ШЭ́РАНЬ (šerań)
(назоўнік жаночы род)

1. Белыя рыхлыя крышталікі, формаю падобныя да сьняжынак, што нарастаюць пры значным марозе й тумане на галінах дрэваў, дроце і пад.

🔸Ляжыць зямля ў адзеньні белым, І дрэвы ў шэрані стаяць. (Колас)

2. Тое, што й шарон (тонкі слой крышталяў лёду, які ўтвараецца на паверхні зямлі й прадмэтах на ёй пры рэзкім пахаладаньні.
⠀
🔸У тыя дні, пасьля ласкавага веснавога сонца, раптам пекануў мароз і ўкрыў шэраньню траву, што пачала была весела зелянецца на грудах. (Лецка).
⠀
3. Пераноснае значэньне: сівізна.
⠀
🔸Зьмізарнеў [Гаруноў], твар выцягнуўся, на скронях прабілася шэрань. (Дуброўскі).
⠀
4. Змрок, цемра.
⠀
🔸Пасярод двара, насупраць студні, над якой у перадранішняй шэрані чарнее высокі журавель, стаяць калёсы. (Навуменка).
⠀
5. Шэрая афарбоўка чаго-н.; шэрасьць.
⠀
🔸Сонца не відно, недзе заблыталася ў аднастайнай шэрані хмар. (Гамолка).
#словы_Ш

ШÁЛІ (šali)
(назоўнік)

Вагі (рас. "весы") зь місамі ("чашками") на каромысьле.

🔸Жыцьцё Аўгіні было роўнымі шалямі, якія заўсёды стаялі на адным месцы і не зыбаліся ў бакі. (Бядуля).
🔸Прыпяцкія берагі на шалі пясочныя паклалі хвалі апошняе веры. (Барадулін).
🔸Ужо зусім на сконе быў жнівень, бо тыя колькі дзён, якія заставаліся ў ягоным календары, ці маглі дадаць яшчэ што важкае на нябачныя шалі... (Чыгрынаў).
#словы_Ш

ТХОР (tchor)
(назоўнік, мужчынскі род)

Драпежны сысун (рас. "млекопитающее") сямейства куніцавых з каштоўным футрам; шашок.
#словы_Ш

ШПАКО́ЎНЯ (špakoŭnia)
(назоўнік, жаночы род)

Жыльлё для птушак у выглядзе невялікай будачкі, якая прымацоўваецца на доўгай жэрдцы або дрэве.

🔸Новенькая беленькая шпакоўня ўзьнеслася над яшчэ голымі кронамі невялічкага маладога садка. (Дуброўскі).
#словы_Ш

ШЫВÓК (šyvok)
(назоўнік, мужчынскі род)

Частка шва, якая знаходзіцца паміж двума праколамі іголкі.
⠀
🔸Цётка Насьця, хутка сьцелючы шывок за шыўком, заклапочана гаворыць. (Палтаран).
#словы_Ш

💍ШЛЮ́БНА (šlubna)
(прыслоўе)

Як мы перакладзем з расейскай на беларускую ўстойлівы выраз “жить в браке”? Не задумваючыся скалькуем: жыць у шлюбе.

Прыймаецца. Але ці адзіны гэта варыянт? Ці абавязкова калькаваць?

У “Слоўніку беларускай мовы” Івана Насовіча знаходзім прыслоўе ''ШЛЮБНА'' (в законном браке). І наступны ўзор ужываньня:

🔸Невядома, ці шлюбна яны жывуць між сабою.

Згадзіцеся, гучыць проста й натуральна.

📍Аўтар: @andreyburets
#словы_Ш

ШАШÓК (šašok)
(назоўнік, мужчынскі род)

1. Драпежны зьвярок сямейства куніц з каштоўным пушыстым футрам.

🔸️Звалілася была з шаста і закудахкала курыца. Пасьля адразу ж сьціхла, як бы яе шашок лапнуў за горла. Шашок часта прыходзіць у хлеў. (Пташнікаў).

2. Футра гэтае жывёліны.

🔸️Шапка з шашка.
#словы_Ш

ШКАРПЭТКІ (škarpetki)
(назоўнік)

Кароткія панчохі, якія не даходзяць да калена.

🔸️Васіль Кузьміч зьняў туфлі і закінуў ногі ў шкарпэтках на падушку канапы. (Лобан).
#словы_Ш

5. Роўныя рады дрэў ці хмызьняку, пасаджаныя па абодва бакі дарогі, сьцежкі.

🔸️Тут [у парку] былі пракладзены геамэтрычна правільныя, радыусамі да цэнтральнае круглае пляцоўкі прамыя алеі, акружаныя стрыжанымі шпалерамі. (Гавеман).

[Ад ням. Spalier, зь іт. spalliera.]
#словы_Ш

ШЧÓПАЦЬ (ščopać)
(назоўнік, мужчынскі род)

1. Тры пальцы рукі (вялікі, указальны, сярэдні), складзеныя канцамі разам.

🔸️[Іванка] запусьціў руку ў падраную кішэню сьвіты і шчопцем грэбаў там за падкладкай, спадзеючыся хоць што-кольвек знайсьці на падман голаду. (М. Стральцоў).

2. Колькасьць якога-н. сыпучага рэчыва, якую можна ўзяць складзенымі такім чынам пальцамі.

🔸️Мікола дастаў з кішэні капшук з тытунём. Сыпнуў шчопаць у кавалак адарванай газэты, падаў Ульлянінаму бацьку. (Паўлаў).

3. Невялікая купка, пучок чаго-н. (валасоў, поўсьці, шчаціньня).

🔸️На лаўцы каля дзьвярэй сядзела чатырох: старэйшы дзядзька ў саламяным капелюшы, ад каўняра да вачэй зарослы густою каштанаваю атаваю барады; другі мужчына, відаць, ня шмат маладзейшы за яго, але сьвяжэйшы, паголены, са шчопцямі рыжых вусікаў пад носам. (Брыль).
#словы_Ш

ШТУ́ЧНЫ (štučny)
(прыметнік, мужчынскі род)

1. Ненатуральны, зроблены накшталт сапраўднага, прыроднага.

🔸️Бакалы, вазы і кілішкі са штучнага хрусталю пераліваліся ўсімі колерамі вясёлкі. (Шамякін).

2. Роблены, прытворны, няшчыры.

🔸️Разьмінаючыся з Рыгорам, [Грамадой] першы схіляе галаву з засмучанай ветлівасьцю, такою штучнаю на яго грубым твары. (Крапіва).
🔸️[Сьледчы] стараецца ўсьміхнуцца, але штучная ўсьмешка толькі крывіць яго рот. (Сабаленка).
#словы_Ш

ШАРÓН (šaron)
(назоўнік, мужчынскі род)

Абледзянелая скарынка на паверхні сьнегу.

🔸️Кабыла прытка секла падковамі малады лядок на дарозе, а пад палазамі хрусьцеў шарон. (Чыгрынаў).
🔸️Лена ішла па шаране, прыкрытым мяккім сьнегам. (Шамякін).
#словы_Ш

ШЧАМЛЁТКА (ščamlotka)
(назоўнік, жаночы род)

Прыстасаваньне для зацісканьня чаго-н.
#словы_Ш

ШУФЛІК (šuflik)
(назоўнік, мужчынскі род)

Памяншальна-ласкальная форма да шуфель; невялікі шуфель (шырокая, глыбокая лапата, прызначаная, галоўным чынам, для перасыпаньня сыпучых рэчываў.).

🔸Барыска меў свой невялічкі шуфлік і старанна «памагаў» мацеры. (Васілёнак).
#словы_Ш

✏️"Шуфель" — даўні германізм (ням. "Schaufel" — рас. "лопата").

ШЫ́БА (šyba)
(назоўнік жаночы род)

Шкло, што устаўлена ў аконную раму.

🔸Мароз яшчэ не пасьпеў замураваць шыбы акон. (Сачанка).
🔸Хаты — трывалыя, з тоўстых бярвеньняў, але чамусьці з маленькімі, у чатыры шыбы, вокнамі. (Хадкевіч).
#словы_Ш

ШÁФА (šafa)
(назоўнік, жаночы род)

1. Прадмет мэблі ў выглядзе высокае стаячае скрынкі з дзьверцамі, які служыць для захоўваньня чаго-н.

🔸️Тут [у сьвятліцы] стаяла шафа, вялікі куфар, засланы белым абрусам, стол і нават некалькі крэслаў. (Зарэцкі).
🔸️Старая дастала з шафы слоік з маслам, аладкі, у шклянку наліла халоднага ўжо чаю. (Мікуліч).

2. Прыстасаваньне ў выглядзе скрынкі са створкаю або дзьверцамі, якое служыць для якіх-н. мэт (сушкі, выпечкі і пад.).

🔸️Сушыльная шафа.
🔸️Выцяжная шафа.
#словы_Ш

ШÁЛІ (šali)
(назоўнік)

Вагі (рас. "весы") зь місамі ("чашками") на каромысьле.

🔸Жыцьцё Аўгіні было роўнымі шалямі, якія заўсёды стаялі на адным месцы і не зыбаліся ў бакі. (Бядуля).
🔸Прыпяцкія берагі на шалі пясочныя паклалі хвалі апошняе веры. (Барадулін).
🔸Ужо зусім на сконе быў жнівень, бо тыя колькі дзён, якія заставаліся ў ягоным календары, ці маглі дадаць яшчэ што важкае на нябачныя шалі... (Чыгрынаў).
#словы_Ш

ШАЎЛЮЖКА (šaŭlužka)
(назоўнік, жаночы род)

Стары конь.

🔸Дрогкія, убогія калёсікі, калматая, слабасільная шаўлюжка і пануры, бедны вілянчук-фурманшчык не весялілі вока. (Гарэцкі)
#словы_Ш