‍ 📌 دروس خارج فقه آیت الله اراکی

📝 ضوابط و قواعد راه‌ها - بخش هشتم

➖ دسته‌ی هشتم؛
روایات دال بر مطلوبیت وسعت راه‌ها به ویژه راه‌های اصلی:

۱. شیخ مفید در ارشاد روایت می‌کند؛
ابوبصیر از امام باقر علیه‌السلام روایت می‌کند فرمود:
آنگاه که قائم عجل‌الله قیام کند سوی کوفه می‌آید و در آن چهار مسجد را ویران می‌کند و هر مسجدی که در روی زمین دیوار شب برآمدگی به سوی راه داشته باشد آن را ویران می‌کند و دیوار مساجد را صاف و بدون برآمدگی می‌کند و راه اصلی را توسعه می‌دهد و هر برآمدگی به سوی راه را در ساختمان‌ها برمی‌دارد و آبریزگاه‌ها و ناودان‌هایی که به سوی راه‌ها باز شده باشند می‌بندد، پس هیچ بدعتی را رها نمی‌کند مگر آنکه نابود کند و هیچ سنتی را رها نمی‌کند مگر آنکه آن را برپا کند (الإرشاد، ج۲، ص۳۸۵).

🔸 از این روایت مطلوبیت شرعی وسعت راه‌های اصلی استفاده می‌شود و اجمالاً مطلوبیت شرعی وسعت همه‌ی راه‌ها استفاده می‌شود؛ زیرا تنگی راه مهمترین مزاحم عابرین است.

۲. شیخ طوسی روایت می‌کند؛
راوی گفت: به امام صادق علیه‌السلام گفتم: آیا بخشی از رهگذر وسیعی را می‌توان گرفت اگر آسیبی به راه نمی‌زند؟ فرمود: نه (وسائل الشیعه، ج۱۷، ص۳۷۸).

🔸 نهی وارد در روایت، به گرفتن مقداری از طریق، با توجه به عدم ضرر آن به راه و به عبور و مرور مردم، بر مطلوبیت شرعی وسعت طریق دلالت دارد، بنابراین محبوبیت وسعت طریق نه به لحاظ ضرر تنگ بودن راه است، بلکه به لحاظ مطلوبیت وسعت طریق از نظر شارع مقدس است.


📚 فقه عمران شهری، آیت الله اراکی | ج ۱ | ص ۱۰۶-۱۰۷

#شهرسازی_اسلامی_ایرانی
#معماری_اسلامی_ایرانی
#فقه_شهرسازی
#فقه_معماری

💠 واحد معماری و شهرسازی مصاف در:
تلگرام | ایتا | توییتر | اینستاگرام

‍ 📌 دروس خارج فقه آیت الله اراکی

📝 ضوابط و قواعد راه‌ها - بخش نهم

➖ دسته‌ی نهم؛
جداسازی راه سواره از راه پیاده:

🔸 شیخ طوسی به سندش از امام کاظم علیه‌السلام روایت می‌کند؛
فرمود: هنگامی که قائم (عجل الله) قیام کند اعلام می‌کند: هان ای جمع سواره‌ها از میانه‌ی راه گذر کنید و هان ای جمع پیاده‌روها از دو حاشیه‌ی راه گذر کنید. پس هر سواره‌ای که از حاشیه‌ی راه گذر کند و آسیبی به کسی برساند، او را به پرداخت دیه و خسارت ملزم می‌کنیم و هر پیاده‌ای که از میانه‌ی راه که محل عبور سواره‌ها می‌باشد گذر کند و آسیبی به او برسد خسارت و دیه ندارد (وسائل الشیعه، ج۲۹، ص۲۴۳).

🔸 هر چند سند روایت واجد شرایط فنی صحت نیست؛ لکن موافقت آن با اعتبار عقلی از يک سو و با قواعد شرعی از سوی دیگر و نیز عدم احتمال وجود انگیزه کذب در راوی از دیگر سو موجب اطمینان به صحت مضمون روایت است.

➖ دسته‌ی دهم؛
استحباب مؤکّد ایجاد مراکز خدمات رسانی به عابران در میان راه‌ها:

🔸 قطب راوندی در لُبِّ اَللُّبَابِ روایت می‌کند؛
رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: هر کس چاهی حفر کند يا حوض آبی فراهم کند در صحرا، فرشتگان آسمان بر او صلوات می‌فرستند و برای او در برابر هر کس که از آن بنوشد، انسانی يا پرنده‌ای يا حیوانی، هزار حسنه‌ی قبول شده و ثواب آزاد کردن هزار برده از فرزندان اسماعیل و ثواب هزار شتر در راه خدا برای او می‌نویسند (مستدرک الوسائل، ج۱۲، ص۳۸۶).


📚 فقه عمران شهری، آیت الله اراکی | ج ۱ | ص ۱۰۷-۱۱۰

#شهرسازی_اسلامی_ایرانی
#معماری_اسلامی_ایرانی
#فقه_شهرسازی
#فقه_معماری

💠 واحد معماری و شهرسازی مصاف در:
تلگرام | ایتا | توییتر | اینستاگرام

‍ 📌 دروس خارج فقه آیت الله اراکی

📝 ضوابط و قواعد راه‌ها - بخش دهم

🔸 آنچه از روایات فوق درباره‌ی احکام راه‌ها استفاده می‌شود از قرار زیر است:

۱. هر کسی به خانه يا زمین يا هر نوع ملک خویش، حق طریق دارد و می‌تواند به اندازه‌ی راه مورد نیاز خود برای تردّد متعارف از مسیر به ملک خود راه ایجاد کند. طبیعتاً راهی که ایجاد می شود باید متناسب با نیاز متعارف مردم هر مکان و زمان باشد؛ بنابراین در آنجا که استفاده از وسیله‌ی نقلیه‌ی معیّنی بین مردم آن مکان متعارف است، راهی که حق اوست باید راهی باشد که گنجایش رفت و آمد وسیله‌ی نقلیه‌ی متعارف را داشته باشد.

۲. وسعت راه‌ها مطلوب است و به تناسب جمعیتی که از راه استفاده می‌کند و محل رفت و آمد است، محاسبه می‌گردد.

۳. سدّ معبر و ایجاد مزاحمت برای عابران به هر نحو و با هر وسیله که باشد ممنوع است و در صورت ایجاد ضرر موجب ضمان است.

۴. هرگونه رفتار يا اقدامی که موجب ایجاد مزاحمت برای عابران باشد هرچند سدّ معبر نباشد، شرعاً ممنوع و در صورت ایجاد هرگونه ضرر موجب ضمان است.

۵. ایجاد خدمات رفاهی برای مسافران و عابران از نظر شرع اسلام مطلوب مؤکد است.

۶. راه پیاده‌رو از راه سواره‌رو باید جدا شود و برای هر يک راه ویژه‌ای اختصاص یابد.

📚 فقه عمران شهری، آیت الله اراکی | ج ۱ | ص ۱۱۰

#شهرسازی_اسلامی_ایرانی
#معماری_اسلامی_ایرانی
#فقه_شهرسازی
#فقه_معماری

💠 واحد معماری و شهرسازی مصاف در:
تلگرام | ایتا | توییتر | اینستاگرام

‍ 📌 دروس خارج فقه آیت الله اراکی

📝 لزوم رعایت امنیت در عمران شهری - بخش اول

🔸 «خانه» محل آرامش و زندگی آسوده‌ی اعضای خانواده است؛ لهذا باید به نحوی ساخته شود که آرامش و آسایش اعضای خانواده را تأمین کند.
از این روست که در منابع اسلامی بر رعایت امنیت مداری در عموم عمران شهری به ویژه در ساختن خانه‌های مسکونی تأکید شده است.

🔸 امنیتی که باید در ساختن خانه‌ی مسکونی رعایت شود دو نوع است:
۱. امنیت فیزیکی(جانی و مالی و عِرضی)؛ عِرض در زبان عرب به معنای آبرو و حیثیت به ویژه حیثیت ناموسی است.

۲. امنیت اخلاقی؛
بنابراین در ساختن خانه‌های مسکونی باید تأمین این دو نوع امنیت رعایت شود:
➖ اول. ادله‌ی وجوب رعایت امنیت مالی و جانی و عِرضی در ساختمان
➖ دوم. ادله‌ی وجوب رعایت امنیت اخلاقی در ساختمان

🔸 در مورد لزوم رعایت امنیت مالی و جانی دو دسته ادله داریم:
➖ ادله‌ی عام؛
یعنی ادله‌ای که بر لزوم رعایت امنیت مالی و جانی و آبرویی بلکه ممنوعیت هرگونه تجاوز به حقوق دیگران به طور عام دلالت می‌کنند.
نظیر:

🔺 قول تعالی:
- و از حد تجاوز نکنید، که خدا متجاوزان را دوست ندارد (بقره/۱۹۰؛ مائده/۸۷).
- همانا نفرین خدا بر ستمگران باد (هود/۱۸).

🔺 و نظیر روایت کلینی به سندش از امام صادق علیه‌السلام:
- امام صادق علیه‌السلام از پدرانش نقل فرمود که امیرالمؤمنین علیه‌السلام فرمود: بزرگترین گناهان دست بردن به مال مسلمانی بدون حق است (وسائل الشیعه، ج۱۶، ص۵۰).

🔸 از این ادله و ده‌ها متن قرآنی و روایی دیگر عدم جواز تعدّی به جان و مال دیگران، و به طور کلی عدم جواز تجاوز به حقوق دیگران و ممنوعیت ایجاد هر نوع نا امنی برای افراد و برای عموم جامعه استفاده می‌شود.

🔸 از مجموع روایات و آیات پیشین استفاده می‌شود تأمین امنیت جانی و مالی و ناموسی شهروندان حکومت اسلامی واجب است و بر همین اساس در نظام عمران شهری، تأمین امنیت شهروندان به طور کلی و در خصوص ساختمان‌های مسکونی یا غیر مسکونی لازم و واجب است.

📚 فقه عمران شهری، آیت الله اراکی | ج ۱ | ص ۱۴۲-۱۵۲

#شهرسازی_اسلامی_ایرانی
#معماری_اسلامی_ایرانی
#فقه_شهرسازی
#فقه_معماری

💠 واحد معماری و شهرسازی مصاف در:
تلگرام | ایتا | توییتر | اینستاگرام

‍ 📌 دروس خارج فقه آیت الله اراکی

📝 لزوم رعایت امنیت در عمران شهری - بخش دوم

🔸 اما ادله‌ای که در وجوب تأمین امنیت در خصوص خانه‌سازی وارد شده است به شرح زیر است:

➖ ادله‌ی خاص:
مراد از ادله‌ی خاص، ادله‌ای است که در مورد تأمین امنیت جانی و مالی و ناموسی در خصوص خانه‌سازی وارد شده است؛

• نظیر صحیحه‌ی طلحة بن زید:
امام صادق علیه‌السلام بد می‌د‌انست که کسی در اتاقی بخوابد که درب يا چیزی که آن را بپوشاند، نداشته باشد. (وسائل الشیعه، ج۵، ص۳۲۵).

🔸 روایت فوق دلالت بر منع از خوابیدن شب در خانه‌ی فاقد امنیت از ناحیه‌ی درب و پوششی است که خانه را از گزند عوامل ضد امنیتی در امان نگهدارد.

🔸 از مجموع روایات استفاده می‌شود در نظام اسلامی خانه‌سازی شهری، تأمین امنیت ساکنان خانه لازم است؛ بنابراین در طراحی خانه‌ها باید جهات امنیت جانی، مالی و ناموسی مدنظر قرار گیرد.

🔸 تأمین جهات امنیتی در ساختن ساختمان‌ها، مخصوص امنیت ساکنان این ساختمان‌ها نیست، بلکه امنیت عابران نیز باید مدنظر قرار بگیرد.

🔸 در روایات ذیل لزوم تأمین امنیت عابران گوشزد شده است:
• کلینی به سند صحیح روایت می‌کند:
رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلم) فرمود: کسی که ناودانی را بیرون دهد يا آبریزگاهی را يا میخی را یا حیوانی را بیرون خانه ببندد يا گودالی در راه مسلمین حفر کند پس به کسی آسیبی برسد ضامن خواهد بود (وسائل الشیعه، ج۲۹، ص۲۴۵).

🔸 از این روایت استفاده می‌شود هر نوع ایجاد مزاحمت برای عابران، حتی از نوع پارک نمودن وسیله‌ی نقلیه در مسیر عابران از نظر شرع اسلام ممنوع و در صورت ایجاد خسارت موجب ضمان است.

• نیز کلینی به سند صحیح از امام صادق علیه‌السلام روایت می‌کند‌، فرمود:
هر چیزی که در راه مسلمین ایجاد شود که به راه مسلمین آسیب برساند صاحب آن ضامن هر آسیبی که وارد شود خواهد بود (وسائل الشیعه، ج۲۹، ص۲۴۳).

• شیخ طوسی و صدوق به سند صحیح از امام صادق علیه‌السلام روایت می‌کنند، فرمود:
هر کس آسیبی به راه گذر مسلمین وارد کند ضامن خواهد بود (وسائل الشیعه، ج۲۹، ص۲۴۱).

🔸 از روایات فوق استفاده می‌شود در خانه‌سازی يا هر نوع ساختمان سازی لازم است امنیت عابران به طور کامل تأمین شود و هرگونه اقدامی که موجب سلب امنیت عابران يا ایجاد مزاحمت برای آنان باشد ممنوع و موجب ضمان است.

📚 درس خارج فقه نظام عمران شهری | جلد ۱ | ص ۱۵۲-۱۵۷

#شهرسازی_اسلامی_ایرانی
#معماری_اسلامی_ایرانی
#فقه_شهرسازی
#فقه_معماری

💠 واحد معماری و شهرسازی مصاف در:
تلگرام | ایتا | توییتر | اینستاگرام

‍ 📌 دروس خارج فقه آیت الله اراکی

📝 لزوم رعایت امنیت در عمران شهری - بخش سوم

🔸 ادله‌ی وجوب رعایت امنیت اخلاقی در ساختمان:
تجسس در احوال شخصی دیگران و جستجو کردن نقاط ضعف، نیز نظر انداختن به آن غیر مجاز است و از عواملی است که موجب سلب امنیت اخلاقی شهروندان می‌شود.
لهذا در نظام شهرسازی باید تأمین امنیت مردم و ساکنان در منازل از این جهت، به طور کامل مدنظر قرار بگیرد.

• خدای متعال می‌فرماید:
اى کسانى که ایمان آورده‌اید! از بسیارى از گمان‌ها بپرهیزید چرا که بعضى از گمان‌ها گناه است و (هرگز در کار دیگران) تجسس نکنید (حجرات/۱۲).

• کلینی به سند صحیح روایت می‌کند:
از امام باقر و امام صادق علیه‌السلام که فرمودند: نزدیکترین فاصله‌ی بنده‌ای تا کفر این است که با کسی در دین برادری کند پس خطاها و لغزشهایش را بشمارد تا در روزی بخواهد او را به سبب آن خطاها و لغزش‌ها سرزنش کند (الکافی، ج۲، ص۳۵۴).

• خدای متعال می‌فرماید:
به مؤمنان بگو چشم‌هاى خود را (از نگاه به نامحرمان) فرو گیرند و دامان خود را (از بى عفتی) حفظ کنند این براى آنان پاکیزه‌تر است خداوند به آنچه انجام می‌دهند آگاه است (نور/۳۱).

🔸 از آنچه نقل شد استفاده می‌شود؛ از جمله‌ی مهمترین موارد تأمین امنیت روانی و اخلاقی جامعه عبارت است از:
۱. عدم تجسس در احوال دیگران؛
۲. عدم پی جویی عیوب و نقاط ضعف دیگران؛
۳. اجتناب از نگاه به آنچه باید مستور باشد از بدن دیگران.


📚 درس خارج فقه نظام عمران شهری | جلد ۱ | ص ۱۵۷-۱۶۲

#شهرسازی_اسلامی_ایرانی
#معماری_اسلامی_ایرانی
#فقه_شهرسازی
#فقه_معماری

💠 واحد معماری و شهرسازی مصاف در:
تلگرام | ایتا | توییتر | اینستاگرام

‍ 📌 دروس خارج فقه آیت الله اراکی

📝 لزوم رعایت امنیت در عمران شهری - بخش چهارم

🔸 برای تأمین امنیت روانی و اخلاقی در رابطه با موارد فوق الذکر افزون بر اجتناب از چشم چرانی، اجتناب از نظر انداختن به درون خانه‌ی دیگران لازم است. لذا در شرع اسلام بر اجتناب از نظر اندازی به درون خانه‌ی دیگران تأکید شده است؛

🔸 صحیحه‌ی غیاث بن ابراهیم از امام صادق علیه‌السلام:
رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم فرمود: همانا خداوند تبارک و تعالی ناروا دانست برای من و اوصیای من و پیروان آنها شش عمل را: ...«وَ اَلتَّطَلُّعَ فِي اَلدُّورِ» نظر انداختن به درون خانه‌ها، ...(وسائل الشیعه، ج۳، ص۲۳۲).

🔸 از مجموع روایات حرمت «تَّطَلعَ فِي الدُّور؛ نظراندازی به درون خانه‌ها» استفاده می‌شود، یعنی وجوب پوشش داشتن خانه‌ها با رعایت اصولی که در مهندسی خانه مانع از نظراندازی دیگران به درون خانه‌ها گردد؛ زیرا عدم پوشش خانه‌ها و مکشوف بودن درون خانه‌ها برای همسایگان باعث نظر افکندن همسایگان به درون خانه است که مبغوض شارع مقدس است.

از آنچه گفتیم نتیجه می‌گیریم:
🔸 افزون بر لزوم رعایت امنیت جانی و مالی و ناموسی در خانه‌سازی، لازم است امنیت اخلاقی آن نیز تأمین گردد و مقصود از تأمین امنیت اخلاقی همانگونه که اشاره شد عبارت است از: امنیت از تجسس و پی‌جویی عیوب مردم از جمله از طریق اطلاع بر زندگی شخصی افراد به ویژه زندگی درون خانه و نیز امنیت از نظراندازی به درون خانه و مکشوف شدن آنچه باید از دیگران مستور بماند.

🔸 تأمین امنیت اخلاقی از جهات مذکور اقتضا می‌کند ساختمان خانه‌های مسکونی به نحوی باشد که افزون بر تأمین امنیت فیزیکی ساکنان خانه، امنیت معنوی و اخلاقی و روانی آنها تأمین شود که تنها با مستور بودن محیط درون خانه از چشم و نگاه دیگران قابل تأمین است.

📚 فقه عمران شهری، آیت الله اراکی | ج ۱ | ص ۱۶۲-۱۶۴

#شهرسازی_اسلامی_ایرانی
#معماری_اسلامی_ایرانی
#فقه_شهرسازی
#فقه_معماری

💠 واحد معماری و شهرسازی مصاف در:
تلگرام | ایتا | توییتر | اینستاگرام

‍ 🔶 ماهیت فلسفی مسکن

🔸 از لحاظ فلسفی در ماهیت مسکن، جوهره‌ای به نام سَکَن وجود دارد و در مصداق به شکل‌های مختلفی جلوه می‌کند و انجام سبک زندگی اسلامی را برای کاربر آسان می‌نماید.

🔸 هر خللی از جانب ساختمان که مشقتی در رسیدن به سبک زندگی اسلامی را رقم بزند(همچون وسعت کم، آلودگی صوتی یا بصری، متریال یا گل‌های خشن و...)، اساساً ماهیت مسکن را خدشه‌دار کرده و نقض غرض‌های اساسی می‌تواند ماهیت آن را تغییر داده و دیگر نام مسکن را نمی‌توان بر آن ساختمان نهاد!

🔸 بیت که در قرآن چندین مرتبه ذکر شده، ماهیتی جدا از مسکن دارد و شاید بتوان معادل فارسی آن را خوابگاه نامید.

🔸 همچنین عدم توجه به روحیات انسانی و کارایی طراحی‌ها برای رفتار انسان در مجتمع‌های مسکونی و عدم توجه به چیستی و معنا و فلسفه‌ی خانه با درنظرگیری مقوله‌ی اقتصادی و سودآوری مسکن و استفاده‌ی ابزاری از آن برای تحقق منافع مادی باعث شده است که معیارهای کیفیت مسکن و تأثیر آن بر کاربران نادیده گرفته شود.
• ارتقای بنیان‌های نظری مفهوم حریم در مسکن معاصر از منظر روانشناسی محیطی، سولماز بابازاده و همکاران

🔸 مسکن در روزگار معاصر از ماهیت آرام‌بخشی، ایجاد امنیت، رشد و... دور شده است و به زندان‌هایی تبدیل شده است که خودمان ساخته‌ایم، متأسفانه مسکن از کالای مصرفی تبدیل به کالای سرمایه‌ای شده است که خود این باعث شده سازندگان صرفاً به فکر سود سرمایه خود باشند که نمود این طرز تفکر را می‌شود برج‌ها و ساختمان‌های بلند در نظر گرفت. درگذشته خانه‌های ایرانی همگام با محیط خود و با اجتناب از بلند مرتبه‌سازی محیط ایمن و خوبی را برای انسان‌ها فراهم می‌کردند.

🔺 به این صورت، بسیاری از خانه‌های امروز دنیا را نمی‌توان مسکن نامید و بیشتر مشابه خوابگاه هستند.

#شهرسازی_اسلامی_ایرانی
#معماری_اسلامی_ایرانی

💠 واحد معماری و شهرسازی مصاف در:
تلگرام | ایتا | توییتر | اینستاگرام

🔶 لَا تُفْسِدُوا فِي الْأَرْضِ (بقره: ١١)

🔸 تخریب منابع طبیعی، مصداق فساد در زمین است که قرآن کریم می‌فرماید در زمین فساد نکنید.

#شهرسازی_اسلامی_ایرانی

💠 واحد معماری و شهرسازی مصاف
💠 @masaf_memari

‍ 🔶 اهدای درختان بی ثمر توسط شهرداری

🔸 با الهام گرفتن از قرآن کریم و نیازها و واقعیت‌های اقتصادی، فرهنگی و زیست محیطی و با توجه به ۱۰ سال تحقیقات در پوشش فضای سبز به این نتیجه میرسیم که باید بیشتر از ۹۵ درصد پوشش فضای سبز شهرها از گیاهان و درختان ‌مثمر و فقط ۵ درصد گیاهان و درختان بی‌ثمر کاشته شده و برای پوشش کف هم به هیچ وجه از چمن استفاده نمی‌‏شود و گل‌ها هم یا خوراکی و یا دارویی و یا گل معطر خواهد بود.

🔸 ولی متاسفانه در کشور ما بر اساس قانونی که در سال ۱۳۴۲ در زمان پهلوی به تصویب رسیده و بعد از انقلاب هم تبدیل به قانون نانوشته شده است پوشش گیاهی اکثر فضاهای سبز را درختان و گیاهان غیرمثمر تشکیل داده است و اگر هم درخت مثمری در شهر کاشته می‌شود از نوعی انتخاب می‌شود که عملا مردم هیچ بهره‌ای نمی‌توانند از آن ببرند.

🔸 متولیان این امر مثل شهرداری هم که سالانه در طرح های گوناگون به مردم نهال رایگان می‌دهند هم اکثرا درختان غیرمثمر به مردم تحویل میدهند و این ماجرا همچنان ادامه دارد.

🔸 درحالی که اگر همین موضوع کشاورزی شهری در شهرها به وجود بیاید بهترین راه درآمد برای شهرداری‌ها خواهد بود و اینگونه است که میتوان اسم توسعه پایدار و شهر پایدار روی آن گذاشت.

🔸 شاید اولین بحثی که طرح شود در این مورد امکان مضر بودن میوه‌های این درختان است. باید خدمتتان عرض کنیم که طبق تحقیقات انجام شده آلودگی هوا به هیچ وجه امکان نفوذ در داخل میوه‌های درختان را نداشته و مشکلی به وجود نخواهد آمد.

🔸 برای شروع این کار هم میتوان از پاک های بزرگ و پارک جنگل شروع کرد که امکان نگه داری درختان راحت تر است.

#شهرسازی_اسلامی

💠 واحد معماری و شهرسازی مصاف
💠 @masaf_memari