#МоваНашаРодная

Шпаргалка вам, каб не заблытацца

#МоваНашаРодная

Колеры па-беларуску

Ужывайце беларускія словы ў сваёй штодзённай гаворцы!

#МоваНашаРодная
#ДумкіЎСлых

Аказваецца, не толькі Бондаравай рускай мовы ў Беларусі мала. Яшчэ і гэтыя таварышы ў беларускамоўным кантэнце ўбачылі пагрозу!

А я думаю, якога ляда яны да Верашчакі ўсё чэпяцца!? Аказваецца во яно што! Беларуская мова ў Беларусі - прыкмета апазіцыі. Прыехалі, спадарства, далей мусіць тупік!

А праўда, цікава, дзе гэта рускую мову скарацілі за 30 гадоў? Мо універсітэтаў рускамоўных менш стала? Ці можа працэнт рускамоўных школ скараціўся? А можа кіно пачалі выключна па-беларуску здымаць? Або ў тэлевізары адна беларуская мова гучыць? Дзе? Пакажыце мне хоць адзін прыклад, хоць адну галіну, дзе адбылося скарачэнне рускай мовы!? Языкі б скараціць тым, хто такую ахінею гародзіць вокам не маргнуўшы!

Зоя С

#МоваНашаРодная

Навукоўцы лічаць, што трапіць у нашу мову гэта слова магло непасрэдна з літоўскай, дзе bingùs абазначае прыгожы, выкармлены, прадстаўнічы, ці лацінскай – pingius абазначае тлусты. Прыметнік пекны вядомы і іншым славянскім мовам: чэшскай – рĕkný, славацкай – реkný, лужыцкай – рĕknу.

У старабеларускай мове пенкный, пекный, пиенкный (прыгожы) i пекность, пенкность, пякность, пянктность (прыгажосць) вядомыя з ХVІ стагоддзя.

Шырока ўжывалася яно ў ХІХ – пачатку ХХ стагоддзя: «Што мне пекны Парыж…» (В. Дунін-Марцінкевіч), «Выйшаў хлопец з той дубровы, Хлопец пекны, стройны гэткі». (Я. Купала).

У 20-я гады ХХ стагоддзя М. Байкоў і В. Ластоўскі ўключылі іх у нарматыўныя слоўнікі беларускай мовы. Аднак з 19З0-х гэтыя самабытныя лексічныя адзінкі з празрыстай унутранай формай і сталай моўнай традыцыяй пачалі выцясняцца больш нейтральнымі па сваім ацэначным значэнні. І вось ужо сёння складальнікі лексікаграфічных даведнікаў пачатку ХХІ стагоддзя не ўключаюць пекны і пекната ў слоўнікі.

Крыніца

#МоваНашаРодная

Ігар Марзалюк пра значэнне арабскіх кітабаў для беларускай мовы

https://youtu.be/lvjlnBxGBXc?si=fGTHdo-elyCaQzpu

#МоваНашаРодная
#АсаблівасціБеларускайМовы

Асаблівасці беларускай мовы ў параўнанні з рускай і ўкраінскай

Ва ўсходнеславянскіх мовах несупадзенні сустракаюцца не толькі на ўзроўні гукаў, але і формаў асобных слоў.

Напрыклад, згодна нарматыўнымі слоўнікамі беларускай і ўкраінскай моў слова "дзверы" не мае формы адзіночнага ліку, у той час як у рускай мове такога абмежавання няма, формы "двери", "дверь" агульнаўжывальныя.

І наадварот, слова "хлопоты" ў рускай мове толькі множналікавае, тады як у беларускай і ўкраінскай нароўні з "клопатамі" ўжываецца і "клопат".

Бывае і так: у беларускай і ўкраінскай мовах словы "мазоль", "накіп" і "сабака" мужчынскага роду, а ў рускай - жаночага, словы "шафа" і "шыпшына", адпаведна, жаночага роду, а "шкаф" і "шиповник" - мужчынскага.

Са словам жа "гусь" склалася ўвогуле ўнікальная сітуацыя: у сучаснай беларускай літаратурнай мове, як і ў большасці гаворак краіны, яно жаночага роду, у рускай - мужчынскага, а ва ўкраінскай такога слова зусім няма.

#МоваНашаРодная
#АсаблівасціБеларускайМовы

Асаблівасці беларускай мовы ў параўнанні з рускай і ўкраінскай

Канструкцыі ажаніцца з прыгажуняй, дзякаваць бацькам, захварэць на грып, смяяцца з недарэкі і падобныя, якія збліжаюць беларускую мову з украінскай, але адасабляюць ад рускай (жениться на красавице, благодарить родителей, заболеть гриппом, смеяться над недотёпой).

Праўда, у гэтым плане ёсць і адрозненні - канструкцыі, спецыфічныя для кожнай з трох моў: узяць пад увагу - принять во внимание - взятия до уваги.

І нават на ўзроўні такой дробнай і пазбаўленай самастойнага значэння часціны мовы, як часціца, таксама магчымыя несупадзенні: Ці зразумелы гэты тэкст? - Понятен ли этот текст? - Чи зрозумілий цей текст? 

.

#МоваНашаРодная
#АсаблівасціБеларускайМовы

Асаблівасці беларускай мовы ў параўнанні з рускай і ўкраінскай

У сучаснай беларускай мове ёсць словы, якіх зусім няма ў рускай і ўкраінскіх мовах або якія маюць там іншае значэнне:

адхлАнне ’кароткае аблягчэнне ад цяжкой працяглай працы, перадышка’

анігАдкі ’хоць бы што; спакойна, са спакойнай душой’

ашчапЕрыць ’моцна абхапіць, абняць’

завінУцца ’спешна і старанна пачаць рабіць

крАска ’кветка’

нЕруш ’што-небудзь некранутае’

ніштавАты ’досыць добры, нядрэнны; значны, немалы’

плЯга ’дажджлівае надвор'е, слата; няшчасце, бяда’

сёлета ’ў гэтым годзе’.....

👉 Запамінайце гэтыя выключна беларускія слоўцы і карыстайцеся імі ў сваім маўленні! Будзем беларусамі!

Крыніца: В.Шклярык : Як гавораць беларусы. - "Тэхналогія", 2024 г.

#МоваНашаРодная
#АсаблівасціБеларускайМовы

Цікавы факт

Нягледзячы на даследванні лінгвістаў, паходжанне некаторых слоў, якія ўжываюцца ва ўсходнеславянскіх мовах, дасюль застаецца нявысветленным.

Такімі з'яўляюцца, напрыклад, адзначаныя ў беларускіх нарматыўных слоўніках дыялектныя гАматны ’залішне прасторны, вялікі’, калакалУша ’чаромха’, агульнавядомыя карОмысел і скІвіца.

Сапраўдныя словы-загадкі, да таго ж яўна старажытныя

* В.Шклярык : Як гавораць беларусы. - "Тэхналогія", 2024 г.

#МоваНашаРодная
#АсаблівасціБеларускайМовы

Дыялектная аснова беларускай мовы

Своеасаблівасць беларускай мовы забяспечваецца якраз яе дыялектнай асновай, прычым моўнымі стандартамі былі прызнаны ў тым ліку з'явы, пашыраныя толькі ў некаторых гаворках краіны.

Так, нормай стала вымаўленне і напісанне "а" на месцы ненаціскных "о" і "э" незалежна ад складу - так званае поўнае аканне (гара, малако, неба; цана, мора)
Гэта з'ява ўласціва гаворкам у межах адносна нешырокай паласы, праведзенай умоўна праз цэнтр Беларусі з паўночнага захаду на паўднёвы ўсход.

У пісьмовых помніках розныя віды акання пачынаюць адлюстроўвацца ўжо з XV стагоддзя.

Фіксуецца з тых часоў і яканне (вымаўленне "я" на месцы ненаціскных "е" і "ё"), аднак у сучаснай беларускай літаратурнай мове яно замацавалася толькі для першага складу перад націскам (зямля, але сенажаць, возера), што таксама характэрна не для ўсіх гаворак краіны.

#МоваНашаРодная
#АсаблівасціБеларускайМовы

Дыялектная аснова беларускай мовы

Цікава, што не мае пераважнай падтрымкі на дыялектным узроўні нарматыўны мужчынскі род слова яблык - так гаворыць толькі чацвёртая частка Беларусі.

Пашыраны ў большасці гаворак ніякі род гэтага слова (яблыка) не стаў у свой час важкім аргументам, што забяспечыла сучасную беларускую літаратурную мову яшчэ адной важкай рысай, бо ў літаратурных рускай і ўкраінскай мовах назва сакавітага плода яблыні якраз ніякага роду (яблоко, яблуко).

Цікавы факт

Замацаванне формы мужчынскага роду назоўніка яблык у якасці адзінай нарматыўнай адбылося адносна нядаўна.

Напрыклад, вялікі паводле аб'ёму і ў пэўнай ступені нарматыўны для свайго часу "Расійска-беларускі слоўнік" Сцяпана Некрашэвіча і Міколы Байкова, выдадзены ў 1928 годзе, прапануе для рускага яблоко два беларускія адпаведнікі - яблыка і яблык.

* В.Шклярык : Як гавораць беларусы. - "Тэхналогія", 2024 г.

#МоваНашаРодная
#АсаблівасціБеларускайМовы

Дыялектная аснова беларускай мовы

Тэрыторыя распаўсюджання формаў ніякага роду назваў дзіцянят жывёл пераўзыходзіць арэал формаў мужчынскага роду.

Іншым словам, у гэтым выпадку, у сучаснай беларускай літаратурнай мове замацаваліся найбольш пашыраныя формы. Цяля, парася, ягня і цялё, парасё, ягнё лічацца нарматыўнымі (і больш старажытнымі), чым цялёнак, парасёнак, ягнёнак, якія характэрныя выключна для поўначы і ўсходу Беларусі.

* В.Шклярык : Як гавораць беларусы. - "Тэхналогія", 2024 г.

#МоваНашаРодная

🥰 Цікавая забаўляшка для тых, хто жадае праверыць сябе на веданне беларускай мовы.

У вашага адміна вынік 100% дарэчы 💪

https://konstruktortestov.ru/test-49605

#МоваНашаРодная
#ДумкіЎслых

Дарэчы, для тых скептыкаў, каторыя ўсё яшчэ лічаць, што без падтрымкі дзяржавы для беларускай мовы нельга нічога зрабіць.

Вось я пачала весці Тык-Ток па-беларуску і паступова ўсё больш каментароў мне пішуць на беларускай мове.
А калі не адна, а 10 старонак пяройдуць на беларускую мову? А калі 100 ці 1000 гледзячы на гэтыя 10!?

А паглядзіце хаця б на Ілью Шынкарэнка! Ён таксама адзін, а ўжо 100К падпісчыкаў слухае і чытае яго па-беларуску! І піша па-беларуску. І шмат хто з іх ужо і размаўляць спрабуе на беларускай мове!

"Адзін чалавек нічога не можа" - гэта проста апраўданне, каб нічога і не рабіць.
Помніце, што рака пачынаецца з кроплі, з маленькага струменьчыка, які нікому незаўважны!

Зоя С

#МоваНашаРодная

Запазычаная лексіка беларускай мовы

🌟 Кожны народ жыве побач з іншымі народамі. Вынікам гандлёвых, прамысловых, культурных кантактаў паміж народамі з'яўляецца ўзаемнае запазычванне слоў.

Натуральнае запазычванне ўзбагачае мову, робіць яе больш гнуткай і не ўплывае на яе самабытнасць, паколькі пры гэтым захоўваецца асноўны слоўнік мовы, яе граматычны лад, не парушаюцца ўнутраныя законы моўнага развіцця.

У сучаснай беларускай мове прадстаўлены:

🔸 грэцызмы: акіян, анекдот, арыфметыка, афарызм, граматыка, клімат, конус, маналог, манархія, метафара, палітыка, парус, тэатр, філасофія і інш.;

🔸лацінізмы: акцыя, ангіна, градус, доктар, дырэктар, калега, канстытуцыя, карта, квота, медыяна, прапорцыя, рэліквія, сума, тэкст, тэмперамент і інш.;

🔸англіцызмы: біфштэкс, блок, блюмінг, бункер, гольф, джаз, жакей, клуб, лорд, мітынг, сквер, трамвай і інш.;
германізмы: атэіст, блок, гандаль, дрот, друк, кафля, кошт, кухня, рада, рахунак, фурман, цэнтнер, шпік, шпіталь і інш.;

🔸галіцызмы (галоўным чынам, запазычанні з французскай мовы): авангард, акцёр, антракт, аташэ, афіша, балет, батальён, бомба, брыгада, вадэвіль, вуаль, кананада, кіно, пароль, партызан, салон, тратуар, фронт і інш.;

🔸цюркізмы: алмаз, аршын, атаман, кабала, каблук, курган, мурза, нагайка, палаш, саранча, туман, чабан і інш.;

🔸літуанізмы: дойлід, жлукта, клуня, крупеня, мянташка, пуня, рэзгіны, свіран, твань і інш.;

🔸стараславянізмы: ад, акаянны, блаславенне, блажэнны, ерась, злак, трэба, уладыка, чало і інш.;

🔸 русізмы: ачаг, вопыт, вучоны, дваранін, звяно, подзвіг, савет, упраўленне, паражэнне, парок

🔸украінізмы: бандура, боршч, бублік, галушка, гапак, шкаляр і інш.

🔸паланізмы: быдла, дашчэнту, змрок, кавадла, кудлаты, маёнтак, пагарда, рыдлёўка, скарга, сродак, страшыдла, тлусты, хлопец і інш.

#МоваНашаРодная

😜 Што рабіць, каб у сям'і было менш сварак і лаянак?
Проста сварыцеся выключна па-беларуску!))

Крыніца відэа ў тыкток