“Yoki” kitobxonlik platformasi

“Akademnashr” yangi loyihani yoʻlga qoʻyibdi. Yoki deb nomlangan ushbu platforma:

🔹 kitobga befarq boʻlmaganlarning fikr almashishlari uchun minbar boʻlishni oʻz zimmasiga olmoqchi;
🔹 kitoblarga taqrizlar, kitobdan olingan hayrat va lazzatni izohlar, iqtiboslar koʻrinishida boshqalar bilan ulashish imkonini yaratmoqchi;
🔹 yozuvchilarni oʻquvchilar bilan yuzlashtirmoqchi, kitobxonlarga yozuvchilarni yaqinlashtirmoqchi;
🔹 nashriyotlar uchun targʻibot va xaridorlarning munosabatini bilish imkoniyatini kengaytirmoqchi;
🔹 noshirlar, muharrirlar, kitob grafikasi ustalari, matbaachilar, kitob blogerlari, kitobsevarlarni bir maydonga jamlamoqchi;
🔹 kitob oʻqiganni ragʻbatlantirmoqchi, sovgʻa bermoqchi, kitobxonlik darajalari taqdim etmoqchi.

👉 yoki.uz

@oriftolib

Yo‘qolgan hamyon

Bir kishi hamyoni yo‘qolganini payqab qoldi. Butun uyni qidirib, topolmagach, o‘g‘irlatdim degan xulosaga keldi. So‘nggi paytlarda uyiga kelganlarni birma-bir xayolidan o‘tkazdi va o‘g‘rini “topdi” – u qo‘shnining bolasi. U aynan hamyon yo‘qolishi arafasida uyiga kirgandi. Undan boshqa hech kim bu ishga qo‘l urishi mumkin emas.

Odam ko‘chada bolani ko‘rib qolib, uning xatti-harakatlarida shubhali alomatlarni sezdi. Bola o‘zini olib qochishga urinar, ko‘zlarini yashirar, bir so‘z bilan aytganda, har bir harakati o‘g‘riniki kabi edi. Lekin odamda ochiq-oydin isbot yo‘q, shu sababli nima qilishini bilmasdi. Har gal uchrashganida bola yanada aybdorroq ko‘rinar, uning esa g‘azabi ortardi.

Nihoyat toqati toq bo‘ldi. Qo‘shninikiga kirib, bor gapni aytishga qaror qildi. Xuddi shu payt xotini suyunchilab qoldi:

– Qarang, dadasi, karavot tagidan nimani topdim, – dedi va yo‘qolgan hamyonni uzatdi.

Pullardan bir so‘m ham kamaymagan – hammasi joyida edi.

Ertasi kuni u yana qo‘shnining bolasini uchratdi: na harakati, na qilig‘i, na gap-so‘zi o‘g‘rinikiga o‘xshar edi...

“Yosh kuch”da chop etilgan.

👉 Ibratli hikoyalardan

@oriftolib

​​Oʻrnini bilmagan raqam

100 dona iPhone 15 50 000 soʻmdan oshiq xaridlar uchun Mastercard kartasi bilan toʻlang va yutuqli oʻyinda qatnashing.

Boshida buning nimasi xato ekan deb oʻyladim. 15 50 000 soʻmdan oshiq xaridlar haqida gap ketyapti ekan. Jumlani ozroq tahrirlasa yoki gap boshidagi 100 dona iPhone degan joyini qisqartirsa, muammo yoʻq-ku degan xayolga bordim. Lekin ruscha variantga qarab oʻzbekchada qovun tushirilganini angladim.

Gap 15 50 000 soʻmdan oshiq xaridlar haqida emas ekan. Koʻz bu raqamni oʻzicha toʻgʻrilab, 15 500 000 deb oʻqib ketaveradi. Aslida gap 50 000 soʻmdan oshiq miqdordagi oldi-sotdi haqida. iPhone telefonining rusumini bildiruvchi 15 va xarid miqdorini anglatuvchi 50 000 raqamlari ketma-ket kelib qolgan. Natijada oʻquvchini chalkashtirib, adashtirib yuboradigan jumla hosil boʻlgan. Menimcha, bu – dizayndagi xato. 100 dona iPhone 15 soʻzi sarlavhaga olib chiqilgan, lekin pastda ham qolib ketgan.

🟢 Aslida qanday boʻlishi kerak edi:

50 000 soʻmdan oshiq xaridlar uchun Mastercard kartasi bilan toʻlang va yutuqli oʻyinda qatnashing.

Jumlada 100 dona iPhone 15 iborasini qaytarishning hojati yoʻq. Chunki sarlavhada turibdi. Ruscha variantda ham bu ibora yoʻq. Lekin bu iboraga yana urgʻu berish juda-juda istalsa, jumlani mana bunday tahrirlash kerak:

50 000 soʻmdan oshiq xaridlar uchun Mastercard kartasi bilan toʻlang va yutuqli oʻyinda qatnashib, 100 dona iPhone 15 yutib oling.

Darvoqe, men 50 000 soʻmdan oshiq xaridlar demagan boʻlardim. 50 000 soʻmdan boshlanadigan xaridlar yoki 50 000 soʻmlik va undan oshiq xaridlar mosroq. Chunki ruschasidan shunaqa maʼno chiqyapti. Har holda, ruschasidagi mazmun toʻgʻri boʻlsa kerak.

📌 Demak:

50 000 soʻmlik va undan oshiq xaridlar uchun Mastercard kartasi bilan toʻlang va yutuqli oʻyinda qatnashing.

👉 Makrochilardan tanish boʻlsa, yuborib qoʻying. Ancha pul sarflanadigan reklama samarasiz boʻlib qolmasin.

🔹 Rasm obunachilardan.

@oriftolib

Kimning xayoliga kelibdi deysiz: Gibraltar, Sidney, Antaliya – asli odamlarning ismi boʻlgan joy nomlari

Kishilarning ismlari gohida narsa-buyumlarning, joylarning nomlariga aylanadi. Bu baʼzan buyruq yoki maxsus farmon bilan amalga oshsa, baʼzan tabiiy tarzda kechadi. Dunyoda asli kishilarning oti boʻlgan, keyinchalik toponimga aylangan soʻzlar talaygina. Ular orasida biz yaxshi biladigan, oʻqigan-eshitgan mamlakatlar, shaharlar, daryo-yu koʻllar bor. Joy nomlari tarixi bilan maxsus qiziqmagan kishi ular bir zamonlar odamlarning ismi boʻlganini xayoliga ham keltirmaydi.

“Daryo” nashrida ana shunday soʻzlarning baʼzilarini sharhladim.

🔹 Gibraltar – Toriq togʻi
🔹 “Ismli” shaharlarga boy oʻlka
🔹 Barselona – qoʻmondon shahri
🔹 Izmir va amazonkalar
🔹 Antaliya – nomi ham, oʻzi ham koʻhna shahar
🔹 Pensilvaniya – oʻrmonlar oʻlkasi
🔹 Sietl – hindular sardori
🔹 Buxarest – Bukurning shahri
🔹 Saragosa va imperator Avgust
🔹 Mavrikiy – koʻp ism koʻrgan orol

👉 https://dy.uz/QQnPK

@oriftolib

Qonun, qaror, farmon, farmoyish nomlari imlosi | 2️⃣3️⃣-dars | Oʻzbek tilidan savodxonlik darslari

👉 YouTubeʼda koʻrish

@oriftolib

Mana bu va manavi, ana bu va anavi

“Ibrat farzandlari” loyihasida savodxonlik boʻyicha navbatdagi dars eʼlon qilindi. Lavhada mana bu, ana bu, ana shu soʻzlari va ularning variantlari imlosidagi eʼtiborli jihatlar tushuntirilgan.

👉 https://youtu.be/zKowhQmueQA

@oriftolib

​​Gibraltar – Toriq togʻi

Gibraltar – Buyuk Britaniyaning Pireney yarimorolidagi hududi. Shu nomdagi boʻgʻoz va qoya ham bor. Bu nomning kelib chiqishi arab lashkarboshisi Toriq ibn Ziyod nomi bilan bogʻliq. U 711-yili qoʻshin bilan boʻgʻozdan oʻtib, sohildagi qoyaga istehkom qurgan. Bu istehkom sarkarda nomi bilan Jabal ut-Toriq, yaʼni Toriq togʻi nomini olgan.

Vaqt oʻtishi bilan bu nom istehkom joylashgan qoyaga, soʻng butun hududga nisbatan ishlatila boshlagan. U Yevropa tillariga, jumladan, ispan va ingliz tillariga Gibraltar shaklida oʻzlashgan. Uni inglizlar Jibraltar, ispanlar esa Hibraltar deb oʻqiydi. Oʻzbek tiliga rus tili orqali Gibraltar koʻrinishida kirib kelgan.

Gibraltar Oʻrta dengizni Atlantika okeani bilan bogʻlovchi muhim strategik nuqtada joylashgan. Unga egalik masalasida Ispaniya ham daʼvogarlik qilib turadi. Hududda rasmiy til – ingliz tili. Soʻzlashuvda yanito tili ishlatiladi. U ispan tilining andalus lahjasiga yaqin, ingliz tilidan kuchli taʼsirlangan, lugʻatida italyan, malta, arab, ibroniy va boshqa tillardan oʻzlashgan soʻzlar koʻp boʻlgan qurama tildir.

@oriftolib

Aytib ber!

Nadomatki, Yaratganga yolvorib,
Deyolmasman murg‘ak jonin qaytib ber!
Ular seni o‘ldirdi, endi borib,
Hammasini Allohimga aytib ber!

Notinch yurtning peshonasi sho‘r o‘g‘li,
Dunyo ahlin zor yig‘latgan, zo‘r o‘g‘li.
Endigina uch yosh eding, go‘r o‘g‘li,
Hammasini Allohimga aytib ber!

Har yurakka hayratlardan tug‘ ilib,
Nima ko‘rding, bu dunyoda tug‘ilib?
Yashamasin desang meni bo‘g‘ilib,
Hammasini Allohimga aytib ber!

Qancha-qancha haddan oshgan boylar bor,
Burda nonga intiq holi voylar bor,
G‘arb atalmish gunohga g‘arq joylar bor,
Hammasini Allohimga aytib ber!

Aytgin, barcha shaytonga ulfatlarni,
Yosh boshingga tushgan g‘am, kulfatlarni.
O‘laksalar izlagan kalxatlarni,
Hammasini Allohimga aytib ber!

Donolar xor, nodon o‘rni to‘r bo‘ldi,
Kimki, g‘o‘rni yengsa, o‘sha zo‘r bo‘ldi.
Uch yoshingda yetgan joying go‘r bo‘ldi,
Hammasini Allohimga aytib ber!

Ezgulikni xo‘p ezgisi borlar – G‘arb,
Osiyoni osiylikka chorlar G‘arb.
G‘arbdan chiqqan quyosh kabi porlar G‘arb,
Hammasini Allohimga aytib ber!

Fahsh otli ko‘ngil ko‘zi ko‘rlarni,
Giyohvandlik dardi yuqqan zo‘rlarni,
Dinni niqob aylagan terrorlarni,
Hammasini Allohimga aytib ber!

Doktorlar mot qismat degan “Farzin”ga,
Chora topmay ko‘ksingdagi darzingga.
Qo‘shilaman hamma-hamma arzingga,
Hammasini Allohimga aytib ber!

Tug‘ilsayding o‘zbek degan millatda,
Yashar eding minnati yo‘q rag‘batda.
Hurgina jon, endi borgin, jannatda
Hammasini Allohimga aytib ber!

Botirjon Ergashev

#Sheʼriy_lahza

@oriftolib

​​“Uzunquloq gaplarga koʻra”. Gap uzunquloq boʻlishi mumkinmi?

“Uzunquloq gaplarga koʻra”, “odamlar orasida uzunquloq gaplar yuribdi”. Qanday qilib gap uzunquloq boʻlishi mumkin? Deylik, biron hayvonga nisbatan uzunquloq desa tushunarli, lekin gapning uzunquloq boʻlishi gʻalati.

Gap shundaki, bu yerda uzun hozir tilimizdagi oʻlchovni bildiruvchi uzun emas. Qadimgi turkiyda unga shakldosh yana bir uzun soʻzi boʻlib, gʻiybat maʼnosini bеrgan. Gʻiybatchi esa uzunchi deyilgan. “Qutadgʻu bilig”da oʻqiymiz:

Uzunchi kishike qatilma yira,
Uzunchi tilinde kuyer ot ker-e.

Maʼnosi: gʻiybatchi kishiga yaqinlashma, yiroqlash, gʻiybatchi tilida oʻt yonadi, koʻr.

Uzundin qopar ul ajun bulgʻaqi,
Uzunchi bashin kes, ey ersig aqi.

Maʼnosi: dunyoning boʻlgʻanchiq fisq-u fasodlari gʻiybatdan chiqadi, Gʻiybatchining boshini kes, ey mard saxiy (QB. T. 1971.632-b.).

Demak, uzun gap uzundan-uzun choʻzilgan emas, balki gʻiybat gap ekan...

Bizningcha, uzunquloqning qulogʻi ham eshitish organi – quloq maʼnosida emas. Quloq ham baʼzi turkiy lahjalarda koʻchma maʼnoda mishmish, ovoza, gap soʻz, gʻiybat maʼnolarini bildiradi.

Shunday qilib, uzunquloq gaplar iborasini gʻiybat, mishmish, ogʻizdan-ogʻizga oʻtgan gaplar deb tushunish mumkin.

Abduvohid Hayit

@oriftolib

Mana bu va manavi, ana bu va anavi | 2️⃣4️⃣-dars | Oʻzbek tilidan savodxonlik darslari

👉 YouTubeʼda koʻrish

@oriftolib

​​“Ismli” shaharlarga boy oʻlka

Avstraliya qitʼasida odamlarning nomi boʻlgan toponimlar tez-tez koʻzga tashlanadi. Oʻlkani yevropaliklar egallagach, yangi shaharlar, qishloqlar, aholi punktlari qurildi. Ularning aksariga mustamlakachilarning taniqli kishilari nomi berildi. Bugun bu joylarning koʻpi yirik shaharlarga aylangan. Jumladan, Avstraliyadagi Sidney, Melburn, Brisben, Adelaida, Hobart, Basselton, Banberi, Albani, Taunsvil kabi joy nomlari aslida kishilarning ismi boʻlgan.

Sidney – Avstraliyaning eng katta va eng qadimiy shahri. Unga 1788-yili Angliya Qirollik floti admirali Artur Fillip asos solgan. Bu yevropalik istilochilarning qitʼadagi ilk makoni, qoʻnimgohi edi. Shahar lord Sidney nomi bilan ataldi. U Buyuk Britaniyaning mustamlakalar vaziri boʻlgan.

Melburn – kattaligi boʻyicha Avstraliyaning ikkinchi shahri, Viktoriya shtati poytaxti. Mamlakatning tijorat, sanoat va madaniyat markazlaridan biri. Jahonning eng janubiy nuqtada joylashgan millioner shahri. Shahar hududi 1835-yildan egallana boshlagan. U Yarra daryosi boʻyida joylashgan, qishloq xoʻjaligiga ixtisoslashgan aholi yashash joyi edi. 1837-yili shtat gubernatori shaharning bosh rejasini tasdiqladi. Shu yil oxirida unga Buyuk Britaniya bosh vaziri, Melburn 2-vikonti Uilyam Lamb sharafiga Melburn deb nom berildi.

Adelaida – Avstraliyaning yirik shaharlaridan biri. Shaharga 1836-yili asos solingan va unga Buyuk Britaniyani 1830–1836-yillari boshqargan Uilyam IV ning xotini qirolicha Adelaida nomi berilgan.

@oriftolib

Navbatdagi jalochilik: maktab va bogʻcha qurilmasin!

Rossiyada oʻzbekistonlik migrantlarning bolalari uchun bogʻcha va maktablar ochish iltimosiga rossiyalik deputat Mixail Delyagin qarshi chiqibdi. Bu noqonuniyligini aytib, Oʻzbekiston maktablarini oʻz hududida qurishi kerakligi, migrantlarni ham olib ketishi zarurligini aytibdi. Ammo u shu migrantlar boʻlmasa, muammolar girdobidagi Rossiya iqtisodi biryoʻla oʻtirib qolishi mumkinligi haqida lom-mim demagan.

Yaqinda Rossiya mamlakatimizda maktablar qurmoqchi ekani xabar qilingandi. Bu masalaga qanday qararkan bu deputat?

Bizning shevada jalochi degan soʻz bor. Nohaq boʻlsa-da, baqir-chaqir, shantaj qilib oʻz fikrini oʻtkazishga urinadigan odamga nisbatan qoʻllanadi. Bundaylarga, mayli, javob berish kerag-u, lekin ularni juda jiddiy qabul qilmaslik kerak.

Bir paytlar tafakkuri, ilmi, adabiyoti bilan dovruq qozongan millat vakillarining bu qadar maydalashib ketgani achinarli.

@oriftolib

Fan nomi qanday yoziladi?

“Ibrat farzandlari” loyihasida savodxonlik boʻyicha navbatdagi dars eʼlon qilindi. Lavhada fanlar va ularga oid darsliklar, qoʻllanmalar nomi imlosidagi eʼtiborli jihatlar tushuntirilgan.

👉 https://youtu.be/3xSnaZCJvLM

@oriftolib

​​Barselona – qoʻmondon shahri

Barselona nomining paydo boʻlishi haqida turli qarashlar bor. Bir taxminga koʻra, u qadimgi iber tilidagi Baŕkeno soʻziga borib taqaladi va qalʼa, qoʻrgʻon maʼnosiga ega.

Qadimiyroq manbalarga koʻra esa, shahar karfagenlik qoʻmondon Hamilqor Barqo (miloddan oldingi 270–229 yillar) sharafiga nomlangan. Taxminlarga qaraganda, sarkarda miloddan oldingi III asrda ushbu shaharga asos solgan. Barqo laqabi finikiy tilidagi baraq, yaʼni chaqmoq soʻziga borib taqaladi. Bu soʻz bilan oʻzagi bir boʻlgan arabcha barq oʻzbek tiliga ham oʻzlashgan. U tilimizda yashin, chaqmoq, yolqin, alanga maʼnolarida qoʻllanadi.

Biroq shahar karfagenliklarga qarashli boʻlgani yoki shaharning qadimda ishlatilgan Barsino nomi Barqalar sulolasiga aloqadorligi haqida aniq maʼlumotlar yoʻq. Shahar oʻrta asrlarda Barchinona, Barsalona, Barchelona va Barchenona kabi nomlar bilan atalgan.

Barselona shahri nomini Barsa shaklida yanglish qisqartirish urf boʻlgan. Aslida bunday qisqartirish shaharning dunyoga mashhur futbol klubi – “Barselona”ga tegishli xolos. Mahalliy aholi shahar nomini qisqartirganda Barna deb ataydi.

@oriftolib