🌹تقدیم به تمام شیر زنان لرتبار 🌹


زن لر به خانه ستون است و بس
به سختی بُوّد یار امداد رس

اگر پا نهد در رکاب سمند
گر افراسیابی شوی مستمند

ببازو چو برنو برآرد بدان
دل شیر نر می شود نوحه خوان

اگر قد فرآزد ببالای زین
تگرگی ببارد ز خون بر زمین

کلاخی چو بندد چو شهزادگان
پَرّد مرغ روح یلان زمان

چو شویش.گرفتار و جنگی شود
دل شیر زن تیغ زنگی شود

به خانه چنین دایه ای مهربان
نه کس دیده ,بشنیده از مهتران

به قیقاج گرد آفرید است شیر
زند حلقه بر شیر نخجیر گیر


زنان گر چنین اند. مردان چه اند
بمیدان آگر یک تن و گله اند

تفاوت ندارد چو گرز گران
برآرند. و اسپر چو کند آوران

زن لر اگر کِل زند پشت شان
شود موم, خارا اَبَر مشت شان


نصیحت کنم هیچ با لر مپیچ
فرامرز و.هومانی و مَردِویچ


زن لر مکن فرض بر پشت زین
اگر آسمانی در افتی زمین

شنیدی قدمخیر بر پشت اسب
دمادم فروزان چو آذر گُشسب

نشانی ز بی مریم اَرّ گفته اند
یک از صد, هنرهاش بنهفته اند

مدارا کند لر, اگر روزگار
ستیزد ابا شیر ,دشمن شکار

اگر ور کشد گیوه های لری
ز هستی همان لحظه دل می بُرّیی

سَرِم وِ سَرِت زیب ایران زمین
درخشنده ,انگشتری ,چون نگین

اَلو گرین ,حیفَ کور کوره ای
بَنیّشَ وِ جات وا دنگ موره ای

تو چی ریشه ای ,دیگرو شاخ و بلگ
چه سهم ات بیه ,دایما هَلگ هَلگ


مکن ناسپاسی, گر این شیر پیر
که خوابیده در سینه ء برد شیر

چو بر خیزد از ,عهد خواب گران
به سر دست برگیر و مویه بخوان

لرستان بُوّد تاج ایران زمین
و ایران چو انگشتری ,او نگین


#رضا_جهانی
@zakhmea

#کانال_لرتباران_تهران_نشین 👇🌹

🆔 @lorhayetehran
کانال نای کش 👇👇👇👇
@nayekash
کانال نای کش

ایما بُرّیی دِ یَک تیچسه ایم لر
یکی شاعر, یکی چی تش گُرگُر


یکی کُرّ کورش و ریشه هخایه
او باقی نقره و ای یک طلایه


یکی ماد و یکی فکر فریبه
یکی پی پایتخت و بی نصیبه

یکی مو ، میزنه طبل جگایی
یکی نادونَ خو , خواهی نخواهی

یکی دٍ لیغن آو ,وِ فکر ماهی
یکی سردار بی اسب و سپاهی

یکی شو خاو میینه, کردسونی.
بیه واش دس برار ,جون و جونی

یکی دِ قورسو کیخا می جوره
یکی تا. صوُ میاره پا وَ موره

بُرّیی شیرَ جوون دِ ای حوالی
وِ دَلیا دِل زِیّه وا دس حالی ,



درین شو کوه غیرت ، سَر پُرّ هوش
نه پا موُنَن نه. مِفتَن دِ تک و توش


یکاگیری فقط چاره لرونه
یکاگیری بهار لُرِسُونه

دِ ایلام ، بختیاری ، لر فقط لر
اگر پشت دِیّیَن وِ یک وا سینه ی پُرّ

تُونُ , مِنّیّ اگر دِ نوم وریسه
اگر پشت دیّین وِ یک بی خاصه پیسه

قسم ! سربرزی و دورِ لرسو
وِ دس میا چنی آسون آسو

بزه سرنا د ایلام , آسماری
دِ خورموه وریسه بخت یاری

زِلِ بخت لُرون باید دِرآیه
یکاگیری سی زخم لر دَوایه

#رضا_جهانی_نهاوندی
#مینجایی

@nayekash
کانال نای کش
ارسالی ازجاویدبهاروند

لر یعنی نفت و آب را بردند
عده ای در یک کویری خوردند
لر یعنی بر سر کوه طلا
میشوی تنگ دست و شکل یک گدا
لر یعنی در جوانی با وقار
لر یعنی دور ز پارتی و بیکار
لر یعنی همدم روز غم است
شب که باشد تا سحر در ماتم است
لر یعنی نام زند و و یال شیر
لر یعنی در جوانی پیر پیر
لر یعنی خودکشی های زیاد
بنشستیم تا که یک منجی بیاد
لر یعنی جیب خالی اسب و زین
لریعنی سالها پشت بر زمین

#پژمان_حاتم_وند




لر ینی سرنای شامیرزا ,سحر
که بَناله تا بَپیچه دِ کمر

لر ینی بنُگ کمونچه شا فرج
چلسرو شا بیت ایرج رج ورج

لر ینی دنگ سقایی و تُومَک
لر کَلاخی شازنو چی شاپرک

لر ینی اسب و تفنگ و کوگ کو
تافِ تافِ آو گرین تا وقت صو

لر ینی مالار و پرچین و هومار
گلونی رشمه زنون سر دیار

لر ینی تاریخ ,ایمرو وّ صوآ
لر ینی دنگ گَوُرّگه وا هنا

لر ینی رسم کریمخانی د نو
لر ینی غیرت شرف وُ آورو

لر ینی فیروز لوء لوء اسیر
نرْه شیری دِ ثلاث شیر گیر

لر دلیرون نهاونیّ یّل
پلکسه و خاک و خین و بی کتل

لر ملایر ,دشت فیروزان ,خزل
قله دختر گُورّ و مردون دو مِل


لر ینی باقاسمو تپه گیو
دژِ نهری ,شانشین باریو

لر ینی توسرکون و دار وناو
گردکون پیر تاریخ لو آو

لر ینی مشق دلیری و شرف
لر ینی آزادگی و تاف لَف

لر ینی مفرغ , طلای لرسو
لر ینی آوازه ی لر دِ جهو

لر درءشهر دهلرون عیلامیا
یا وِ هر جا کِ لری هه شا پیا

لر ثلاث خرماوه اندیمشکیا
حیف قومم کِ دِ یَک واپشکیا

لر وروگرد,پل دختر کوه دشت
لر ینی نعمت خدا بارون وشت

لر ینی هف لنگ و چار بختیار
بهمعی و مَمسَن و دشمن زیار

لر ینی خاکی که یه مال لری
ریشه داره وا بهون و چایری

لر خیال راحت ایرون زمی ّ
سَر دَ قال و داله و دورهمی

لر صداقت لر وفا دورء ز رنگ
لر پناه و پشت ایرو روز تنگ

#رضا جهانی,نهاوندی


لر یعنی شیر پیا د نسل جور
لر یعنی وا کمر بسته د قور

لریعنی مرد جنگی تک سوار
لر یعنی مرد پیروز تک دوار

لر یعنی باج میره د عقاب
لر یعنی شیرزنی پشت نقاب

لر یعنی کوه اسپی و عظیم
لر یعنی دشمنش میکه عقیم

#کوهزاد_لرستانی
@nayekash
کانال نایکش
فردین کهزادی ازتهران

لر یعنی نفت و آب را بردند
عده ای در یک کویری خوردند
لر یعنی بر سر کوه طلا
میشوی تنگ دست و شکل یک گدا
لر یعنی در جوانی با وقار
لر یعنی دور ز پارتی و بیکار
لر یعنی همدم روز غم است
شب که باشد تا سحر در ماتم است
لر یعنی نام زند و و یال شیر
لر یعنی در جوانی پیر پیر
لر یعنی خودکشی های زیاد
بنشستیم تا که یک منجی بیاد
لر یعنی جیب خالی اسب و زین
لریعنی سالها پشت بر زمین

#پژمان_حاتم_وند




لر ینی سرنای شامیرزا ,سحر
که بَناله تا بَپیچه دِ کمر

لر ینی بنُگ کمونچه شا فرج
چلسرو شا بیت ایرج رج ورج

لر ینی دنگ سقایی و تُومَک
لر کَلاخی شازنو چی شاپرک

لر ینی اسب و تفنگ و کوگ کو
تافِ تافِ آو گرین تا وقت صو

لر ینی مالار و پرچین و هومار
گلونی رشمه زنون سر دیار

لر ینی تاریخ ,ایمرو وّ صوآ
لر ینی دنگ گَوُرّگه وا هنا

لر ینی رسم کریمخانی د نو
لر ینی غیرت شرف وُ آورو

لر ینی فیروز لوء لوء اسیر
نرْه شیری دِ ثلاث شیر گیر

لر دلیرون نهاونیّ یّل
پلکسه و خاک و خین و بی کتل

لر ملایر ,دشت فیروزان ,خزل
قله دختر گُورّ و مردون دو مِل


لر ینی باقاسمو تپه گیو
دژِ نهری ,شانشین باریو

لر ینی توسرکون و دار وناو
گردکون پیر تاریخ لو آو

لر ینی مشق دلیری و شرف
لر ینی آزادگی و تاف لَف

لر ینی مفرغ , طلای لرسو
لر ینی آوازه ی لر دِ جهو

لر درءشهر دهلرون عیلامیا
یا وِ هر جا کِ لری هه شا پیا

لر ثلاث خورماوه اندیمشکیا
حیف قومم کِ دِ یَک واپشکیا

لر وروگرد,پل دختر کوه دشت
لر ینی نعمت خدا بارون وشت

لر ینی هف لنگ و چار بختیار
بهمعی و مَمسَن و دشمن زیار

لر ینی خاکی که یه مال لری
ریشه داره وا بهون و چایری

لر خیال راحت ایرون زمی ّ
سَر دَ قال و داله و دورهمی

لر صداقت لر وفا دورء ز رنگ
لر پناه و پشت ایرو روز تنگ

#رضا جهانی,نهاوندی


لر یعنی شیر پیا د نسل جور
لر یعنی وا کمر بسته د قور

لریعنی مرد جنگی تک سوار
لر یعنی مرد پیروز تک دوار

لر یعنی باج میره د عقاب
لر یعنی شیرزنی پشت نقاب

لر یعنی کوه اسپی و عظیم
لر یعنی دشمنش میکه عقیم

@nayekash
نایِ کش

🏣نام برخی شهرها در لری اصیل

👇👇👇👇👇👇👇

لُری👇 فارسی👇
خورماوه( خورموه)👈 خرم آباد
پاپیل👈پلدختر
کرماشون( کرماشو) 👈کرمانشاه
وِروگِرد( ویرویِرد)👈بروجرد
اِسبئ ریزیل 👈سفیددشت
دسبیل/دسفیل👈 دزفول
رومِز 👈رامهرمز
توریز( با یاء مجهول)👈 تبریز
سر پیل زهاو👈 سرپل ذهاب
یاسیج👈یاسوج
اسباهون( اسفاهون)👈 اصفهان
آوِنون( آوِنو)👈 آبدانان


البته این فهرست کامل نیست

🔹 تکمله ارسالی استاد #رضا_جهانی_نهاوندی

فارسی👇 لری👇
نهاوند👈نیاوَن
ملایر👈مِل آگِر ( تپه های آتش)
همدان‌👈هَمَدو
کنگاور👈کنگه وَر
اسد آباد👈سدآوا
بیستون👈 بیسِتین( بیسِتی)
فیروزان 👈پیروزآوا
تهران👈 تیرو
گرگان 👈گُرگُو
نیشابور 👈نِشاپور
اهواز👈 اَواز
آبادان 👈 اَبِدو
مسجد سلیمان 👈مَچِد سلیمو
سرپل ذهاب 👈 سرپیل زهاو
قصرشیرین 👈قَصِرّ شیری
کامیاران 👈کامیارو
صحنه 👈 صَنَه
اَلَشتَر 👈قِلا الیشتِر
معمولان 👈 مَمولُو
مَلاوّی‌ 👈 مِلاوُی
دلفان 👈 دِلفو
فلک دین 👈 فِلَکین

نام اصلی الیگودرز هم آلی وَرِز بوده

🔹 لُر بختیاری

تلفظ مسجدسلیمان در زبان لُرهای بختیاری میشه مَسِلیمون یا میسِلیمو
@nayekash
نای کش

⚛مشتی نمونه خروار: قابل توجه آنان که لری را لهجه می خوانند

✍ استاد #رضا_جهانی_نهاوندی

سلام

آنچه در مختصر ذیل می آید مشتی از خروار است که نمونه کوچکی تنها از #واژگان_مرکب_اتباعی و #نام_آواها در لری است.

متعجبم کدامین زبان (یا بقول ناآگاهان لهجه) دارای چنین بضاعت و دایره وسیع واژگانی است،
در خلاصه کردن و بیان حالات، رفتار و سکنات، که برخی کمر کین ورزی با دریای معانی زیبای #زبان_لری را بسته اند:
👇👇👇


قِرم و قال، قژم و قال،، شنیدن صداهای غیرمتعارف و در هم که حس اتفاق بدی را تداعی می کند

غیّ و رآو،، شنیدن یا دیدن صدا یا حرکاتی که مقدمه دعوا و درگیری را نشان می دهد،

قیژ و وِلِنگ،، صدای درگیری راعب و مرعوب

شَل و کُت،، شکستن و تکه تکه کردن

قِرّم وُ هور، گِرّم و هور،، صدای بلند شبیه صاعقه ( مواقع رعد و برق مصطلح تر است)

قال و دال،، سر و صدای قبل یا حین درگیری

شِرِپ و کُت،، صدای شکستن و بریدن، تکه تکه کردن

شیتِ شَت،، ایجاد صدای بلند و سوت مانند

هُوف وُ راو،، گزافه گویی، غلوٌ کردن

هُوفِ هَف،، غرور بیجا داشتن

گُوجِ گُج،، پیله کردن، اصرار ورزیدن

قیِلِ قَل،، با صدای بلند حرف زدن، ( کنایه به صدای خروس است)

کِتِ کَت،، آهسته و مرموز راه رفتن،

فِتِ فَت، فیتِ فَت،، مقدمه سخن چینی که تبعات ناخوشایندی را بدنبال داشته باشد

مِتِ مَت، مِتی مِتی،، بریده بریده و نامفهوم سخن گفتن همراه با شیطنت و نمامی

نوئکِ نوک، نوکِ نَک،، گریه آرام و مقطع آزار دهنده

زُوتِ زَت،، سخن گفتن با ادعا و درشتی

هُوئکِ هُوک، هُوئکِ هَک،، نوعی گریه گردن که طرف مقابل را وادار به ترحم و عکس العمل جانبدارانه کند،

قُتِ قَت،، صدایی شبیه ماکیان و اعتراض کردن نامفهوم، شاکی بودن از امری

پِرّم پَرم،، ایجاد صدا با حرکت متوالی لبها {شبیه اسب و اعتراض کردن مغرورانه }

غُرّ غَر،، نق زدن مداوم و شاکی بودن، اعتراض پیوسته

قُتِ قَت،، صدای آزار دهنده قورت دادن و بلعیدن

شِلپِ شَلپ،، حالت یکباره ریختن آبی که تولید صدا کند

زیکِ زَک،، صدای زیر و نامفهوم از سر ضعف و عجز ( مثل پرندگان نابالغ)

فیکِ فَک،، با خبر کردن دیگران با ترفند و زیرکی

هیرکِ هَرک،، خندیدن بی دلیل و آزار دهنده

تِلپِ تَلپْ،، تلو تلو راه رفتن، حالت زننده راه رفتن با ایجاد صدای آزار دهنده

خِلپِ خَلپ،، شبیه کسی که چیزی در گلویش گیر کرده تولید صدا کردن

هِنسِ هَنس،، بریده بریده نفس کشیدن (که از حالت سینه معلوم باشد)

هِسِ هِس، هِسِ هَِس،، بریده بریده نفس کشیدن از سر تعجیل در رساندن خبر، نفس کشیدن آدم بریده و خسته

ژِنگ ژِنگ، ژِنگِ ژَنگْ، ، نامفهوم حرف زدن، شبیه صدای سایش دو تکه فلز

گُ،،،،گَز،، ادعا و گزاف توخالی و بی مایه کردن

پِچِ پَچ،، پچ پچ کردن، درگوشی حرف زدن

تِپ تَپ، حرف زدن یا صدایی شبیه پشت سرهم پای به زمین کوبیدن، صدای نامشخص و نامفهوم

دَنگ وُ دُنگ،، سر و صدای از فاصله دور، خبر سعد یا شومی را رساندن و نوید دادن

پیس پَس،، عمل پنهانی، دولا دولا راه رفتن

فِسِ فِسِ،، اهمال کاری، کوتاهی کردن

فیس فَس،، ادعا داشتن، فخر فروختن

شِفت وُ شُور،، شست و شو

رِفت وُ رو،، روبیدن، جارو کردن اساسی

جُت وُ رُت،، زُت و رُت،، مغرور، تمام قد

هیردُ هِراش،، ریز و درشت

گُوجِ و گَج،، اصرار بی دلیل، پافشاری غیر اصولی کردن

وِرتِ وَرت،، بالا و پایین پریدن، به حاشیه رفتن

خِنزِر وُ پِنزِر،، وسایل کهنه و بی ارزش

گَن و گُتال،، وسایل بدرد نخور، حرف های زشت و ناپسند

و.....

با احترام
رضا جهانی
نهاوندی

@nayekash
نای کش

👇👇👇
📣📚در پی ثبت ملی نحوه بستن گُلوَنی در بین طوایف لک استان ایلام، که یکی از شیوه های متعدد بستن گلونی در بین مردم منطقه است یکی از شاعران عزیز لک زبان که شخص فرهیخته و محترمی هم هست ظاهرا تحت تاثیر تبلیغات جریانات تفرقه انداز قرار گرفته و گفته که برادران و خواهران لُر و کُرد حسودی نکنند و مخلص کلام اینکه دیدید که گلونی فقط مال لک ها بود و اگر اقوام همسایه هم می پوشند فقط و فثط به خاطر تاثیرپذیری از لک ها بوده است.

در پایان مقاله، شاعر و نویسنده محترم تاکید کرده است که:

بیاییم هرآنچه را که در اصل مال ما نیست به صاحبش پس بدهیم و عذرخواهی هم بکنیم
بیاییم دروغ نگوییم و غرور نورزیم"


جناب استاد #رضا_جهانی_نهاوندی پاسخی به این مقاله برای ما فرستاده اند که ما جهت رعایت انصاف در نقد نخست مقاله جناب #کرم_دوستی را منتشر می کنیم سپس مقاله جناب جهانی را

هرچند کار ما به هیچ وجه ورود مستقیم به این بحث ها و مسائل غیرزبانی نیست ولی این یک درخواست را به صورت فورس ماژور استثنائا" قبول کردیم
(فرهنگسرای زبان لری)
👇👇

📚پاسخ

✍ استاد #رضا_جهانی_نهاوندی

همتباران فرهیخته و روشن بین
سلام

شاعری را با مثنوی محلی مناظره دو حیوان که یکی از داستانهای قدیمی و متل واره های بزرگان زاگرس نشین است می شناسم،

ایشان را به عنوان فردی آگاه و شاعری اهل ادبیات و مطالعه تصور میکردم،
تااا اینکه

متنی بقلم ایشان خواندم،
که آی تنگ نظران میراث کهن اجدادم را شادباش بگویید و با ارسال شاخه های گل، چوپی بکشید و سنگین سماع کنید،که ما احیاء گر نفس های بریده بیمار دم موتی که DNA که بگواه تاریخ از جنس ماست را با اثبات کرده ایم،

با چشم هایی از حدقه درآمده و ذهنی مملو از پرسش پیگیری بعمل آوردم، از جمله چگونه می شود
این نماد کهن و زنده زاگرس نشینان که دختران و زنان همسایه از دیار کاسیت ها، ثلاثی ها، تا جای جای این خاک زاگرس که بانویی از لُر گرفته تا... بعضی از کردها آنرا زینت بخش سر و سروری نجابت و سربند خود می کنند مختص خود بداند یا
سازمان ثبت آثار تاریخی میراث فرهنگی بنام کسانی خاص به ثبت برساند؟

کاشف خبر آورد،
همانگونه که(۳۶) سی و شش در خواست دیگر در تاریخ ۱۸ / ۶ /۹۷ از استان فارس و توابع ، بندر گنگ، قزوین و اورامانات و،،،
شامل پخت مسقطی، تزئین کلوچه های آئینی سوگواری، پخت قیمه نثار و قورمه،روش آبغوره گیری، شیرینی پزی با آرد و قند و شکر تا روش صید ماهیگیری سنتی و نمد بافی و

طرز گره زدن سربند گلونی، روش گره زدن طوایف لک زبان استان ایلام را به ثبت ناملموس رسانده اند،

ثبتی که دهها روش دیگر گره زدن آن ساری و جاری است،
متعجبم چرا با احساسات مردم شریف و نجیب منطقه ما بازی می کنند و به آنها واقعیت را نمی گویند؟
در پس این حرکت های تفرقه افکنانه قومی چه اهدافی را در سر می پرورانند؟

انتظار می رود، شاعر خوب مد نظر عرایضم، شجاعت بخرج دهد و از افرادی که دچار برداشت خلاف واقع به استناد نظر ایشان شده اند، عذر خواهی کند،

با احترام
رضا جهانی
👇👇👇👇

لری

غزل

دختر چوپان نی زن

شعر و دکلمه #رضا جهانی نهاوندی

تنظیم👈سینا احمدوند

🇮🇷 @nayekash
نای کش

✍ استاد #رضا_جهانی_نهاوندی

❇️حیات یا مرگ زبان های غیر رسمی از جمله لری

پیرو نظرات دلسوزان و باورمندان به ادامه یا فراموشی زبان لری در آینده نه چندان دور به نظرم در خوشبينانه ترین حالت به دلایل ذیل بستگی دارد،

مؤلفه های برای حیات یک زبان تعریف شده است،

1- بهره مندی از الفبای نوشتاری پذیرفته شده و فراگیر

۲- تدریس و آموزش پایه علمی و اصولی از مقطع ابتدایی در کنار زبان رسمی یا حتی زبانهای بین المللی

۳- تلاش و همت اهل قلم،شعرا، نویسندگان، هنرمندان و به گردآوری لغت نامه های جامع،

۴-ایجاد همایش های مدون و در جایجای منطقه جغرافیایی آن زبان، و انتشار نشریاتی جامع و آموزشی، خبری، و،،،،،بصورت روزانه، هفته، ماه یا فصلنامه به زبان لری

۵- حمایت همه جانبه دوستداران زبان لری،ازتشکلی بنام مجموعه هیئت مدیران و روشنفکران لر که دغدغه احیا و ماندگاری زبان در قالب متون مکتوب، دفتر یا دفاتر تحقیق و جمع آوری مقالات، اشعار و نسخ نوشتاری زبان لری را دارند

۶- فراخوانی قانونمند و پیگیری از طرف اساتید دانشگاهی، دانشجویان، هنرمندان، مسئولین لر زبان از تحقق ظرفیت های قانونی مصرّح در قانون اساسی،

مثالی گویا میزنم

بعد از زحمات چند و چندین ساله گروهی از زبانشناسان کاردان لر زبان،
و تغییرات و اصلاحاتی منتج به خلق الفبایی نوشتاری شد که بخش عمده مشکلات آوایی و الحانی زبان نوشتار ی لری را بنام پاپریک حل کرده است،

الفبایی پذیرفته شده از طرف مراجع جهانی،

کدامیک از شعرا، نویسندگان، مجموعه شعر یا رمانی کوتاه را با آن خلق کرده اند؟

وقتی که آموزشی همه جانبه در جهت تدریس این الفبا صورت نمی گیرد، زمانی که مدعيان لرگرایی به ارسالِ بَه بَه گفتنی بسنده می کنند و از فراگیر شدن آن حمایت نمی کنند،
هنرمندان هم رغبتی به نثر و نظم به این روش نوشتاری را نشان نمی دهند، چون مخاطبانی آشنا به خط پاپریک زا ندارند.

تا سازمان و یا تشکلی لُر نهاد متوّلی مجموعه دغدغه های دلسوزان و اهل قلم لر نباشد، هیچ اتفاق خاصی نمی افتد، مجموعه ای که به جمع آوری آثار اعم هنرمندان لر بپردازد،

لازمه همه این اتفاقات رؤیا گونه، ایجاد زمینه بنیه مالی و اقتصادی نظارت شده در اختیار همان مجموعه لر نهادی است که ذکرش رفت.

باید تاسف خورد به حال دغدغه مندان زبان، فرهنگ و ادبیات کلامی لرستان که از وقت و زندگی و مال خود در این راه سرمایه گذاری می کنند و عمدتاً مأیوس و سرخورده می شوند.

ما مردم لر،
شیرین حرف می زنیم
خوب ایده پردازی می کنیم
فریاد وا مصیبتا سر می دهیم
مقطعی جسور هستیم
اما در میدان عمل ضعیف و ناکاربلدیم،

مشکل حیات یا مرگ زبان قوم لر به طور اعم با برگزاری هر سال یکبار جشنواره ای با صدها حرف و حدیث حل نمی شود، مردان پای کار به میدان عمل بیایند،

در نهایت به ماندگاری، پویایی، حیات و تداوم زبان لری خوشبینم

رضا جهانی نهاوندی

🇮🇷 @nayekash 👈
نای کش

📚معنای اصلی و تحول معنایی(semantic change) واژه رش در لری 👇👇👇

✍ #غلامرضا_مهرآموز

واژه ی #رش raš در لری در اصل به معنای سیاه بوده است ولی بر اثر دگردیسی و تحول معنایی به معنای تیره یا قهوه ای سوخته و نظایر آن تغییر یافته است.
هنوز در نظام واژه سازی لری و به ویژه ادبیات لری ، رش به معنای سیاه کاربرد دارد.

طالَه رش: کسی که بخت و طالع او سیاه است، سیه روز

هناسه رَش: کسی که نفس او سیاه است کنایه از بدیمن

تول رَش: کسی که پیشانی نوشت او سیاه است کنایه از بدبخت

اما چند نمونه در ادبیات لری با کاربرد واژه رش به معنای سیاه :
🍀🍀🍀🌹🌹🌹

خوم رَش و بَختِم رَش وُ رَشَه هِناسه م
ئی فِلَک رِختَه دِ یَک کَـمچَه وُ کاسه م

یا
اگر باور نمیکی طالَه رشم
بیتر دی چاره ناچارم بَپُرسی
(استاد #رمضان_پرورده)

اَ حسرت چنونه ا ماتم چنینَه
منِ طالَه رش هم‌ چنی هم چنونم
(استاد #عزیز_نادری)

غَمینِم ، آه نا خَش دِم وِریسَـه
حِفار ئی طالِعِ رَش دِم وِریسـَه
نِزیکِــم نو کِه لونِــه گُنجِلونِـم
چِنو باروتی‌ئِم تَش دِم وِریسـَه
(استاد #رحمان_مریدی)

جالب آنکه استاد #رضا_جهانی سئ و رش
را کنار هم جهت تاکید و هم افزایی به عنوان جفت مترادف(doublet) آورده است:

دلِتَه لیلَه سخونم وریسَه تا وه فلک
چپ و راس طعنه وه ئی بختِ سئ و رش بَزنی

واژه رش به معنای سیاه در کردی نیز وجود دارد

واژه رش در معنی تحول یافته دوم( قهوه ای سوخته، تیره)
در لری بختیاری نیز وجود دارد
مثلا در گرمسیر بختیاری ماه اردیبهشت را رَشَه هوش rašahuš می گفتند
یعنی ماه تیره شدن رنگ خوشه ها( منبع از نوشته های استاد رهدار)

در مناطق سردسیری لرنشین به ویژه لر فیلی، جورش صفت یا هنگامه ای برای ماه #باروݩبوروݩ ( ماه قطع شدن باران) یا همان #خردادماه بوده است.
#جۉرٱش یعنی هنگامه تیره شدن کشتزار جو

ضرب المثل یا گفته مشهور در اساطیر هواشناسی لری:👇👇

ٱر د شٱممٱ نٱکنٱش خٱش
مۉرٱش سی جۉرٱش

یعنی: اگر (صبح) شنبه بارندگیها قطع نشود
تا زمان جورش( هنگامه تیره شدن رنگ کشتزار جو که بسته به نوع منطقه ی ییلاقی، اواخر اردیبهشت یا خرداد واقع می شود) به طول می انجامد( کنایه از اینکه سال پربارشی خواهیم داشت)

در خود این معنای تحول یافته دوم هنوز عنصر معنایی سیاه( تیره) دیده می شود.

🇮🇷 @nayekash 👈
نای کش

شعرِ آکنده از احساسِ زیر که به لهجه لُری نهاونی
سروده شده،
دَردنامه‌ دیگری است
بر آتشی که عرصه‌های طبیعی کشورمان را، به‌‌ویژه در زاگرس، به کام نیستی می‌فرستد.
شاعر این سروده جناب #رضا_جهانی است.
🐿
با سپاس بسیار از جناب حسین عیسوند اسدی
که به درخواست ما از جناب جهانی درخواست کردند
شعرشان را به فارسی برگردانند،
تا بتوانیم آن را در کانال منتشر کنیم.
🐿🐭🐗

متنِ لُری شعر:

وختی تش بِفته و لونه مَلِ کُرچ سرِ خا
جِم‌ نمورَه دِ سرِ جاش، اَر بِلا پُشتِ بِلا

هئ بَواره دِ دل اُور سیاه آسمو
تشبریقی که بَنَش خاکِسَرِ سرد و سیا

گرگ و کفتار و چَغل که وِ گنی مَنشُوریَه
دس نه وِرادره د سَر تُوله که خُشِه بُنَه سا

تا رووای که مووئن ال فن و فیتو چِلیس
سینه اِسپَر مینَه لیله می کَشَه تا وِ کجا

دار صد ساله که جو بسته و خاکَه چی کُنه؟
که نه پا رَتِنو نه، زوون هاواری سی هِنا

ارجنِ غیرت کوع ریشه زَیَه بَرد و کَمر
مَر مُووه پا بَکشه دِ عِشقِ شاخِش اِ خدا؟

آیمی‌زایَه که چش بسته و عقل و غیرتش
نه و فِگرِ مَل و مُوره نَه و فِگرِ تا روا

ای که کِرمیتی کَشیتَه وِ مَحالِ لرسو
آه شیف دارِ نوهالی تُونهِ مُونَه دِ پا

🌳🍃🌿☘🐺🦊🐯

برگردان فارسی:

پرنده‌ای که روی تخم‌هایش خوابیده، زمانی که لانه‌اش آتش بگیرد
از سر جایش تکان نمی‌خورد حتی اگر بَلا پشت بَلا بیاید

اگر پشت سر هم از سینه ابرهای سیاه آسمان
صاعقه ببارد که لانه را تبدیل به خاکستر سرد و سیاهی بکند

گرگ و کفتار و شغال که به بدی مشهورند
از توله‌هایشان جدا نمی‌شوند که جان خود را نجات دهند

روباه که به مکر و حیله و شکم‌پرستی معروف است
سینه‌اش را سپر می‌کند و زوزه می‌کشد تا صدایش را به گوش همه برساند

درخت صدساله که جانش به خاک وابسته است چه کار باید کند؟
که نه پایی برای گریختن و نه زبانی برای فریاد کشیدن دارد

درخت ارژن (نماد سختی و محکمی) که کوه غیرت است و ریشه در سنگ و صخره دارد
مگر می‌شود پا پَس بکشد از شاخه‌ها که عشق او هستند، ای خدا

این انسان‌ها هستند که بر عقل و خِرَد و غیرتشان چشم بسته‌اند (مسببین آتش در زاگرس)
نه به فکر پرندگان و مورچه‌ها هستند و نه روباه

ای کسی که کبریت کشیده‌ای بر سرزمین لرستان
آهِ جوانه‌های نهال‌ها و درختانِ نورَسته دامنت را می‌گیرد و از پا دَرَت می‌آورد

🐿🐻🌳🍃

معنی شماری از واژه‌ها و ترکیب‌ها:

مَل: پرنده
خا: تخم پرنده
جِم: جنبیدن؛ تکان
تشبریق: صاعقه؛ تندر
بَنَش: بگذاردش؛ تبدیلش کند
خاکِسَر: خاکستر
چَغل: شغال
مَنشور: مشهور
نَه وِر داره: بَر‌نمی‌دارد
خُشِه: خودش را
سا: سایه
تاروا: صفتی است برای روباه (مکار)
فن و فیت: حقه‌باز بودن
چِلیس: شکمو
اِسپَر: سِپر
لیلَه: زوزه
رَتِن: رفتن
هِنا: بانگ و صدا
ارژن، ارجِن: درختی کوهی که نماد محکمی است.
کَمَر: صخره
آیمی‌زا: آدمی‌زاد
فِگر مَل و مور: فکر پرنده و موریانه
کِرمیت: کبریت
مَحال: منطقه
شیف: جوانه
نوهال: نهال، درخت نورَسته و جوان
🐸🌿🌳

#زبان_لری
#لری_نهاونی
#لرستان
#نهاون
برگرفته از 'فرهنگستان زبان لری':

🇮🇷 @lorgeram_asli👈
نای کش

⚛کمانچه و نقش آن در ماندگاری زبان و فرهنگ لر👇👇👇

✍ #غلامرضا_مهرآموز

وا نوم نیر خودای گپ و بؽ لٛف

جهت حسن آغاز،
مطلب خود را با بیتی از یکی از شاعران معاصر لر
درباره کمانچه شروع می کنم:
تۏ ناونی که چه حالؽ مِیَه وختؽ
کمونچه دیی ۉ گۉرونی بوهونی
(استاد #رضا_جهانی)

نمی دانی که چه لذتی به انسان دست می دهد
هنگامی که کمانچه بزنی و آهنگ و ترانه بخوانی
تاریخ دقیق ابداع یا رواج کمانچه
در فلات ایران
و خاصه #لرستان به درستی معلوم نیست.
مرحوم #روح_الله_خالقی
(۱۳۳۵)کمانچه را تکامل یافته ساز باستانی رباب می داند.
برخی محققان تاریخ کمانچه را به قرن سوم هجری منسوب می کنند
که ابن الفقیه همدانی
در کتاب «تاریخ البلدان» نخستین بار از این ساز نام برده است.

#درویش_رضا_منظمی
(۱۳۸۱)
در مقاله ای با عنوان« تاریخ‌کمانچه» در نشریه «هنرهای زیبا» می نویسد:
«ساز کمانچه در منطقه لرستان
هم داراي سابقه تاريخي است
اصولا درلرستان تمام مردمي که به موسيقي علاقمند هستندحتما داراي کمانچه اي درخانه هستند
ودر آن منطقه کمانچه سازهاي فراواني وجود دارندکه نوع کمانچه آنها به صورت بلندگو بوده و دهنه آن پوست و قسمت روبروي کاسه طنين پشت باز است
و صداي آن خيلي با قدرت از آن خارج مي گردد ومعمولا مطرب ها از بلندگو استفاده نمي کنند و حتي در فضاي باز هم از آن استفاده نوازندگي مي شود».

کمانچه ی پشت باز پوستی که خاص لرستان است
را در لری #تال هم می گویند.

کمانچه در جایگاه یک ساز محوری در موسیقی لرستان فیلی،
به کلام لری بال پرواز برای تسخیر آسمان احساس داده است‌و نغمه های لری را که حامل و حاوی واژگان،
وقایع و فرهنگ لربوده است درگوش زمان ساطع و ساری و بر زبان مشتاقان،خوش نشین و جاری کرده است
چیزی که بدون همراهی سحرآمیز کمانچه میسر و میسور نبوده است.

خبرگزاری مهر (۱۳۸۷) در مطلبی با عنوان« کمانچه گلواژه لرستان
مهر اصالت خورد » در مورد پیوند تنگاتنگ کمانچه و فرهنگ لر می نویسد:
« نام کمانچه و لرستان چنان با هم گره خورده که هر گاه نام این ساز به گوش می‌رسد ناخودآگاه آدمی به یاد این سرزمین می‌افتد. در تاریخ موسیقی لرستان کمانچه همواره یکی ازسازهای مهم و مجلسی بوده است و نوازندگان کمانچه غم ها،شادیها و آئین های جاودانه قوم خود را باکمانچه، گویاترین ساز خود بیان می کنند.
عاشقانه ها، حماسه ها،قهرمانی ها،سوگ ها و مویه های مردمان لر با ساز کمانچه پیوندی دیرینه دارد».
همه این ترانه ها از حماسه گرفته تا شادی و عشق و..عزا مبتنی بر کلام است
و واژگان و فرهنگ و تاریخ در آنها موج می زند.‌
گاه واژگانی می بینیم
که امروزه کم کاربرد یامنسوخ شده اند و تنها در این ترانه ها که به کمک کمانچه تولید و جاوید شده اند
به حیات خود ادامه می دهند.
در نبود آموزش مدرسه ای و رسانه، تنها رسانه ای که بار سنگین محافظت از زبان مادری را بر دوش کشیده است موسیقی بوده است که کمانچه به عنوان عنصری پررنگ در موسیقی لری نقش بی بدیل خود را ایفاء کرده است.این نقش ارزشمند موسیقی در حفظ زبان و فرهنگ مردم لر
از دید دیگر پژوهشگران نیز پوشیده نمانده است مثلا #مصطفی_رباطی(۱۳۹۵)
در مقاله ای با عنوان
«زبان مادری را پاس بداریم»
در «یافته» به این امر اشاره کرده و می نویسد:
«ناگفته نماند،
تمام بار انتقال فرهنگ و هویت #قوم_لر
به دوش موسیقی غنی این خطه افتاده است، خوشبختانه هنرمندان و فعالان عرصه موسیقی لرستان
با تلاش خستگی‌ناپذیر، بکر بودن و اصالت این هنر که بخش مهمی از فرهنگ و هویت این قوم است را حفظ کرده‌اند.
موسیقی تنها وجه بارز فرهنگ قوم لر است که درگذر زمان حفظ‌شده و نقش خود را به‌درستی ایفا کرده است»
کمانچه،
درفرهنگ و احساس مردم لرستان و توابع، کارکردی نمادین و نوستالژیک نیز دارد گویی که تاریخ مردمان و نیاکان این دیار را در سینه ی خود نهفته کرده و در نغمه های خود روایت و آشکار می کند.
#احد_چگنی
شاعر لر قزوینی که از چگنی هایی است
که ۴۰۰ سال پیش از لرستان به قزوین
تبعید شده اند
دریکی از اشعاری خود این حس روایتگری نوستالژیکِ مکتوم درکمانچه را به زیبایی بیان می‌کند:
فرزند قرنها کوچ از ذهن خرم آباد
تاسرزمین قزوین تا شاهرود و لوشان

جد بزرگم آنجا پای بلوط پیری
با صد #کمانچه اندوه تنهاست زیر باران

وقتی چهارصد سال از خانه دور باشی
دیگر نمی شناسد حتی ترا بیابان
آری چهار قرن است
بر لب رسیده جانم
در غربت و غریبی از دوری عزیزان
مهم نیست
که کمانچه از کی وارد موسیقی و فرهنگ لرستان شده است
ولی ازروزی که آمده است
هم به عنوان یک ساز موسیقایی و هم به عنوان یک المان فرهنگی همچون سربازی وفادار درخدمت زبان وفرهنگ مردم لر بوده است.
در پایان یادآور می شویم
که جا دارد
هم در مورد کمانچه و هم سایر سازها در لرکوچک و لربزرگ
ونقش و کارکردهای موسیقایی و فرهنگی آنها تحقیقات دیگر و بیشتری صورت گیرد.

🇮🇷@lorgeram_asli👈
نای کش

#تال_لوری(کمانچه لری)

🌸❇️بهاریـه

🌼🌸🌺🪻🥀💐.❤️🌼🌸

✍ استاد #رضا_جهانی_نهاوندی

زِمیݩ وا وَشتِ بارون آشِنایَه
بهارون تُرکون ۉ تُرکون مؽایَه
 
زمین با رگبار باران آشنا است
بهاران سلانه سلانه و خرامان می‌آید

در ۉ دشت ۉ هوماره رختِ سۉزؽ
مئ‌پۊشه قومچَه گُل خَنون مؽایَه

در و دشت و صحرای هموار رخت سبزی
می‌پوشد و غنچه گل خندان می‌آید

هوئیراتِ چویر ۉ شیفِ رؽواس
دِ بَرزَه وۉ شیشِ کۏسون مؽایَه

رایحه خوش گیاهی به نام چویر و جوانه ریواس
از بلندا و سرازیری کوهستان می‌آید

جومه چلوارِ کُه آو مئرَه کم کم
دِ دَرپا کول مۊئَه  تا رون مؽایَه
  پیراهن سفیدرنگ ( منظور برف) کوه کم‌کم آب می رود
و از دم‌پا کوتاه می شود تا ران می‌آید

وه هر جا پا بَنی جو‌ݩ مِفتَه لارِت
وه ریشه رگ‌روالِت جون مؽایَه

به هر جا که قدم بگذاری تنت جان می‌گیرد
به ریشه تمام رگ و عروقت، جانِ ( تازه) می‌آید

چِنی کَافتو دِرا دِ مَشرَقونؽ
تَمارزۊ قُومچَه‌یا پایون مؽایَه
همین‌که خورشید از مشرق طلوع کند
آرزومندی شدید غنچه‌ها پایان می‌پذیرد

بهار چی قابله زن پا وه مائؽ
وه بالا سَر زمِی بؽ‌جون مؽایَه

بهار همچون قابله زنی که اواخر دوره بارداری او است
بر بالین زمینِ بی‌جان می‌آید

چِنو جوݩ مونَه لارِ شۊره‌َکاتش
هناسَه دی زمیـݩ بریون مؽایَه 

آنچنان  تن ( بی‌روحِ) کویرگونه اش را جان می‌بخشد
که از این زمین خشک و سوخته نفس حیات شنیده می‌شود

بهار وا یخ ۉ یَخبَنون هومالَه
عرۊسِ سۉزَه‌پۊشِ مون مؽایَه

بهار با یخ و یخبندان سر رقابت ( و لج)  دارد

عروس سبز پوش ما خواهد آمد

نگینِ تاج چارتا فصلِ ساله
وِه اِمدا سُفرَه‌یا بؽ‌نون مؽایَه
#اَمدا: امداد، یاری
بهار سر دی وه خاکِ پاکِ اؽرون
دَسِت کئ وه سرِ ئی شون مؽایَه
#سر_دی: سر بزن

🌼🌸🌺🪻🥀💐.❤️🌼🌸

🔹 #شرح_واژگان:

وَشت: رگبار، بارش
تُرکون تُرکون:  خرامان،سلانه سلانه
هومارَه: صحرای هموار
قومچه( = خونچه, غُرّ...): غنچه
خَنون‌(= لۉ د خَنه، دَم‌د خنه): خندان
هوئیرات( =هَویرات): عطر و بو، شمیم
چویر: نام گیاهی کوهی و بسیار معطر در کوههای زاگرس

شیف: جوانه، شاخه نورسته و سرسبز
بَرزَه: بلندا ، موضع و‌‌ جای بلند
شیش ( =لؽز، لؽژ...) :سرازیری
جومه: پیراهن
چلوار: نوعی پارچه سفیدرنگ
آو مِئرَه: کوتاه می‌شود
دَرپا:‌ دَم پا
کول: کوتاه

جوݩ مِفتَه لارت: جان به بدنت می افتد
رگ روُال: مجموعه رگ ها‌‌ و عروق بدن
کَافتو: مخففِ که افتاو( که خورشید)
مَشرَقون: ۱. سمت شرق ۲. گرمای سوزان و نور شدید و مستقیم خورشید

تَمارزۊ: آرزومندی شدید برای چیزی
شۊرَه‌کات( =شۊرکات): کویر، سرزمین شوره‌زار
زن پا وه‌مائؽ زنی باردار نزدیکهای وضع حملش
هناسَه: نفس
هومال: رقیب
مونَه: می اندازد 
اَمدا: امداد، یاری
سَر دی: سر  بزن ( دیدن کن)
شون: شانه

رضا جهانی
۳ فروردین ۱۴۰۳
  
https://t.iss.one/thelurishacademy

فرهنگستان زبان لری
کانال و نشریه‌ای علمی_فرهنگی با نگرش غیرقومگرایانه و آکادمیک به زبان، ادبیات و فرهنگ مردم لر (و غیرلُر) در چارچوب قوانین کشور، تمامیت ارضی و وحدت ملی، بدون هرگونه وابستگی سیاسی یا مالی و به دور از تقابل یا تفرقه بین اقوام عزیز ایران

🇮🇷 @lorgeram_a👈
نای کش