Смоленский фолк-хоррор
Страшная быличка записанная выдающимся этнографом Владимиром Добровольским в деревнях по реке Хмара Смоленской губернии. Текст приводится в оригинале, отражая фонетику рассказчика, носителя смоленского диалекта начала XX века.
Похараны вiдзьмака
Быў адзін старік, і було ў яго два сына. Аднаво аддалі ў службу. Старік быў бальшэй відзьмак. Етый старік памер. Як яго схувалі, то ён прішоў з кладзішча і павыгнуў ўсіх з дзяреўні. Із другой уж дзяреўні насілі яму вужын у сваю хату.
Прішоў яго сын са службы, і была ў яго сыбачка.
Заходзіць ён у свой двор, нету нікога – гаріць адзін аганёк. Пасматріць: стаіць гроб сярёд хаты. Пріходзіць ён у хату, садзіцца на кут. На стале на етым стаіць водка (нявесткі вужын яму прінасілі), бліны, каша.
Давай салдат еты вужын прібіраць. Павужынаў ён, падходзіць поўныч. На грабу на том було 12 абручоў. Упаўноч еты вубручы ўсі палопалі. Устаець еты старік з гробу: “во хто ета ў мой двор прішоў? Хто мой вужын паеў?”
Сталі еты бацька з сыным драцца, а салдатыва сабачка ўсё етыга старіка за ногі кусаіць. Дралісь яны да свету. Сын спрашыіць: “тата, йдзе палажыць цябе?” Старік яму нічога ні гаворіць, толькі ўсё дзярецца. Як пітухі прапелі, старік еты заваліўся: яго і палажыў сын у гроб.
На другей дзень к вечыру салдат іпяць прішоў сцяреч атца. Іпяць упаўноч абручы на грабу палопалі, старік вышаў із гробу: “а-а, ты тут?” – Ды тут. Іпяць яны сталі драцца. Сын іпяць спрасіў: йдзе цябе схуваць? Старік усё з ім дзярецца, а нічога ні гаворіць. Ныканец відзьмак гаворіць: “ну, я табе скажу, йдзе мяне схуваць, а толькі ты заўтрі прівязі мне 40 ведзір водкі, да 60 валоў”. Вот яму за дзень мужукі ўсё ета даставілі.
Салдат на трецію ноч іпяць у етый хаці. У паўноч старік з гробу ўстаў. Паходзіць, паходзіць па хаці – пад бочку падляжыць, дый гарелкі пап’ець; вала раздзярець, дай з’есць. Усё ета ён папіў, паеў і гаворіць на сына: “ёсь сысна на полі, пад тэю сасною мяне схувайця: там мне места”.
На заўтріча павёз сын атца. За дзень звез толькі на паўвярсты. Абхваціла ноч. Салдат еты пірябуў пітамі ўпярёд лапці, штобы яго па слідам ні нашоў бацька. Узлез ён на ёлку.
У паўноч старік із гроба ўстаець. Іскаў ён яго, іскаў, нашоў на ёлкі. “Э-э-э, брат, во йдзе ты!” І палез к яму на ёлку. Нямнога ён да яго ні далез, запелі пітухі – ён аб землю бряк! Салдат яго ў гроб палажыў.
Пріходзіць вутрім салдатыў брат, салдат гаворіць: “ну, брат, прістаў мне 6 лашадзей”. Прівялі яны шэсць лашадзей, запряглі і пувязлі етыга відзьмака. За дзень уехалі толькі адну вярсту. Абніла іх ноч.
Салдат гаворіць: “ну, брат, заўтрі прівядзі мне 12 лашадзей”. Салдат іпяць пірябуўся пітамі напярёд, наслядзіў кала гроба і ўзлез на сасну. Старік у паўноч ўстаўшы з гроба, доўга іскаў яго, нашоў на сасне і лезіць к яму. Чуць-чуць яго ні дастаў, запелі пітухі.
На заўтріча запряглі ўжу 12 коній і вязуць відзьмака хараніць. Насілу даехалі к паўночы к сасне – ужу абручы на грабу сталі лопаць. Толькі падвязлі к сасне: сасна паднілась. Яны яго пад сасну, душа тады ў відзьмака вон.
#смоленскийдиалект #фолкхоррор #фольклор #смоленщина #добровольский #этнография
Страшная быличка записанная выдающимся этнографом Владимиром Добровольским в деревнях по реке Хмара Смоленской губернии. Текст приводится в оригинале, отражая фонетику рассказчика, носителя смоленского диалекта начала XX века.
Похараны вiдзьмака
Быў адзін старік, і було ў яго два сына. Аднаво аддалі ў службу. Старік быў бальшэй відзьмак. Етый старік памер. Як яго схувалі, то ён прішоў з кладзішча і павыгнуў ўсіх з дзяреўні. Із другой уж дзяреўні насілі яму вужын у сваю хату.
Прішоў яго сын са службы, і была ў яго сыбачка.
Заходзіць ён у свой двор, нету нікога – гаріць адзін аганёк. Пасматріць: стаіць гроб сярёд хаты. Пріходзіць ён у хату, садзіцца на кут. На стале на етым стаіць водка (нявесткі вужын яму прінасілі), бліны, каша.
Давай салдат еты вужын прібіраць. Павужынаў ён, падходзіць поўныч. На грабу на том було 12 абручоў. Упаўноч еты вубручы ўсі палопалі. Устаець еты старік з гробу: “во хто ета ў мой двор прішоў? Хто мой вужын паеў?”
Сталі еты бацька з сыным драцца, а салдатыва сабачка ўсё етыга старіка за ногі кусаіць. Дралісь яны да свету. Сын спрашыіць: “тата, йдзе палажыць цябе?” Старік яму нічога ні гаворіць, толькі ўсё дзярецца. Як пітухі прапелі, старік еты заваліўся: яго і палажыў сын у гроб.
На другей дзень к вечыру салдат іпяць прішоў сцяреч атца. Іпяць упаўноч абручы на грабу палопалі, старік вышаў із гробу: “а-а, ты тут?” – Ды тут. Іпяць яны сталі драцца. Сын іпяць спрасіў: йдзе цябе схуваць? Старік усё з ім дзярецца, а нічога ні гаворіць. Ныканец відзьмак гаворіць: “ну, я табе скажу, йдзе мяне схуваць, а толькі ты заўтрі прівязі мне 40 ведзір водкі, да 60 валоў”. Вот яму за дзень мужукі ўсё ета даставілі.
Салдат на трецію ноч іпяць у етый хаці. У паўноч старік з гробу ўстаў. Паходзіць, паходзіць па хаці – пад бочку падляжыць, дый гарелкі пап’ець; вала раздзярець, дай з’есць. Усё ета ён папіў, паеў і гаворіць на сына: “ёсь сысна на полі, пад тэю сасною мяне схувайця: там мне места”.
На заўтріча павёз сын атца. За дзень звез толькі на паўвярсты. Абхваціла ноч. Салдат еты пірябуў пітамі ўпярёд лапці, штобы яго па слідам ні нашоў бацька. Узлез ён на ёлку.
У паўноч старік із гроба ўстаець. Іскаў ён яго, іскаў, нашоў на ёлкі. “Э-э-э, брат, во йдзе ты!” І палез к яму на ёлку. Нямнога ён да яго ні далез, запелі пітухі – ён аб землю бряк! Салдат яго ў гроб палажыў.
Пріходзіць вутрім салдатыў брат, салдат гаворіць: “ну, брат, прістаў мне 6 лашадзей”. Прівялі яны шэсць лашадзей, запряглі і пувязлі етыга відзьмака. За дзень уехалі толькі адну вярсту. Абніла іх ноч.
Салдат гаворіць: “ну, брат, заўтрі прівядзі мне 12 лашадзей”. Салдат іпяць пірябуўся пітамі напярёд, наслядзіў кала гроба і ўзлез на сасну. Старік у паўноч ўстаўшы з гроба, доўга іскаў яго, нашоў на сасне і лезіць к яму. Чуць-чуць яго ні дастаў, запелі пітухі.
На заўтріча запряглі ўжу 12 коній і вязуць відзьмака хараніць. Насілу даехалі к паўночы к сасне – ужу абручы на грабу сталі лопаць. Толькі падвязлі к сасне: сасна паднілась. Яны яго пад сасну, душа тады ў відзьмака вон.
#смоленскийдиалект #фолкхоррор #фольклор #смоленщина #добровольский #этнография
К вопросу реконструкции имени жены Громовержца на верхнем Днепре
В "Древняя Москва в балтской перспективе" (1982) у Топорова встречается любопытный момент, о том, что сохранился смоленский диалектизм "лаума" - ведьма. Прежде, упоминание "лаум" в смоленском фольклоре было засвидетельствовано выдающимся этнографом Добровольским, где "лаума" это наиболее архаичное значение "лесной девки" на Смоленщине.
Как тут не вспомнить лит. и лат. Laumē / Lauma - персонаж восточнобалтского фольклора полностью повторяющий функции лесных девок на Смоленщине, и шире, одного из ключевых женских персонажей (жена Перкунаса) Основного Мифа, надежно реконструируемого Ивановым и Топоровым.
Топоров, так же раскрыват тему "лаумы" на образе Параскевы-Пятницы, функционально продолжающем образ языческого персонажа Мокошь (балт. Лаума).
Таким образом, можно предположить, что "Лаума" являлось наиболее архаичным именем жены Громовержца для верхнеднепровья. Как минимум четкая параллель прослеживается с родственными восточнобалтскими культурами, раскрывая архаичный фольклорный и религиозный горизонт Смоленщины.
#лаума #мифология #основноймиф #фольклор #этнография #верхнеднепровье #смоленщина #сравнительнаямифология
В "Древняя Москва в балтской перспективе" (1982) у Топорова встречается любопытный момент, о том, что сохранился смоленский диалектизм "лаума" - ведьма. Прежде, упоминание "лаум" в смоленском фольклоре было засвидетельствовано выдающимся этнографом Добровольским, где "лаума" это наиболее архаичное значение "лесной девки" на Смоленщине.
Как тут не вспомнить лит. и лат. Laumē / Lauma - персонаж восточнобалтского фольклора полностью повторяющий функции лесных девок на Смоленщине, и шире, одного из ключевых женских персонажей (жена Перкунаса) Основного Мифа, надежно реконструируемого Ивановым и Топоровым.
Топоров, так же раскрыват тему "лаумы" на образе Параскевы-Пятницы, функционально продолжающем образ языческого персонажа Мокошь (балт. Лаума).
Таким образом, можно предположить, что "Лаума" являлось наиболее архаичным именем жены Громовержца для верхнеднепровья. Как минимум четкая параллель прослеживается с родственными восточнобалтскими культурами, раскрывая архаичный фольклорный и религиозный горизонт Смоленщины.
#лаума #мифология #основноймиф #фольклор #этнография #верхнеднепровье #смоленщина #сравнительнаямифология