💠 «دین، در ادبیاتی نو»
💢فصل اول : ضرورت تولید ادبیاتی تازه در معرفی دین
▪️قسمت هشتم: فاصله ادبیات رایج آموزش دین، با ادبیات قرآن
🔰یکی از نمونه های بارز فاصله ادبیات اصیل دینی با ادبیات رایج آموزش دین، در انتقال مفهوم «ولایت» است. آنچه از ولایت در عموم اذهان وجود دارد، اثبات ولایت است؛ از ولایت امیرالمؤمنین(ع) تا ولایت فقیه. اما کمتر از زیبایی های ولایت و جامعه ولایی سخن گفته می شود. از این رو نگرش های غلطی از «ولایت‌مداری» در اذهان شکل گرفته است.
🔸به عنوان مثال نگرش عمومی از ولایت، مقوله ای «محدود کننده» است. اینکه ولایت مدام امر و نهی می‌کند و ما نیز باید بی چون و چرا اطاعت کنیم. این در حالیست که ولایت به شدت آزادی بخش است و جامعه ولایی یک جامعه آزاد و مختار است. ولایت انسانها را از یوغ بردگی انسان ها و طواغیت و فرعون‌ها بیرون می‌کشد و عقول آنها را آزاد می‌کند. به آنها اجازه نفس کشیدن، اندیشیدن، انتخاب کردن، رشد و تعالی و حتی مخالفت و خطا و زمین خوردن می‌دهد. ولایت به مردم زور نمی‌گوید و نظر خود را بر نظر مردم تحمیل نمی‌کند. از آنها مشورت می‌گیرد و رأی آنها را در سرنوشت خودشان دخیل می‌کند.
🔹اینها شعار نیست؛ بلکه تاریخ، آیات و روایات بسیاری بر این حقیقت شهادت می‌دهند. (تفصیل این موضوع در قسمت‌های آینده خواهد آمد.) خدای متعال راجع به پیامبراکرم(ص) می‌فرماید: «(او) بارهاى سنگين، و زنجيرهايى را كه بر آنها بود، (از دوش و گردنشان) بر مىدارد، و يَضَعُ عَنْهُمْ إِصْرَهُمْ وَالْأَغْلَالَ الَّتِي كَانَتْ عَلَيْهِمْ.»(اعراف/157)
🔸و از آن سو طاغوت، به شدت انسانها را به بردگی می‌کشاند. به آنها اجازه انتخاب گری و مخالفت نمی‌دهد. ذهن و قلب و عقل آنها را به اسارت و استحمار و استعمار می‌کشاند. با زر و زور و تزویر، سیطره بر انسانها پیدا می‌کند.
🔹همچنین ما جامعه ولایی را نیز خوب توصیف نکرده‌ایم. جامعه‌ای که مشحون از ایثار و محبت و نوع دوستی و یک دلی و مواسات است.
❗️خلاصه آنکه فاصله ما با ادبیات اصیل و صحیح دینی زیاد است. بسیاری از مفاهیم متعالی و مترقّی دینی، از آسیب چنین ادبیاتی بی بهره نبوده‌اند. به سهم خودمان سعی می‌کنیم که در این مباحث برخی از این مفاهیم را بازتعریف کنیم.
#دین_در_ادبیاتی_نو
🔆 کانال ادیان، فرق و قومیت‌های مؤسسه مصاف (افق)
تلگرام| اینستاگرام | ایتا
💢فصل اول : ضرورت تولید ادبیاتی تازه در معرفی دین
▪️قسمت هشتم: فاصله ادبیات رایج آموزش دین، با ادبیات قرآن
🔰یکی از نمونه های بارز فاصله ادبیات اصیل دینی با ادبیات رایج آموزش دین، در انتقال مفهوم «ولایت» است. آنچه از ولایت در عموم اذهان وجود دارد، اثبات ولایت است؛ از ولایت امیرالمؤمنین(ع) تا ولایت فقیه. اما کمتر از زیبایی های ولایت و جامعه ولایی سخن گفته می شود. از این رو نگرش های غلطی از «ولایت‌مداری» در اذهان شکل گرفته است.
🔸به عنوان مثال نگرش عمومی از ولایت، مقوله ای «محدود کننده» است. اینکه ولایت مدام امر و نهی می‌کند و ما نیز باید بی چون و چرا اطاعت کنیم. این در حالیست که ولایت به شدت آزادی بخش است و جامعه ولایی یک جامعه آزاد و مختار است. ولایت انسانها را از یوغ بردگی انسان ها و طواغیت و فرعون‌ها بیرون می‌کشد و عقول آنها را آزاد می‌کند. به آنها اجازه نفس کشیدن، اندیشیدن، انتخاب کردن، رشد و تعالی و حتی مخالفت و خطا و زمین خوردن می‌دهد. ولایت به مردم زور نمی‌گوید و نظر خود را بر نظر مردم تحمیل نمی‌کند. از آنها مشورت می‌گیرد و رأی آنها را در سرنوشت خودشان دخیل می‌کند.
🔹اینها شعار نیست؛ بلکه تاریخ، آیات و روایات بسیاری بر این حقیقت شهادت می‌دهند. (تفصیل این موضوع در قسمت‌های آینده خواهد آمد.) خدای متعال راجع به پیامبراکرم(ص) می‌فرماید: «(او) بارهاى سنگين، و زنجيرهايى را كه بر آنها بود، (از دوش و گردنشان) بر مىدارد، و يَضَعُ عَنْهُمْ إِصْرَهُمْ وَالْأَغْلَالَ الَّتِي كَانَتْ عَلَيْهِمْ.»(اعراف/157)
🔸و از آن سو طاغوت، به شدت انسانها را به بردگی می‌کشاند. به آنها اجازه انتخاب گری و مخالفت نمی‌دهد. ذهن و قلب و عقل آنها را به اسارت و استحمار و استعمار می‌کشاند. با زر و زور و تزویر، سیطره بر انسانها پیدا می‌کند.
🔹همچنین ما جامعه ولایی را نیز خوب توصیف نکرده‌ایم. جامعه‌ای که مشحون از ایثار و محبت و نوع دوستی و یک دلی و مواسات است.
❗️خلاصه آنکه فاصله ما با ادبیات اصیل و صحیح دینی زیاد است. بسیاری از مفاهیم متعالی و مترقّی دینی، از آسیب چنین ادبیاتی بی بهره نبوده‌اند. به سهم خودمان سعی می‌کنیم که در این مباحث برخی از این مفاهیم را بازتعریف کنیم.
#دین_در_ادبیاتی_نو
🔆 کانال ادیان، فرق و قومیت‌های مؤسسه مصاف (افق)
تلگرام| اینستاگرام | ایتا
💠 «دین، در ادبیاتی نو»
💢فصل اول : ضرورت تولید ادبیاتی تازه در معرفی دین
▪️قسمت نهم: رابطه دین گریزی جامعه، با ادبیات رایج آموزش دین
🔸ما وقتی دین را «کارکردگرایانه» معرفی نکردیم؛ نتیجه آن می شود که امروز برخی از افراد و به ویژه جوانان «دین گریزی» و بلکه «دین‌ستیزی» می کنند. در حالی که جوانان به صورت طبیعی گرایش بیشتری به دین دارند. امام صادق(ع) به یکی از شیعیان می فرماید: «جوانان را درياب، زيرا كه آنان سريع تر به كارهاى خير روى مى آورند؛ عَلَيكَ بِالأَحداثِ فَإِنَّهُم أسرَعُ إلى كُلِّ خَيرٍ.»(اصول کافی، ج8، ص93) اما امروز بعضی از جوانان به پایبند نبودن به دین، افتخار می کنند و از ابراز آن هیچ ابایی ندارند و بلکه به آن افتخار می کنند؟ چنین چیزی با طبیعت جوان سازگاری ندارد!
🔹به ویژه آنکه بانوان به صورت طبیعی بیش از آقایان به معنویت گرایش دارند. این موضوع را به راحتی در اقبال بانوان به محافل دینی و معنوی در مقایسه با آقایان می توان مشاهده کرد. لذا طبیعتاً «بانوان جوان» باید بیش از هر قشری گرایش به دین و معنویت داشته باشند. اما با این وجود دختران بسیاری را می بینیم که دین گریزی می کنند. در مخالفت با دین، اصرار دارند و تظاهر به عدم پایبندی به قواعد و مناسک و شعائر دینی می کنند. چنین چیزی با فطرت پاک جوان و به ویژه دختران جوان منافات دارد.
👈 همه این معضلات ریشه در این دارد که دین، با ادبیات درستی به جوان جامعه امروز منتقل نشده است. دین را چیزی تحمیل شده بر خود تلقّی می کنند که نه تنها هیچ نیازی به آن ندارند؛ بلکه آن را مخالف و مزاحم تمایلات و زندگی مطلوب خود می دانند. وقتی جوان، دین را مطابق گرایش های فطری خود نیافت، طبیعتاً احساس نیاز به دین هم نمی کند. اینجاست که دین را چیزی غیر ضروری و تحمیل شده بر خود می بیند.
#دین_در_ادبیاتی_نو
🔆 کانال ادیان، فرق و قومیت‌های مؤسسه مصاف (افق)
تلگرام| اینستاگرام | ایتا
💢فصل اول : ضرورت تولید ادبیاتی تازه در معرفی دین
▪️قسمت نهم: رابطه دین گریزی جامعه، با ادبیات رایج آموزش دین
🔸ما وقتی دین را «کارکردگرایانه» معرفی نکردیم؛ نتیجه آن می شود که امروز برخی از افراد و به ویژه جوانان «دین گریزی» و بلکه «دین‌ستیزی» می کنند. در حالی که جوانان به صورت طبیعی گرایش بیشتری به دین دارند. امام صادق(ع) به یکی از شیعیان می فرماید: «جوانان را درياب، زيرا كه آنان سريع تر به كارهاى خير روى مى آورند؛ عَلَيكَ بِالأَحداثِ فَإِنَّهُم أسرَعُ إلى كُلِّ خَيرٍ.»(اصول کافی، ج8، ص93) اما امروز بعضی از جوانان به پایبند نبودن به دین، افتخار می کنند و از ابراز آن هیچ ابایی ندارند و بلکه به آن افتخار می کنند؟ چنین چیزی با طبیعت جوان سازگاری ندارد!
🔹به ویژه آنکه بانوان به صورت طبیعی بیش از آقایان به معنویت گرایش دارند. این موضوع را به راحتی در اقبال بانوان به محافل دینی و معنوی در مقایسه با آقایان می توان مشاهده کرد. لذا طبیعتاً «بانوان جوان» باید بیش از هر قشری گرایش به دین و معنویت داشته باشند. اما با این وجود دختران بسیاری را می بینیم که دین گریزی می کنند. در مخالفت با دین، اصرار دارند و تظاهر به عدم پایبندی به قواعد و مناسک و شعائر دینی می کنند. چنین چیزی با فطرت پاک جوان و به ویژه دختران جوان منافات دارد.
👈 همه این معضلات ریشه در این دارد که دین، با ادبیات درستی به جوان جامعه امروز منتقل نشده است. دین را چیزی تحمیل شده بر خود تلقّی می کنند که نه تنها هیچ نیازی به آن ندارند؛ بلکه آن را مخالف و مزاحم تمایلات و زندگی مطلوب خود می دانند. وقتی جوان، دین را مطابق گرایش های فطری خود نیافت، طبیعتاً احساس نیاز به دین هم نمی کند. اینجاست که دین را چیزی غیر ضروری و تحمیل شده بر خود می بیند.
#دین_در_ادبیاتی_نو
🔆 کانال ادیان، فرق و قومیت‌های مؤسسه مصاف (افق)
تلگرام| اینستاگرام | ایتا
💠 «دین، در ادبیاتی نو»
💢فصل اول : ضرورت تولید ادبیاتی تازه در معرفی دین
▪️قسمت دهم: رابطه دین گریزی جامعه، با ادبیات رایج آموزش دین
🔹نفع و منفعت واژه ای نسبتاً پر کاربرد در قرآن کریم است. خدای متعال 50 مرتبه در قرآن کریم از این ریشه استفاده کرده است. خدای متعال دائماً با انسان منفعت گرایانه صحبت کرده است و دستورات دین را به نفع انسان شمرده است. اما متأسفانه به جهت آموزش غلط، چنین برداشتی از دین وجود ندارد؛ بلکه گاهی بر عکس چنین چیزی تلقّی شده است.
🔹در حالی که دین به ذات خود مقوله ای جذاب برای انسان و متناسب با فطرت بشر است؛ چرا که برنامه ای از سوی خالق انسان برای پاسخ دادن حداکثری به تمایلات انسان است. دین برای این آمده که ما زندگی جذاب تر و شاداب تری داشته باشیم. امیرالمؤمنین(ع) می فرماید: «دین مایه شادمانی است، اَلدِّينُ حُبُورٌ»(غررالحکم، ج1 ص 20)
🔹اما متأسفانه امروز کمتر چنین برداشتی وجود دارد که دین تأمین کننده منافع مادی و معنوی ماست و برای لذت بردن بیشتر باید به دستورات دین عمل کنیم. دین را برنامه ای انسان شناسانه نشناخته ایم. مثلاً وقتی دین بر تعیین ضوابط در روابط جنسی میان زن و مرد تأکید می کند، آن را بیشتر موضوعی ارزشی برداشت می کنیم تا قاعده ای برای لذت‌بری بیشتر از رابطه زناشویی. چرا که بدیهی است وقتی روابط جنسی آزاد در جامعه وجود داشته باشد، اولین پیامد آن در روایط میان زوجین پدیدار خواهد شد و رابطه آنها به سردی خواهد گرایید.
🔹یا مثلاً برخی حجاب را دستوری تحمیل شده از سوی حکومت دینی می دانند. یعنی آن را به مثابه هر قانون اجتماعی دیگر همچون قوانین راهنمایی و رانندگی که تأمین کننده منافع اجتماعی انسان است نمی دانند. یا نماز را حداقل به اندازه یک تمرین و ورزش برای تقویت قوای روحی، تقویت اراده، تمرین نظم، مدیریت و کنترل ذهن و راهی برای غلبه بر صفات و عادت بد نمی دانند.
👈البته پرواضح است که فضاسازی رسانه ای در ایجاد چنین برداشت غلطی از دین بسیار مؤثّر است؛ اما این جوان، 12 سال در آموزش و پرورش و پس از آن سالها در دانشگاه تحت آموزش های ما قرار دارد. جامعه ما مملو از سخنرانی های دینی و مساجد و کانون های فرهنگی و رسانه های دینی و ده ها عامل دیگر است که برای نهادینه کردن دینداری و دفع و رفع پیامد سوء تبلیغات رسانه های بیگانه کافی هستند. اگر با این همه شرایط مساعد برای تبلیغ دین، باز هم جوان ما دین گریزی می کند، معلوم می شود یک جای کار تبلیغات دینی ما می لنگد. ما ادبیات صحیحی در تبلیغ دین نداریم!
#دین_در_ادبیاتی_نو
🔆 کانال ادیان، فرق و قومیت‌های مؤسسه مصاف (افق)
تلگرام| اینستاگرام | ایتا
💢فصل اول : ضرورت تولید ادبیاتی تازه در معرفی دین
▪️قسمت دهم: رابطه دین گریزی جامعه، با ادبیات رایج آموزش دین
🔹نفع و منفعت واژه ای نسبتاً پر کاربرد در قرآن کریم است. خدای متعال 50 مرتبه در قرآن کریم از این ریشه استفاده کرده است. خدای متعال دائماً با انسان منفعت گرایانه صحبت کرده است و دستورات دین را به نفع انسان شمرده است. اما متأسفانه به جهت آموزش غلط، چنین برداشتی از دین وجود ندارد؛ بلکه گاهی بر عکس چنین چیزی تلقّی شده است.
🔹در حالی که دین به ذات خود مقوله ای جذاب برای انسان و متناسب با فطرت بشر است؛ چرا که برنامه ای از سوی خالق انسان برای پاسخ دادن حداکثری به تمایلات انسان است. دین برای این آمده که ما زندگی جذاب تر و شاداب تری داشته باشیم. امیرالمؤمنین(ع) می فرماید: «دین مایه شادمانی است، اَلدِّينُ حُبُورٌ»(غررالحکم، ج1 ص 20)
🔹اما متأسفانه امروز کمتر چنین برداشتی وجود دارد که دین تأمین کننده منافع مادی و معنوی ماست و برای لذت بردن بیشتر باید به دستورات دین عمل کنیم. دین را برنامه ای انسان شناسانه نشناخته ایم. مثلاً وقتی دین بر تعیین ضوابط در روابط جنسی میان زن و مرد تأکید می کند، آن را بیشتر موضوعی ارزشی برداشت می کنیم تا قاعده ای برای لذت‌بری بیشتر از رابطه زناشویی. چرا که بدیهی است وقتی روابط جنسی آزاد در جامعه وجود داشته باشد، اولین پیامد آن در روایط میان زوجین پدیدار خواهد شد و رابطه آنها به سردی خواهد گرایید.
🔹یا مثلاً برخی حجاب را دستوری تحمیل شده از سوی حکومت دینی می دانند. یعنی آن را به مثابه هر قانون اجتماعی دیگر همچون قوانین راهنمایی و رانندگی که تأمین کننده منافع اجتماعی انسان است نمی دانند. یا نماز را حداقل به اندازه یک تمرین و ورزش برای تقویت قوای روحی، تقویت اراده، تمرین نظم، مدیریت و کنترل ذهن و راهی برای غلبه بر صفات و عادت بد نمی دانند.
👈البته پرواضح است که فضاسازی رسانه ای در ایجاد چنین برداشت غلطی از دین بسیار مؤثّر است؛ اما این جوان، 12 سال در آموزش و پرورش و پس از آن سالها در دانشگاه تحت آموزش های ما قرار دارد. جامعه ما مملو از سخنرانی های دینی و مساجد و کانون های فرهنگی و رسانه های دینی و ده ها عامل دیگر است که برای نهادینه کردن دینداری و دفع و رفع پیامد سوء تبلیغات رسانه های بیگانه کافی هستند. اگر با این همه شرایط مساعد برای تبلیغ دین، باز هم جوان ما دین گریزی می کند، معلوم می شود یک جای کار تبلیغات دینی ما می لنگد. ما ادبیات صحیحی در تبلیغ دین نداریم!
#دین_در_ادبیاتی_نو
🔆 کانال ادیان، فرق و قومیت‌های مؤسسه مصاف (افق)
تلگرام| اینستاگرام | ایتا
💠 «دین، در ادبیاتی نو»
💢فصل اول : ضرورت تولید ادبیاتی تازه در معرفی دین
▪️قسمت یازدهم: رابطه دین گریزی جامعه، با ادبیات رایج آموزش دین
🔸وقتی آموزش، متناسب گرایش و تمایلات انسان نباشد دل‌زدگی اولین پیامد آن خواهد بود. امروز یکی از علل مهم دین‌گریزی همین موضوع است. مثلاً یکی از استدلال‌هایی که برای ایمان به خدا و معاد به کار برده می شود، قاعده «دفع ضرر محتمل» است. به این معنا که وقتی محتمل است که اگر به خدا ایمان نیاوریم، دچار عقوبت و ضررهای سنگین ابدی می شویم؛ عقل می گوید که برای دفع چنین ضرری باید به خدا ایمان بیاوریم!
🔹این ادبیات در مقام جدال با افراد لجوج بد نیست؛ اما در سخن گفتن با نوجوانان و جوانان که در ابتدا هیچ لجاجتی با دین ندارند نه تنها کارایی ندارد؛ بلکه آسیب زننده است. چون جوان هیجان طلب است و برای لذت هیجان حاضر به خطرپذیری است. جوان، اهل مسابقه و کسب مدال است و از هیجان آن لذت می برد. برای چنین روحیه ای نباید از دفع ضرر محتمل گفت. نباید ادبیاتی خسته کننده و غیرشورانگیز به کار برد.
👌به ویژه آنکه دین نیز حقیقتی شورانگیز است. دین، برنامه ای برای پاسخ به تمایلات و لذت های بی نهایت طلب انسان است. فقط ما باید چنین روش استفاده از چنین ادبیاتی را بیاموزیم.
🔰همچنین دین اسلام، اساساً برنامه ای برای پیروزی در مسابقه است. دستورهای مراقبتی در دین مانند قوانین شرکت در مسابقه است. آیات و روایات متعددی بر این موضوع شهادت دارد:
⚡️«در کارهای خیر از یکدیگر سبقت بگیرید، فَاسْتَبِقُوا الْخَيْرات»(بقره/۱۴۸)
«براى رسیدن به آمرزشى از پروردگار خود، و بهشتى كه وسعتش به اندازه آسمانها و زمين است [و] براى پرهيزگاران آماده شده است، بشتابيد، وَ سارِعُوا إِلى مَغْفِرَةٍ مِنْ رَبِّكُمْ وَ جَنَّةٍ عَرْضُهَا السَّماواتُ وَ الْأَرْضُ أُعِدَّتْ لِلْمُتَّقين.»(آل عمران/۱۳۳)
🔅امام صادق(ع): «برای درجات بهشتی با یکدیگر رقابت کنید، فَتَنَافَسُوا فِي الدَّرَجَات.»(محاسن، ج۱ ص۱۴۲)
❓بنابراین وقتی دین نیز برنامه ای هیجان انگیز و مسابقه ایست، چرا باید از ادبیاتی انگیزه سوز استفاده کنیم؟!
#دین_در_ادبیاتی_نو
🔆 کانال ادیان، فرق و قومیت‌های مؤسسه مصاف (افق)
تلگرام| اینستاگرام | ایتا
💢فصل اول : ضرورت تولید ادبیاتی تازه در معرفی دین
▪️قسمت یازدهم: رابطه دین گریزی جامعه، با ادبیات رایج آموزش دین
🔸وقتی آموزش، متناسب گرایش و تمایلات انسان نباشد دل‌زدگی اولین پیامد آن خواهد بود. امروز یکی از علل مهم دین‌گریزی همین موضوع است. مثلاً یکی از استدلال‌هایی که برای ایمان به خدا و معاد به کار برده می شود، قاعده «دفع ضرر محتمل» است. به این معنا که وقتی محتمل است که اگر به خدا ایمان نیاوریم، دچار عقوبت و ضررهای سنگین ابدی می شویم؛ عقل می گوید که برای دفع چنین ضرری باید به خدا ایمان بیاوریم!
🔹این ادبیات در مقام جدال با افراد لجوج بد نیست؛ اما در سخن گفتن با نوجوانان و جوانان که در ابتدا هیچ لجاجتی با دین ندارند نه تنها کارایی ندارد؛ بلکه آسیب زننده است. چون جوان هیجان طلب است و برای لذت هیجان حاضر به خطرپذیری است. جوان، اهل مسابقه و کسب مدال است و از هیجان آن لذت می برد. برای چنین روحیه ای نباید از دفع ضرر محتمل گفت. نباید ادبیاتی خسته کننده و غیرشورانگیز به کار برد.
👌به ویژه آنکه دین نیز حقیقتی شورانگیز است. دین، برنامه ای برای پاسخ به تمایلات و لذت های بی نهایت طلب انسان است. فقط ما باید چنین روش استفاده از چنین ادبیاتی را بیاموزیم.
🔰همچنین دین اسلام، اساساً برنامه ای برای پیروزی در مسابقه است. دستورهای مراقبتی در دین مانند قوانین شرکت در مسابقه است. آیات و روایات متعددی بر این موضوع شهادت دارد:
⚡️«در کارهای خیر از یکدیگر سبقت بگیرید، فَاسْتَبِقُوا الْخَيْرات»(بقره/۱۴۸)
«براى رسیدن به آمرزشى از پروردگار خود، و بهشتى كه وسعتش به اندازه آسمانها و زمين است [و] براى پرهيزگاران آماده شده است، بشتابيد، وَ سارِعُوا إِلى مَغْفِرَةٍ مِنْ رَبِّكُمْ وَ جَنَّةٍ عَرْضُهَا السَّماواتُ وَ الْأَرْضُ أُعِدَّتْ لِلْمُتَّقين.»(آل عمران/۱۳۳)
🔅امام صادق(ع): «برای درجات بهشتی با یکدیگر رقابت کنید، فَتَنَافَسُوا فِي الدَّرَجَات.»(محاسن، ج۱ ص۱۴۲)
❓بنابراین وقتی دین نیز برنامه ای هیجان انگیز و مسابقه ایست، چرا باید از ادبیاتی انگیزه سوز استفاده کنیم؟!
#دین_در_ادبیاتی_نو
🔆 کانال ادیان، فرق و قومیت‌های مؤسسه مصاف (افق)
تلگرام| اینستاگرام | ایتا
💠 «دین، در ادبیاتی نو»
💢فصل اول : ضرورت تولید ادبیاتی تازه در معرفی دین
▪️قسمت دوازدهم: سکولاریزم، پیامد نگاه غیرکارکردگرایانه به دین(۱)
🔸وقتی دین، متناسب با نیازهای انسان تبیین نمی شود، نخستین پیامد شوم آن، نگاه سکولار موجود و رسوخ یافته در اذهان است. برداشت کنونی جامعه ما از دین، تقریباً شبیه برداشتیست که از آیین مسیحیتِ قرون وسطی وجود دارد. یعنی دینی که صرفاً به «اخلاق فردی» ارتباط دارد و در «زندگی اجتماعی» انسان کارکردی ندارد. دینی که صرفاً نصیحت هایی اخلاقیست و تنظیم نظامات اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و ... هیچ ارتباطی با رسالت و کارکرد دین ندارد. دینی که فقط مختص به امور اخروی و رابطه انسان با خداست و برنامه ای برای امور دنیوی و انواع نیازهای او در این دنیا ندارد.
❗️طبیعی است که در جامعه امروز چنین دینی مورد اقبال قرار نمی گیرد و به راحتی کنار گذاشته می شود. نهایت کاربرد چنین دینی در کلیسا و مسجد خلاصه می شود نه بیش از آن.
👈در حالی که دین اسلام در رابطه با امور فردی، روابط خانوادگی، اجتماعی، سیاست، مدیریت، اقتصاد، جامعه شناسی، روان شناسی، تعلیم و تربیت، بهداشت و سلامت، روابط بین الملل، معماری و شهرسازی و بسیاری دیگر از امور خرد و کلان زندگی انسان برنامه دارد. بنابراین روا نیست که اینگونه نگاه سکولار و غیرکاربردی به آن وجود داشته باشد.
#دین_در_ادبیاتی_نو
🔆 کانال ادیان، فرق و قومیت‌های مؤسسه مصاف (افق)
تلگرام| اینستاگرام | ایتا
💢فصل اول : ضرورت تولید ادبیاتی تازه در معرفی دین
▪️قسمت دوازدهم: سکولاریزم، پیامد نگاه غیرکارکردگرایانه به دین(۱)
🔸وقتی دین، متناسب با نیازهای انسان تبیین نمی شود، نخستین پیامد شوم آن، نگاه سکولار موجود و رسوخ یافته در اذهان است. برداشت کنونی جامعه ما از دین، تقریباً شبیه برداشتیست که از آیین مسیحیتِ قرون وسطی وجود دارد. یعنی دینی که صرفاً به «اخلاق فردی» ارتباط دارد و در «زندگی اجتماعی» انسان کارکردی ندارد. دینی که صرفاً نصیحت هایی اخلاقیست و تنظیم نظامات اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و ... هیچ ارتباطی با رسالت و کارکرد دین ندارد. دینی که فقط مختص به امور اخروی و رابطه انسان با خداست و برنامه ای برای امور دنیوی و انواع نیازهای او در این دنیا ندارد.
❗️طبیعی است که در جامعه امروز چنین دینی مورد اقبال قرار نمی گیرد و به راحتی کنار گذاشته می شود. نهایت کاربرد چنین دینی در کلیسا و مسجد خلاصه می شود نه بیش از آن.
👈در حالی که دین اسلام در رابطه با امور فردی، روابط خانوادگی، اجتماعی، سیاست، مدیریت، اقتصاد، جامعه شناسی، روان شناسی، تعلیم و تربیت، بهداشت و سلامت، روابط بین الملل، معماری و شهرسازی و بسیاری دیگر از امور خرد و کلان زندگی انسان برنامه دارد. بنابراین روا نیست که اینگونه نگاه سکولار و غیرکاربردی به آن وجود داشته باشد.
#دین_در_ادبیاتی_نو
🔆 کانال ادیان، فرق و قومیت‌های مؤسسه مصاف (افق)
تلگرام| اینستاگرام | ایتا
💠 «دین، در ادبیاتی نو»
💢فصل اول : ضرورت تولید ادبیاتی تازه در معرفی دین
▪️قسمت سیزدهم: سکولاریزم، پیامد نگاه غیرکارکردگرایانه به دین(۲)
✍در قرائت غیرکارکردگرایانه از دین، بسیاری از مفاهیم و عناصر دینی کارکرد خود را از دست می دهند. دین که تنظیم کننده ساحت های مختلف زندگی انسان است صرفاً محدود به نظر و عقیده می شوند.
🔸مثلاً در قرائت کارکردگرایانه از دین، توحید فقط یک عقیده ایدئؤلوژیک و نظری نیست؛ بلکه روحی جاری در کالبد تمام ارکان زندگی انسان است. در این رویکرد، توحید فقط یک ادعا نیست که «خدا یکیست و دو تا نیست!»؛ بلکه باید در تک تک عرصه های عملی زندگی انسان نیز توحید جاری باشد. انسان عملاً موحّد و مؤمن نشده است اگر سیاست و اقتصاد و خانواده و هنر و ... او مشرکانه باشد. توحید یک ساختار و شاکله جدیدی برای تمام ارکان زندگی انسان تعریف می کند. مثلاً با اقتصاد غیر توحیدی نمی توان حتی ادعای توحید در عقیده داشت. لذا اساساً ساختار اقتصاد توحیدی با ساختار اقتصاد مشرکانه کاملاً متفاوت است.
🔹اما در تعریف غیرکارکردگرایانه کنونی از دین، هیچ منافاتی ندارد که فرد مؤمن ادعای توحید کند اما ساختار و نظامات مختلف زندگی او را غیر توحیدی تعریف و تنظیم کرده باشند. چون در این قرائت اساساً دین، کارکردی در ساحت های مختلف زندگی انسان ندارد و فقط برنامه ای برای بخش عبادی زندگی اوست.
‼️و آنگاه که مأموریت دین در شکل دهی ساختار زندگی را تعطیل می کنیم، زمین بایری برای جولان اندیشه های الحادی و طاغوتی گذاشته ایم که آنان نظامات زندگی را برای ما تنظیم کنند. لذا از دیرباز، طاغوت به دنبال ترویج اندیشه سکولار و جدایی دین از دنیا در زندگی مسلمانان بوده است.
📚برای مطالعه بیشتر ر.ک: طرح کلی اندیشه اسلامی، سید علی خامنه ای، انتشارات صهبا، فصل توحید.
#دین_در_ادبیاتی_نو
🔆 کانال ادیان، فرق و قومیت‌های مؤسسه مصاف (افق)
تلگرام| اینستاگرام | ایتا
💢فصل اول : ضرورت تولید ادبیاتی تازه در معرفی دین
▪️قسمت سیزدهم: سکولاریزم، پیامد نگاه غیرکارکردگرایانه به دین(۲)
✍در قرائت غیرکارکردگرایانه از دین، بسیاری از مفاهیم و عناصر دینی کارکرد خود را از دست می دهند. دین که تنظیم کننده ساحت های مختلف زندگی انسان است صرفاً محدود به نظر و عقیده می شوند.
🔸مثلاً در قرائت کارکردگرایانه از دین، توحید فقط یک عقیده ایدئؤلوژیک و نظری نیست؛ بلکه روحی جاری در کالبد تمام ارکان زندگی انسان است. در این رویکرد، توحید فقط یک ادعا نیست که «خدا یکیست و دو تا نیست!»؛ بلکه باید در تک تک عرصه های عملی زندگی انسان نیز توحید جاری باشد. انسان عملاً موحّد و مؤمن نشده است اگر سیاست و اقتصاد و خانواده و هنر و ... او مشرکانه باشد. توحید یک ساختار و شاکله جدیدی برای تمام ارکان زندگی انسان تعریف می کند. مثلاً با اقتصاد غیر توحیدی نمی توان حتی ادعای توحید در عقیده داشت. لذا اساساً ساختار اقتصاد توحیدی با ساختار اقتصاد مشرکانه کاملاً متفاوت است.
🔹اما در تعریف غیرکارکردگرایانه کنونی از دین، هیچ منافاتی ندارد که فرد مؤمن ادعای توحید کند اما ساختار و نظامات مختلف زندگی او را غیر توحیدی تعریف و تنظیم کرده باشند. چون در این قرائت اساساً دین، کارکردی در ساحت های مختلف زندگی انسان ندارد و فقط برنامه ای برای بخش عبادی زندگی اوست.
‼️و آنگاه که مأموریت دین در شکل دهی ساختار زندگی را تعطیل می کنیم، زمین بایری برای جولان اندیشه های الحادی و طاغوتی گذاشته ایم که آنان نظامات زندگی را برای ما تنظیم کنند. لذا از دیرباز، طاغوت به دنبال ترویج اندیشه سکولار و جدایی دین از دنیا در زندگی مسلمانان بوده است.
📚برای مطالعه بیشتر ر.ک: طرح کلی اندیشه اسلامی، سید علی خامنه ای، انتشارات صهبا، فصل توحید.
#دین_در_ادبیاتی_نو
🔆 کانال ادیان، فرق و قومیت‌های مؤسسه مصاف (افق)
تلگرام| اینستاگرام | ایتا
💠 «دین، در ادبیاتی نو»
💢فصل اول: ضرورت تولید ادبیاتی تازه در معرفی دین
▪️قسمت چهاردهم: سکولاریزم، پیامد نگاه غیرکارکردگرایانه به دین(۳)
💠 یکی دیگر از عناصر دینی که در قرائت سکولار و غیر کارکردگرایانه از دین، خنثی و بی‌خاصیت می‌شود، عنصر «مسجد» است.
🔹مسجد در نظام‌واره دین، به عنوان محلی برای اجتماع مؤمنین جهت کارهای تشکیلاتی و زندگی جمعی طراحی شده‌است. همانطور که جایگاه مسجد در حکومت پیامبراکرم(صلی الله علیه و آله) نیز همین‌گونه بود. مسجد در صدر اسلام محل حکمرانی پیامبراکرم(صلی الله علیه و آله) بود. بسیاری از تصمیم‌های مهم اجتماعی و نظامی و سیاسی و اقتصادی و غیره در مسجد گرفته می‌شد. مسجد محل رفع و حل بسیاری از مشکلات فردی و جمعی مؤمنین بود. مشکلاتی که در اثر ارتباط مؤمنین در محیط مسجد، شناسایی و سپس برطرف می‌شد. و اساساً به دلیل وجود همین خاصیت‌های مسجد است که در اسلام از جایگاه بسیار والایی برخوردار است.
🔸 اما در قرائت سکولار و غیرکارکردگرایانه از دین، مسجد از تمام این خواص، تهی می‌شود. صرفاً به محلی برای نماز و وعظ و نهایت روضه و عزا خلاصه می‌شود؛ اما دیگر مکانی برای زندگی جمعی مؤمنین نخواهد بود. در این نگرش، مسجد به نماز خانه تقلیل پیدا می‌کند و «امام جماعت» به «پیش‌نماز». امام جماعت دیگر امامت و پیشوایی برای مردم ندارد. او صرفاً پیش نمازی برای نماز مردم است نه «امام» آنها. مردم نیز نماز خود را می‌خوانند و از مسجد خارج می‌شوند. دیگر هیچ ارتباط و اتصالی با یکدیگر و با امام جماعت در داخل و خارج از مسجد ندارند. در حالی که مهمترین خاصیت امام، ایجاد همین اتصال بین مؤمنین است.
👈اطلاعات بیشتر درباره مسجد طراز اسلامی را در آینده و در پست‌های مفصل‌تری توضیح خواهیم داد.
#دین_در_ادبیاتی_نو
🔆 کانال ادیان، فرق و قومیت‌های مؤسسه مصاف (افق)
تلگرام| اینستاگرام | ایتا
💢فصل اول: ضرورت تولید ادبیاتی تازه در معرفی دین
▪️قسمت چهاردهم: سکولاریزم، پیامد نگاه غیرکارکردگرایانه به دین(۳)
💠 یکی دیگر از عناصر دینی که در قرائت سکولار و غیر کارکردگرایانه از دین، خنثی و بی‌خاصیت می‌شود، عنصر «مسجد» است.
🔹مسجد در نظام‌واره دین، به عنوان محلی برای اجتماع مؤمنین جهت کارهای تشکیلاتی و زندگی جمعی طراحی شده‌است. همانطور که جایگاه مسجد در حکومت پیامبراکرم(صلی الله علیه و آله) نیز همین‌گونه بود. مسجد در صدر اسلام محل حکمرانی پیامبراکرم(صلی الله علیه و آله) بود. بسیاری از تصمیم‌های مهم اجتماعی و نظامی و سیاسی و اقتصادی و غیره در مسجد گرفته می‌شد. مسجد محل رفع و حل بسیاری از مشکلات فردی و جمعی مؤمنین بود. مشکلاتی که در اثر ارتباط مؤمنین در محیط مسجد، شناسایی و سپس برطرف می‌شد. و اساساً به دلیل وجود همین خاصیت‌های مسجد است که در اسلام از جایگاه بسیار والایی برخوردار است.
🔸 اما در قرائت سکولار و غیرکارکردگرایانه از دین، مسجد از تمام این خواص، تهی می‌شود. صرفاً به محلی برای نماز و وعظ و نهایت روضه و عزا خلاصه می‌شود؛ اما دیگر مکانی برای زندگی جمعی مؤمنین نخواهد بود. در این نگرش، مسجد به نماز خانه تقلیل پیدا می‌کند و «امام جماعت» به «پیش‌نماز». امام جماعت دیگر امامت و پیشوایی برای مردم ندارد. او صرفاً پیش نمازی برای نماز مردم است نه «امام» آنها. مردم نیز نماز خود را می‌خوانند و از مسجد خارج می‌شوند. دیگر هیچ ارتباط و اتصالی با یکدیگر و با امام جماعت در داخل و خارج از مسجد ندارند. در حالی که مهمترین خاصیت امام، ایجاد همین اتصال بین مؤمنین است.
👈اطلاعات بیشتر درباره مسجد طراز اسلامی را در آینده و در پست‌های مفصل‌تری توضیح خواهیم داد.
#دین_در_ادبیاتی_نو
🔆 کانال ادیان، فرق و قومیت‌های مؤسسه مصاف (افق)
تلگرام| اینستاگرام | ایتا
💠 «دین، در ادبیاتی نو»
💢فصل اول : ضرورت تولید ادبیاتی تازه در معرفی دین
▪️قسمت پانزدهم: سکولاریزم، پیامد نگاه غیرکارکردگرایانه به دین(۴)
🔸یکی از مهمترین مفاهیم دینی، مفهوم «ولایت» است. ولایت در تعریف کارکردگرایانه از دین، اتصال و اتحاد میان مؤمنین را ایجاد می کند. این اتصال به جهت وجود دو جبهه در برابر یکدیگر است: جبهه «ولایت الله» و جبهه «ولایت طاغوت». وجود این دو جبهه را در سرتاسر قرآن به ویژه آیات کلیدی آن مانند «آیت الکرسی» می‌توان مشاهده کرد.
🔸درگیری اصلی این دو ولایت بر سر مدیریت و حکمرانی بر جهان (ربوبیت) است. نزاعی سیاسی که شیطان راجع به ربوبیت عالم هستی در برابر خدای متعال ایجاد کرد. نزاعی که همیشه وجود داشته و تا برپایی حکومت امام زمان(عج) و پیروزی جبهه «ولایت الله» ادامه خواهد داشت.
🔸همانطور که می‌بینید، این تعریف از ولایت، کاملاً سیاسی است. تعریفی که در آیات و روایات بسیاری می‌توان شواهد فراوانی برای آن ارائه کرد.
🔸اما در قرائت سکولار از دین، مفهوم کلیدی ولایت صرفاً به معنای به معنای «محبت اهلبیت» تعریف می‌شود. یعنی نقش اصلی ولایت که فرماندهی در نزاعی تاریخی_سیاسی است نادیده گرفته می‌شود. ولایت مداری را صرفاً در زیارت و روضه و اشک می‌بیند؛ اما آن را از کارکرد اصلی خود تهی می‌کند. لذا تربیت شدگان این نگاه، هیچ گونه درگیری با «جبهه طاغوت» ندارند و همین که زیارت و اشک و روضه‌ای داشته باشند، خود را ولایتمدار می‌بینند.
🔸رسوب این نگاه در اندیشه مؤمنین می‌تواند در نتیجه تفسیری جاهلانه از ولایت باشد. اما غالباً در اثر تبلیغ و ترویج این نگاه توسط جبهه طاغوتی در اندیشه مؤمنین است. چون این نگاه، جبهه حق را از نیروی مبارز خالی می‌کند و این به نفع «جبهه طاغوت» است. لذا در طول تاریخ تا امروز محبین و شیعیان بسیاری را می‌توان مشاهده کرد که علی رغم حضور گسترده در مراسم و مناسک دینی، هیچ گونه خطری برای طاغوت زمان خویش ندارند.
📚برای مطالعه بیشتر ر.ک: طرح کلی اندیشه اسلامی، سید علی خامنه‌ای، انتشارات صهبا، فصل ولایت.
#دین_در_ادبیاتی_نو
🔆 کانال ادیان، فرق و قومیت‌های مؤسسه مصاف (افق)
تلگرام| اینستاگرام | ایتا
💢فصل اول : ضرورت تولید ادبیاتی تازه در معرفی دین
▪️قسمت پانزدهم: سکولاریزم، پیامد نگاه غیرکارکردگرایانه به دین(۴)
🔸یکی از مهمترین مفاهیم دینی، مفهوم «ولایت» است. ولایت در تعریف کارکردگرایانه از دین، اتصال و اتحاد میان مؤمنین را ایجاد می کند. این اتصال به جهت وجود دو جبهه در برابر یکدیگر است: جبهه «ولایت الله» و جبهه «ولایت طاغوت». وجود این دو جبهه را در سرتاسر قرآن به ویژه آیات کلیدی آن مانند «آیت الکرسی» می‌توان مشاهده کرد.
🔸درگیری اصلی این دو ولایت بر سر مدیریت و حکمرانی بر جهان (ربوبیت) است. نزاعی سیاسی که شیطان راجع به ربوبیت عالم هستی در برابر خدای متعال ایجاد کرد. نزاعی که همیشه وجود داشته و تا برپایی حکومت امام زمان(عج) و پیروزی جبهه «ولایت الله» ادامه خواهد داشت.
🔸همانطور که می‌بینید، این تعریف از ولایت، کاملاً سیاسی است. تعریفی که در آیات و روایات بسیاری می‌توان شواهد فراوانی برای آن ارائه کرد.
🔸اما در قرائت سکولار از دین، مفهوم کلیدی ولایت صرفاً به معنای به معنای «محبت اهلبیت» تعریف می‌شود. یعنی نقش اصلی ولایت که فرماندهی در نزاعی تاریخی_سیاسی است نادیده گرفته می‌شود. ولایت مداری را صرفاً در زیارت و روضه و اشک می‌بیند؛ اما آن را از کارکرد اصلی خود تهی می‌کند. لذا تربیت شدگان این نگاه، هیچ گونه درگیری با «جبهه طاغوت» ندارند و همین که زیارت و اشک و روضه‌ای داشته باشند، خود را ولایتمدار می‌بینند.
🔸رسوب این نگاه در اندیشه مؤمنین می‌تواند در نتیجه تفسیری جاهلانه از ولایت باشد. اما غالباً در اثر تبلیغ و ترویج این نگاه توسط جبهه طاغوتی در اندیشه مؤمنین است. چون این نگاه، جبهه حق را از نیروی مبارز خالی می‌کند و این به نفع «جبهه طاغوت» است. لذا در طول تاریخ تا امروز محبین و شیعیان بسیاری را می‌توان مشاهده کرد که علی رغم حضور گسترده در مراسم و مناسک دینی، هیچ گونه خطری برای طاغوت زمان خویش ندارند.
📚برای مطالعه بیشتر ر.ک: طرح کلی اندیشه اسلامی، سید علی خامنه‌ای، انتشارات صهبا، فصل ولایت.
#دین_در_ادبیاتی_نو
🔆 کانال ادیان، فرق و قومیت‌های مؤسسه مصاف (افق)
تلگرام| اینستاگرام | ایتا
💠 «دین، در ادبیاتی نو»
💢فصل دوم : عقلانیت و واقع بینی در هندسه دین
▪️قسمت اول: دین، واقع بینانه ترین برنامه رشد انسان
💠واقع بینی و حس گرایی ادعای فراگیری در میان علوم و اندیشه های مدرن است. به ویژه اندیشمندان علوم انسانی به طور گسترده‌ای بر «تجربه‌گرایی» تأکید دارد. نظریات و فرضیه های خود را به بوته آزمایش می برند و صحت سنجی می کنند.
👈این رویکرد نه تنها با دین تنافی ندارد، بلکه اساساً دین نیز تأکید بر استفاده از تجربه دارد. در ده‌ها روایت از معصومین(علیهم السلام) بر استفاده از تجربه تأکید شده است. به عنوان نمونه امیرالمؤمنین(ع) می فرماید: «تا كارى را نيازموده اى اقدام مكن، لا تُقْدِمَنَّ على أمرٍ حتّى تَخْبُرَهُ.» (غرر الحكم: ح ۴۶۰۲۲۷) همچنین قرآن کریم در آیات فراوانی کسانی که به تجربه گذشتگان بی توجهی می کنند را به شدّت مورد سرزنش قرار می دهد. خدای متعال در صدها آیه از عقل و علم سخن می گوید. دستور به تدبّر و تفکر و تعقّل و سؤال از اندیشمندان می دهد.(آیه ۴۳ سوره نحل)
🔹اما با توجه به پیشینه ای که کلیسا و آیین مسیحیت در مخالفت با تجربه و علم داشته، چنین تلقّی می شود که اساساً دین با علم مخالف است. لذا کتاب‌ها و مقالات بسیاری در موضوع تعارض «علم و دین» نگاشته شده است. در حالی که چنین چیزی امکان ندارد و دین به هیچ وجه با علم تعارض نخواهد کرد.
🔸اگر در موضوعی نیز تصور می شود که سخن دین با برخی یافته های کنونی در تعارض است، این به معنای تعارض علم و دین نیست؛ بلکه باید با آن مانند مخالفت نظریه دو اندیشمند تعامل شود. یعنی سخن دین در آن موضوع باید به بوته آزمایش علمی برود و سنجیده شود. به ویژه که سخن خدای متعال و ائمه معصومین(علیهم السلام) با توجه به برخورداری از منبع بی نهایت علوم حقیقی، صائب و خطاناپذیر است. بنابراین کنار گذاشتن نظر دین در هنگام تعارض با اندیشه‌های بشری بدون بررسی دقیق، از منظر علمی روش درستی به نظر نمی‌آید.
#دین_در_ادبیاتی_نو
🔆 کانال ادیان، فرق و قومیت‌های مؤسسه مصاف (افق)
تلگرام| اینستاگرام | ایتا
💢فصل دوم : عقلانیت و واقع بینی در هندسه دین
▪️قسمت اول: دین، واقع بینانه ترین برنامه رشد انسان
💠واقع بینی و حس گرایی ادعای فراگیری در میان علوم و اندیشه های مدرن است. به ویژه اندیشمندان علوم انسانی به طور گسترده‌ای بر «تجربه‌گرایی» تأکید دارد. نظریات و فرضیه های خود را به بوته آزمایش می برند و صحت سنجی می کنند.
👈این رویکرد نه تنها با دین تنافی ندارد، بلکه اساساً دین نیز تأکید بر استفاده از تجربه دارد. در ده‌ها روایت از معصومین(علیهم السلام) بر استفاده از تجربه تأکید شده است. به عنوان نمونه امیرالمؤمنین(ع) می فرماید: «تا كارى را نيازموده اى اقدام مكن، لا تُقْدِمَنَّ على أمرٍ حتّى تَخْبُرَهُ.» (غرر الحكم: ح ۴۶۰۲۲۷) همچنین قرآن کریم در آیات فراوانی کسانی که به تجربه گذشتگان بی توجهی می کنند را به شدّت مورد سرزنش قرار می دهد. خدای متعال در صدها آیه از عقل و علم سخن می گوید. دستور به تدبّر و تفکر و تعقّل و سؤال از اندیشمندان می دهد.(آیه ۴۳ سوره نحل)
🔹اما با توجه به پیشینه ای که کلیسا و آیین مسیحیت در مخالفت با تجربه و علم داشته، چنین تلقّی می شود که اساساً دین با علم مخالف است. لذا کتاب‌ها و مقالات بسیاری در موضوع تعارض «علم و دین» نگاشته شده است. در حالی که چنین چیزی امکان ندارد و دین به هیچ وجه با علم تعارض نخواهد کرد.
🔸اگر در موضوعی نیز تصور می شود که سخن دین با برخی یافته های کنونی در تعارض است، این به معنای تعارض علم و دین نیست؛ بلکه باید با آن مانند مخالفت نظریه دو اندیشمند تعامل شود. یعنی سخن دین در آن موضوع باید به بوته آزمایش علمی برود و سنجیده شود. به ویژه که سخن خدای متعال و ائمه معصومین(علیهم السلام) با توجه به برخورداری از منبع بی نهایت علوم حقیقی، صائب و خطاناپذیر است. بنابراین کنار گذاشتن نظر دین در هنگام تعارض با اندیشه‌های بشری بدون بررسی دقیق، از منظر علمی روش درستی به نظر نمی‌آید.
#دین_در_ادبیاتی_نو
🔆 کانال ادیان، فرق و قومیت‌های مؤسسه مصاف (افق)
تلگرام| اینستاگرام | ایتا
💠 «دین، در ادبیاتی نو»
💢فصل دوم : عقلانیت و واقع بینی در هندسه دین
▪️قسمت دوم: دین، واقع بینانه ترین برنامه رشد انسان
👈 مدعیان علم مدرن با ادعای تجربه و واقع‌گرایی، «دین» را به شدت مورد هجمه قرار می دهند. در حالی که امروز در عمل ثابت شده که دانش مدرن در موارد بسیاری چندان تطابقی با واقعیت بیرونی ندارد. چرا که امروز می بینیم در هر یک از رشته های علوم انسانی، اختلاف‌های بنیادین و ضد و نقیضی میان مکاتب مختلف آن علم وجود دارد. اکنون کدام یک از اینها مطابق با واقعیت است؟
🔸 روزی مکتب روان‌درمان‌گری فروید آنچنان رونق می گیرد که سلطه کامل بر مراکز علمی و روان شناسی پیدا می کند و روزی دیگر شاگردان او سخنانی کاملاً بر خلاف او می گویند و مکتب جدیدی تأسیس می کنند. سالها بنای جامعه را بر یافته های فروید بناگذاری می کنند و پس از اینکه جامعه غربی به قهقرا می رود می فهمند که سالها به بیراهه رفته اند.
💠 امروز فقط در روانشناسی مکتب های متعددی سر برآورده است. این تشتّت در کشف واقعیت در علوم انسانی به شدت انسان غربی را با «بحران انسان‌شناسی» مواجه کرده است و این موضوع به یکی از موضوعات مطرح در میان اندیشمندان غربی است.(در این زمینه نک: مصباح یزدی، انسان شناسی در قرآن، ص۳۰؛ عبدالحسین خسروپناه، انسان شناسی اسلامی، ص ۳۱-۳۴)
🔹الکسیس کارل، انسان شناس معاصر در کتاب «انسان، موجود ناشناخته» می گوید: « حقیقت این است که انسان مجموعه پیچیده و مبهم و غیرقابل تفکیکی است که نمی توان آن را به آسانی شناخت و هنوز روش هایی که بتوانند او را در اجزا و در مجموع و در روابطش با محیط خارج بشناسند، وجود ندارند... بنابر این انسانی که متخصصان هر رشته از این علوم می شناسند نیز واقعی نیست، بلکه شبحی ساخته و پرداخته تکنیک های همان علم است.»(الکسیس کارل، انسان موجودی ناشناخته، ص۲و۳)
💢 همچنین ماکس شلر دانشمند آلمانی می گوید: «علوم تخصصی که پیوسته تعدادشان رو به افزایش است و با مسایل انسان سروکار دارند، بیشتر پنهان گر ذات انسان در پرده حجاب اند تا روشنگر آن.»(به نقل از انسان شناسی در قرآن، آیت الله مصباح، ص ۳۱)
❗️این در حالی است که علم دینی(در صورت صحت استناد آن به دین) متقَن و خطاناپذیر است؛ چرا که برگرفته از منبع علم خطاناپذیر الهی است. در این زمینه بیشتر سخن خواهیم گفت.
#دین_در_ادبیاتی_نو
🔆 کانال ادیان، فرق و قومیت‌های مؤسسه مصاف (افق)
تلگرام| اینستاگرام | ایتا
💢فصل دوم : عقلانیت و واقع بینی در هندسه دین
▪️قسمت دوم: دین، واقع بینانه ترین برنامه رشد انسان
👈 مدعیان علم مدرن با ادعای تجربه و واقع‌گرایی، «دین» را به شدت مورد هجمه قرار می دهند. در حالی که امروز در عمل ثابت شده که دانش مدرن در موارد بسیاری چندان تطابقی با واقعیت بیرونی ندارد. چرا که امروز می بینیم در هر یک از رشته های علوم انسانی، اختلاف‌های بنیادین و ضد و نقیضی میان مکاتب مختلف آن علم وجود دارد. اکنون کدام یک از اینها مطابق با واقعیت است؟
🔸 روزی مکتب روان‌درمان‌گری فروید آنچنان رونق می گیرد که سلطه کامل بر مراکز علمی و روان شناسی پیدا می کند و روزی دیگر شاگردان او سخنانی کاملاً بر خلاف او می گویند و مکتب جدیدی تأسیس می کنند. سالها بنای جامعه را بر یافته های فروید بناگذاری می کنند و پس از اینکه جامعه غربی به قهقرا می رود می فهمند که سالها به بیراهه رفته اند.
💠 امروز فقط در روانشناسی مکتب های متعددی سر برآورده است. این تشتّت در کشف واقعیت در علوم انسانی به شدت انسان غربی را با «بحران انسان‌شناسی» مواجه کرده است و این موضوع به یکی از موضوعات مطرح در میان اندیشمندان غربی است.(در این زمینه نک: مصباح یزدی، انسان شناسی در قرآن، ص۳۰؛ عبدالحسین خسروپناه، انسان شناسی اسلامی، ص ۳۱-۳۴)
🔹الکسیس کارل، انسان شناس معاصر در کتاب «انسان، موجود ناشناخته» می گوید: « حقیقت این است که انسان مجموعه پیچیده و مبهم و غیرقابل تفکیکی است که نمی توان آن را به آسانی شناخت و هنوز روش هایی که بتوانند او را در اجزا و در مجموع و در روابطش با محیط خارج بشناسند، وجود ندارند... بنابر این انسانی که متخصصان هر رشته از این علوم می شناسند نیز واقعی نیست، بلکه شبحی ساخته و پرداخته تکنیک های همان علم است.»(الکسیس کارل، انسان موجودی ناشناخته، ص۲و۳)
💢 همچنین ماکس شلر دانشمند آلمانی می گوید: «علوم تخصصی که پیوسته تعدادشان رو به افزایش است و با مسایل انسان سروکار دارند، بیشتر پنهان گر ذات انسان در پرده حجاب اند تا روشنگر آن.»(به نقل از انسان شناسی در قرآن، آیت الله مصباح، ص ۳۱)
❗️این در حالی است که علم دینی(در صورت صحت استناد آن به دین) متقَن و خطاناپذیر است؛ چرا که برگرفته از منبع علم خطاناپذیر الهی است. در این زمینه بیشتر سخن خواهیم گفت.
#دین_در_ادبیاتی_نو
🔆 کانال ادیان، فرق و قومیت‌های مؤسسه مصاف (افق)
تلگرام| اینستاگرام | ایتا
💠 «دین، در ادبیاتی نو»
💢فصل دوم : عقلانیت و واقع بینی در هندسه دین
▪️قسمت سوم: دین، واقع بینانه ترین برنامه رشد انسان
🔰علم برگرفته از دین، نه تنها مخالف واقع بینی نیست؛ بلکه بالعکس مطالبه واقع بینی از انسان دارد. به عنوان مثال وقتی در علوم انسانی، انسان را موجودی تک ساحتی می بینند و بُعد روحی انسان نادیده گرفته می‌شود این تنافی با واقع‌بینی دارد. علم مدرن، واقع بینی را محدود به حوزه مادی و حسی کرده است؛ در حالی که انسان واقعیتی غیر مادی دارد. نادیده گرفتن این واقعیت منجر به آسیب‌های فراوانی به حیات انسان گشته است.
🔸مثلاً ما نیازهای روحی فراوانی داریم که روانشناسی آن را نادیده می گیرد. این باعث می شود که ریشه بسیاری از بیماری های روحی و روان پریشی‌ها ناشناخته بماند و نسخه درستی اراده نشود. آمارها می‌گویند که در بسیاری از کشورهای توسعه یافته که در لیست شادترین کشورها نام برده می‌شوند و مردم آن در رفاه کامل به سر می برند، از قضا آمار خودکشی و مشکلات روحی بسیار بالاست. به وضوح می‌توان نتیجه گرفت که میان رفاه مادی و سلامت روان، هماهنگی وجود ندارد. یعنی انسان نیازهایی دارد که با رفاه مادی پاسخ داده نمی‌شود و به آرامش روحی نمی‌رسد.
👈 یا وقتی کشورهای غربی در حکمرانی به این نتیجه می رسند که باید آزادی جنسی وجود داشته باشد و به صورت افراط گونه‌ای گرایشهای جنسی افراد جامعه تحریک می‌شود، این خلاف واقع‌بینی است. چرا که گرایشهای متعالی انسان بی پاسخ می‌ماند و این باعث مشکلات روحیِ فراوانی برای آحاد جامعه می‌شود. گرایشهای متعالی انسانی (مثل گرایش پرستش) گرایش‌هایی هستند که در وجود انسان بسیار فعالند و با نایده گرفته شدن نیز از فعالیت نمی‌افتند. به همین جهت در صورت پاسخ نیافتن این گرایشها، انسان از اعماق وجود و فطرت خویش احساس نیاز روحی شدیدی می‌کند که آرامش روحی را از او سلب می‌کند همانطور که در هنگام نیاز به غذا احساس گرسنگی می‌کند.
#دین_در_ادبیاتی_نو
🔆 کانال ادیان، فرق و قومیت‌های مؤسسه مصاف (افق)
تلگرام| اینستاگرام | ایتا
💢فصل دوم : عقلانیت و واقع بینی در هندسه دین
▪️قسمت سوم: دین، واقع بینانه ترین برنامه رشد انسان
🔰علم برگرفته از دین، نه تنها مخالف واقع بینی نیست؛ بلکه بالعکس مطالبه واقع بینی از انسان دارد. به عنوان مثال وقتی در علوم انسانی، انسان را موجودی تک ساحتی می بینند و بُعد روحی انسان نادیده گرفته می‌شود این تنافی با واقع‌بینی دارد. علم مدرن، واقع بینی را محدود به حوزه مادی و حسی کرده است؛ در حالی که انسان واقعیتی غیر مادی دارد. نادیده گرفتن این واقعیت منجر به آسیب‌های فراوانی به حیات انسان گشته است.
🔸مثلاً ما نیازهای روحی فراوانی داریم که روانشناسی آن را نادیده می گیرد. این باعث می شود که ریشه بسیاری از بیماری های روحی و روان پریشی‌ها ناشناخته بماند و نسخه درستی اراده نشود. آمارها می‌گویند که در بسیاری از کشورهای توسعه یافته که در لیست شادترین کشورها نام برده می‌شوند و مردم آن در رفاه کامل به سر می برند، از قضا آمار خودکشی و مشکلات روحی بسیار بالاست. به وضوح می‌توان نتیجه گرفت که میان رفاه مادی و سلامت روان، هماهنگی وجود ندارد. یعنی انسان نیازهایی دارد که با رفاه مادی پاسخ داده نمی‌شود و به آرامش روحی نمی‌رسد.
👈 یا وقتی کشورهای غربی در حکمرانی به این نتیجه می رسند که باید آزادی جنسی وجود داشته باشد و به صورت افراط گونه‌ای گرایشهای جنسی افراد جامعه تحریک می‌شود، این خلاف واقع‌بینی است. چرا که گرایشهای متعالی انسان بی پاسخ می‌ماند و این باعث مشکلات روحیِ فراوانی برای آحاد جامعه می‌شود. گرایشهای متعالی انسانی (مثل گرایش پرستش) گرایش‌هایی هستند که در وجود انسان بسیار فعالند و با نایده گرفته شدن نیز از فعالیت نمی‌افتند. به همین جهت در صورت پاسخ نیافتن این گرایشها، انسان از اعماق وجود و فطرت خویش احساس نیاز روحی شدیدی می‌کند که آرامش روحی را از او سلب می‌کند همانطور که در هنگام نیاز به غذا احساس گرسنگی می‌کند.
#دین_در_ادبیاتی_نو
🔆 کانال ادیان، فرق و قومیت‌های مؤسسه مصاف (افق)
تلگرام| اینستاگرام | ایتا
💠 «دین، در ادبیاتی نو»
💢فصل دوم : عقلانیت و واقع بینی در هندسه دین
▪️قسمت چهارم: دین، تنها راه پاسخ به گرایشهای بینهایتطلب انسان
♾ بی‌نهایت‌طلبی مهمترین ویژگی انسان است! مهمترین نیاز انسان این است که به دنبال لذت بی پایان است. خدای متعال در آیات متعددی به این ویژگی انسان اشاره کرده است. مثلاً در بیان ویژگی نعمات بهشتی برای انسان می‌گوید: «لا مَقْطُوعَةٍ وَ لا مَمْنُوعَة، نه تمام شدنی است و نه کسی شما را از آن منع می‌کند.»(واقعه/۳۳) چون می‌داند فقط لذت بی نهایت است که به انسان انگیزه می‌دهد. در آیه دیگری درباره بهشت می‌گوید: «وَفِيهَا مَا تَشْتَهِيهِ الْأَنْفُسُ وَتَلَذُّ الْأَعْيُنُ، وَأَنْتُمْ فِيهَا خَالِدُونَ، و در آنجا هر چه دلها بخواهد و چشم‌ها از آن لذّت مى‌برد آماده است، و شما در آن جاودانه‌ايد.»(زُخرُف/۷۱)
🔻اگر خودکاوی کنیم می توانیم به این برسیم که عقربه این گرایشهای بینهایتطلب به سمت پاسخی بی‌نهایت اشاره می‌کند. انسان لذتی تمام‌نشدنی می‌خواهد. لذتی که عمق لذت آن نیز بی‌نهایت باشد؛ نه اینکه مانند لذتهای مادی بعد از مدت کوتاهی لذت آن تکراری و خسته کننده می‌شود.
💢 لذا دین با نگاهی کاملاً واقع‌بینانه، پاسخ این ویژگی انسان را فقط در رسیدن به خدای متعال می‌داند. «خدا» منبع بی‌نهایت همه لذتهای عالم است. انسان فقط باید تلاش کند که در میان انبوه لذتهای کم و کوتاه دنیا، واقع بین باشد و از آنها عبور کند و قطره وجودش را به دریای بی کران خدا وصل کند. آنگاه است که به منبع همه لذت‌ها یعنی «خدا» رسیده است. قطره وقتی به دریا می رسد، دیگر قطره نیست؛ دریاست! عظمت دریا، قدرت دریا، زیبایی دریا و همه ویژگی‌های دریا را دریافت خواهد کرد. او خود دریا خواهد شد. دین، برنامه‌ای برای عقلانیت و واقع‌بینی در مواجهه با لذتهای دنیاست! برای اینکه چگونه از این لذتهای کم و محدود عبور کند تا بتواند به لذتهای نامحدود و بی نهایت با کیفیت برسد.
#دین_در_ادبیاتی_نو
🔆 کانال ادیان، فرق و قومیت‌های مؤسسه مصاف (افق)
تلگرام| اینستاگرام | ایتا
💢فصل دوم : عقلانیت و واقع بینی در هندسه دین
▪️قسمت چهارم: دین، تنها راه پاسخ به گرایشهای بینهایتطلب انسان
♾ بی‌نهایت‌طلبی مهمترین ویژگی انسان است! مهمترین نیاز انسان این است که به دنبال لذت بی پایان است. خدای متعال در آیات متعددی به این ویژگی انسان اشاره کرده است. مثلاً در بیان ویژگی نعمات بهشتی برای انسان می‌گوید: «لا مَقْطُوعَةٍ وَ لا مَمْنُوعَة، نه تمام شدنی است و نه کسی شما را از آن منع می‌کند.»(واقعه/۳۳) چون می‌داند فقط لذت بی نهایت است که به انسان انگیزه می‌دهد. در آیه دیگری درباره بهشت می‌گوید: «وَفِيهَا مَا تَشْتَهِيهِ الْأَنْفُسُ وَتَلَذُّ الْأَعْيُنُ، وَأَنْتُمْ فِيهَا خَالِدُونَ، و در آنجا هر چه دلها بخواهد و چشم‌ها از آن لذّت مى‌برد آماده است، و شما در آن جاودانه‌ايد.»(زُخرُف/۷۱)
🔻اگر خودکاوی کنیم می توانیم به این برسیم که عقربه این گرایشهای بینهایتطلب به سمت پاسخی بی‌نهایت اشاره می‌کند. انسان لذتی تمام‌نشدنی می‌خواهد. لذتی که عمق لذت آن نیز بی‌نهایت باشد؛ نه اینکه مانند لذتهای مادی بعد از مدت کوتاهی لذت آن تکراری و خسته کننده می‌شود.
💢 لذا دین با نگاهی کاملاً واقع‌بینانه، پاسخ این ویژگی انسان را فقط در رسیدن به خدای متعال می‌داند. «خدا» منبع بی‌نهایت همه لذتهای عالم است. انسان فقط باید تلاش کند که در میان انبوه لذتهای کم و کوتاه دنیا، واقع بین باشد و از آنها عبور کند و قطره وجودش را به دریای بی کران خدا وصل کند. آنگاه است که به منبع همه لذت‌ها یعنی «خدا» رسیده است. قطره وقتی به دریا می رسد، دیگر قطره نیست؛ دریاست! عظمت دریا، قدرت دریا، زیبایی دریا و همه ویژگی‌های دریا را دریافت خواهد کرد. او خود دریا خواهد شد. دین، برنامه‌ای برای عقلانیت و واقع‌بینی در مواجهه با لذتهای دنیاست! برای اینکه چگونه از این لذتهای کم و محدود عبور کند تا بتواند به لذتهای نامحدود و بی نهایت با کیفیت برسد.
#دین_در_ادبیاتی_نو
🔆 کانال ادیان، فرق و قومیت‌های مؤسسه مصاف (افق)
تلگرام| اینستاگرام | ایتا
💠 «دین، در ادبیاتی نو»
💢فصل دوم : عقلانیت و واقع بینی در هندسه دین
▪️قسمت پنجم: دین، تنها راه پاسخ به گرایشهای بینهایتطلب انسان
🔰 اینکه می‌گوییم «دین، تنها راه پاسخ به گرایشهای بینهایتطلب انسان است» سخنی ارزشی و دینی و اعتقادی نیست؛ بلکه کاملاً واقع‌بینانه است. «انسان‌شناسی دینی» نگاهی واقعی، جامع و بدون نقص و خطا به انسان دارد. دین با نگاهی علمی می‌گوید که انسان، بینهایتطلب است و پاسخ آن نیز در امور مادیِ دنیوی یافت نمی‌شود. یعنی همه لذتهای این دنیا از جهت کمّی و کیفی محدودند. هم تعداد لذتهای آن محدود است و هم میزان لذت آنها. دقیقاً به همین دلیل است که وقتی انسان در لذتهای محدود مادی و غریزی به دنبال پاسخ به این نیاز بی‌نهایت است، سرخورده می‌شود.
🔻اما علوم مادی‌گرا با تحلیلی ناقص و غیر واقع‌بینانه این ویژگی مهم انسان را نادیده می‌گیرد. نه به درستی انسان را شناخته‌اند و نه پاسخ به نیازهای او را به درستی فهمیده‌اند. لذا بسیاری از مردم دنیا امروز با چالش‌های جدی روحی مواجه‌اند. چون از درون احساس نیاز شدیدی که ناشی از بی‌نهایت‌طلبی است می‌کنند؛ ولی در دنیای پیرامون خود پاسخی برای آن نمی‌یابند. هر چه در لذت های مادی بیشتر دست و پا می‌زنند، بیشتر حس می‌کنند که «این چیزی نیست که من می‌خواستم!»
💠 مثلاً امروز در بسیاری از جوامع، تقریباً ممنوعیت در لذت‌جویی جنسی را برداشته و به آزادی جنسی رسیده‌اند. یعنی همان «لا مَقْطُوعَةٍ وَ لا مَمْنُوعَة» را که خدای متعال در عالم بهشت وعده داده، در این دنیا جستجو می‌کنند. اما دیگر برای «محدودیت» ذاتیِ میل جنسی نتوانسته‌اند کاری بکنند. توضیح آنکه غریزه جنسی انسان لذتی محدود دارد؛ چرا که جسم انسان محدود است؛ اما روح انسان نامحدود طلب. لذا انسان که به شدت به دنبال لذت بی پایان است، وقتی پاسخش را در لذت جنسی مادی جستجو می‌کند و آن لذت نامحدود را نمی‌یابد، سرخورده و سرگردان می‌شود. روز به روز تشنه‌تر و بی‌تاب‌تر می‌گردد. مثل تشنه‌ای که در بیابان، سراب می‌بیند و هر چه می‌دود تشنه‌تر می‌شود.
🔸 لذا نتیجه رویکرد غلط این جوامع، افسردگی و پوچ گرایی و مشکلات روحی و اعصاب ناآرام و در نهایت آمار بالای خودکشی در این جوامع شده است. این نتیجه واقع‌بین نبودنِ دانش غیردینی است.
❗️توجه: دین هیچگاه نمی‌گوید که به گرایشهای مادی خود پاسخ ندهیم؛ نخیر! بلکه سخن در این است که پاسخ بینهایت‌طلبیِ خود را در این گرایشها جستجو نکنیم. در این باره در مطلب بعدی بیشتر خواهیم گفت.
#دین_در_ادبیاتی_نو
🔆 کانال ادیان، فرق و قومیت‌های مؤسسه مصاف (افق)
تلگرام| اینستاگرام | ایتا
💢فصل دوم : عقلانیت و واقع بینی در هندسه دین
▪️قسمت پنجم: دین، تنها راه پاسخ به گرایشهای بینهایتطلب انسان
🔰 اینکه می‌گوییم «دین، تنها راه پاسخ به گرایشهای بینهایتطلب انسان است» سخنی ارزشی و دینی و اعتقادی نیست؛ بلکه کاملاً واقع‌بینانه است. «انسان‌شناسی دینی» نگاهی واقعی، جامع و بدون نقص و خطا به انسان دارد. دین با نگاهی علمی می‌گوید که انسان، بینهایتطلب است و پاسخ آن نیز در امور مادیِ دنیوی یافت نمی‌شود. یعنی همه لذتهای این دنیا از جهت کمّی و کیفی محدودند. هم تعداد لذتهای آن محدود است و هم میزان لذت آنها. دقیقاً به همین دلیل است که وقتی انسان در لذتهای محدود مادی و غریزی به دنبال پاسخ به این نیاز بی‌نهایت است، سرخورده می‌شود.
🔻اما علوم مادی‌گرا با تحلیلی ناقص و غیر واقع‌بینانه این ویژگی مهم انسان را نادیده می‌گیرد. نه به درستی انسان را شناخته‌اند و نه پاسخ به نیازهای او را به درستی فهمیده‌اند. لذا بسیاری از مردم دنیا امروز با چالش‌های جدی روحی مواجه‌اند. چون از درون احساس نیاز شدیدی که ناشی از بی‌نهایت‌طلبی است می‌کنند؛ ولی در دنیای پیرامون خود پاسخی برای آن نمی‌یابند. هر چه در لذت های مادی بیشتر دست و پا می‌زنند، بیشتر حس می‌کنند که «این چیزی نیست که من می‌خواستم!»
💠 مثلاً امروز در بسیاری از جوامع، تقریباً ممنوعیت در لذت‌جویی جنسی را برداشته و به آزادی جنسی رسیده‌اند. یعنی همان «لا مَقْطُوعَةٍ وَ لا مَمْنُوعَة» را که خدای متعال در عالم بهشت وعده داده، در این دنیا جستجو می‌کنند. اما دیگر برای «محدودیت» ذاتیِ میل جنسی نتوانسته‌اند کاری بکنند. توضیح آنکه غریزه جنسی انسان لذتی محدود دارد؛ چرا که جسم انسان محدود است؛ اما روح انسان نامحدود طلب. لذا انسان که به شدت به دنبال لذت بی پایان است، وقتی پاسخش را در لذت جنسی مادی جستجو می‌کند و آن لذت نامحدود را نمی‌یابد، سرخورده و سرگردان می‌شود. روز به روز تشنه‌تر و بی‌تاب‌تر می‌گردد. مثل تشنه‌ای که در بیابان، سراب می‌بیند و هر چه می‌دود تشنه‌تر می‌شود.
🔸 لذا نتیجه رویکرد غلط این جوامع، افسردگی و پوچ گرایی و مشکلات روحی و اعصاب ناآرام و در نهایت آمار بالای خودکشی در این جوامع شده است. این نتیجه واقع‌بین نبودنِ دانش غیردینی است.
❗️توجه: دین هیچگاه نمی‌گوید که به گرایشهای مادی خود پاسخ ندهیم؛ نخیر! بلکه سخن در این است که پاسخ بینهایت‌طلبیِ خود را در این گرایشها جستجو نکنیم. در این باره در مطلب بعدی بیشتر خواهیم گفت.
#دین_در_ادبیاتی_نو
🔆 کانال ادیان، فرق و قومیت‌های مؤسسه مصاف (افق)
تلگرام| اینستاگرام | ایتا
