz ham sharoit yaratsa boʻlar?

Taʼlim eksperti Shokir Tursun muhim bir masalaga eʼtibor qaratibdi:

Kanalimni anchadan beri kuzatadiganlar biladi – maktablardagi hojatxonalar haqida bir necha marta yozganman.

Shaxsan men uchun hojatxona har qanday bino (uy, ishxona, ovqatlanish maskani, mehmonxona va shu kabi)dagi eng muhim hudud hisoblanadi. Chunki u yer odamning eng muhim ehtiyoji uchun xizmat qiladi. Istasak-istamasak, oʻsha ehtiyojimizni qondirishdan xavotir olmasak, halovatimiz toʻkis boʻladi.

Maktablarimizda esa bunday emas. U yerdagi sharoit har qanday odamni (oʻqituvchi, oʻquvchi, rahbar) stressga qoʻyadi. Halovatini oladi.

Xullas, biz ham korrupsionerlardan olingan pullarga maktab qurvormasak-da, maktablarimizdagi xarob hojatxonalarni havo aylanish tizimi, suv, qogʻoz bilan taʼminlab qoʻysak boʻlardi.

Men esa hojatxonalarni tartibga keltirish uchun korrupsionerlarga qarab oʻtirish shartmas deb hisoblayman. Bu ish korrupsionerlarsiz ham bitar? Lekin mabodo shulardan undirilgan pul boʻlsa va u maktabga sarflansa, nur ustiga nur.

Shokir Tursunning obunachilaridan biri oʻz tumanida bu holat izga solingani, unga tuman hokimi bosh-qosh boʻlgani haqida yozibdi. Shu hokimga hurmat paydo boʻldi menda. Farosatli va oliyjanob rahbarlar koʻpaysin.

@oriftolib