📚آن روز که تاته مُرد

👇👇👇👇👇

واژه #تاته به معنی عمو ریشه در ایرانی کهن دارد.
#تاتا در اصل یعنی پدر
در منطقه ما کم کم به جهت احترام به #عمو به او #تاته گفته شده.
وبه عموزاده تاته زا در حالی که در لری بختیاری چالنگ هم به معنی عمو به کار می رود ولی در گویش لری بختیاری هفلنگ باز بخاطر احترام به پیرمردان به آنها تاته گفته اند و کم کم تاته به معنای #پیرمرد تغییر معنا داده است.

اما یادم می آید اوایل سال ۶۳ بود که کم کم در جمع خانواده ها، مهمانی ها، همکلاسی ها.. این زمزمه را می شنیدیم که دیگر نگویید تاته، تاته یعنی #خرس، به کار نبرید.انگار اپیدمی شده بود. نمی دانم کدام زبان مَشناس مادرمرده ای این کشف محیرالعقول را بر سر زبان ها انداخته بود.

پیش از آن همه تاته می گفتیم. ولی کم کم تاته های جوان دیگر بدشان می آمد به آنها بگوییم تاته، باید می گفتیم #عامو و این کلمه فارسلُرَبی😉(فارسی_لری_عربی) چقدر به آنها فاز و حس خوشی می داد که از شر واژه بیکلاس و اهانت بار تاته رها می شوند . کم‌کم بزرگترها هم حق عامویی خود را مطالبه می کردند که سالیان سال واژه مزاحم و بیکلاس تاته از آنها دریغ کرده بود.

و این شد آغاز یک دومینوی بزرگ برای فروریختن واژگان بومی.
#تیه شد #چش. قبلا چش فقط در برخی ترکیبات و ابیات لری وجود داشت ولی در مکالمه #تیه می گفتند.

کچی شد عمه
و...و...و..
این دومینو و داستان کماکان و پرقدرت ادامه دارد.

در حقیقت تاته پرچمدار زبان مادری در منطقه زاگرس میانی و جنوبی بود و با فرو افتادن پرچم از دستش شکست در اردوگاه زبان مادری و هویت بومی آغاز گردید.

✍مهرآموز
@nayekash

نای کش

✍#غلامرضا_مهرآموز

📚واژگان لری هر کدام کاربردی دارند، هیچکدام را حذف نکنیم


درست است‌که متاسفانه این روزها واژگان فارسلری فراوانی یافت می شود که دارند جای کلمات لری را می گیرند ولی هر شباهت و اشتراک واژگان لری با فارسی فارسلری نیست

مثلا بارها بحث می شود که چش لری نیست یا برار لری نیست فارسلری است ولی واقعیت این نیست

بنده شاخه زبانی مادری خود را در پیوستار زبان لری مثال می زنم


ما برای برادر داریم:
برار، گییه، گگه، کاکه، و کاکا

این واژگان را حتی از لرهای متولد سه دهه آخر قاجار هم شنیده ایم

برار عمومی ترین کلمه است

گییه یعنی برادر ولی وقتی در مورد برادر به کار می بریم عزیز بودن او را هم نشان می دهیم

ولی مثلا به طرف نمی گوییم یا بسیار نادر است که به طرف بگوییم: چَن گییه داری؟ می گوییم چن برار داری؟

برار با برادر در فارسی، برا در لکی و گویش هایی از کردی، brother در انگلیسی، frater در یونانی، brudder در آلمانی, و... هم ریشه است. ریشه مشترک هندواروپایی.


گییه با واژه گئوو در بختیاری هم ریشه است

گگه عزیز بودن و صمیمی بودن را نشان می دهد. در خطاب عطوفت آمیز برای کودکان هم به کار می رود. در لکی و بختیاری نیز کاربرد دارد. البته در بختیاری علاوه بر گگه، گگو نیز داریم.

کاکه در ضرب المثل ها و حکم لری بیشتر کاربرد دارد مثلا" چه‌ کاکه علی، چه علی کاکه"

و کاکا در اشعار کهن، در متل ها، ترانه ها و.... دیده می شود. مثلا ترانه ای که در بازی " پم پری پمه" که دختران نوجوان آن وقت ها می خواندند :
یکی‌‌که زینه شایه
بمارکش نوایه
علی رته وه ویشه/آورده تل و تیشه
هوسیره م ناله کرده/آو د پیاله کرده
شمشیر حواله کرده
بن شمشیر بُرِسه /مرواریا تیچسه
بیی کشکله جمش کو
بنیش د جیو کاکاش
کاکاش برد و فروختش / ده شی نیا د مشتش

کاکه و کاکا با لر بزرگ و هم چنین کردی ... همریشگی دارد


در لری بختیاری هم برخی مناطق واژه برار کاربرد دارد


اما‌ واژه برار در واژه سازی لری پرکاربردتر است

مثلا ما بئ براری( نداشتن برادر/ حالت بیکسی در وقت تنگی) داریم ولی مثلا بئ گییه ای نداریم

دس براری( رفاقت برادرگونه) داریم ولی دس گییه ای!! یا دس گگه ای!! نداریم

در مورد چش و تیه نیز همینطور

چش در اشعار قدیمی هم به کار رفته مثل میرنوروز

ولی برخلاف امروز، در مکالمه تا ۹۵ درصد از #تیه استفاده کرده ایم

از همان قدیم چش و تیه مشتقات خاص خود را داشته اند مثلا

#دوچشکی( به معنای تبعیض ) داشته ایم ولی #دوتیه_کی! نداشته ایم

#تیه_پیلکی( چشم غره ) داشته ایم ولی #چش_پیلکی! نداشته ایم

#نوتیه( فرزند اول) داشته ایم ولی #نوچش نداشته ایم
#چش_مس می گفته ایم ولی #تیه_مس!! نگفته ایم.


پس هرکدام از این واژگان کاربرد اجتماعی و معنایی و واژه سازی خود را داشته اند همه هم لری هستند.

ولی مشکل این است که مثلا لرهای ما به ویژه در مناطق شهری و مرکزی آن کلمه ای را که به فارسی نزدیک تر است را پرکاربرد کرده اند ولی آن کلمه یا کلماتی را که با فارسی قرابت ندارد کم کاربرد یا از دایره کاربرد و رواج بیرون ساخته‌اند مثلا بین چش و تیه، چش پرکاربرد شده است و در برخی مناطق حتی تیه بی کاربرد یا بسیار کم کار برد شده است.

یا در لری ما برای ناز کردن، هم ناز کِردِن داشته ایم و هم لولکِسِن ولی متاسفانه معنی فعل لولکسن را امروزه کمتر کسی می داند

لالکِسم مه لولکِسی تو/ گریوِسم مه خَنِسی تو( ترانه ای از زنده یاد استاد فرجی)

من‌ التماس کردم تو ناز کردی/ من گریه کردم تو( به من) خندیدی

یا بین اینهمه واژه برای برادر که داریم روی کاربرد واژه برار تمرکز کرده ایم چون این تصور که کلمات بومی بیکلاس هستند یا متعلق به قدیمی ها هستند و مناسب امروز نیستند بین ما متاسفانه رواج پیدا کرده است که باید این تلقینات اجتماعی را به تدریج زدود.


پس هر شباهت لری با فارسی فارسلری نیست. به بهانه فارسلری مشترکات لری و فارسی را از بین نبریم. فارسلری آن است‌که یک کلمه یا اصطلاح یا عبارت و جمله ... فارسی که در لری وجود نداشته بیاید جای معادل لری اصیل را بگیرد

مثلا التماس کِردِم فارسلری است( به جای لالکسم)

پخش بی/ پشخ بی فارسلری است به جای تیچِس یا چیچِس

لولان عوض کِردِم فارسلری است به جای ( گیژنِن آلشت کِردم)

زمی هَرد( زمین خورد) فارسلری است( به جای گِلِس یا زنِس د زمی)

شکس هَرد ( شکست خورد) فارسلری است( به جای توزِس)

و هزاران جمله و کلمه دیگر

🇮🇷@nayekash
نای کش

✍#غلامرضا_مهرآموز

📚واژگان لری هر کدام کاربردی دارند، هیچکدام را حذف نکنیم


درست است‌که متاسفانه این روزها واژگان فارسلری فراوانی یافت می شود که دارند جای کلمات لری را می گیرند ولی هر شباهت و اشتراک واژگان لری با فارسی فارسلری نیست

مثلا بارها بحث می شود که #چش لری نیست یا #برار لری نیست و فارسلری است ولی این واقعیت ندارد.

بنده شاخه زبانی مادری خود را در پیوستار زبان لری مثال می زنم :


ما برای برادر داریم:
#برار، #گییه، #گگه، #کاکه، و #کاکا

این واژه ها را حتی از لرهای متولد سه دهه آخر قاجار هم شنیده ایم

برار عمومی ترین کلمه است

#گییه یعنی برادر ولی وقتی در مورد برادر به کار می بریم عزیز بودن او هم مستفاد می شود.

ولی مثلا به طرف نمی گوییم یا بسیار نادر است که به طرف بگوییم: چَن گییه داری؟ می گوییم: چن برار داری؟

برار با برادر در فارسی، برا در لکی و گویش هایی از کردی، brother در انگلیسی، frater در یونانی، brudder در آلمانی, و... هم ریشه است؛ریشه مشترک هندواروپایی.


#گییه با واژه #گئوو در بختیاری هم ریشه است

#گگه عزیز بودن و صمیمی بودن را نشان می دهد. همچنین در خطاب عطوفت آمیز برای کودکان هم به کار می رود.برای بزرگترها نیز کاربرد دارد. واژه گگه در لکی و بختیاری نیز کاربرد دارد. البته در بختیاری علاوه بر گگه، گگو نیز داریم.

کاکه در ضرب المثل ها و حکم لری بیشتر کاربرد دارد مثلا" چه‌ کاکه علی، چه علی کاکه"

و کاکا در اشعار کهن، در متل ها، ترانه ها و.... دیده می شود. مثلا ترانه ای که در بازی " پم پری پمه" که دختران نوجوان آن وقت ها می خواندند :
یکی‌‌که زینه شایه
بمارکش نوایه
علی رته وه ویشه/آورده تل و تیشه
هوسیره م ناله کرده/آو د پیاله کرده
شمشیر حواله کرده
بن شمشیر بُرِسه /مرواریا تیچسه
بیی کشکله جمش کو
بنیش د جیو کاکاش
کاکاش برد و فروختش / ده شی نیا د مشتش

کاکه و کاکا با لر بزرگ و هم چنین کردی ... همریشگی دارد و ممکن است در گذشته در لری ما هم پر کاربرد بوده است ولی تنها در اشعار و حکایات کهن مانده است.


در لری بختیاری هم برخی مناطق واژه برار کاربرد دارد


اما‌ واژه برار در واژه سازی لری پرکاربردتر است

مثلا ما بئ براری( نداشتن برادر/ حالت بیکسی در وقت تنگی) داریم ولی مثلا بئ گییه ای نداریم

دس براری( رفاقت برادرگونه) داریم ولی دس گییه ای!! یا دس گگه ای!! نداریم

در مورد #چش و #تیه نیز همینطور

چش در اشعار قدیمی هم به کار رفته مثل میرنوروز.

ولی برخلاف امروز، در مکالمه تا ۹۵ درصد از #تیه استفاده کرده ایم

از همان قدیم چش و تیه مشتقات خاص خود را داشته اند مثلا

#دوچشکی( به معنای تبعیض ) داشته ایم ولی #دوتیه_کی! نداشته ایم

#تیه_پیلکی( چشم غره ) داشته ایم ولی #چش_پیلکی! نداشته ایم

#تیه_دار(۱. بینا، ۲.متوقع) داشته ایم ولی #چشدار نداشته ایم

#چش_مس می گفته ایم ولی #تیه_مس!! نمی گفته ایم.


پس هرکدام از این واژگان کاربرد اجتماعی،معنایی و واژه سازی خود را داشته اند همه هم لری هستند.

ولی مشکل این است که مثلا لرهای ما به ویژه در مناطق شهری و مرکزی آن کلمه ای را که به فارسی نزدیک تر است را پرکاربرد کرده اند ولی آن کلمه یا کلماتی را که با فارسی قرابت ندارد کم کاربرد یا از دایره کاربرد و رواج بیرون ساخته‌اند مثلا بین #چش و #تیه، چش پرکاربرد شده است و در برخی مناطق حتی تیه بی کاربرد یا بسیار کم کاربرد شده است.

یا در لری ما برای ناز کردن، هم ناز کِردِن داشته ایم و هم لولکِسِن ولی متاسفانه معنی فعل #لولکسن را امروزه کمتر کسی می داند

لالکِسم مه لولکِسی تو/ گریوِسم مه خَنِسی تو( ترانه ای از زنده یاد استاد فرجی)

من‌ التماس کردم تو ناز کردی/ من گریه کردم تو( به من) خندیدی

یا بین اینهمه واژه برای برادر که داریم روی کاربرد واژه برار تمرکز کرده ایم چون این تصور که کلمات بومی بیکلاس هستند یا متعلق به قدیمی ها هستند و مناسب امروز نیستند بین ما متاسفانه رواج پیدا کرده است که باید این تلقینات روانی _اجتماعی را به تدریج زدود.


پس هر شباهت لری با فارسی فارسلری نیست. به بهانه فارسلری مشترکات لری و فارسی را از بین نبریم. فارسلری آن است‌که یک کلمه یا اصطلاح یا عبارت و جمله ... فارسی که در لری وجود نداشته است بیاید جای معادل لری اصیل را بگیرد

مثلا التماس کِردِم فارسلری است( به جای لالکِسِم)

پخش بی/ پشخ بی فارسلری است به جای تیچِس یا چیچِس

لولان عوض کِردِم فارسلری است به جای ( گیژنِن آلشت کِردم)

زمی هَرد( زمین خورد) فارسلری است( به جای گِلِس یا زنِس د زمی)

شکس هَرد ( شکست خورد) فارسلری است( به جای توزِس)

و هزاران جمله و کلمه دیگر

🇮🇷@nayekash
نای کش

🍃🌸 #اصطلاحات_لری که در آنها از واژه ی #تیه( چشم ) استفاده می شود

👇👇👇👇👇👇👇👇👇👇👇

🔻سا تیه ن وَنم وِش :
✅ خیلی یواشکی و با گوشه ی چشم کسی یا چیزی را زیر نظر گرفتن


🔻تیام دِرومان :
✅ چشمانم بیرون آمدند

✔️ وقتی چشم های انسان به لحاظ نخوابیدن زیاد یا نگهبانی در شب آنچان خسته شوند که برای باز نگه داشتن آنها انسان بسیار به زحمت بیفتد از این اصطلاح استفاده می شود .


🔻تیه کئو :
✅ به کسی که چشمانی آبی دارد اطلاق می شود


🔻تیه_کال :
✅ چشم مشکی ( کال در زبان لری بسته به کاربرد آن گاهی اوقات معنی مشکی / سیاه هم می دهد .


🔻#تیه_مس :
✅ چشم درشت

✔️به افرادی که چشمانی درشت دارند گفته می شود، مس در زبان لری معنی چاق می دهد .


🔻تیه م زِنِس وِش :
✅ چشمم به آن فرد یا چیز خورد البته به صورت لحظه ای و آنی


🔻دَس تیه ش بَنیه وِ یَک :
✅ یعنی دستهایش را در بغل بدنش صاف کن و چشم هایش را که باز هستند به آرامی ببند

✔️این اصطلاح موقع #مرگ انسان ها به کار می رود.


🔻تیه تیه ن نِینه :
✅ چشم چشم را نمی بیند

کنایه از #تاریک_بودن خیلی زیاد بطوری که اگر فردی یا چیزی مقابلت باشد نتوانی آنرا ببینی


🔻تیام زِوینن :
✅ یعنی چشم هایم #ضعیف وناتوان هستند .


🔻روله تو #تیه_داری ای خارِ ن سی مِه دِرآر :
✅ فرزندم چشمانت خوب می بیند این خار را از دست من بیرون بیار

✔️کنایه از ضعیف بودن چشم و #پیری شخص


🔻تیه م بُر نکنه :
✅ چشم هایم تا آن مسافت را نمی بیند

✔️وقتی فردی چیزی را در فاصله ای نسبتا" دور تعقیب می کند و با دستانش به دیگران می گوید درفلان نقطه است و فرد دیگر هر چقدر تلاش می کند و چشم به آن نقطه می دوزد، و هیچ چیزی مشاهده نکند می گوید تیام بُر نکنه : یعنی چشمانم تا آن مسافت را نمی تواند ببیند

🔻تیه تیه کِردِم :
✅ مدام با چشمانم اطراف خود را بر انداز می کردم

✔️کنایه از بیقراری و منتظر رسیدن چیزی بودن


🔻تی وِ رَه :
✅ چشم به راه ، چشم انتظار

✔️کنایه از چشم براه بودن و انتظار مداوم برای موضوعی خاص


🔻#آخ_تیا_کورم_سیش :
✅ افسوس ، چشمان کورم برای او

✔️این اصطلاح موقعی که خاطرات شیرین فردی که از میان ما رفته مرور می شود به کار می رود و معمولا" وقتی از آن شخص خاطره ای یا صحبتی نقل می شود با حالت افسوس و ناراحتی گویند آخ تیا کورم سیش یعنی کاش چشمانم که با آنها آن لحظات شیرینی که در میانمان بود می دیدم الان کور شوند تا نبودنش را نبینم




🔻#زیرتیه_سیلم_کرد/سیلش_کرد
✅ زیر چشمی نگاه کردن

✔️در جایی که دو نفر رابطه خوبی ندارند و نمی خواهند نگاهشان به هم بیفتد و در عین حال میخواهند واکنش طرف مقابل را هم زیر نظر بگیرند

و در مواقعی که کسی بخواهد شخصی را زیر نظر بگیرد و با نگاه او را بسنجد به نحویی که ان شخص متوجه نشود(مثل خواستگاری)


✍ #مالزیری
🇮🇷 @nayekash 👈
نای کش

✍#غلامرضا_مهرآموز

📚واژگان لری هر کدام کاربردی دارند، هیچکدام را حذف نکنیم


درست است‌که متاسفانه این روزها واژگان فارسلری فراوانی یافت می شود که دارند جای کلمات لری را می گیرند ولی هر شباهت و اشتراک واژگان لری با فارسی فارسلری نیست

مثلا بارها بحث می شود که #چش لری نیست یا #برار لری نیست و فارسلری است ولی این واقعیت ندارد.

بنده شاخه زبانی مادری خود را در پیوستار زبان لری مثال می زنم :


ما برای برادر داریم:
#برار، #گییه، #گگه، #کاکه، و #کاکا

این واژه ها را حتی از لرهای متولد سه دهه آخر قاجار هم شنیده ایم

برار عمومی ترین کلمه است

#گییه یعنی برادر ولی وقتی در مورد برادر به کار می بریم عزیز بودن او هم مستفاد می شود.

ولی مثلا به طرف نمی گوییم یا بسیار نادر است که به طرف بگوییم: چَن گییه داری؟ می گوییم: چن برار داری؟

برار با برادر در فارسی، برا در لکی و گویش هایی از کردی، brother در انگلیسی، frater در لاتین، brudder در آلمانی, و... هم ریشه است؛ریشه مشترک هندواروپایی.


#گییه با واژه #گئوو در بختیاری هم ریشه است

#گگه عزیز بودن و صمیمی بودن را نشان می دهد. همچنین در خطاب عطوفت آمیز برای کودکان هم به کار می رود.برای بزرگترها نیز کاربرد دارد. واژه گگه در لکی و بختیاری نیز کاربرد دارد. البته در بختیاری علاوه بر گگه، گگو نیز داریم.

کاکه در ضرب المثل ها و حکم لری بیشتر کاربرد دارد مثلا" چه‌ کاکه علی، چه علی کاکه"

و کاکا در اشعار کهن، در متل ها، ترانه ها و.... دیده می شود. مثلا ترانه ای که در بازی " پم پری پمه" که دختران نوجوان آن وقت ها می خواندند :
یکی‌‌که زینه شایه
بمارکش نوایه
علی رته وه ویشه/آورده تل و تیشه
هوسیره م ناله کرده/آو د پیاله کرده
شمشیر حواله کرده
بن شمشیر بُرِسه /مرواریا تیچسه
بیی کشکله جمش کو
بنیش د جیو کاکاش
کاکاش برد و فروختش / ده شی نیا د مشتش

کاکه و کاکا با لر بزرگ و هم چنین کردی ... همریشگی دارد و ممکن است در گذشته در لری ما هم پر کاربرد بوده است ولی تنها در اشعار و حکایات کهن مانده است.


در لری بختیاری هم برخی مناطق واژه برار کاربرد دارد


اما‌ واژه برار در واژه سازی لری پرکاربردتر است

مثلا ما بئ براری( نداشتن برادر/ حالت بیکسی در وقت تنگی) داریم ولی مثلا بئ گییه ای نداریم

دس براری( رفاقت برادرگونه) داریم ولی دس گییه ای!! یا دس گگه ای!! نداریم

در مورد #چش و #تیه نیز همینطور

چش در اشعار قدیمی هم به کار رفته مثل میرنوروز.

ولی برخلاف امروز، در مکالمه تا ۹۵ درصد از #تیه استفاده کرده ایم

از همان قدیم چش و تیه مشتقات خاص خود را داشته اند مثلا

#دوچشکی( به معنای تبعیض ) داشته ایم ولی #دوتیه_کی! نداشته ایم

#تیه_پیلکی( چشم غره ) داشته ایم ولی #چش_پیلکی! نداشته ایم

#تیه_دار(۱. بینا، ۲.متوقع) داشته ایم ولی #چشدار نداشته ایم

#چش_مس می گفته ایم ولی #تیه_مس!! نمی گفته ایم.


پس هرکدام از این واژگان کاربرد اجتماعی،معنایی و واژه سازی خود را داشته اند همه هم لری هستند.

ولی مشکل این است که مثلا لرهای ما به ویژه در مناطق شهری و مرکزی آن کلمه ای را که به فارسی نزدیک تر است را پرکاربرد کرده اند ولی آن کلمه یا کلماتی را که با فارسی قرابت ندارد کم کاربرد یا از دایره کاربرد و رواج بیرون ساخته‌اند مثلا بین #چش و #تیه، چش پرکاربرد شده است و در برخی مناطق حتی تیه بی کاربرد یا بسیار کم کاربرد شده است.

یا در لری ما برای ناز کردن، هم ناز کِردِن داشته ایم و هم لولکِسِن ولی متاسفانه معنی فعل #لولکسن را امروزه کمتر کسی می داند

لالکِسم مه لولکِسی تو/ گریوِسم مه خَنِسی تو( ترانه ای از زنده یاد استاد فرجی)

من‌ التماس کردم تو ناز کردی/ من گریه کردم تو( به من) خندیدی

یا بین اینهمه واژه برای برادر که داریم روی کاربرد واژه برار تمرکز کرده ایم چون این تصور که کلمات بومی بیکلاس هستند یا متعلق به قدیمی ها هستند و مناسب امروز نیستند بین ما متاسفانه رواج پیدا کرده است که باید این تلقینات روانی _اجتماعی را به تدریج زدود.


پس هر شباهت لری با فارسی فارسلری نیست. به بهانه فارسلری مشترکات لری و فارسی را از بین نبریم. فارسلری آن است‌که یک کلمه یا اصطلاح یا عبارت و جمله ... فارسی که در لری وجود نداشته است بیاید جای معادل لری اصیل را بگیرد

مثلا التماس کِردِم فارسلری است( به جای لالکِسِم)

پخش بی/ پشخ بی فارسلری است به جای تیچِس یا چیچِس

لولان عوض کِردِم فارسلری است به جای ( گیژِنِن آلشت کِردم)

زمی هَرد( زمین خورد) فارسلری است( به جای گِلِس یا زِنِس د زمی)

شکس هَرد ( شکست خورد) فارسلری است( به جای توزِس)

و هزاران جمله و کلمه دیگر

فرهنگستان زبان لری👇👇👇
https://t.iss.one/thelurishacademy

🇮🇷 @nayekash 👈
نای کش

✍#غلامرضا_مهرآموز

📚واژگان لری هر کدام کاربردی دارند، هیچکدام را حذف نکنیم


درست است‌که متاسفانه این روزها واژگان فارسلری فراوانی یافت می شود که دارند جای کلمات لری را می گیرند ولی هر شباهت و اشتراک واژگان لری با فارسی فارسلری نیست

مثلا بارها بحث می شود که #چش لری نیست یا #برار لری نیست و فارسلری است ولی این واقعیت ندارد.

بنده شاخه زبانی مادری خود را در پیوستار زبان لری مثال می زنم :


ما برای برادر داریم:
#برار، #گییه، #گگه، #کاکه، و #کاکا

این واژه ها را حتی از لرهای متولد سه دهه آخر قاجار هم شنیده ایم

برار عمومی ترین کلمه است

#گییه یعنی برادر ولی وقتی در مورد برادر به کار می بریم عزیز بودن او هم مستفاد می شود.

ولی مثلا به طرف نمی گوییم یا بسیار نادر است که به طرف بگوییم: چَن گییه داری؟ می گوییم: چن برار داری؟

برار با برادر در فارسی، برا در لکی و گویش هایی از کردی، brother در انگلیسی، frater در لاتین، brudder در آلمانی, و... هم ریشه است؛ریشه مشترک هندواروپایی.


#گییه با واژه #گئوو در بختیاری هم ریشه است

#گگه عزیز بودن و صمیمی بودن را نشان می دهد. همچنین در خطاب عطوفت آمیز برای کودکان هم به کار می رود.برای بزرگترها نیز کاربرد دارد. واژه گگه در لکی و بختیاری نیز کاربرد دارد. البته در بختیاری علاوه بر گگه، گگو نیز داریم.

کاکه در ضرب المثل ها و حکم لری بیشتر کاربرد دارد مثلا" چه‌ کاکه علی، چه علی کاکه"

و کاکا در اشعار کهن، در متل ها، ترانه ها و.... دیده می شود. مثلا ترانه ای که در بازی " پم پری پمه" که دختران نوجوان آن وقت ها می خواندند :
یکی‌‌که زینه شایه
بمارکش نوایه
علی رته وه ویشه/آورده تل و تیشه
هوسیره م ناله کرده/آو د پیاله کرده
شمشیر حواله کرده
بن شمشیر بُرِسه /مرواریا تیچسه
بیی کشکله جمش کو
بنیش د جیو کاکاش
کاکاش برد و فروختش / ده شی نیا د مشتش

کاکه و کاکا با لر بزرگ و هم چنین کردی ... همریشگی دارد و ممکن است در گذشته در لری ما هم پر کاربرد بوده است ولی تنها در اشعار و حکایات کهن مانده است.


در لری بختیاری هم برخی مناطق واژه برار کاربرد دارد


اما‌ واژه برار در واژه سازی لری پرکاربردتر است

مثلا ما بئ براری( نداشتن برادر/ حالت بیکسی در وقت تنگی) داریم ولی مثلا بئ گییه ای نداریم

دس براری( رفاقت برادرگونه) داریم ولی دس گییه ای!! یا دس گگه ای!! نداریم

در مورد #چش و #تیه نیز همینطور

چش در اشعار قدیمی هم به کار رفته مثل میرنوروز.

ولی برخلاف امروز، در مکالمه تا ۹۵ درصد از #تیه استفاده کرده ایم

از همان قدیم چش و تیه مشتقات خاص خود را داشته اند مثلا

#دوچشکی( به معنای تبعیض ) داشته ایم ولی #دوتیه_کی! نداشته ایم

#تیه_پیلکی( چشم غره ) داشته ایم ولی #چش_پیلکی! نداشته ایم

#تیه_دار(۱. بینا، ۲.متوقع) داشته ایم ولی #چشدار نداشته ایم

#چش_مس می گفته ایم ولی #تیه_مس!! نمی گفته ایم.


پس هرکدام از این واژگان کاربرد اجتماعی،معنایی و واژه سازی خود را داشته اند همه هم لری هستند.

ولی مشکل این است که مثلا لرهای ما به ویژه در مناطق شهری و مرکزی آن کلمه ای را که به فارسی نزدیک تر است را پرکاربرد کرده اند ولی آن کلمه یا کلماتی را که با فارسی قرابت ندارد کم کاربرد یا از دایره کاربرد و رواج بیرون ساخته‌اند مثلا بین #چش و #تیه، چش پرکاربرد شده است و در برخی مناطق حتی تیه بی کاربرد یا بسیار کم کاربرد شده است.

یا در لری ما برای ناز کردن، هم ناز کِردِن داشته ایم و هم لولکِسِن ولی متاسفانه معنی فعل #لولکسن را امروزه کمتر کسی می داند

لالکِسم مه لولکِسی تو/ گریوِسم مه خَنِسی تو( ترانه ای از زنده یاد استاد فرجی)

من‌ التماس کردم تو ناز کردی/ من گریه کردم تو( به من) خندیدی

یا بین اینهمه واژه برای برادر که داریم روی کاربرد واژه برار تمرکز کرده ایم چون این تصور که کلمات بومی بیکلاس هستند یا متعلق به قدیمی ها هستند و مناسب امروز نیستند بین ما متاسفانه رواج پیدا کرده است که باید این تلقینات روانی _اجتماعی را به تدریج زدود.


پس هر شباهت لری با فارسی فارسلری نیست. به بهانه فارسلری مشترکات لری و فارسی را از بین نبریم. فارسلری آن است‌که یک کلمه یا اصطلاح یا عبارت و جمله ... فارسی که در لری وجود نداشته است بیاید جای معادل لری اصیل را بگیرد

مثلا التماس کِردِم فارسلری است( به جای لالکِسِم)

پخش بی/ پشخ بی فارسلری است به جای تیچِس یا چیچِس

لولان عوض کِردِم فارسلری است به جای ( گیژِنِن آلشت کِردم)

زمی هَرد( زمین خورد) فارسلری است( به جای گِلِس یا زِنِس د زمی)

شکس هَرد ( شکست خورد) فارسلری است( به جای توزِس)

و هزاران جمله و کلمه دیگر

فرهنگستان زبان لری👇👇👇
https://t.iss.one/thelurishacademy

🇮🇷 @nayekash 👈
نای کش