🔵 کانون جهان ایرانی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران برگزار می‌کند:

🔹️بایستگی فلسفه در ایران امروز: در وضع امروز ما، باید به چه چیز، و چگونه اندیشید؟

🔹️به شکل برخط(آنلاین)

🔹️ با سخنرانی:

دکتر سیدحمید طالب‌زاده
دکتر نادیا مفتونی
دکتر محمدتقی طباطبائی
دکتر احمد رجبی
دکتر مصطفی زالی
دکتر امیر مازیار
دکتر روح‌الله کریمی
دکتر مهدی ساعتچی
دکتر ابوطالب صفدری
دکتر مریم نصراصفهانی
دکتر حسام سلامت
دکتر زکیه آزادانی
دکتر سیده‌زهرا مبلغ
دکتر کاظم برجسته

زمان: پنجشنبه‌ و جمعه‌ها ساعت ۲۰
از ۱۸ اردیبهشت تا پایان خرداد ماه ۱۴۰۴

📝 مهلت نام‌نویسی تا ۱۷ اردیبهشت ماه ۱۴۰۴

📜با ارائه گواهی حضور در پایان دوره

🔹️ دوره رایگان اما نیازمند نام نویسی است.
برای نام‌نویسی به نشانهٔ زیر در تلگرام مراجعه بفرمایید:
@jahaneiraniut

✍️
آیا می‌توان به‌جای دیگران سخن گفت؟

✅ پاسخ فرهنگ ما که حکماً مثبت است. شرایط سیاسی و اجتماعی و فرهنگی ما حضور صداهای متفاوت را برنمی‌تابد. اغلب صاحبان اقتدار سیاسی جای «ملت ایران» سخن می‌گویند. مردان جای زنان سخن می‌گویند. والدین جای کودکان. صاحبان صدا و رسانه جای بی‌صدایان. مرکزنشینان و شهرنشینان جای حاشیه‌نشیان و روستاییان. زنان و مردان صاحب قلم و صدا و تصویر جای همه زنان و مردان...

✅ بارها به‌نظرم رسیده این سخن گفتن به جای دیگران آنقدر برای ما عادی است که کاملاً نامرئی شده است. با دوستی حرف می‌زدم درمورد میزان موفقیت دانشجویان متدین دانشگاه در مقایسه با بی‌انگیزگی، یاس، سرخودگی و متاسفانه رواج مواد مخدر میان نوجوان و جوانان دانشجو. نتیجه گرفت که نهادهایی سیاسی و مذهبی دانشگاه صحیح‌ترین و موفق‌ترین نهادهای دانشجویی هستند که در راستای وظایف دانشجویان و رسالت دانشگاه عمل می‌کنند. نه تنها معنا کردن موفقیت، وظیفه دانشجو و رسالت دانشگاه را در انحصار خود می‌دانست که نقش همه «امتیازات امیدبخشی»این افراد را نادیده گرفته بود.

✅ مگر غیر از این است که خود من که اینجا درخدمت شما هستم، اگر جور دیگری فکر می‌کردم محال بود اینجا باشم و تازه همین‌قدر هم داشت که تحمل نمی‌شد. مگر جماعت زیادی از دانشگاهیان که بارها فیلتر شده بودند سه سال بر مرز اخراج نبودند؟ سرخوردگی؟ امید؟

♦️باری، بحث‌های جالبی دارند فیلسوفان زنانه‌نگر درباره جای دیگران حرف‌زدن که در مواردی منجر به بی‌عدالتی و بی‌اخلاقی می‌شود.

✅می‌پرسند «آیا می‌شود به‌جای دیگران حرف زد؟»

✅ طبیعی است که زنان به‌عنوان گروه بزرگی از خاموشان تاریخ که همواره «به‌جایشان» و «درموردشان» و «برایشان» حرف زده شده حساسیت بیشتری داشته باشند برای تامل در این موضوع. تلاش‌های زیادی شده تا به «صدا یافتن» و «سخن گفتن افراد به‌جای خودشان» کمک و از آن دفاع شود. ضمن اینکه آموزش عمومی و فضای مجازی امکان بی‌بدیلی برای به چالش کشیدن اقتدارهای معرفی و پژواک گرفتن از تکصداهای بم و بلند در اختیار شمار زیادی از افراد قرار داده است.

✅اما هنوز پرشمارند افرادی که هیچ صدایی ندارند، گاهی چون هیچ امکانات و تحصیلات و تسهیلاتی ندارند، گاهی نحوه کاربرد کلمات زبان و گویش رایج و رسمی کشور خودشان را نیز به‌خوبی نیاموخته‌اند... گاهی چون اصلا کسی با آنها حرف نمی‌زند. آنها نمی‌توانند به‌جای خودشان حرف بزنند. آنها خارج از شبکه هرگونه روابطی هستند که انسانها را مرئی می‌کند.

✅ برخی می‌گویند نه خود این افراد می‌توانند و نه کسی خواهد توانست به‌جای آنها حرف بزند، چراکه بارها شاهد بوده‌ایم سخن گفتن افراد طبقات بالا، بدون ملاحظه امتیاز و جایگاه خودشان، باعث تقویت رنج این افراد می‌شود. موردی که اخیراً خیلی به آن توجه شد زنان عشایری بودند که سوژه عکاسی قرار گرفته و نه تنها رنج‌شان دیده نشده بود که با عناوین «زیبایی» و «سادگی» باعث ابراز احساسات رومانیک شدند.

✅ از سوی دیگر اما فیلسوفان زنانه‌نگر این عقب‌نشستن را نقد می‌کنند، چون موجد نحوی بی‌اعتنایی است.
اسپیواک و آلکوف دو فیلسوفی که در این زمینه نوشته‌اند «سخن گفتن با...» را جایگزین مناسبی برای «سخن گفتن به‌جای...» می‌دانند.

✅الکوف اعتراف می‌کند که سخن گفتن به‌جای دیگران کنش پیچیده‌ای است که براحتی نمی‌توان آن را رد یا تایید کرد. به‌ویژه در فرهنگ اجتماعی و سیاسی ما در ایران هم «سخن گفتن به‌جای» براحتی قابل حذف نیست. خاصه در شرایط موجود به آن نیازمندیم تا در فضای تک‌صدایی، دیگر صداهایی که دسترسی به تریبون‌های انحصاری ندارند را به‌گوش برسند. اما برای همان سخنگویان دلسوز نیز گفتگو با «دیگری» برای پرهیز از افتادن در دام تحمیل ارزش‌ها و درک خود به دیگران ضروری است.

برای اینکه خطر تبدیل شدن «سخن گفتن با...» به «سخن گفتن به‌جای...» را به حداقل برسانیم باید چهار چیز را بسنجیم و درنظر بگیریم.

✔️اول اینکه انگیزه‌های خودمان را تحلیل کنیم. نباید با انگیزه کنترل و اقتدار بر و «هدایت» کسانیکه با آنها سخن می‌گویم عمل کنیم.

✔️دوم اینکه به‌جای اینکه زود از خودمان سلب مسئولیت کنیم باید جایگاه اجتماعی و بافت زندگی افراد و گروه‌ها را درنظر بگیریم، همانطور که به امتیازهای اجتماعی، طبقاتی و جنسیتی خودمان آگاهیم.

✔️سوم اینکه انتقادات را بشنویم و آن را را درشمار آوریم و منشا اثر قرار دهیم. در مسیر سخن گفتن با... متعهد باشیم به تصحیح خود.

✔️و نهایتا اینکه ببینیم این سخن گفتن‌ها، صرف نظر از درستی و خیرخواهانه بودن، چه «تاثیرات واقعی» بر مخاطب می‌گذارد و بعد به نفع توانمندی او عمل کنیم.


🧷برای اطلاعات بیشتر:

Alcoff, L. (1991). The Problem of Speaking for Others. Cultural Critique, 20, 5–32. https://doi.org/10.2307/1354221

@neocritic

✍️
گواهینامه والدگری!

✅ هر روز ده‌ها ویدئو از والدینی که فرزندان خردسال خود را اسباب تفریح دیگران، معلم زبان یا معلم آشپزی کرده‌اند دست‌به دست می‌شود. گاهی جذابیت ظاهری بچه‌ها، اشتباهات معصومانه آن‌ها و گاهی هوش و استعدادشان دستمایه تفاخر یا درآمدزایی والدین است. اغلب سیل توجه به این کودکان با افزایش سن از میان می‌رود و چه داستان‌ها که نمی‌شنویم از مسائل اقتصادی پشت پرده این قبیل تولید محتوا که آسیب‌های جبران‌ناپذیری را تا پایان عمر برای بچه‌ها برجای می‌گذارد.
و این تنها یکی از نمونه‌های پیش‌پاافتاده آسیب و سواستفاده والدین از کودکان است.

✅ فیلسوف اخلاقی به نام هیو لافولت (Hugh LaFollette) نظریه‌ای دارد مبنی بر ضرورت اخلاقی صدور مجوز برای والدگری. او اشاره می‌کند ما برای تمامی مشاغلی که با افرادی سروکار دارد که ممکن است از صاحبان مشاغل آسیب ببینند مجوز صادر می‌کنیم. از پزشک و وکیل و خلبان و مهندس گرفته تا آشپز و تعمیرکار، اما درمورد والدین چنین نمی‌کنیم، حال آنکه «ضرر والدگری بد بسیار پردامنه‌تر و عمیق‌تر از حرفه‌های دیگر است. تأثیرات والدگری بد فقط بر خود کودک نیست، بلکه ممکن است در نسل‌های بعد نیز تکرار شود، چراکه این کودکان ممکن است در آینده خود والدین ناتوانی شوند.»

✅ به عقیده او والدگری بیش از هر حرفه‌ای دیگری نیازمند احراز صلاحیت است و ما می‌توانیم ملاک‌هایی جز داشتن اندام‌های تولید مثل سالم، برای تشخیص کفایت یا عدم کفایت افراد برای والد شدن داشته باشیم.

✅ این نظریه همانگونه که ممکن است به ذهن شما هم رسیده باشد به نظر ناممکن یا حتی خطرناک می‌رسد. لافولت می‌گوید وقتی ما همین الان هم حضانت والدین برکودکان بدسرپرست را لغو می‌کنیم، یعنی بطور ضمنی باور داریم برخی افراد صلاحیت والد بودن ندارند. درعین حال، بی‌اعتنایی به آسیب‌های گسترده‌ای که والدین فاقد صلاحیت به کودکان وارد می‌کنند نیز غیرانسانی است. او معتقد است با توجه به اینکه سالانه هزاران کودک قربانی خشونت و سوءرفتار والدین می‌شوند بی‌توجهی به آن کاملاً «غیر اخلاقی» است.

✅ به عقیده لافولت نگاه آرمانگرایانه و قدسی‌ای که پیرامون رابطه والد و فرزند وجود دارد مانع از پذیرش این واقعیت است که برخی والدین به دلایل گوناگون از جمله اختلالات روانی، فقر، اعتیاد، ناآگاهی و...توان کافی برای مراقبت از فرزندانشان ندارند و تشخیص پیش‌رس برخی از این مشکلات می‌تواند از بسیاری از مشکلات فردی و اجتماعی آینده جلوگیری کند.

✅ با شما موافقم که ترسناک به نظر می‌رسد. به‌ویژه برای ما در ایران که مدام درحال تایید/ رد صلاحیت‌ هستیم مخاطرات آن پررنگ‌تر است. خود لافولت هم مشکلات این پیشنهاد را رد نمی‌کند، ولی می‌گوید همه ما می‌دانیم که نظام‌های صدور مجوز تضمینی برای عملکرد خوب نیستند، اما عقل حکم می‌کند به هیچ وجه از خیر آنها نگذریم چون در مجموع بودنشان بهتر از نبودشان است. (پزشکی که شماره نظام‌پزشکی دارد الزاما پزشک خوبی نیست، اما قابل اعتمادتر از کسی است که دانش پزشکی‌اش را هیچ مرجعی تایید نکرده). به عقده لافولت ما باید معیارهایی برای صلاحیت والدگری تعیین کنیم و روش‌های قابل اعتمادی برای ارزیابی آنها طراحی کنیم. با خطرات و چالش‌هایش مواجه شویم، آنها را تصحیح و بازبینی کنیم و در عوض زندگی میلیون‌ها کودک را ایمن‌تر و سالم‌تر کنیم.



🧷برای مطالعه صورتبندی مسئله توسط لافولت:

LaFOLLETTE, H. (2010). Licensing Parents Revisited. Journal of Applied Philosophy, 27(4), 327–343. https://www.jstor.org/stable/24356087



@neocritic

✍️ برای کاری میزان مشارکت سیاسی و مدیریتی زنان در ادوار مختلف دولت، مجلس و قوه قضایه را بررسی می‌کردم.

از هوش مصنوعی خواستم آمارها را با هم مقایسه کند. غم‌انگیز بود ولی مطابق یافته‌ها حضور زنان متخصص در دولت چهاردهم رکود جالب توجهی ثبت کرده که سوای همه انتقاداتی که به عملکرد دولت دارم، در حوزه‌هایی که اقدامات اصلاحی شدنی است ولی نمی‌شود، خاصه در وزارت علوم، قلب‌ام را روشن کرد‌ و آن را بی‌ارتباط به اعتراضات همه‌جانبه زنان به نابرابری‌ها، علی‌رغم شایستگی‌ها، نمی‌بینم- هرچند هنوز راه طولانی در پیش است و بخش بزرگی از این اعتراضات با سرکوب مواجه می‌شود.



♦️زنان در دولت مسعود پزشکیان

✔️ فرزانه صادق مالواجرد - وزیر راه و شهرسازی

✔️ شینا انصاری - معاون رئیس‌جمهور و رئیس سازمان حفاظت محیط زیست

✔️ زهرا بهروزآذر - معاون رئیس‌جمهور در امور زنان و خانواده

✔️ فاطمه مهاجرانی - سخنگوی دولت

✔️ زهره عالی‌پور - معاون وزیر و رئیس کل سازمان خصوصی‌سازی

✔️ صدیقه ترابی - معاون محیط زیست انسانی سازمان محیط زیست

✔️ نادره رضایی - معاون هنری وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی

✔️ رضوان حکیم‌زاده - معاون آموزش ابتدایی وزیر آموزش‌وپرورش

✔️ کوثر یوسفی - رئیس هیأت نظارت بانک مرکزی

✔️ الهام غلامی - عضو هیأت نظارت بانک مرکزی

✔️ صدیقه خزائی - معاون توسعه مدیریت و سرمایه انسانی وزارت نفت

✔️ مریم جلیلی‌مقدم - رئیس سازمان حفظ نباتات کشور

✔️ فاطمه خمسه - مشاور وزیر و مدیرکل هماهنگی امور استان‌های وزارت جهاد کشاورزی

✔️ اطهره نژادی - مشاور عالی وزیر راه و شهرسازی

✔️ غزال راهب - رئیس مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی

✔️ فریده اولادقباد - معاون تعاون و امور اجتماعی بنیاد شهید و امور ایثارگران

✔️ مریم طهماسبی - مشاور وزیر و مدیرکل دفتر توسعه فعالیت‌های کشاورزی زنان روستایی و عشایری

✔️ لیلی اورنگی - رئیس دفتر صادرات گمرک ایران

✔️ سودابه ضرغام‌نژاد - فرماندار شهرستان دهگلان استان کردستان

✔️ بتول معلم - فرماندار سروستان استان فارس

✔️ نسرین وزیری - مدیر مرکز ارتباطات و اطلاع‌رسانی وزارت راه و شهرسازی

✔️ فائزه دولتی - مشاور و دستیار ارشد معاون اول رئیس‌جمهور

✔️ فوزیه رسته - سرپرست اداره کل توسعه و تجهیز گمرک

✔️ الهام بیژن‌پور - مسئول هماهنگی هیأت‌های رسیدگی به تخلفات اداری نهاد ریاست‌جمهوری


🌱فَاللّهُ خَيْرٌ حافِظاً وَ هُوَ اَرْحَمُ الرّاحِمينَ🌱


@neocritic

زیبایی ریاضیات فقط خود را به شاگردان صبور نشان می‌دهد.

🎊۲۲اردیبهشت/۱۲ می به افتخار مریم میرزاخانی، نخستین زن برنده جایزه فیلدز، به نام روز جهانی زنان در ریاضیات نام‌گذاری شده است.

🌱 تولدتان مبارک خانم مریم میرزاخانی نازنین
ممنون بابت افتخار و امیدی که برای دختران ایران به یادگار گذاشتید.

@neocritic

✍️

یه سوال دارم. با هورمون‌های‌تان می‌خواهید چه کنید؟

✅ این سوال مرد جوان خشمگینی بود در جلسه پیرامون کتاب کاوشی در فلسفه فمینیستی نوشته رابین می‌شات.
زن جوانی در پاسخ مرد که با تمسخر به چرخه‌های ماهینگی زنان اشاره کرده بود گفت: مگر فقط زنان هورمون دارند؟ آیا غیر از این است که عمده جنایات ریز و درشت تاریخ بشر را مدیون هورمون‌های مردانه‌ایم؟

✅ قصد بازگویی بحث جالبی که پیش آمد ندارم، این ماجرا را تعریف کردم که به ماهینگی/قاعدگی/ پریود/ دشتان زنان اشاره کنم و ماجرای هورمون‌ها... فیلسوفان فمینیست کمتر به بحث مشخص از نوسان هورمون‌ها توجه نشان داده‌اند، احتمالا به این دلیل قابل حدس که منجر به تأکید بر تفاوت‌های بیولوژیک و زمینه‌ساز ذات‌گرایی خواهد بود.
(نمونه جالبش در اطراف ما رواج نوشتن از ماهینگی برای آگاهی‌بخشی اجتماعی و شرم‌زدایی از آن است که در جامعه‌ای مثل ما، با میزان بالای مردسالاری، چونان تیغی در دست برخی مردان جوان شده که هر خشمی را با «نزدیکه پریودته؟» به تمسخر بگیرند یا مثل این دوست ما نوسانات هورمونی را بهانه‌ای برای توجیه حقوق نابرابر قانونی بدانند.)

✅ گرچه بحث از نسبت زن با بیولوژی‌اش همیشه جزو محورهای بحث‌های فمینیستی بوده: بلوغ، مادری، ماهینگی، پساماهینگی... اما
آیا برای تغییر سرنوشت زنان راهی جز رهایی از بیولوژی وجود دارد؟ (تلاش برای رهایی از بیولوژی از نخستین نوشته‌های فمینیستی تا همین امروز پرطرفدار بوده است)

✅ اما ماهینگی، ماهینگی یکی از مجازتهایی است که نافرمانی مادرمان حوا از دستور خداوند برایمان میراث گذاشته. جزو عوامل آشکاری است که بر رابطه زن با خداوند و اماکن مذهبی سایه می‌افکند. نشانه نقصان دین و عقل است. از دلایل اشکار اینکه زنان بیش از آن جسمانی و بی‌ثبات هستند که به مراتب والای روحانی و عقلانی دست پیدا کنند.
زن سمتِ طبیعتِ نیازمند‍ِ کنترل است نه تمدن کنترل‌کننده.

✅ الیزابت گروس (Elizabeth Grosz)، فیلسوف مشهور فمینیست کتابی دارد با عنوان بدن‌های ناپایدار: به‌سوی فمینیسم جسمانی
Volatile Bodies: Toward a Corporeal Feminism (Theories of Representation and Difference)

✅ او از این واقعیت سخن می‌گوید که بدن‌های ما سطوحی هستند که فرهنگ و قدرت نقش دلخواه خود را بر آن ترسیم می‌کنند. بدن ما ساختاری ثابت ندارد، بلکه از طریق تعامل با جامعه و فرهنگ شکل می‌گیرد. بدن زنانه عمدتا وجودی منفعل و خاموش بوده که صاحبان قدرت و صدا نقش خود را بر آن تحمیل کرده‌‌اند.

✅ گروس از ماهینگی و سایر ناپایداری‌های بدن زنانه چونان نمونه‌هایی از پویایی بدن زنانه سخن می‌گوید که نسبت خاص و متفاوتی با دنیا ایجاد می‌کند. او نگاه به بدن زنانه چونان «نقص» را با نگاه به بدن زنانه چونان منبع قدرت و خلاقیت جایگزین می‌کند.

✅ به بیان گروس بدن زن ریتم و زبان خاص خودش را دارد و تجربیات متفاوتی به همراه می‌آورد. ضمن اینکه مسائلی چونان ماهینگی تجربه مشترک اغلب زنان عالم است از نحوه خاص در جهان بودن زنان، که می‌تواند زمینه‌ساز همدلی و پیوند میان آنان باشد. ماهینگی یکی از نمودهای جالب سیلان بدن به عنوان موجودی مادی و درعین‌حال سیاسی و فرهنگی است.

✅ بیرون از زمین نظر اما، همان‌طور که اشاره کردم در بافت و بسترهای سنتی مثل مال ما، صحبت از نوسانات هورمونی مستعد سوءتفاهم و سوءتفسیرهایی است که آن را «به زحمت‌ و حواشی‌اش نمی‌ارزد» می‌کند.

✅ بدن زنانه فقط به‌لحاظ شخصی باعث زحمت نیست که به لحاظ اجتماعی و سیاسی هم انگ و ننگ متحرک است! تا کاملا پیر نشده باشی حرف زدن از آن به هرچیزی حمل می‌شود جز آنچه که باید و شاید، و وقتی هم که پیر باشی هر حرفی بزنی از حسرت و حسادت است!

✅ زیستن در بدن (مادی-سیاسی- فرهنگی-اجتماعی) زنانه ایرانی تجربه دشوار و عجیبی است.

@neocritic

💢دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران ،با همکاری معاونت امور زنان و خانواده ریاست جمهوری و انجمن ایرانی مطالعات زنان همایش بین المللی
زنان،قدرت و مدیریت سیاسی در ایران
با ۶ نشست تخصصی

در تاریخ شنبه ۲۷ اردیبهشت ماه ۱۴۰۴

در محل دانشکده حقوق و علوم سیاسی ،دانشگاه تهران در ساعت ۱۴ برگزار می کند.(حضوری)



◀️ پخش همزمان در لایو به ادرس

https://www.instagram.com/zahra.shojaie?igsh=ZHB2N3dnYnBuZjZk

🌏 پخش همزمان از سایت دکتر زهرا شجاعی

https://zahrashojaie.ir

میهمانان غیر حضوری با گزینه میهمان در لینک اسکایپ روم

https://www.skyroom.online/ch/iraws/iraws

اطلاعات تکمیلی بروی سایت همایش های دانشگاه می باشد
https://womenpower.ut.ac.ir


💢انجمن ایرانی مطالعات زنان

https://t.iss.one/IranAWS

مدرسۀ تردید با همکاری خانه آشنا از پنجشنبه ۱ خرداد، مستندهای زنان را نمایش می‌دهد. در این جلسات که به میزبانی فرشته حبیبی، روزنامه‌گار و منتقد سینما، برگزار خواهند شد، فیلمسازان و مهمانانی مرتبط با موضوع فیلم‌ها  حضور خواهند داشت.
در این جلسات ابتدا این فیلم‌ها نمایش داده می‌شوند و با سپس حضور فیلمسازان جلسۀ نقد و تحلیل فیلم برگزار خواهد شد.

🎬
خواهرِ ناخواهری سیندرلا

✅ مدتی پیش زن زیبایی در اینستاگرام فیلمی منتشر کرد که در آن می‌پرسید «خل‌ام من؟» و به مردان بی‌پول (مفت‌بر) می‌گفت برای رابطه سراغ زنانی مانند او که در ماه پانصدمیلیون تومان هزینه زیبایی خود می‌کنند نیایند.

✅ این زن خیلی رک به «کالا انگاری» بدن زن در رابطه میان زن و مرد اشاره کرد و با عنوان «دختر پولکی» توجه زیادی جلب کرد، درحالیکه کالا بودن بدن زن و به تملک درآوردن آن از جانب مردان در انواع روابط سنتی رسمی و غیررسمی میان زنان و مردان تاحدود زیادی مشهود است. تلاش و هزینه برای رسیدن به معیارهای زیبایی مردپسند برای تغییر جایگاه و حتی طبقه اجتماعی به واسطه بدن هم به هیچ وجه چیز تازه‌ای نیست.

✅ ولی آنقدر که به یاد می‌آورم در کودکی ما نهایتِ فهم‌مان از زیبایی به واسطه کارتونهای محدود تلویزیونی از دختران موطلایی و چشم‌ آبی بود و اهمیت عجیب عامه ایرانیان به رنگ پوست: سیاهی موتورو نخام!
امروز اما معیارهای زیبایی به شکل هولناکی پیش _رفت کرده است و درباره بند بند وجود زن‌ها نظر و عمل دارد.

✅ نه فقط مال امروز است و نه فقط مال ما، گرچه بیشتر از همیشه نسبت به آن آگاه و منتقدیم. امسال دوتا فیلم جالب در همین زمینه دیدم: درباره نسبت زن با بدنش به مثابه کالایی که می‌تواند جان و جهان او را متحول کند. اولی فیلم آمریکایی ماده (The Substance) محصول 2024 و دیگری فیلم نروژی ناخواهری زشت (The Ugly Stepsister) محصول 2025.

⚠️ هر دو فیلم در ژانر فیلم‌های ترسناک مرتبط به بدن (body horror) قرار دارد: قرار است شاهد متلاشی شدن بدن‌ها و کلی خون و دل‌روده‌ باشیم. اگر از تماشای این سبک آزار نمی‌بینید و مایل هستند فیلم‌ها را ببینید ادامه این نوشتار را نخوانید چون تاحدودی ماجرا را لو خواهد داد.

✅ در هر دو فیلم محور داستان زنی است که می‌خواهد به هر قیمتی در اوج زیبایی بماند و به واسطه بدنش شهرت و ثروت و جایگاه اجتماعی کسب کند. نهایتاً بهای بسیار سنگینی برای رسیدن به رویایش می‌دهد. فیلم ماده، به ویژه در پایانبندی برای من زیاده آزاردهنده بود. ناخواهری زشت را که پایان خوشی داشت ترجیح می‌دهم. به ویژه که اقتباسی بود از داستان سیندرلا که همه با آن خاطره داریم و ظاهراً سندرم‌اش هم شایع شده.

✅ همانطور که از اسم فیلم پیداست این فیلم درباره ناخواهری زشت سیندرلاست، ولی قصه بر زمینه‌ای با آدم‌هایی به چرکی دنیای واقعی (و نه دنیای پری‌ها) رخ می‌دهد.

✅ مطابق آمار تنها ۳ تا ۱۰ درصد زن‌ها مطابق معیارهای رایج زیبایی مثل سیندرلا درحال کلفتی هم از زیبایی می‌درخشند. بالغ بر ۹۰ درصد باقی مانده یعنی اغلب ما و ناخواهر سیندرلا باید مسیر پرهزینه، دشوار، دردناک و خطرناکی برای نزدیک شدن به این معیارها طی کنیم.

✅ ناخواهری سیندرلا که مثل باقی دخترهای سرزمینش با خواندن اشعار شاهزاده عاشقش شده با کمک مادرش تا لبه پرتگاه مرگ می‌رود تا به چشم شاهزاده بیاید و ...می‌آید...تا اینکه سروکله سیندرلای کدوسوار پیدا می‌شود و ماجرا کفش و اوج قصه زمانی که ناخواهری زشت برای اینکه کفش اندازه پایش بشود با ساطور انگشتان پای خودش را قطع می‌کند!

✅ نهایتا این سیندرلاست که برنده دادوستد می‌شود. شاهزاده او را انتخاب می‌کند و درآغوش می‌کشد؛ درحالیکه سیندرلا در واقع عاشق کارگر اسطبل‌شان است و قسم خورده دریچه قلبش را برای هیچ مرد دیگری باز نکند. مع‌الوصف زیبایی او خیلی بیشتر از پسرک کارگر «می‌ارزد». سیندرلا مثل همه نسخه‌های دیگر در آغوش شاهزاده، ما ۹۰ درصد دیگر را ترک می‌کند، اما قصه اینجا تمام نمی‌شود.

✅ در سراسر داستان خواهر کوچکتر با بهت شاهد تلاش‌های مادر و خواهرش برای درخشیدن در چشم شاهزاده و رسیدن به عشق و پول و موقعیت است. شاهد رشد کرم‌ها (کرم‌ها در این روایت از قصه سیندرلا نقش مهمی دارند). همین خواهر کوچکتر است که نهایتا به خواهربزرگتر با بدن پاره پاره و نزار کمک می‌کند تا روی دستهایش حرکت کند و با او سوار اسب شود و سیندرلا را در قصر پادشاه و مادرشان را در قصر پدر سیندرلا جابگذارند.



🧷اطلاعات بیشتر:

✔️https://www.imdb.com/title/tt17526714/

✔️https://www.imdb.com/title/tt29344903/

@neocritic

✍️
حقّ حق داشتن


✅ چندسال گذشته با قدرت گرفتن طالبان در افغانستان جمعیت مهاجران افغانستانی در کشور رشد چشمگیری داشت، به نحوی که امروز جمعیت مهاجران چیزی حدود شش میلیون نفر تخمین زده می‌شود.
این مهاجران که اعم از زن و مرد و کودک به سختکوشی معروفند عموما در مناطقی از شهرهای بزرگ ایران ساکن هستند که مأوای کم‌برخوردارترین اقشار ایران است. از گذشته تا امروز میان آنها و مهاجران بر سر امکانات اولیه زندگی مانند اشتغال، مسکن، نان و آموزش فرزندانشان کشمکش وجود داشته و در این سال‌ها شدت گرفته است. از سوی دیگر با اخراج گسترده اجباری و اضطراری، کارگاه‌هایی که این مهاجران را به کار گرفته بودند هم دچار مشکالت زیادی شده و متضرر شده‌اند... کلاف پرگره‌ای است.

✅ امروز کمابیش براین ایده کانتی توافق داریم که انسان‌ها به صرف انسان بودن واجد حق و کرامت هستند، اما آنچه ضامن تامین این حقوق است دولت‌ها هستند. آدمیان، خواه ایرانی، خواه افغانستانی و خواه آلمانی وقتی از سرزمین خود آوره می‌شوند و به جاهای دیگر پناه می‌برند، وقتی بی‌دولت می‌شوند، به تعبیر آرنت انگار «تفاله‌ای بیش نیستند»

(بماند که همچنان در جهانی زندگی می‌کنیم که گاهی مقاومت و ترک نکردن سرزمین هم شما را از منظومه انسان‌های صاحب حق خارج می‌کند. )

✅ هانا آرنت فیلسوف، که به دلیل تبار یهودی در خلال جنگ دوم جهانی تابعیت آلمانی خود را از دست داده و آواره شده بود می‌نویسد:

ما از وجود مفهومی به نام حق برخورداری از حق (به معنای اینکه هرکس بنا بر افعال وافکارش قضاوت خواهد شد و نه برحسب قوم و نژاد و غیره) و مفهومی دیگر یعنی حق تعلق به جامعه سامان یافته، تنها زمانی آگاه شدیم که ناگهان با میلیونها انسان مواجه شدیم که این حقوق را از دست داده بودند و در اوضاع و احوال جدید جهان، قادر به بازپس گیری آن حقوق نبودند.

✅ ایجاد سازمان ملل و نهادها مدافع حقوق بشر در واقع پاسخی به سرگردانی و بی‌وطن‌شدگی میلیون‌ها انسان عمدتا غربی بود.

✅ باری، شنیدن روایت‌های غم‌انگیز از اخراج ناگزیر مهاجران غیرقانونی افغانستانی در کنار دیدن تصاویر دردناکی از آنچه در فلسطین رخ می‌دهد «بی‌حقی» و آوارگی میلیون‌ها انسان در محدوده جغرافیایی ما مثل خاری است در چشم. میلیون‌ها کودک و زن و مرد چونان موجوداتی نامرئی قربانی قلدری و نسل‌کشی هستند.

افراد و گروه‌های زیادی در سراسر جهان فریاد می‌زنند، اما صدایی برنمی‌خیزد!

✅ گرچه ایجاد چنین نهادهای بین‌المللی قدم مهمی برای به رسمیت‌شناختن «حق برخورداری از حقوق برای انسان‌بماهو انسان بوده»، ولی تجربه این سالها نشان‌مان داده است که این نهادها قدرت و انگیزه کمی برای کمک به ما دارند. ما را نمی‌شنوند و به دیده نمی‌گیرند. بشر آن طرف کره زمین بشر است و «حقوق بشر» برای ما اغلب بهانه جنگ بوده است تا صلح و حق و عدالت.

✅ شاید نشود خیلی سرزنش کرد، ایده و اندیشه و استقرار و استمرار هرآنچه از این نهادها هست متعلق به غرب و ساخته غربی‌هاست. نیاز و نگاهشان به پدیده حق و عدالت و اندیشه‌ها و نهادهایی که برای محافظت از آن ساخته‌اند کژدار و مریز می‌تواند از حقوق صاحبان حق دفاع و تاحدی جنون رهبران هر از گاه نادانشان را مهار کند...

✅ ما فقط می‌توانیم خشم، اندوه و یأس داشته باشیم چون هنوز بر سر حق برخورداری از حقوق برابر برای همه انسان‌ها در ممالک خودمان هم توافق نکرده‌ایم که بخواهیم نهادهای فراملی برای کمک به بی‌حق‌شدگان، آنها که بیشتر می‌بینیم و بهتر می‌شنویم، بسازیم. تا با جلب کمک و مشارکت نهادهای بین‌المللی (غربی) برای توسعه حق و عدالت و صلح در منطقه تلاش کنیم...


✔️ عنوان نوشته از این کتاب است _اگر دوست داشتید درباره «حق برخورداری از حقوق» از نگاه آرنت بخوانید:

📚حق حق داشتن، استفانی دگویر و دیگران، ترجمه حسین پیران، نشر نو.

@neocritic

گم‌گشتگی

✅ زندگی در دنیایی که همه چیز در آن روشن و یقینی است واقعا آرامش‌بخش است. آرامشی از جنس آرامش کودکان. آدم هرچقدر سن‌اش بالاتر می‌رود و از کودکی فاصله می‌گیرد بیشتر و بیشتر متوجه پیچیدگی شرایط می‌شود و ممکن است به دلایل گوناگونی احساس سردرگمی و گم‌گشتی کند. از اتفاقات پیش‌پاافتاده مثل تمام شدن درس و دانشگاه تا تحولات اجتماعی و یا تجربیات شخصی مثل مهاجرت، از دست دادن شغل، طلاق، بیماری خود/عزیزان یا حتی مرگ آنها.

✅ نسبت‌مان با جهان را به هم می‌زند. در چند سال گذشته گم‌گشتگی سختی را تجربه کردم. شغل و کاری که خیال می‌کردم همان چیزی است که آرزویش را دارم تبدیل شده بود به هیولایی که مرا از هرچیزی که خیال می‌کردم دغدغه آن را دارم دور کرده بود. کار دانشگاهی داشت چهره متفاوتی نشانم می‌داد. بلاتکلیفی شغلی همراه شده بود با بلاتکلیفی وجودی. آیا می‌خواهم تا آخر وسط خارزار رقابت بر سر مقاله‌شماری و کین‌توزی و تایید/رد صلاحیت ادامه دهم؟ پس کی و چطور بخوانم و فکر کنم و بنویسم؟

✅ امی هاربین، فیلسوف اخلاق زنانه‌نگری است که کتاب و مقالاتی درباره گم‌گشتگی در زندگی اخلاقی دارد. به نظر او درست است که ما سنتاً تصور می‌کنیم زندگی اخلاقی یعنی زندگی با مرزهای روشن و باید و نبایدهای محکم. اما در جهانی که هیچ چیز در آن ثابت و روشن نیست و حتی خود ما هم مدام درحال تغییر و تحول هستیم سخن گفتن از چنین اخلاقیاتی خیلی دور از واقعیت است و

گم‌گشتگی‌ها مجموعه‌ای از تجربه‌های ماندگار، دشوار و درهم‌شکننده است که ادامه دادن را برای فرد سخت می‌کند.

✅ زندگی ما پر از گم‌گشتگی است، ولی خلاف آنچه متفکران اخلاق سنتی یا معلمان دینی می‌اندیشند، گم‌گشتگی‌ها تهدیدی برای عاملیت اخلاقی نیستند. گم‌گشتگی‌ها تجربه‌هایی ناگزیر در زندگی انسانی هستند که از نظر اخلاقی و سیاسی معنادارند و ازقضا به ما کمک می‌کنند که خودمان را بهتر درک کنیم و «زندگی خوب را چنان بفهمیم که در آن گم‌گشتگی نیز جایی دارد».

✅ تجربه گم‌گشتگی بر آگاهی و شناخت فرد تاثیر می‌گذارد و باعث می‌شود هم تواضع معرفتی پیدا کند (که چقدر چیزها هست که نمی‌دانم!) و هم بر فهم او از سازوکارهای ستم و جای او در این معادلات ناعادلانه اثر می‌گذارد (چرا اینگونه است درحالیکه می‌شد عادلانه‌تر باشد!)

✅ البته تجربه گم‌گشتگی تجربه آسان و ارزانی نیست و بسته به شرایط روانی فرد و شرایط اجتماعی که فرد در آن زندگی می‌کند می‌تواند تحمل‌ناپذیر و کشنده یا ارزشمند و امیدآفرین باشد.

✅ پاسخ روشن و قاطعی وجود ندارد و این بلاتکلیفی برای کسانیکه به پاسخ‌های روشن و صریح و صحیح خوکرده‌اند ناخوشایند است. در طرف مقابل اما قرار نیست بی‌اراده باشیم، بلکه قرار است برای تردید و پرسشگری جابازکنیم و جای کنش‌های محکم و انقلابی کنش‌هایی با قاطعیت کمتر، در جهتی انجام دهیم که خیال می‌کنیم باعث بهبود شرایط است.

✅ برای نمونه گاهی اراده برای انجام کار درست و اخلاقی (مثلا در حوزه تبعیض جنسی یا کمک به افراد کم‌توان یا معتادان) پر از گم‌گشتگی است. کنشگران دربرابر پیچیدگی و درهم‌تنیدگی مسائل و قابل پیش‌بینی نبودن نتایج سپر می‌اندازند. واقعا پاسخ روشنی وجود ندارد. هاربین می‌گوید می‌توان اخلاقیات را در پاسخ‌های کمتر روشن و کمتر قاطع جست و ترویج کرد. درعین حال کمک کرد تا جامعه برای زندگی امیدوارانه برای افراد گم‌گشته مهیاتر و پذیراتر شود.

✅ جوامعی که در آنها گم‌گشتگی بیشتر تحمل می‌شود، می‌تواند جوامعی باشد که با بهبودهای کوچک، مردد و ناقص، با فروتنی معرفتی و آمادگی دائمی برای اصلاح، به سمت کاهش تبعیض پیش می‌رود. در این جوامع تردید و ابهام جرم نیست. فروتنی معرفتیِ فضیلت است و انسان بیش از آنکه موجودی عاقل باشد موجودی در رابطه است.



🧷برای استدلال‌های مفصل‌ اینجا را ببینید:

Ami Harbin, Disorientation and Moral Life, Oxford University Press, 2016

@neocritic

📚

گلی ترقی و تلاش برای بازگرداندن آقای الف از پاریس!


(مربوط به یکی از شب های بخارا است به همت علی دهباشی)

✔️ممنونم از آقای مهدیزاده که آن را با ما به اشتراک گذاشت

@neocritic

✍️
دنیای قشنگ کهنه

✅ یکی از مشهورترین رمان‌های (پاد)آرمانشهری قرن بیستم، با نام دنیای قشنگ نو (Brave New World)، نوشته الدوس هاکسلی با شرح مفصلی از تولیدمثل مکانیکی در آرمانشهری در آینده آغاز می‌شود. چطور فرزندان انسان‌ را در تیراژ بالا و با ظاهر و ضریب‌هوشی معین در چند طبقه تولید کنیم و تعلیم دهیم تا برای تامین نیازهای بخش‌های گوناگون جامعه مناسب‌ باشند: آلفاها، بتاها، گاماها، دلتاها و اپسیلون‌ها.

✅ انعکاس نادرست اظهارات اخیر خانم دکتر وحید دستجردی واکنش‌های زیادی برانگیخت که عمدتاً جنبه طنز داشت، خوشبختانه مشخص شد آنچه منتشر شده صحبت‌های خود ایشان نبوده، ولی مطالعه سخنان خودشان باعث نمی‌شود احساس بهتر و درک مثبت‌تری از برنامه‌های افزیش جمعیت پیدا کنیم.

✅ متاسفانه نگاه ایشان هم مثل بسیاری از سیاستگذاران این حوزه بیشتر مکانیکی و سنت‌گرایانه است تا انسانی و متناسب با تغییرات جامعه. بی‌اختیار آدم را به یاد «کارخانه مرکزی تخم‌کشی لندن» در رمان هاکسلی می‌اندازد، با این تفاوت که روبه گذشته دارد نه آینده.

✅ نگاهی که بالارفتن سن ازدواج را نمی‌پسندد، در تلاش برای تشویق ازدواج و فرزندآوری دانشجویی است و کاری ندارد به اینکه چرا ۷۷ درصد مردم تمایلی به فرزندآوری ندارند.

✅ انگار برنامه‌ریزان اهمیت اندکی برای کیفیت زندگی والدین(به ویژه زنان) و کودکان قائلند. کمیت است که اهمیت دارد وگرنه کیست که نداند در فرهنگ مردسالار و بی‌پشتوانه ما زنی که در سن کم بچه‌دار شود عمدتا امکان تحصیل خوب و کسب تخصص را از دست خواهد داد و زوجی که در زمان دانشجویی ازدواج کنند و در خوابگاه بچه بیاورند افق‌های زیادی را برای خودشان و فرزندشان مسدود خواهند کرد.
دوران طلایی فرزندآوری دوران طلایی خیلی چیزهای دیگر هم هست و باید به انتخاب آدم‌ها احترام گذاشت و اگر قرار است کمکی وجود داشته باشد نه صرفا در خدمت افزایش عدد که باید همراه با احترام به رشد فردی افراد و متوجه بالا رفتن کیفیت زندگی والدین و فرزندانشان نیز باشد_کیفیت هم با قرعه‌کشی ماشین و دویست‌متر زمین تأمین نمی‌شود.

✅ حتما هیچ اشکالی ندارد افرادی انتخاب کنند در سن کم ازدواج کنند و بچه‌دار شوند، ولی تشویق این سبک زندگی، در شرایط اقتصادی و اجتماعی امروز، که ۸۰ درصد راه‌یافتگان به رشته‌های خوب دانشگاهی عقبه تحصیلات خصوصی دارند و ساکن شهرهای بزرگ هستند، تداعی کننده نگاه طبقاتی است که انحصار همه چیزهای خوب و «باکیفیت»را برای آلفاها پذیرفته و قرار است با انواع محدودیت‌ها برای خدمات پیشگیری از بارداری و پایان‌دادن به بارداری‌های ناخواسته یا غربالگری تنها شمار نفوس طبقات کم‌اهمیت را بالا ببرند.

✅ ضمن اینکه شاید بد نباشد گاهی به این فکر کنیم که نسبت روشن کاهش تعداد فرزندان با افزایش تحصیلات و رفاه اقتصادی خانواده‌ها به معنای رشد نحوی عقلانیت است که حقوق بیشتر و امکان‌های متنوعی را برای زنان و مردان و کودکان درنظر می‌گیرد و حتی نسبت به زمین و محدودیت منابع آن دغدغه دارد.

✅ به گمانم حق یادگرفتن، تجربه کردن، مراقبت و توجه کافی داشتن، برخورداری از حداقل بهداشت، رفاه، شادی و آموزش مناسب در کودکی، حق داشتن والدین سالم و آگاه و بالغ و توانمند خیلی با این مدل برنامه‌ریزی‌های کمّی و عجولانه جور نیست.
گاهی می‌شود دغدغه‌های ملی را محترمانه‌تر طرح کرد و پی‌گرفت. می‌شود احساس مسئولیت و عقلانیتی که در تصمیم مادروپدرهایی وجود دارد که خود عمدتا قربانی انفجار جمعیت دهه ۶۰ بودند به‌رسمیت شناخت و از آن یاد گرفت.
شما که خودتان در آن شرایط نبوده‌اید و اغلب فرزندانتان هم جزو آلفاها بودند درک برابری از دشواری زندگی در غلغله نداشته‌اید.

✅ ارسطو در کتاب سوم سیاست نوشت:

گاه نیز، وقتی جمعیت کاهش می‌یابد، قانون‌گذاران به فرزندان زنان شهروند که با بیگانگان ازدواج کرده‌اند نیز تابعیت می‌دهند.

حتی کهنه‌تر از ۲۴۰۰ سال قبل؟




🧷پ.ن: صحبت‌های خانم دکتر وحید دستجردی که بی‌شک از سر دلسوزی برای بحرانی ملی است اینجا بخوانید:
https://www.isna.ir/amp/1404022920759/

🧷پ.ن: نسخه صوتی باکیفیتی از رمان هاکسلی را اینجا بشنوید:

https://fidibo.com/book/144765-کتاب-صوتی-دنیای-قشنگ-نو


@neocritic

⭕ سال‌ها پیش کتاب فیلسوف امریکایی را ترجمه کردم که شامل گفت‌وگوهایی بود که جوانا بُرّادوری در سال ۱۹۹۴ با ۹ تن از فیلسوفان مهم امریکا انجام داده بود: کواین، دیویدسن، رورتی، نوزیک، دانتو، کوون، پاتنم، کَوِل و مک‌اینتایر. موقع انتشار چاپ اول ترجمۀ فارسی سه نفر آخر هنوز زنده بودند. دیروز، آلسدر مک‌اینتایر، نفر آخر این جمع هم درگذشت. این متنی است که مصاحبه‌کننده، خانم بُرّادوری، برای معرفی مک‌اینتایر در این کتاب نوشته است:

⬅️ آلسدر مک‌اینتایر، معلق میان یادهای گذشته‌ای با ریشه‌های باستانی غرقه در ژرفای دنیای اسکاتلندیِ سنتِ سلتی از یک سو و چشم‌اندازِ فراگیرِ کثرت‌باوریِ آمریکایی از سوی دیگر، به بحث‌های امروزی در ساحت اخلاق غنایی بی‌نظیر بخشیده است. بحث او که با چابکیِ کاملاً تازه‌ای میان وجوه مختلف تاریخ‌گرایی در حرکت است به حد و مرزهای افق نگاه نوتوماس‌گرایانه (neo-Thomist) اشاره می‌کند و آن را نه نیازمند بازسازی اساسی، بلکه کاملاً برعکس، نقطۀ وصل به «اخلاق فضلیت‌نگر» می‌داند. تفکر این‌جهانی در راستای این مسیر تمام مرزهای یونان کلاسیک را درمی‌نوردد و به صورت‌بندی منظم و کامل خود در اندیشۀ ارسطو می‌رسد.

⬅️ مک‌اینتایر که زادۀ ۱۹۲۹ در گلاسکو اسکاتلند است، باید تا چهل‌سالگی، غوطه‌ور در دیگ جوشان آمریکا انتظار می‌کشید، تا پس از آن بتواند نظمی را بر کورۀ سنت‌هایی که او را شکل داده‌اند تحمیل کند. او به عنوان کلاسیستی که در مکتب فلسفۀ تحلیلی نیز تحصیل کرده است چهل سال نخست را می‌کوشید گرۀ کور این کلافی را که از در هم پیچیدن گرایش‌های مختلف فکری پدید آمده است بگشاید: گرایش‌های گوناگون از میراث لیبرالیستی آنگلوساکسن گرفته تا ایمان راسخ مارکسیستی و در نهایت، اعتقاد قوی مسیحی که انکار و سپس به صورت‌های متنوع احیا می‌شود. اثر او به نام مارکسیسم و مسیحیت (۱۹۸۲) روایتی از این جد و جهد است.

⬅️ مواجهه با فلسفۀ تحلیلی احتمالاً از جمله رویدادهایی است که کمترین نشانه را بر بدنۀ اندیشۀ مک‌اینتایر باقی گذاشته است. او منتقد محدودیت مضامین و درون‌مایه‌های فلسفۀ تحلیلی، تمرکز بر جزئیات منطقی، و مهمتر از همه دوگانه‌انگاری نظام‌مند میان روش و چشم‌انداز تاریخی در این سنت است، سنتی که انگلستان با فلسفۀ زبان معمولی -که جان آستین و لودویگ ویتگنشتاین پایه‌گذاری کردند و نویسندگان مکتب آکسفرد‌ـ‌کیمبریج ادامه دادند- در آن سهم داشت.

⬅️ دقیقاً از همین منظر است که برخورد با مارکسیسم نقطۀ تحولی اساسی می‌شود که فیلسوف اسکاتلندیِ یکه و تنها را در طول گذار خود از اروپا به آمریکا همراهی می‌کند. این مارکسیسم بود که یکی از اساسی‌ترین نگرانی‌های او را رفع کرد، نگرانی مربوط به آن نوع «فطری‌باوریی» که در جهان آنگلوساکسن به تفکر لیبرالیستی نسبت می‌دهند. برای مک‌اینتایر، لیبرالیسم از دریچۀ مارکسیسم و در قالب «هدف‌مندیِ ایدئولوژیک» خود نمایان می‌شود که مبتنی‌ است بر تضعیف جامعۀ سنتی و نتیجتاً بر گسسته شدنِ فزایندۀ پیوندهای انسانی در شبکۀ روابط فرهنگی و اجتماعی.

⬅️ از نگاه تاریخی به لیبرالیسم تا بازاندیشیِ جامعِ کلِ برنامۀ روشنگری فقط یک گام فاصله بود. مک‌اینتایر در ۱۹۶۶ و با تاریخ مختصر اخلاق این دورۀ فکری جدید را آغاز کرد و به دنبال آن اثری دربارۀ نظریۀ اخلاق به نام در پیِ فضیلت (۱۹۸۱) منتشر نمود که با استقبال و ستایش بین‌المللی قابل ملاحظه‌ای روبه‌رو شد.

⬅️ در دورۀ پساروشنگری، در مقابل جهان‌شمول‌انگاریِ پیش‌فرض‌های اخلاقی که نقطۀ اتکای عقل‌باوریِ روشنگری‌ است، مجموعۀ متکثری از آموزه‌ها شکوفا شد -از جمله آموزه‌های کانتی و فایده‌باورانه و قراردادگرایانه- که ورشکستگیِ اساسیِ اخلاق روشنگری (Aufklärung) را آشکار می‌کرد، شکستی که آثار خود را بعدها در استیصال قرن بیستم در دستیابی به هرگونه نظام اخلاقی نشان داد. روشنگری با نفی ریشه‌های تاریخی و پس‌زمینۀ اجتماعی اخلاق، باید بارِ پیش راندنِ فرهنگ غربی از مدرنیته به سوی نیچه را به دوش بکشد: یعنی به سوی طردِ نظام‌مندِ اخلاق که در نهایت نبوغ و پوچ‌گرایی تجلی می‌یابد.

⬅️ اما دلایل این شکست فاجعه‌بارِ برنامۀ روشنگری کدام است؟ به عقیدۀ مک‌اینتایر این شکست را باید ناشی از بدفهمی‌ای دانست که مدت‌ها پیش از روشنگری، در فرهنگ اواخر رنسانس و باروک در مورد سنتِ «فضیلتِ» یونانی روی داد. منظور سنتی‌ است که در سدۀ پنجم پیش از میلاد در طی دورۀ گذار از کهن‌ترین صورت‌های جامعه به سوی دولتشهر آتنی شکل گرفت.

⬅️ این گذار، که پایه‌های اصلی خود را در سقراط و افلاطون و، مهمتر از همه، در ارسطو می‌یابد، اخلاق را در چارچوب پس‌زمینۀ تاریخی خاصی قرار می‌دهد، یعنی در عرف و جریانِ ارتباطیِ مختصِ جامعه‌ای خاص. فضیلت نه مقوله‌ای جهان‌شمول و فراتاریخی، بلکه ارزشی متکثر و مشترک است.

⬅️ بر اساس خط فکریِ کلاسیکی که مک‌اینتایر دنبال می‌کند، برداشت کثرت‌باورانه از مفهوم فضیلت دست کم بر طبق سه معنا تعریف می‌شود. نخست، فضیلت بازنمای ویژگی‌های ذهنی و شخصیتی‌ای‌ است که موفقیت مجموعه‌ای از فعالیت‌های نوعاً انسانی، نظیر هنر و علم و کشاورزی وابسته به آن است. دوم، بدون فضیلت فرد از دستیابی به یک زندگی «منظم» بازمی‌مانَد. و سوم، تنها به واسطۀ این الگوهای کمال اخلاقی‌ است که فرد می‌تواند در ارزش غایی، یعنی برساختن خیر عمومی، سهم داشته باشد.

⬅️ سنت فضیلت‌نگری که ارسطو در چارچوب سیاسی و متافیزیکیِ بی‌نظیری صورت‌بندی می‌کند و مک‌اینتایر در دو کتاب آخر خود، عدالتِ که؟ کدام عقلانیت؟ (۱۹۸۸) و سه خوانش رقیب از برابری اخلاقی: دایرةالمعارف، تبارشناسی و سنت (۱۹۹۰)، در اعماق آن کندوکاو می‌کند، به‌واسطۀ یاری و سهم قابل توجه ذهنی‌گراییِ آگوستینی پایدار مانده و در کار توماس آکویناس جریان یافته است.

⬅️ پاسخ به پرسش «نیچه یا ارسطو؟» که در پیِ فضیلت (۱۹۸۱) با آن پایان می‌یابد، اکنون بسیار روشن می‌نماید: ارسطو؛ البته به همراه فیلسوفِ خانه‌به‌دوشِ باستان و سنت‌توماس، دو چهرۀ نامنتظر دیگر نیز حضور دارند -استاد تاریخ‌گرایی مدیترانه‌ای، جامباتیستا ویکو و آخرین هوادار نوتاریخی‌گرایی آتلانتیک، ر. ج. کالینگوود.

✍️
من ضدحال هستم!


✔️ تابحال پیش‌آمده است که مثلاً به سفر گروهی رفته باشید و به جمع اعتراض کنید چرا مردها تمام مدت مشغول استراحت و بازی و تفریح هستند و زن‌ها دارند پذیرایی می‌کنند و به بچه‌ها می‌رسند؟ و حتی خود زن‌ها به شما گفته باشند ضدحال، اوقات مردها را تلخ نکن؟

✔️ پیش‌آمده در میهمانی‌ها به تقسیم‌کار نابرابر و نادیده گرفته شدن حق زن‌ها برای معاشرت اعتراض کرده باشید؟ شده اعتراض کنید چرا زن‌ها باید حرف‌هایشان را پای سینک ظرفشویی بزنند و مردها روی مبل؟ مردها دلخور شده باشند و زن‌ها به شما گفته باشند ضدحال مهمانی را خراب نکن خودمان راحت‌تریم؟

✔️ پیش آمده وزیر و وکیل و متخصصی و حتی راننده‌ای را چون زن است تحقیر کنند و شما اعتراض کرده باشید؟ به شما گفته باشند بی‌جنبه ضدحال؟

✔️ پیش آمده به هم‌کلاس، استاد یا همکاری که از شوخی‌ها یا کنایه‌های جنسی/ قومی استفاده می‌کند اعتراض کنید؟ و به شما گفته باشند ضدحال؟

✔️ شده بعد از خطابۀ غرای مدیر در جلسه اولیا و مربیان مدرسه دخترتان اعتراض کرده باشید که «مگر تمام آموزش مدارس پسرانه حول پدر خوب بودن می‌چرخد که مدام تکرار می‌کنید می‌خواهیم مادران خوبی برای آینده را تربیت کنیم»؟ و باقی مادرها به شما گفته باشند اوه! باز هم این مامانِ ضدحال؟

✔️ آیا شده به جُک‌های جنسی/ قومی نخندیده باشید در حالیکه جمع از خنده ریسه رفته‌اند؟ یا به ناسزا به بستگان زن افراد در کلام روزمره اعتراض کرده باشید؟ یا نقدی بر یکی از ده‌ها فیلم کمدی پرفروشی نوشته باشید که دوگانه زنیکه سلیطه/ بانوی زیبای پولدار احمق را تکرار می‌کند؟ و شنیده باشید امان از زن‌های محتاج توجه و ضدحال!

...

✅ اگر چنین تجربه‌هایی دارید باید بدانید که تنها نیستید. لقبی دارید، درباره شما کتاب نوشته‌اند و آن را به خودتان تقدیم کرده‌اند: به فمینیست‌های ضدحال!

✅ سارا احمد، متفکر فمینیست پاکستانی_بریتانیایی_استرالیایی کتابی دارد با نام دستنامه فمینیست ضدحال.

✅ او از ما دعوت می‌کند به چیزهایی که در جمع با آن‌ها «حال می‌کنیم» عمیق‌تر فکر کنیم؛ چون حال‌کردن بیش از آنکه پدیده‌ای فردی باشد فرهنگی و اجتماعی است. اینکه برخی خوشی‌ها ما را ناراحت می‌کند نه تنها چیز بدی نیست، بلکه به این معناست که دربرابر چیزهایی که قرار است به عنوان خوشی به ما تحمیل شود حساسیت پیدا کرده‌ایم. انگار کشف کرده‌ایم که «حال کردن» خیلی وقت‌ها چیزی است متعلق به گروهی از مردان و پر است از دادن احساس حقارت و شرم به دیگران.


✅ از فرهنگ‌های دیگر خبر ندارم، ولی در فرهنگ خود ما «حال کردن» در موارد زیادی با تحقیر دیگران همراه است. هم در رفتار و هم در کلام.

〰️ مثلا حال کردن در مهمانی و سفر همراه است با لم دادن و قلیان کشیدن و از سیاست یا فوتبال گفتن مردها و بهرمندی از خدمات همراهان دیگر که یک‌ دم نیاسودنده‌اند و نادیده گرفتن حق آن‌ها برای استراحت/تفریح/ معاشرت.

〰️ حال کردن همراه است با تحقیر بدن، بدن معلول، بدن هم‌جنس‌خواه، بدن زن که در راس همه آن‌هاست: اندازه اندام زنان، زن جوان، زن پیر، زن تیره، زن روشن، زن مطیع، زن سرکش...

〰️ همراه است با استفاده از ادبیات تجاوز به زنان چه در شب‌نشینی و چه در دعوا.


✅ سارا احمد می‌گوید باید این حال را گرفت! اتفاقاً فمینیست ضدحال نقش مثبت ماجراست که با نظم موجود کنار نمی‌آید. با دستورالعمل خوشی و شادی مشکل دارد و اجازه نمی‌دهد دورهمی‌های خانوادگی، کلاس‌های درس، جلسات کاری و حتی جلسات اولیا و مربیان خوش و خرم پیش برود! فمینیست ضدحال نه عقده‌ای است، نه بی‌ظرفیت، نه فاقد حس طنز و توان معاشرت. این عادت قدرتهاست که «وقتی کسی به مشکلی اشاره کند خود او را به عنوان مشکل معرفی کنند». فمینیست ضدحال این بازی را بلد است و سخن گفتن علیه نژادپرستی و جنس‌پرستی را برای خودش نوعی تعهد اخلاقی می‌داند: «من ضد حال هستم و مشکلی ندارم اگر به من بگویید زن تلخ و افسرده‌ای که موجود غیرقابل تحملی است در مقایسه با زن‌های شاد دوروبرتان که به خوشمزگی‌های جنسی و نژادی شما می‌خندند و از سوءاستفاده لذت می‌برند».
به عقیده سارا احمد نمی‌شود و نباید از فرودستان خواست آرام و مودب و بخشنده باشند تا در جمع باحال‌ها پذیرفته شوند.


✅ ضدحال بودن کنشی اخلاقی در زندگی روزمره است. یعنی استقبال از ناراحتی و اهمیت ندادن به برچسب‌ها و طردها برای برملاکردن مشکلات فرهنگی و رفتن به سوی جهانی عادلانه‌تر. ضدحال‌زن دارد «نکته‌ای» را درباره نظم و ساختار قدرت در جهان مطرح می‌کند. درباره کلیشه‌های فرهنگی که جاافتاده و نامرئی شده‌اند، اما به باورهای تبعیض‌آمیز ما شکل داده‌اند.
ضدحال‌زن نکته‌سنج، باهوش، خلاق و بااخلاق است.



🧷 برای مطالعه بیشتر نگاه کنید به:

📚Ahmed, Sara. The Feminist Killjoy Handbook. London: Allen Lane, 2023.

#سارا_احمد
@neocritic