Балонка (болонка) - это локальный смоленский и западно-тверской (крывицкий) термин, доживший до наших дней и означающий - оконное стекло.
Происходит от слова болона (смол. балана)- пузыри и жилы животных, которыми в старину затягивали оконные проемы. Затягивать окна - болонить (вместо стеклить).
Имеет один корень с совр. русским словом "баллон". В англ. Balloon - шар, пузырь.
Известна Жарковская знахарка, делавшая заговоры сводя болезнь в землю, закапывая жилы животных на уходящей луне, чтобы никто не видел, с заговором: "куда луна, туда болона".
"Что же вы делаете! Вы мне балонку разобьете!" - ругалась на нас женщина в детстве, когда попадали мячом в балконное окно.
#балонка #болонка #болона #смоленскийдиалект
Происходит от слова болона (смол. балана)- пузыри и жилы животных, которыми в старину затягивали оконные проемы. Затягивать окна - болонить (вместо стеклить).
Имеет один корень с совр. русским словом "баллон". В англ. Balloon - шар, пузырь.
Известна Жарковская знахарка, делавшая заговоры сводя болезнь в землю, закапывая жилы животных на уходящей луне, чтобы никто не видел, с заговором: "куда луна, туда болона".
"Что же вы делаете! Вы мне балонку разобьете!" - ругалась на нас женщина в детстве, когда попадали мячом в балконное окно.
#балонка #болонка #болона #смоленскийдиалект
Смоленский фолк-хоррор
Страшная быличка записанная выдающимся этнографом Владимиром Добровольским в деревнях по реке Хмара Смоленской губернии. Текст приводится в оригинале, отражая фонетику рассказчика, носителя смоленского диалекта начала XX века.
Похараны вiдзьмака
Быў адзін старік, і було ў яго два сына. Аднаво аддалі ў службу. Старік быў бальшэй відзьмак. Етый старік памер. Як яго схувалі, то ён прішоў з кладзішча і павыгнуў ўсіх з дзяреўні. Із другой уж дзяреўні насілі яму вужын у сваю хату.
Прішоў яго сын са службы, і была ў яго сыбачка.
Заходзіць ён у свой двор, нету нікога – гаріць адзін аганёк. Пасматріць: стаіць гроб сярёд хаты. Пріходзіць ён у хату, садзіцца на кут. На стале на етым стаіць водка (нявесткі вужын яму прінасілі), бліны, каша.
Давай салдат еты вужын прібіраць. Павужынаў ён, падходзіць поўныч. На грабу на том було 12 абручоў. Упаўноч еты вубручы ўсі палопалі. Устаець еты старік з гробу: “во хто ета ў мой двор прішоў? Хто мой вужын паеў?”
Сталі еты бацька з сыным драцца, а салдатыва сабачка ўсё етыга старіка за ногі кусаіць. Дралісь яны да свету. Сын спрашыіць: “тата, йдзе палажыць цябе?” Старік яму нічога ні гаворіць, толькі ўсё дзярецца. Як пітухі прапелі, старік еты заваліўся: яго і палажыў сын у гроб.
На другей дзень к вечыру салдат іпяць прішоў сцяреч атца. Іпяць упаўноч абручы на грабу палопалі, старік вышаў із гробу: “а-а, ты тут?” – Ды тут. Іпяць яны сталі драцца. Сын іпяць спрасіў: йдзе цябе схуваць? Старік усё з ім дзярецца, а нічога ні гаворіць. Ныканец відзьмак гаворіць: “ну, я табе скажу, йдзе мяне схуваць, а толькі ты заўтрі прівязі мне 40 ведзір водкі, да 60 валоў”. Вот яму за дзень мужукі ўсё ета даставілі.
Салдат на трецію ноч іпяць у етый хаці. У паўноч старік з гробу ўстаў. Паходзіць, паходзіць па хаці – пад бочку падляжыць, дый гарелкі пап’ець; вала раздзярець, дай з’есць. Усё ета ён папіў, паеў і гаворіць на сына: “ёсь сысна на полі, пад тэю сасною мяне схувайця: там мне места”.
На заўтріча павёз сын атца. За дзень звез толькі на паўвярсты. Абхваціла ноч. Салдат еты пірябуў пітамі ўпярёд лапці, штобы яго па слідам ні нашоў бацька. Узлез ён на ёлку.
У паўноч старік із гроба ўстаець. Іскаў ён яго, іскаў, нашоў на ёлкі. “Э-э-э, брат, во йдзе ты!” І палез к яму на ёлку. Нямнога ён да яго ні далез, запелі пітухі – ён аб землю бряк! Салдат яго ў гроб палажыў.
Пріходзіць вутрім салдатыў брат, салдат гаворіць: “ну, брат, прістаў мне 6 лашадзей”. Прівялі яны шэсць лашадзей, запряглі і пувязлі етыга відзьмака. За дзень уехалі толькі адну вярсту. Абніла іх ноч.
Салдат гаворіць: “ну, брат, заўтрі прівядзі мне 12 лашадзей”. Салдат іпяць пірябуўся пітамі напярёд, наслядзіў кала гроба і ўзлез на сасну. Старік у паўноч ўстаўшы з гроба, доўга іскаў яго, нашоў на сасне і лезіць к яму. Чуць-чуць яго ні дастаў, запелі пітухі.
На заўтріча запряглі ўжу 12 коній і вязуць відзьмака хараніць. Насілу даехалі к паўночы к сасне – ужу абручы на грабу сталі лопаць. Толькі падвязлі к сасне: сасна паднілась. Яны яго пад сасну, душа тады ў відзьмака вон.
#смоленскийдиалект #фолкхоррор #фольклор #смоленщина #добровольский #этнография
Страшная быличка записанная выдающимся этнографом Владимиром Добровольским в деревнях по реке Хмара Смоленской губернии. Текст приводится в оригинале, отражая фонетику рассказчика, носителя смоленского диалекта начала XX века.
Похараны вiдзьмака
Быў адзін старік, і було ў яго два сына. Аднаво аддалі ў службу. Старік быў бальшэй відзьмак. Етый старік памер. Як яго схувалі, то ён прішоў з кладзішча і павыгнуў ўсіх з дзяреўні. Із другой уж дзяреўні насілі яму вужын у сваю хату.
Прішоў яго сын са службы, і была ў яго сыбачка.
Заходзіць ён у свой двор, нету нікога – гаріць адзін аганёк. Пасматріць: стаіць гроб сярёд хаты. Пріходзіць ён у хату, садзіцца на кут. На стале на етым стаіць водка (нявесткі вужын яму прінасілі), бліны, каша.
Давай салдат еты вужын прібіраць. Павужынаў ён, падходзіць поўныч. На грабу на том було 12 абручоў. Упаўноч еты вубручы ўсі палопалі. Устаець еты старік з гробу: “во хто ета ў мой двор прішоў? Хто мой вужын паеў?”
Сталі еты бацька з сыным драцца, а салдатыва сабачка ўсё етыга старіка за ногі кусаіць. Дралісь яны да свету. Сын спрашыіць: “тата, йдзе палажыць цябе?” Старік яму нічога ні гаворіць, толькі ўсё дзярецца. Як пітухі прапелі, старік еты заваліўся: яго і палажыў сын у гроб.
На другей дзень к вечыру салдат іпяць прішоў сцяреч атца. Іпяць упаўноч абручы на грабу палопалі, старік вышаў із гробу: “а-а, ты тут?” – Ды тут. Іпяць яны сталі драцца. Сын іпяць спрасіў: йдзе цябе схуваць? Старік усё з ім дзярецца, а нічога ні гаворіць. Ныканец відзьмак гаворіць: “ну, я табе скажу, йдзе мяне схуваць, а толькі ты заўтрі прівязі мне 40 ведзір водкі, да 60 валоў”. Вот яму за дзень мужукі ўсё ета даставілі.
Салдат на трецію ноч іпяць у етый хаці. У паўноч старік з гробу ўстаў. Паходзіць, паходзіць па хаці – пад бочку падляжыць, дый гарелкі пап’ець; вала раздзярець, дай з’есць. Усё ета ён папіў, паеў і гаворіць на сына: “ёсь сысна на полі, пад тэю сасною мяне схувайця: там мне места”.
На заўтріча павёз сын атца. За дзень звез толькі на паўвярсты. Абхваціла ноч. Салдат еты пірябуў пітамі ўпярёд лапці, штобы яго па слідам ні нашоў бацька. Узлез ён на ёлку.
У паўноч старік із гроба ўстаець. Іскаў ён яго, іскаў, нашоў на ёлкі. “Э-э-э, брат, во йдзе ты!” І палез к яму на ёлку. Нямнога ён да яго ні далез, запелі пітухі – ён аб землю бряк! Салдат яго ў гроб палажыў.
Пріходзіць вутрім салдатыў брат, салдат гаворіць: “ну, брат, прістаў мне 6 лашадзей”. Прівялі яны шэсць лашадзей, запряглі і пувязлі етыга відзьмака. За дзень уехалі толькі адну вярсту. Абніла іх ноч.
Салдат гаворіць: “ну, брат, заўтрі прівядзі мне 12 лашадзей”. Салдат іпяць пірябуўся пітамі напярёд, наслядзіў кала гроба і ўзлез на сасну. Старік у паўноч ўстаўшы з гроба, доўга іскаў яго, нашоў на сасне і лезіць к яму. Чуць-чуць яго ні дастаў, запелі пітухі.
На заўтріча запряглі ўжу 12 коній і вязуць відзьмака хараніць. Насілу даехалі к паўночы к сасне – ужу абручы на грабу сталі лопаць. Толькі падвязлі к сасне: сасна паднілась. Яны яго пад сасну, душа тады ў відзьмака вон.
#смоленскийдиалект #фолкхоррор #фольклор #смоленщина #добровольский #этнография
Любопытный отрывок у Иванова. Видно, что автор изучал маршрут волока по Вазузе, раз упоминает Гриву. А так же удачно приметил смолянский "порченый" язык.
#вазуза #волок #грива #вехнеднепровье #смоленскийдиалект
#вазуза #волок #грива #вехнеднепровье #смоленскийдиалект
Вспомнилось как бабушка с дедом и их родственники разговаривали. У них еще сохранялся говор и некоторые деревенские обороты. Раньше мне такой язык казался неправильным, а потом понял, что неправильный, это тот, из телевизора, на котором мы теперь все говорим одинаково. Вспоминаю эту речь и на сердце тепло. Немного из того, что вспомнил:
Бураки - свекла. –У сени пайдешь, пару буракоу захвати.
ДачкА - дочь. –У ей дачка памёрла, у том гаду.
У том / у тот - в прошлом году /месяце.
У Сычоуку - в Сычевку. –Па грибы у Сычоуку паехал.
Уверх / униз - вверх / вниз
Успросил - спросил.
Усярёдку / пасерёдку - в середину / посередине. –А эту даску у сярёдку паставь.
Обожди - подожди ("подожди" не говорилось)
Ййсь - есть. –Иди ййсь, а то суп прастынет.
Развязкой - без головного убора или не застегнувшись. – Опять на улицу развязкой убёг.
Партки - штаны
Прими - убери / подвинь. –Стул у старонку прими, я ведро паставлю.
Снеси - отнеси. –Картошку на двор надо снесь.
Схоронился - спрятался. –Весь день яво искал а ён у погреб схаранился.
Прибёг / побёг - прибежал / побежал.
Бядовый - хулиганистый, непослушный. –У Нюры Нямой внук, ой бядовый растёт.
Сымать - снимать. –Сымай сапоги, небось ноги усе намачил у луже.
ВаднИ - слепни.
Паска - Пасха
Бобыль - лентяй.
БУкавище - глубокое место в реке. –За Мухиной плёсай на букавище окуня плавають.
Палестина - вырубка в лесу поросшая малинником.
Убиться - удариться. –С печки упала, головой убилася.
Уторнуть - воткнуть.
#смоленскийдиалект
Бураки - свекла. –У сени пайдешь, пару буракоу захвати.
ДачкА - дочь. –У ей дачка памёрла, у том гаду.
У том / у тот - в прошлом году /месяце.
У Сычоуку - в Сычевку. –Па грибы у Сычоуку паехал.
Уверх / униз - вверх / вниз
Успросил - спросил.
Усярёдку / пасерёдку - в середину / посередине. –А эту даску у сярёдку паставь.
Обожди - подожди ("подожди" не говорилось)
Ййсь - есть. –Иди ййсь, а то суп прастынет.
Развязкой - без головного убора или не застегнувшись. – Опять на улицу развязкой убёг.
Партки - штаны
Прими - убери / подвинь. –Стул у старонку прими, я ведро паставлю.
Снеси - отнеси. –Картошку на двор надо снесь.
Схоронился - спрятался. –Весь день яво искал а ён у погреб схаранился.
Прибёг / побёг - прибежал / побежал.
Бядовый - хулиганистый, непослушный. –У Нюры Нямой внук, ой бядовый растёт.
Сымать - снимать. –Сымай сапоги, небось ноги усе намачил у луже.
ВаднИ - слепни.
Паска - Пасха
Бобыль - лентяй.
БУкавище - глубокое место в реке. –За Мухиной плёсай на букавище окуня плавають.
Палестина - вырубка в лесу поросшая малинником.
Убиться - удариться. –С печки упала, головой убилася.
Уторнуть - воткнуть.
#смоленскийдиалект