Ён упарадкаваў жывое беларускае слова.
Беларускі Даль - ІВАН НАСОВІЧ

Зоркай першай велічыні ў гісторыі беларускай філалогіі, фалькларыстыкі і этнаграфіі з'яўляецца Іван Іванавіч Насовіч. Ён адзін з найвыдатнейшых дзеячаў нашай культуры XIX стагоддзя. Яго называюць беларускім Далем за ўнікальны "Слоўнік беларускай мовы" і "Зборнік беларускіх прыказак"

І. Насовіч працаваў у сістэме Міністэрства народнай асветы. Яго заслугі ў галіне адукацыі і выхавання моладзі былі адзначаны ордэнам Святога Станіслава ІІІ ступені.  Пасля атрымання генеральнага пенсіона, ордэна св. Уладзіміра за 35-ці гадовую службу як дэпутат местной квартирной комиссии ў Мціслаўлі, у 55- гадовым узросце ён змог заняцца любімай справай: папаўняць матэрыял для слоўніка роднай беларускай мовы.

У той час беларускае слова гучала скрозь, прычым не толькі ў вёсцы. Як пісаў Іван Насовіч у аўтабіяграфічным творы "Успаміны майго жыцця", тады па-беларуску размаўлялі чыноўнікі, настаўнікі, мясцовыя яўрэі, прадстаўнікі ўсіх саслоўяў.

"Наогул усе мяшчане і рамеснікі гавораць па-беларуску, апрача асоб не беларускага паходжання. Аканомы ж і прыказчыкі, зразумела, з дробнай шляхты, абавязкова павінны з беларускімі мужычкамі размаўляць па-беларуску. Нават самі памешчыкі, асабліва беларускага паходжання, любяць паміж сабою гутарыць па-беларуску".

Менавіта беларускія праваслаўныя святары Магілёўшчыны натхнілі Івана Насовіча на заняткі беларускай этнаграфіяй і беларускай мовай.
Беларуская мова - галоўная навуковая зацікаўленасць яго жыцця.

Акрамя таго, ён аўтар прац па беларускім фальклоры і беларускай гісторыі, аўтар-укладальнік такіх фальклорных зборнікаў, як
"Беларускія прыказкі і прымаўкі"
"Беларускія загадкі"
"Зборнік беларускіх прыказак"
"Беларускія песні"
У прадмове да зборніка песень І.Насовіч падкрэсліваў, што ў мінулым беларускі народ складаўся не толькі з сялян, але і меў уласную эліту, якая размаўляла на беларускай мове і спрычынілася да стварэння высокага стылю ў беларускім фальклоры.

Вялікі французскі філосаф-асветнік Вальтэр у свой час сказаў: "Слоўнік - гэта сусвет у алфавітным парадку".
Беларускамоўны сусвет, беларускамоўны космас выбудаваў Іван Насовіч. Ён упарадкаваў жывое беларускае слова. Яго слоўнік быў настольнай бібліяй беларускай мовы для нашага вялікага Максіма Багдановіча.

Іван Насовіч - сапраўдны волат беларускага духу, сапраўдны сейбіт беларушчыны!

#ЛюдзіБеларусі

#ЛюдзіБеларусі

Без эпітафіі (Зміцер Жылуновіч/Цішка Гартны

Быў адным з стваральнікаў Савецкай Беларусіі, уваходзіў у яе ЦВК, а скончыў жыццё ў Магілёўскай псіхіятрычнай бальніцы...

#ЛюдзіБеларусі
#ГісторыяБеларусі

Час памятаць. Жыццёвы шлях Аляксандра Чарвякова — першага кіраўніка БССР

Чарвякову ж мы абавязаны тым, што ён стаяў каля вытокаў смелых рэформаў, якія даказалі, што рэспубліка і за кошт развіцця вёскі можа быць самадастатковая, здзейсніў спробу нацыянальна-культурнага адраджэння краіны, абараніў яе тэрытарыяльную цэласнасць. 

Пра Рыжскі мірны дагавор, пра працэсы беларусізацыі і калектывізацыі на тэрыторыі Беларусі, пра трагічны лёс "усебеларускага старасты"
падрабязна можна пачытаць тут

#ГісторыяБеларусі
#ЛюдзіБеларусі

Чарвякоў Аляксандр Рыгоравіч быў першым беларускім лідэрам, які звяртаўся да народа на роднай мове

У чэрвені 1937 года ў Мінску праходзіў XVI з'езд Кампартыі Беларусіі.
Сакратар ЦК Васілій Шаранговіч ужо ў прывітальным слове даў зразумець, што рады партыі трэба чысціць. І пачаў чыстку ён са старшыні Цэнтральнага выканаўчага камітэта Аляксандра Чарвякова, заявіўшы аб яго адносінах да контррэвалюцыйных арганізацый.
Дарэчы, Шаранговічу самаму заставалася жыць некалькі месяцаў - у сакавіку 38-га ён будзе расстраляны.

У пратаколе з'езда запісана, што падчас выступлення Чарвякова перабівалі больш за 100 разоў. Але ён трыбуну не пакінуў і выказаў усё, што палічыў патрэбным. Напрыканцы заявіў, што ніколі не здраджваў партыі.

Падчас перапынку ў 20 хвілін Чарвякоў пайшоў у свой кабінет і адтуль пачуўся стрэл....

У свой час малады настаўнік зрабіў неверагодную кар'еру дзякуючы свайму розуму, чалавечнасці, і, канешне, удзелу ў радах бальшавікоў і Кастрычніцкай рэвалюцыі.
У канцы 1920 года ў свае 28 год ён быў абраны старшынёй Савнаркама і ЦВК БССР.

У яго руках аказалася выканаўчая і заканадаўчая ўлада ў рэспубліцы. І ён выкарыстаў яе па-свойму.

✔️ Ён узяў курс на беларусізацыю і падтрымку нацыянальнай самасвядомасці.
✔️Пераканаў больш за 300 беларускіх вучоных вярнуцца на радзіму.
✔️Адкрыў БДУ, стварыў Інстытут беларускай культуры - будучую Акадэмію навук, пабудаваў Беларускую дзяржаўную бібліятэку.
✔️Пераклаў на беларускую мову выкладанне ў школах і ўсё справаводства ў рэспубліцы.
✔️Тады ж пашырыліся межы БССР за кошт Магілёва, уездаў Віцебскай, часткова Гомельскай і Смаленскай губерніі.
✔️Чарвякоў быў першым беларускім лідэрам, які звяртаўся да народа на роднай мове.
✔️Менавіта пры ім з'явіліся беларускія дзяржаўныя тэатры, пачалі здымаць нацыянальнае кіно.
У першым беларускім фільме "Лясная быль" ён нават сыграў самога сябе. Праўда, пасля смерці Чарвякова сцэны з ім выразалі.

.... У дзень пахавання Чарвякова ў газеце "Звязда" на апошняй старонцы ў самым нізе паласы на наступны дзень коратка паведамлялася: "Учора ў 6 гадзін вечара было захавана цела старшыні ЦВК БССР А.Г. Чарвякова, які скончыў жыццё самагубствам на асабістай сямейнай глебе"

Дарэчы, сем гадзін вечара - даволі недарэчны час для пахавання..

#ЛюдзіБеларусі

Яўхім Карскі - наш акадэмік №1

І.А. Марзалюк

https://youtu.be/FOAP2KhxW5I?si=5vastxqSRJjTahP6

#ЛюдзіБеларусі

Геаграфія вучыць: Вільня і Беласток - гарады Беларускія.
Менавіта да такіх высноў упэўнена прыйшоў першы ў Беларусі прафесар геаграфіі Аркадзь Антонавіч Смоліч.

Ён з'явіўся на свет 29 верасня 1891 года, у вёсцы Бацэвічы, што цяпер у Клічаўскім раёне Магілёўскай вобласці.
Прафесарскія рэгаліі наўрад ці нават сніліся ў дзяцінстве хлопчыку з сціплай сям'і сельскай дз'якана, якому наканавана было пражыць бурную, поўную звілістых паваротаў жыццё, пуцяводнай зоркай у якой апынулася вельмі папулярная ў пачатку ХХ стагоддзя навука геаграфія.

У 1919 годзе ў Вільні 28-гадовы Смоліч апублікаваў "Геаграфію Беларусі", сваю галоўную кнігу, якая стала ў савецкіх перавыданнях крыніцай пазнання аб родным краі для масавага беларускага чытача 1920-х гадоў.

Займальна напісаная геаграфічная навучальная літаратура прыцягвала ўжо эпіграфам:"каб Беларусь перастала быць краем, невядомым для саміх беларусаў".

Беларускі погляд на геаграфію Усходняй Еўропы атрымаўся ў аўтара настолькі пранізліва шчырым, што кнігу неўзабаве забаранілі ў суседніх Польшчы, Літве і Латвіі.

Забаранялі, скажам прама, нездарма: ужо на пятай старонцы першага выдання "геаграфіі Беларусі" чытаем вось што: "Беларусь займае плошчу каля 300 тысяч квадратных вёрст, або 30 мільёнаў дзесяцін... Большая частка краін у Еўропе займае меншую плошчу...
Пароўну з Беларуссю маюць землі Англія (без калоній), Італія і Фінляндыя. А астатнія - Балгарыя, Румынія, Польшча, Літва, Грэцыя, Сербія, Бельгія, Швейцарыя і многія іншыя маюць землі менш, чым у Беларусі, у 2, у 3 і больш за тое раз".

Палякі і літоўцы, якія прэтэндавалі ў 1919-м на значную частку беларускіх зямель, страшна пакрыўдзіліся, але тут як раз рацыю меў географ Смоліч: па дакладных дадзеных тагачасных навукоўцаў, этнаграфічныя межы Польшчы не перавышалі 150 тысяч квадратных кіламетраў, пра Літву і казаць няма чаго.

Насельніцтва Беларусі, якое жыве ў 62 - 65 паветах былой Расійскай імперыі, Аркадзь Антонавіч ацэньваў у 15,5 мільёна чалавек, з якіх 77 працэнтаў беларусы.

На 40-й старонцы геаграфіі Смоліча бачым карту, на якой у складзе Беларусі маюцца і Вільня, і Беласток.

Падзяліўшы беларускія землі на 14 рэгіёнаў, Смоліч уключыў у іх і Віленскі край, і Надбужанскі край (Падляшша).

200 - тысячны ў тую пару Вільня ўдастоіўся ў геаграфіі Смоліча падрабязнага сямістаронкавага нарысу, які пачынаецца так: "Вільня - культурны і эканамічны цэнтр усёй Беларусі і Літвы, сталіца вялікіх князёў літоўска-беларускіх, самы вялікі горад на ўсёй прасторы Беларусі".

100-тысячны Беласток, з якога, як і ад Вільні, адразу ў пяці кірунках разыходзяцца чыгункі, Смоліч вылучае з пункту гледжання прамысловага развіцця: "У наш час Беласток самы фабрычны горад Беларусі. У ім больш за 300 фабрык, на якіх працуе каля 6 тыс.рабочых; тавараў вырабляецца больш чым на 6 мільёнаў рублёў".

Гэтых ідэй не цуралася і кіраўніцтва БССР, з дазволу якога Смоліч у жніўні 1922 года вярнуўся ў Мінск.

Савецкі перыяд яго дзейнасці аказаўся надзвычай насычаным - прафесарства ў БДУ, упартая праца па арганізацыі Акадэміі навук у яе папярэдніку Інбелкульце, адкрыццё сельгасакадэміі ў Горках, арганізацыя краязнаўчага руху ў Беларусі, падрыхтоўка першага масавага выдання твораў яго сябра і аднагодка, выдатнага паэта Максіма Багдановіча, Малы залаты медаль Рускага геаграфічнага таварыства як прызнанне навуковых заслуг.

Бальшавікі, зрэшты, не забывалі пра тое, што Смоліч усяго толькі "спадарожнік рэвалюцыі", якога пры выпадку варта скінуць з "парахода сучаснасці".

Далейшае было прадказальна: арышт у 1930-м па сфабрыкаванай справе Саюза вызвалення Беларусі, высылка ў 1931-м, паўторны арышт у 1937-м, гібель у 1938-м, рэабілітацыя ў 1988-м.

З 2018 года ў Мінску ёсць вуліца Аркадзя Смоліча, і гэты геаграфічны аб'ект падкрэслівае значнасць спадчыны аднаго з самых яркіх беларусаў свайго пакалення.

#СучаснаяБеларусь
#ЛюдзіБеларусі

Беларуска Наталля Дарошка стала пераможцай "Місіс Сусвет-2024"

Міжнародны конкурс прайшоў у Паўднёвай Карэі. Беларуска абышла ўдзельніц з Азіі, Еўропы, ЗША і пастсавецкай прасторы.

Конкурс праводзіцца з 2007 года для замужніх, разведзеных або аўдавелых жанчын ад 18 да 55 гадоў. І з'яўляецца не проста аглядам прыгажосці, але і сацпраектам, дзе ўдзельніцы асвятляюць важныя праблемы.

@SPUTNIKBY

#ЛюдзіБеларусі

23 кастрычніка 1816 года – нарадзіўся  Арцём Вярыга-Дарэўскі, беларускі паэт, драматург, публіцыст і даследчык фальклору, адзін з пачынальнікаў новай беларускай літаратуры.

Вядомы як аўтар паэм, гутарак і драматычных твораў, якія разыходзіліся ў рукапісах: паэмы «Ахульга» (тэматычна звязаная з барацьбой горцаў пад кіраўніцтвам Шаміля), драмы «Гордасць», камедый «Хцівасць» і «Грэх 4-ы — гнеў».
Першым пераклаў на беларускую мову паэму Адама Міцкевіча «Конрад Валенрод».

Беларускія творы з-за цэнзурных умоў не друкаваліся. У 1850-я арганізаваў у Віцебску публічную бібліятэку.

#ЛюдзіБеларусі
#Літаратура

3 лісіапада 1882 года нарадзіўся класік беларускай літаратуры - Якуб Колас

📌 Дэбютаваў у друку вершам «Наш родны край» у газеце «Наша доля» за 1 верасня 1906 г.

📌 Працаваў настаўнікам, браў удзел у нелегальных гуртках і нават адкрыў падпольную школу.

📌 Атрымаў 3 гады турмы за ўдзел у настаўніцкім руху, які "падрываў устоі імперыі".

📌 Быў падпаручнікам на Румынскім фронце падчас І Сусветнай вайны.

📌 У 1923 г. асобнай кнігай выйшаў самы знакаміты твор класіка - паэма "Новая зямля".

📌 У 1926 г. стаў народным пісьменнікам, але ў 1930-ых неаднойчы трапляў пад увагу НКУС.

📌 Па вайне працаваў у АН БССР.

📌 У 1954 г. скончаная трылогія "На ростанях".

📌 У 1956 годзе Якуб Колас звярнуўся да ЦК кампартыі з лістом пра месца і стан беларускай мовы ў грамадскім жыцці, прапаноўваў меры яе абароны.

📌 Пахаваны ў Мінску на Вайсковых могілках.

📌 У Мінску працуе Дзяржаўны музей Якуба Коласа, філіялы знаходзяцца ў Стаўбцоўскім раёне: у Акінчыцах, Смольні, Мікалаеўшчыне і Альбуці.

#ЛюдзіБеларусі

📝4 лістапада 1887 года нарадзіўся Дзмітрый Фёдаравіч Жылуновіч (Цішка Гартны), беларускі пісьменнік, грамадзкі і дзяржаўны дзеяч.

Удзельнік рэвалюцыі 1905–1907 гадоў. У 1918 годзе — сакратар Беларускага нацыянальнага камісарыяту. Рэдактар першай беларускай бальшавіцкай газеты «Дзянніца».

З 1 студзеня і па 3 лютага 1919 года — старшыня Часовага рабоча-сялянскага савецкага ўраду Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі Беларусі.

Аўтар раманаў «Сокі цаліны» і «Перагуды»; зборнікаў вершаў: «Песні працы і змагання», «Урачыстасць»; зборнікаў п’ес: «Хвалі жыцця», «Сацыялістка», «На стыку», «Дзве сілы»; зборнікаў апавяданняў: «Трэскі на хвалях» і «Прысады»; публіцыстычных нарысаў «Па чатырох краінах»; артыкулаў па літаратурнай крытыцы і пра падзеі сведкам якіх ён быў.

Быў знаёмы і падтрымліваў сяброўскія, творчыя сувязі й вёў перапіску з Юліасам Фучыкам, Здэнекам Неедлым, Іаганесам Бехерам, Францам Вайскопфам і іншымі

Падрабязна пра яго лёс і адданасць Радзіме чытайце тут