Noyob soʻzlar: indamoq
Buning nimasi noyob, hamma biladigan soʻz-ku, deyishingiz mumkin. Lekin indamoq feʼlining nodir bir xususiyati bor – 99 foiz holatda boʻlishsiz shaklda ishlatiladi: indamay ish qilmoq, indamay oʻtib ketmoq.
Mastura esa menga bir qaradi-yu, tanimadi shekilli, indamadi.
A. Qahhor, “Ming bir jon”.
Bu feʼlning boshqa shakllari ham boʻlishsiz qoʻllanadi:
Bugun yigʻilishga bormasak, indashmasmikan?
Gapni ham odamiga aytibsiz-da, indamaslardan-ku u.
Indamoq baʼzan boʻlishli shaklda ham ishlatiladi, odatda bu paytda uning yonida boʻlishsiz shakli boʻladi:
– Kech qolsang, dadang indamaydimi?
– Indaydi, indash ham gapmi!
Ammo indamoq feʼlining biror narsa demoq, soʻz aytmoq, gapirmoq kabi sinonimlari boʻlishli shaklda bemalol ishlatilaveradi.
🟢 Siz shunga oʻxshash yana qanday feʼllarni bilasiz?
@oriftolib
Buning nimasi noyob, hamma biladigan soʻz-ku, deyishingiz mumkin. Lekin indamoq feʼlining nodir bir xususiyati bor – 99 foiz holatda boʻlishsiz shaklda ishlatiladi: indamay ish qilmoq, indamay oʻtib ketmoq.
Mastura esa menga bir qaradi-yu, tanimadi shekilli, indamadi.
A. Qahhor, “Ming bir jon”.
Bu feʼlning boshqa shakllari ham boʻlishsiz qoʻllanadi:
Bugun yigʻilishga bormasak, indashmasmikan?
Gapni ham odamiga aytibsiz-da, indamaslardan-ku u.
Indamoq baʼzan boʻlishli shaklda ham ishlatiladi, odatda bu paytda uning yonida boʻlishsiz shakli boʻladi:
– Kech qolsang, dadang indamaydimi?
– Indaydi, indash ham gapmi!
Ammo indamoq feʼlining biror narsa demoq, soʻz aytmoq, gapirmoq kabi sinonimlari boʻlishli shaklda bemalol ishlatilaveradi.
🟢 Siz shunga oʻxshash yana qanday feʼllarni bilasiz?
@oriftolib
👍49😎5🔥4🤨3
Akvalangdan Kusto hayratda
Eshitgan, oʻqigan boʻlsangiz kerak, suv ostiga shoʻngʻiganda kiyiladigan nafas olish apparati akvalang deb ataladi. Mashhur dengiz sayyohi Jak Iv Kusto va muhandis Emil Gayan xavfsiz va foydalanishga qulay suvosti nafas apparatini ixtiro qiladi. 1943-yili Kusto va Jan Delorm Aqua Lung International firmasiga asos soladi. Bu korxona nafas apparatlarini ishlab chiqarishga ixtisoslashadi.
Aqua Lung nomini Jak Iv Kusto oʻylab topadi, u lotincha aqua – suv va inglizcha lung – oʻpka soʻzlaridan hosil boʻlgan. Maqsad Amerika bozoriga kirish edi. Bu soʻz hozir ham dunyoning juda koʻp tillarida savdo belgisini anglatadi. Faqat sobiq Ittifoq hududidagina u nafas uskunasi nomiga aylangan. Bu soʻz oʻzbek tili lugʻatlaridan ham joy olib ulgurgan. Akvalang soʻzga aylanib ketishini Jak Iv Kustoning oʻzi ham kutmagan boʻlsa kerak.
@oriftolib
Eshitgan, oʻqigan boʻlsangiz kerak, suv ostiga shoʻngʻiganda kiyiladigan nafas olish apparati akvalang deb ataladi. Mashhur dengiz sayyohi Jak Iv Kusto va muhandis Emil Gayan xavfsiz va foydalanishga qulay suvosti nafas apparatini ixtiro qiladi. 1943-yili Kusto va Jan Delorm Aqua Lung International firmasiga asos soladi. Bu korxona nafas apparatlarini ishlab chiqarishga ixtisoslashadi.
Aqua Lung nomini Jak Iv Kusto oʻylab topadi, u lotincha aqua – suv va inglizcha lung – oʻpka soʻzlaridan hosil boʻlgan. Maqsad Amerika bozoriga kirish edi. Bu soʻz hozir ham dunyoning juda koʻp tillarida savdo belgisini anglatadi. Faqat sobiq Ittifoq hududidagina u nafas uskunasi nomiga aylangan. Bu soʻz oʻzbek tili lugʻatlaridan ham joy olib ulgurgan. Akvalang soʻzga aylanib ketishini Jak Iv Kustoning oʻzi ham kutmagan boʻlsa kerak.
@oriftolib
👍33💯4😎3🔥2
Naim amaki gʻaddorroq-ku, lekin otamdan hayiqardi. (M. M. Doʻst, “Galatepaga qaytish”)
Jumladagi “gʻaddor” soʻzining maʼnosi nima?
Jumladagi “gʻaddor” soʻzining maʼnosi nima?
Anonymous Quiz
29%
Yolgʻonchi, koʻp aldaydigan
40%
Ayyor, quv
32%
Mehr-shafqatsiz
👍32😎11😢3
Vazelin – neft sharbati
Tibbiyot, kosmetika va texnikada ishlatiladigan quyuq moy – vazelinni 1859-yili ingliz kimyogari Robert Chezbro hosil qilgan. Dastlab u oʻz mahsulotiga petroleum jelly, yaʼni neft sharbati deb ot qoʻyadi. Biroq bu nom xaridorlarni jalb eta olmaydi. Soʻng u “Vazelin” degan nom oʻylab topadi. Nemischa wasser – suv, yunoncha elaion – moy soʻzlarini chatishtiradi va soʻz oxiriga ilmiyroq koʻrinishi uchun -ine qoʻshimchasini qoʻshadi. Natijada vaseline soʻzi hosil boʻladi.
Ixtirochi 1872-yili bu mahsulot uchun patent oladi va 1878-yili Vaseline soʻzini savdo belgisi sifatida roʻyxatdan oʻtkazadi. Vaqtlar oʻtib nom soʻzga aylanib ketadi.
Vikipediyaning yozishicha, agar savdo belgisi soʻzga aylanib ketsa, huquqiy himoyasidan mahrum boʻladi va undan istalgan ishlab chiqaruvchi foydalanishi mumkin.
@oriftolib
Tibbiyot, kosmetika va texnikada ishlatiladigan quyuq moy – vazelinni 1859-yili ingliz kimyogari Robert Chezbro hosil qilgan. Dastlab u oʻz mahsulotiga petroleum jelly, yaʼni neft sharbati deb ot qoʻyadi. Biroq bu nom xaridorlarni jalb eta olmaydi. Soʻng u “Vazelin” degan nom oʻylab topadi. Nemischa wasser – suv, yunoncha elaion – moy soʻzlarini chatishtiradi va soʻz oxiriga ilmiyroq koʻrinishi uchun -ine qoʻshimchasini qoʻshadi. Natijada vaseline soʻzi hosil boʻladi.
Ixtirochi 1872-yili bu mahsulot uchun patent oladi va 1878-yili Vaseline soʻzini savdo belgisi sifatida roʻyxatdan oʻtkazadi. Vaqtlar oʻtib nom soʻzga aylanib ketadi.
Vikipediyaning yozishicha, agar savdo belgisi soʻzga aylanib ketsa, huquqiy himoyasidan mahrum boʻladi va undan istalgan ishlab chiqaruvchi foydalanishi mumkin.
@oriftolib
👍43😱3
Choyxonachi ellik yoshlarda boʻlgan yumaloq, girdigʻum odam. (Oybek, “Tanlangan asarlar”)
Jumladagi “girdigʻum“ soʻzining maʼnosi nima?
Jumladagi “girdigʻum“ soʻzining maʼnosi nima?
Anonymous Quiz
65%
Miqti, baqaloq
21%
Jahli tez
14%
Birovga zugʻum oʻtkazadigan
👍31😢9💯6😎6🤨2
Bechora pyesaning taqdiri
Mashhur rus adibi Gogol bir kuni ajoyib hajviy pyesa yozadi va oʻqib berish uchun tanishi shoir Vasiliy Jukovskiy huzuriga boradi. U bu paytda allaqachon ovqatlanib boʻlgan, uyquga yotish taraddudida edi. Doʻsti mudrab turgan boʻlsa-da, Gogol mutolaani boshlab yuboradi. Biroz oʻtib, Jukovskiy uyquga ketadi.
Bu holatni oʻzicha tushungan adib pyesa zerikarli chiqibdi deb xulosa chiqaradi-da, qoʻlyozmani yirtib tashlaydi.
👉 Mashhurlar hayoti
@oriftolib
Mashhur rus adibi Gogol bir kuni ajoyib hajviy pyesa yozadi va oʻqib berish uchun tanishi shoir Vasiliy Jukovskiy huzuriga boradi. U bu paytda allaqachon ovqatlanib boʻlgan, uyquga yotish taraddudida edi. Doʻsti mudrab turgan boʻlsa-da, Gogol mutolaani boshlab yuboradi. Biroz oʻtib, Jukovskiy uyquga ketadi.
Bu holatni oʻzicha tushungan adib pyesa zerikarli chiqibdi deb xulosa chiqaradi-da, qoʻlyozmani yirtib tashlaydi.
👉 Mashhurlar hayoti
@oriftolib
😱35😢23👍11🤨8🔥3
Diktofon – eng eski savdo belgilaridan biri
Diktofon – AQSHdagi eng eski savdo belgilaridan biri. Uning tarixi telefon asoschilaridan Aleksand Graham Bellga borib taqaladi.
Diktofon soʻzini Columbia Graphophone Company kompaniyasi 1907-yili savdo belgisi sifatida roʻyxatdan oʻtkazadi. Bu savdo belgisi ostida ogʻzaki nutq, kuy va tovushlarni yozib olib, qayta eshittiradigan qurilmalar ishlab chiqarila boshlaydi. Keyinchalik savdo belgisi qurilmaning nomiga aylanib ketadi.
Yuz yildan oshiqroq vaqt davomida bu uskunaning shakli va ishlash tarzi juda koʻp oʻzgardi, lekin vazifasi oʻsha-oʻsha. Bugun qoʻlimizdagi telefonlarda ham diktofon xizmati bor.
Darvoqe, diktofonning yaqin qarindoshi va bugun deyarli ishlatilmaydigan magnitofon ham bir paytlar savdo belgisining nomi boʻlgan.
@oriftolib
Diktofon – AQSHdagi eng eski savdo belgilaridan biri. Uning tarixi telefon asoschilaridan Aleksand Graham Bellga borib taqaladi.
Diktofon soʻzini Columbia Graphophone Company kompaniyasi 1907-yili savdo belgisi sifatida roʻyxatdan oʻtkazadi. Bu savdo belgisi ostida ogʻzaki nutq, kuy va tovushlarni yozib olib, qayta eshittiradigan qurilmalar ishlab chiqarila boshlaydi. Keyinchalik savdo belgisi qurilmaning nomiga aylanib ketadi.
Yuz yildan oshiqroq vaqt davomida bu uskunaning shakli va ishlash tarzi juda koʻp oʻzgardi, lekin vazifasi oʻsha-oʻsha. Bugun qoʻlimizdagi telefonlarda ham diktofon xizmati bor.
Darvoqe, diktofonning yaqin qarindoshi va bugun deyarli ishlatilmaydigan magnitofon ham bir paytlar savdo belgisining nomi boʻlgan.
@oriftolib
👍25🔥2
Oʻzbek tilidagi afrikalik soʻzlar: ularning rang-roʻyi qanday?
Afrikalik deganda koʻz oldimizga qora tanli kishi keladi. Bu qitʼa vakillarini oson tanish, ajratish mumkin. Biroq soʻz dunyosida bunday emas. Oʻzbekchada Afrika tillaridan kelgan bir nechta soʻz bor. Ularning baʼzilari oʻzbekchaga singib, moslashib ketgan, oʻzimizning qorakoʻz soʻzlarga aylangan.
“Daryo” nashridagi maqolamda ana shunday afrikalik soʻzlarni sharhladim.
👉 dy.uz/mSBgu
@oriftolib
Afrikalik deganda koʻz oldimizga qora tanli kishi keladi. Bu qitʼa vakillarini oson tanish, ajratish mumkin. Biroq soʻz dunyosida bunday emas. Oʻzbekchada Afrika tillaridan kelgan bir nechta soʻz bor. Ularning baʼzilari oʻzbekchaga singib, moslashib ketgan, oʻzimizning qorakoʻz soʻzlarga aylangan.
“Daryo” nashridagi maqolamda ana shunday afrikalik soʻzlarni sharhladim.
👉 dy.uz/mSBgu
@oriftolib
👍18🔥5💯2😎2
Qirgʻizistonmi yoki Qirgʻiz Respublikasi?
Vikipediyachilar yozyapti:
Qoʻshni mamlakatning nomi oʻzbek tilida ham bir necha shaklda yoziladi: Qirgʻiziston, Qirgʻiz Respublikasi, Qirgʻiziston Respublikasi. Xoʻsh, qay biri toʻgʻri?
Bari toʻgʻri. Qirgʻiz Respublikasi asosan rasmiy uslubda ishlatiladi. Yon qoʻshnilarimizning konstitutsiyasiga koʻra, mamlakat nomining Qirgʻiz Respublikasi va Qirgʻiziston variantlari toʻgʻri.
Oʻzbekchada Qirgʻiziston shakli koʻp ishlatiladi. Internetdan qarab koʻrdim, qirgʻiz tilida Qirgʻiziston Respublikasi shakli ishlatilmas ekan. Ammo bu variantni ham xato deb boʻlmaydi. Chunki oʻzbek tili alohida til. Joy nomlari oʻzbek tili tabiati, imlosiga koʻra yozilishi kerak.
@oriftolib
Vikipediyachilar yozyapti:
Ruscha Vikipediyada 2023-yilning 3-dekabr kuni ochilgan muhokama 2024-yilning 7-yanvar kuni yakuniga yetdi. Muhokama mavzusi ruscha Vikipediyada shu kungacha ishlatilib kelingan Киргизия oʻrniga Кыргызстан shaklini keng qoʻllash masalasi boʻldi.
Deyarli 1 oy davom etgan qizgʻin muhokama natijasiga koʻra, ortiq Киргизия emas, rasman Кыргызстан shakli qabul qilingani tan olindi.
Qoʻshni mamlakatning nomi oʻzbek tilida ham bir necha shaklda yoziladi: Qirgʻiziston, Qirgʻiz Respublikasi, Qirgʻiziston Respublikasi. Xoʻsh, qay biri toʻgʻri?
Bari toʻgʻri. Qirgʻiz Respublikasi asosan rasmiy uslubda ishlatiladi. Yon qoʻshnilarimizning konstitutsiyasiga koʻra, mamlakat nomining Qirgʻiz Respublikasi va Qirgʻiziston variantlari toʻgʻri.
Oʻzbekchada Qirgʻiziston shakli koʻp ishlatiladi. Internetdan qarab koʻrdim, qirgʻiz tilida Qirgʻiziston Respublikasi shakli ishlatilmas ekan. Ammo bu variantni ham xato deb boʻlmaydi. Chunki oʻzbek tili alohida til. Joy nomlari oʻzbek tili tabiati, imlosiga koʻra yozilishi kerak.
@oriftolib
👍32🔥3🤨1😎1
“Xudo xayringizni bersin!” iborasining maʼnosi nima?
Anonymous Quiz
43%
Rahm qiling!
31%
Iltimosimni qabul qiling!
26%
Maqsadingizga yeting!
👍30😎10💯9🤨4
Fen – Alp togʻlari shamoli
Deyarli har birimiz fendan foydalangan boʻlsak kerak. Oʻzbekchada sochquritkich, sochquritar deb ifodalash mumkin boʻlgan bu uskunaning asosiy jihati issiq yoki sovuq havo purkashidir. U XIX asr soʻngida ixtiro qilingan. Albatta, dastlabki soch quritish moslamalari hajman katta va anchagina noqulay edi.
Fen soʻzi bizga rus tili orqali kirib kelgan. Nemislarning elektr jihozlar ishlab chiqaruvchi AEG kompaniyasi 1908-yili sochquritkich uchun Fön savdo belgisini roʻyxatdan oʻtkazadi. Bu soʻz Alp togʻlaridan esadigan issiq shamol – foʻnga ishora edi. Vaqtlar oʻtib savdo belgisi bevosita jihozning oʻzini anglata boshlagan.
@oriftolib
Deyarli har birimiz fendan foydalangan boʻlsak kerak. Oʻzbekchada sochquritkich, sochquritar deb ifodalash mumkin boʻlgan bu uskunaning asosiy jihati issiq yoki sovuq havo purkashidir. U XIX asr soʻngida ixtiro qilingan. Albatta, dastlabki soch quritish moslamalari hajman katta va anchagina noqulay edi.
Fen soʻzi bizga rus tili orqali kirib kelgan. Nemislarning elektr jihozlar ishlab chiqaruvchi AEG kompaniyasi 1908-yili sochquritkich uchun Fön savdo belgisini roʻyxatdan oʻtkazadi. Bu soʻz Alp togʻlaridan esadigan issiq shamol – foʻnga ishora edi. Vaqtlar oʻtib savdo belgisi bevosita jihozning oʻzini anglata boshlagan.
@oriftolib
👍33🔥9
Banan: oʻzi osiyolik, soʻzi afrikalik
Banan soʻzining kelib chiqishi haqida har xil qarashlar bor. Izohli lugʻat uni arabcha banan – barmoq soʻziga bogʻlaydi. Ingliz va rus tilidagi manbalar esa boshqacha qarashni ilgari suradi.
Bir taxminga koʻra, banan bakongo yoki kongo xalqi tilidagi banam soʻzidan hosil boʻlgan. U Yevropa tillariga portugal tili orqali XVI asrda oʻtgan. Boshqa bir qarashga koʻra, volof tilidagi banana soʻzi ispan yoki portugal tillari vositasida Yevropa tillaridan qoʻnim topgan. Rus tiliga fransuz tilidan oʻzlashgan va XVIII asr boshlaridan ommalashgan.
Bakongo Kongo va Angolada yashovchi xalq boʻlib, kikongo tilida soʻzlashadi. Voloflar esa Senegal, Gambiya, Mavritaniya kabi Gʻarbiy Afrika mamlakatlarida yashovchi xalq. Volof tili Senegalning rasmiy tillaridan biridir.
Olimlar afrikancha banam va banananing arabcha banan bilan ildizi bir ekanini taxmin qiladi. Banan toʻpmevasi barmoqlarga oʻxshagani uchun shunday nom berilgan boʻlishi ehtimoli katta.
Bananning vatani Janubi-sharqiy Osiyo sanaladi. Hozir Hindiston, Xitoy, Uganda, Filippin, Indoneziya, Ekvador kabi mamlakatlar eng yirik banan yetishtiruvchilardir. 2021-yili dunyoda 170 million tonna banan hosili olingan. Shundan 25 foizi Hindiston va Xitoy hissasiga toʻgʻri keladi.
@oriftolib
Banan soʻzining kelib chiqishi haqida har xil qarashlar bor. Izohli lugʻat uni arabcha banan – barmoq soʻziga bogʻlaydi. Ingliz va rus tilidagi manbalar esa boshqacha qarashni ilgari suradi.
Bir taxminga koʻra, banan bakongo yoki kongo xalqi tilidagi banam soʻzidan hosil boʻlgan. U Yevropa tillariga portugal tili orqali XVI asrda oʻtgan. Boshqa bir qarashga koʻra, volof tilidagi banana soʻzi ispan yoki portugal tillari vositasida Yevropa tillaridan qoʻnim topgan. Rus tiliga fransuz tilidan oʻzlashgan va XVIII asr boshlaridan ommalashgan.
Bakongo Kongo va Angolada yashovchi xalq boʻlib, kikongo tilida soʻzlashadi. Voloflar esa Senegal, Gambiya, Mavritaniya kabi Gʻarbiy Afrika mamlakatlarida yashovchi xalq. Volof tili Senegalning rasmiy tillaridan biridir.
Olimlar afrikancha banam va banananing arabcha banan bilan ildizi bir ekanini taxmin qiladi. Banan toʻpmevasi barmoqlarga oʻxshagani uchun shunday nom berilgan boʻlishi ehtimoli katta.
Bananning vatani Janubi-sharqiy Osiyo sanaladi. Hozir Hindiston, Xitoy, Uganda, Filippin, Indoneziya, Ekvador kabi mamlakatlar eng yirik banan yetishtiruvchilardir. 2021-yili dunyoda 170 million tonna banan hosili olingan. Shundan 25 foizi Hindiston va Xitoy hissasiga toʻgʻri keladi.
@oriftolib
👍33
Aspirin – nemis savdo belgisi
1897-yili nemis kimyogari Feliks Hofman atsetilsalitsil kislotasini tibbiyotda qoʻllash mumkin boʻlgan shaklda ajratib oladi. Bu kislotaning xomashyosi tol daraxtining poʻstlogʻi edi. Feliks ishlaydigan Bayer AG kompaniyasi yangi dorini Aspirin savdo belgisi bilan roʻyxatdan oʻtkazadi. Keyinchalik bu soʻz dori nomiga aylanadi.
Hofman revmatizm bilan ogʻriydigan otasini davolash ilinjida bu dorini ixtiro qilgan edi. Dori isitma tushiruvchi, yalligʻlanishga qarshi, ogʻriq qoldiruvchi xususiyatlarga ega. Revmatizmni davolashda ham ishlatiladi.
Maʼlumotlarga koʻra, dunyoda har yili 80 milliarddan ortiq aspirin habdorisi ichiladi.
@oriftolib
1897-yili nemis kimyogari Feliks Hofman atsetilsalitsil kislotasini tibbiyotda qoʻllash mumkin boʻlgan shaklda ajratib oladi. Bu kislotaning xomashyosi tol daraxtining poʻstlogʻi edi. Feliks ishlaydigan Bayer AG kompaniyasi yangi dorini Aspirin savdo belgisi bilan roʻyxatdan oʻtkazadi. Keyinchalik bu soʻz dori nomiga aylanadi.
Hofman revmatizm bilan ogʻriydigan otasini davolash ilinjida bu dorini ixtiro qilgan edi. Dori isitma tushiruvchi, yalligʻlanishga qarshi, ogʻriq qoldiruvchi xususiyatlarga ega. Revmatizmni davolashda ham ishlatiladi.
Maʼlumotlarga koʻra, dunyoda har yili 80 milliarddan ortiq aspirin habdorisi ichiladi.
@oriftolib
👍31💯4🔥2
Oldingi kunlar
Kecha – bugundan oldingi kun.
Avvalgi kun yoki avval kuni – kechadan oldingi kun, oʻtgan kuni.
Oʻtgan kun yoki oʻtgan kuni – kechadan oldingi kun. Oʻtgan soʻzi hafta, oy, yil kabi soʻzlar bilan birikkanda bundan oldingi maʼnosida keladi. Oʻtgan yil – bundan oldingi yil.
Burnogʻi kun – kechadan oldingi kun.
Ilgarigi kuni – kechadan oldingi kun. Asosan shevada ishlatiladi.
Oldingi kun – kechadan oldingi kun. Asosan shevada ishlatiladi.
Tunov kuni – yaqinda, oʻtgan yaqin kunlarning birida.
Tunovin – tunov kuni, bir necha kun oldin. Shevada ishlatiladi.
👉 Kechadan oldingi kun
@oriftolib
Kecha – bugundan oldingi kun.
Avvalgi kun yoki avval kuni – kechadan oldingi kun, oʻtgan kuni.
Oʻtgan kun yoki oʻtgan kuni – kechadan oldingi kun. Oʻtgan soʻzi hafta, oy, yil kabi soʻzlar bilan birikkanda bundan oldingi maʼnosida keladi. Oʻtgan yil – bundan oldingi yil.
Burnogʻi kun – kechadan oldingi kun.
Ilgarigi kuni – kechadan oldingi kun. Asosan shevada ishlatiladi.
Oldingi kun – kechadan oldingi kun. Asosan shevada ishlatiladi.
Tunov kuni – yaqinda, oʻtgan yaqin kunlarning birida.
Tunovin – tunov kuni, bir necha kun oldin. Shevada ishlatiladi.
👉 Kechadan oldingi kun
@oriftolib
👍29💯2
Zebra – Afrika yovvoyi oti
Zebrani kino va multfilmlarda, balki, hayvonot bogʻida koʻrgandirsiz. Oq va qora koʻndalang yoʻl-yoʻl chiziqli terisi bor. Otsimonlar oilasiga mansub bu hayvon Sharqiy va Janubiy Afrika savannalarida va togʻ hududlarida tarqalgan.
Zebra soʻzining kelib chiqishi haqida turli qarashlar bor. Shulardan biriga koʻra, u bantu tillaridagi zebra soʻzidan hosil boʻlgan. Bu soʻz som tillari guruhiga mansub amhara tiliga oid degan fikrlar ham bor.
Boshqa bir talqinga koʻra, zebra lotincha equiferus – yovvoyi ot soʻzidan hosil boʻlgan.
Antik davrlarda yunonlar va qadimgi rimliklar bu hayvonni hippotigris – ot yoʻlbars deb atagan.
Zebra soʻzi dunyoning juda koʻp tillarida turli talaffuz variantlarida uchraydi.
@oriftolib
Zebrani kino va multfilmlarda, balki, hayvonot bogʻida koʻrgandirsiz. Oq va qora koʻndalang yoʻl-yoʻl chiziqli terisi bor. Otsimonlar oilasiga mansub bu hayvon Sharqiy va Janubiy Afrika savannalarida va togʻ hududlarida tarqalgan.
Zebra soʻzining kelib chiqishi haqida turli qarashlar bor. Shulardan biriga koʻra, u bantu tillaridagi zebra soʻzidan hosil boʻlgan. Bu soʻz som tillari guruhiga mansub amhara tiliga oid degan fikrlar ham bor.
Boshqa bir talqinga koʻra, zebra lotincha equiferus – yovvoyi ot soʻzidan hosil boʻlgan.
Antik davrlarda yunonlar va qadimgi rimliklar bu hayvonni hippotigris – ot yoʻlbars deb atagan.
Zebra soʻzi dunyoning juda koʻp tillarida turli talaffuz variantlarida uchraydi.
@oriftolib
👍28🔥3
😎34👍12💯5🤨2
Odekolon – Kyoln suvi
1709-yili nemis ishbilarmoni Yohan Farin atir ishlab chiqarishni boshlaydi va unga Kölnisch Wasser – Kyoln suvi deb nom beradi. Asta-sekin bu atir turi shuhrat qozonadi. 1863-yilga kelib Kyolnda bunday atir sotadigan parfyumeriya doʻkonlari soni 63 taga yetadi. Bu doʻkonlarning egalari oʻzini Farinlar oilasiga qarindosh deb sanardi.
XVIII asrning ikkinchi yarmida Kyoln suvi Fransiyaga yetib boradi va nomi fransuzchaga oʻgiriladi: Eau de Cologne. Faranglar tilida U doʻ Koʻloʻni deb talaffuz qilingan nom ruschaga O de Kolon shaklida oʻtadi va xushboʻy suyuqlikka nisbatan ishlatila boshlaydi. Ruscha orqali esa oʻzbekchada oʻtroqlashadi.
@oriftolib
1709-yili nemis ishbilarmoni Yohan Farin atir ishlab chiqarishni boshlaydi va unga Kölnisch Wasser – Kyoln suvi deb nom beradi. Asta-sekin bu atir turi shuhrat qozonadi. 1863-yilga kelib Kyolnda bunday atir sotadigan parfyumeriya doʻkonlari soni 63 taga yetadi. Bu doʻkonlarning egalari oʻzini Farinlar oilasiga qarindosh deb sanardi.
XVIII asrning ikkinchi yarmida Kyoln suvi Fransiyaga yetib boradi va nomi fransuzchaga oʻgiriladi: Eau de Cologne. Faranglar tilida U doʻ Koʻloʻni deb talaffuz qilingan nom ruschaga O de Kolon shaklida oʻtadi va xushboʻy suyuqlikka nisbatan ishlatila boshlaydi. Ruscha orqali esa oʻzbekchada oʻtroqlashadi.
@oriftolib
👍50
Kafe, kofe va qahva
Bu uch soʻzning oʻzagi bir – arabcha qahva. Ammo qahva arabchaga amhara tilidan oʻtgan. Habashistondagi Kaffa hududi qahvaning vatani sanaladi. Ichimlikka ana shu hudud nomi berilgan. Bugungi Efiopiya janubidagi Sidamo, Kaffa, Arsi va Harar hududlaridagi togʻ oʻrmonlarida turli-tuman qahva daraxtlari oʻsadi. Butun dunyodagi Coffea arabica – arab qahvasi oʻsimliklari Janubiy Efiopiyadagi qahva daraxtlarining avlodlaridir. Bu nav juda ommalashgan, jahondagi qahva ekinlarining 60 foizi arab qahvalaridir.
Qahva soʻzi arab va turk tillari orqali Yevropa tillariga kirib borgan. Manbalarda yozilishicha, ilk qahva uylari Makka shahrida 1510-yili ochilgan, 1530-yili bu ichimlik Turkiya hududlariga yetib borgan. Qahva urugʻi yoki uning tolqoni qoʻshib tayyorlanadigan ichimlik tez orada Yevropada ham dovruq qozongan.
Qahva Yevropa tillariga baʼzi tovush oʻzgarishlari bilan oʻzlashgan. Masalan, ruschaga kofe shaklida kirgan.
Kafe ham qahvaning ayni oʻzi. Dastlab qahva ichiladigan joy boʻlgan kafe keyinchalik kichik restoranga aylangan – unda tamaddi qilish, hordiq chiqarish ham mumkin boʻlgan.
@oriftolib
Bu uch soʻzning oʻzagi bir – arabcha qahva. Ammo qahva arabchaga amhara tilidan oʻtgan. Habashistondagi Kaffa hududi qahvaning vatani sanaladi. Ichimlikka ana shu hudud nomi berilgan. Bugungi Efiopiya janubidagi Sidamo, Kaffa, Arsi va Harar hududlaridagi togʻ oʻrmonlarida turli-tuman qahva daraxtlari oʻsadi. Butun dunyodagi Coffea arabica – arab qahvasi oʻsimliklari Janubiy Efiopiyadagi qahva daraxtlarining avlodlaridir. Bu nav juda ommalashgan, jahondagi qahva ekinlarining 60 foizi arab qahvalaridir.
Qahva soʻzi arab va turk tillari orqali Yevropa tillariga kirib borgan. Manbalarda yozilishicha, ilk qahva uylari Makka shahrida 1510-yili ochilgan, 1530-yili bu ichimlik Turkiya hududlariga yetib borgan. Qahva urugʻi yoki uning tolqoni qoʻshib tayyorlanadigan ichimlik tez orada Yevropada ham dovruq qozongan.
Qahva Yevropa tillariga baʼzi tovush oʻzgarishlari bilan oʻzlashgan. Masalan, ruschaga kofe shaklida kirgan.
Kafe ham qahvaning ayni oʻzi. Dastlab qahva ichiladigan joy boʻlgan kafe keyinchalik kichik restoranga aylangan – unda tamaddi qilish, hordiq chiqarish ham mumkin boʻlgan.
@oriftolib
👍39
Baobab – maymun daraxti
Baobab haqida oʻqigan, eshitgan boʻlsangiz kerak – dunyodagi eng yirik daraxt. Tanasining diametri 8 metrga yetadi, boʻyi 18–25 metr atrofida boʻladi. Afrika va Avstraliyaning quruq tropik savannalarida oʻsadi.
Baobab soʻzi amhara tilidagi bamiba – maymun daraxti soʻzidan hosil boʻlgan. Bu ulkan daraxtning mevasini maymunlar oson qoʻlga kirita olgani uchun mevaga maymun noni deb nom berilgan. Uni maymunlar yeydi ham. Baobab mevasi oziq-ovqat yoki ziravor sifatida ishlatiladi.
Baobab soʻzi arabcha abu hibob – urugʻlar otasi birikmasidan yasalgan degan qarash ham bor.
@oriftolib
Baobab haqida oʻqigan, eshitgan boʻlsangiz kerak – dunyodagi eng yirik daraxt. Tanasining diametri 8 metrga yetadi, boʻyi 18–25 metr atrofida boʻladi. Afrika va Avstraliyaning quruq tropik savannalarida oʻsadi.
Baobab soʻzi amhara tilidagi bamiba – maymun daraxti soʻzidan hosil boʻlgan. Bu ulkan daraxtning mevasini maymunlar oson qoʻlga kirita olgani uchun mevaga maymun noni deb nom berilgan. Uni maymunlar yeydi ham. Baobab mevasi oziq-ovqat yoki ziravor sifatida ishlatiladi.
Baobab soʻzi arabcha abu hibob – urugʻlar otasi birikmasidan yasalgan degan qarash ham bor.
@oriftolib
👍45
Shimpanze va makaka
Shimpanze va makaka – maymun turi. Shimpanze Afrikada tarqalgan, makaka esa Osiyoda. Makakalarning berber makakasi turigina Osiyodan tashqarida – Shimoliy Afrika va Gibraltarda yashaydi.
Shimpanze bantu tillariga mansub luba tilidagi kivili chimpenze – odamga oʻxshash maxluq, maymun soʻzidan olingan. Makaka esa bantu tillaridagi makaku soʻzidan yasalgan.
Bu ikki soʻz bizga rus tili orqali yetib kelgan. Shimpanze ruschaga fransuz tilidan kirgan boʻlsa, makaka lotinchadan oʻzlashgan.
@oriftolib
Shimpanze va makaka – maymun turi. Shimpanze Afrikada tarqalgan, makaka esa Osiyoda. Makakalarning berber makakasi turigina Osiyodan tashqarida – Shimoliy Afrika va Gibraltarda yashaydi.
Shimpanze bantu tillariga mansub luba tilidagi kivili chimpenze – odamga oʻxshash maxluq, maymun soʻzidan olingan. Makaka esa bantu tillaridagi makaku soʻzidan yasalgan.
Bu ikki soʻz bizga rus tili orqali yetib kelgan. Shimpanze ruschaga fransuz tilidan kirgan boʻlsa, makaka lotinchadan oʻzlashgan.
@oriftolib
👍34🔥1