راشد غنّوشی، دین و سیاست

✍️ عدنان فلّاحی

راشد غنّوشی، پیشینه و بیشینه‌ای دارد که بیش و پیش از بسیاری دیگر، به او اجازه و صلاحیت سخن گفتن درباره‌ی سیاست و امر سیاسی و خاصه نسبت آن با اسلام را می‌دهد. او در برخی از مهم‌ترین تشکیلات و سازمان‌های سیاسی ملی و فراملی صاحب جایگاه و مناصب عالی است: رهبر حزب النهضة (بزرگ‌ترین و مهم‌ترین جنبش اسلامگرای تونس و شمال آفریقا، و یکی از مؤثرترین جنبش‌های سیاسی تونس) ، دستیار دبیرکل اتحادیه‌ی جهانی علمای مسلمین (اتحادیه‌ای متشکل از ده‌ها هزار نفر از علما و کنشگران مسلمانِ اقصی نقاط جهان اسلام اعم از شیعه، سنی، صوفی، اِباضی، سلفی و...) و عضو مکتب ارشاد تشکیلات بین‌المللی جنبش اخوان المسلمین.
#راشد_غنوشی
@islahweb

نبوّت و حاکمیت سیاسی: از قرافی تا عبدالرّازق

✍️عدنان فلّاحی

راشد غنوشی برغم همدلی با شورش علی عبدالرازق علیه اندیشه‌ی سیاسی خلافت، عبدالرازق را متهم می‌کند که صفت امر سیاسی را از کنش پیامبر اسلام(ص) سلب کرده و ایشان را به شکل واعظی صرف تصویر کرده است. در این سخن غنوشی البته ابهامی هست که مخاطب را به تدقیق و بررسی بیشتر فرا می‌خواند: سلب صفت سیاسی از کنش پیامبر به چه معناست؟ اگر مراد غنوشی این است که علی عبدالرازق مدّعی شده که حاکمیت سیاسی پیامبر اسلام(ص) جزء ذات نبوت و رسالت ایشان نبوده است، باید گفت که این ادّعا مختص عبدالرازق نبوده و قرن‌ها پیش از وی برخی از برجسته‌ترین فقهای اهل سنّت نیز به این موضوع اشاره کرده‌اند. مثلا القَرافی (684هـ) اصولی و فقیه نامدار مالکی می‌نویسد: «تصرّف پیامبر صلّی الله علیه وسلّم در رهبری سیاسی، صفتی زائد بر نبوّت و رسالت و فتوا دادن و قضاوت است چراکه پیشوایی سیاسی منصبی است که سیاست عامّه و تنظیم پیمانهای مربوط به مصالح و... به آن تفویض شده است... امّا رسالت شامل چیزی جز تبلیغ از سوی خدای تعالی نیست و رسالت مستلزم این نیست که سیاست عامّه به آن تفویض شده باشد چراکه چه بسا پیامبران الهی که با رسالات الهی مبعوث شده‌اند و چیزی جز تبلیغ برای اقامه‌ی حجّت بر خلائق از آنان خواسته نشده است و آنان مأمور به ورود در مصالح عامه نبوده‌اند.»[1]

به زبان ساده‌تر قرافی می‌گوید که پیامبرانی مثل عیسی(ع) که موفّق به احراز منصب حاکمیت سیاسی نشدند چیزی از وصف پیامبری و رسالتشان کم نشد و این ویژگی آنها ناقص نماند؛ و بنابراین فرضاً اگر پیامبر اسلام(ص) هم موفّق به تشکیل حاکمیت سیاسی نمی‌شد چیزی از رسالت و پیامبرانگی وی کم نمی‌شد و این دو موضوع پیوند ذاتی و لاینفکی با هم ندارند.

حق این است که قرافی مالکی صاحب نظریات قابل تأمّلی در حوزه‌ی روش‌شناسی تعامل با نصوص حقوقی است که شاید برغم تفوّق بر امثال شاطبی، هیچگاه به درجه‌ی شهرت شاطبی نرسید. وائل بن حلاق در همین زمینه می‌گوید: «اندیشه‌ی بدیع قَرافی مالکی [متوفای۶۸۴] هیچ توجهی را به خود جلب نکرد. نظریه‌ی طوفی حنبلی هم سرنوشتی مشابه پیدا کرد... قرافی گونه‌شناسی دیگری از روایات نبوی پیش می‌نهد؛ گونه‌شناسی‌ای که پیامدهای گسترده را به دنبال دارد. از نظر قرافی پیامبر در چهار مقام عمل می‌کرد: مقام پیامبر، مقام مفتی، مقام قاضی و مقام رئیس حکومت. پس از وفات ایشان، مفتیان مقام افتاء، قضات مقام قضاوت، و خلفا مقام ریاست حکومت ایشان را به عهده گرفتند. حال، اثر شرعی هر روایت، به شیوه‌ی شکل‌گیری آن به عنوان یک فتوا، یک حکم قضایی یا یک اقدام سیاسی بستگی دارد»[2].
ــــــــــــــــــــــــــ
ارجاعات:
[1]. القرافی، الإحكام في تمييز الفتاوى عن الأحكام وتصرفات القاضي والإمام، صص105،106، دار البشائر الإسلامية للطباعة والنشر والتوزيع، بيروت.

[2]. وائل بن حلّاق، تاریخ تئوری‌های حقوقی اسلامی، صص۲۲۱-۲۲۳، ترجمه د. محمد راسخ، نشر نی

#اندیشه #گزیده #راشد_غنوشی #قرافی #طوفی_حنبلی #شاطبی #وائل_حلاق #علی_عبدالرازق #نبوت #خلافت
@ISLAHWEB

راشد غنوشی: لائیسیسم فرانسوی و سکولاریسم انگلیسی

✍️عدنان فلّاحی

غنوشی با گذری به تاریخ تأسیس ایالات متحده و نقل‌قولی از الکسی دوتوکْویل ـ که می‌گوید «قوی‌ترین حزب در امریکا، کلیساست چراکه نفوذ زیادی در جامعه‌ی امریکایی دارد»[1] ـ به تفاوت نقش دین در ایالات متحده و حدود و ثغور حضور آن در عرصه‌ی عمومی به نسبت کشورهای اروپایی خاصه فرانسه اشاره می‌کند. وی می‌گوید:
«طبقه‌ی نخبگان تونس، بیشتر از سکولاریسم فرانسوی متأثرند که سکولاریسمی مخصوص فرانسه است چراکه دست دین را [تماماً] از حوزه‌ی عمومی کوتاه کرده و دولت را [یگانه] پاسدار هویت [ملی] می‌داند... در اروپا درباره‌ی رابطه‌ی بین دین و دولت، مابین چهارچوب و میراث فرانسوی با میراث انگلوساکسونی اختلاف در کار است تا جایی‌که ملکه‌ی بریتانیا، جامع بین سلطه‌ی دنیوی و دینی است. جدایی تام و تمام بین دین و دولت در سنت فرانسوی، حاصل منازعاتی است که در فرانسه مابین دولت انقلابی و میراث کلیسای کاتولیک رخ داد. بنابراین ما حتی در اروپا هم با یک تجربه‌ی واحد از سکولاریسم مواجه نیستیم».
غنوشی سپس به تجربه‌ی حکمرانی پیامبر (ص) در مدینه می‌پردازد و می‌گوید: «دین، مأموریت ندارد که به ما روش‌های کشاورزی، صنعت و حتی روش‌های حکمرانی و چگونگی اداره‌ی دولت را بیاموزد چراکه تمام اینها از زمره‌ی فنون بوده و عقل می‌تواند از خلال تراکم تجارب، به کیفیت این فنون نائل شود».
غنوشی معتقد است جدایی بین دین و دولت به معنای کوتاه کردن دست دین از زندگانی (مانند مدل سکولاریسم فرانسوی) جایی در اسلام ندارد هرچند که تفکیک بین امر دینی و امر سیاسی را از بدیهیات تفکر اسلامی می‌داند:
«فقها بین نظام معاملات و نظام عبادات تفکیک قائل شده‌اند و نظام عبادات را محل تقیّد بی‌چون و چرا دانسته‌اند (مانند نماز و روزه. چرا باید پنج مرتبه نماز بخوانیم؟ چرا بعضی نمازها سه رکعت و بعضی چهار رکعت است؟) اینها مجال ثوابت و تقیّد است و عقل را راهی به آن نیست. عقل را راهی به حوزه‌های عقاید و عبادات و معدودی از مسائل نیست... اما حوزه‌ی معاملات محل جستجوی مصلحت است چراکه اسلام برای محقق کردن مصالح بندگان خدا آمده است».
غنوشی فقدان نظام کلیسایی در اسلام را یکی از جنبه‌های مهم تراث اسلامی می‌داند. غنوشی ضمن مخالفت با سکولاریسم مدل فرانسوی، نتیجه می‌گیرد:
«سکولاریسم، فلسفه‌ی الحادی نیست بلکه مجموعه‌ای از اجرائات و ترتیبات است که به سود تضمین آزادی باور و اندیشه اتخاذ می‌شوند».
وی بر این نکته تأکید می‌کند که بخش عظیمی از منازعات و جدل‌ها در جوامع اسلامی بر سر اسلام و سکولاریسم، ناشی از ابهام مفاهیم است. غنوشی با الهام‌گیری از تفکیکی که دکتر عبدالوهاب المِسّیری ـ پژوهشگر و صهیونیسم‌شناس مصری ـ مابین «سکولاریسم جزیی» و «سکولاریسم فراگیر» قائل می‌شود، سکولاریسم فراگیر را مختص سنت فرانسوی و نمونه‌ای خاص قلمداد می‌کند و بر مفاد سکولاریسم جزیی ـ به مثابه ضامن آزادی‌های عقیدتی در جامعه ـ گردن می‌نهد. غنوشی معتقد است نظیر همان ابهام بر سر مفاد سکولاریسم، در مورد اسلام نیز وجود دارد. او در انتهای سخنرانی‌اش می‌گوید:
«کسانی معتقدند که اگر آزادی‌های مردم مصادره شود و نماز و روزه و حجاب را به زور تحمیل کنیم، اسلام به نصرت خواهد رسید در حالی‌که چنین چیزی به مثابه ناکامی اسلام است و نه پیروزی آن، زیرا اجبار مردم به دین، چیزی جز منافقین را بازتولید نمی‌کند و خداوند بزرگ‌ترین جرم را نفاق دانسته است... ما باید اصل شهروندی را بپذیریم و اینکه کشور، مُلک فلان و بهمان یا این حزب و آن حزب نیست بلکه ملک همه‌ی شهروندانش ـ فارغ از اعتقادات یا نژاد یا جنسیت آنها ـ است. اسلام به همه این حق را داده که شهروند کشور باشند و از حقوقی برابر بهره ببرند: یعنی در چهارچوب احترام به همدیگر، باورهای خود را داشته باشند و مطابق با قانونی عمل کنند که خودشان از طریق نمایندگانشان در پارلمان، وضع کرده‌اند»[2].
ــــــــــــــــــــ
ارجاعات:
[1]. جان رالز فیلسوف سیاسی برجسته‌ی معاصر نیز می‌نویسد: «ایمان دینی، جنبه‌ی مهمی از فرهنگ امریکایی و یکی از واقعیات حیات سیاسی این فرهنگ است». نک:
- John Rawls, Collected Papers, p.616, Harvard University Press
[2]. متن پیاده شده‌ی این سخنرانی با عنوان «الدين و الدولة في الأصول الإسلامية و الأجتهاد المعاصر» را می‌توان در قسمت عربی سایت رسمی غنوشی مشاهده کرد.
#راشد_غنوشی
t.iss.one/islahweb

دین‌ و حکومت در منابع اسلامی و اجتهاد معاصر

✍️راشد غنوشی - وفا حسن‌پور

مهمترین بخش همایش «دین و حکومت منطقه‌ی عربی» که توسط مرکز مطالعات وحدت عربی و با مشارکت مرکز سوئدی در اسکندریه برگزار شد، نشستی بود که به بررسی وضعیت مصر و تونس پس از انقلاب ‌پرداخت.

در نشستی که در این راستا برگزار شد آراء و نظرات گوناگون و متضادی مطرح شد و بحث‌های داغی درگرفت. علت آن را در راه یافتن جریان‌های اسلامی به قدرت جستجو کرد.

#اسلام_سیاسی #راشد_غنوشی #دین #دولت_دینی

@islahweb

💢بهار عربی ادامه دارد... تونس نگران نباشد

نویسنده: راشد غنوشی
ترجمه: وفا حسن‌پور

از روزی که محمد بو عزیزی فروشنده‌ی دوره‌گرد شراره‌ انقلاب‌های بهار عربی را از تونس منفجر کرد و بنیان شماری از رژیم‌های خودکامه‌ی عربی را فرو ریخت، تونس به رؤیای زیبای دوستداران دموکراسی و منبع الهام درماندگان و ستمدیدگان تبدیل شد. همان تونسی که اکنون به کابوسی ترسناک برای رژیم‌هایی تبدیل شده است که با شیادی به مصاف دموکراسی آمده‌اند و تونس را خطری برای نظام‌های خودکامه و خونریز خود می‌دانند.

🔗 ادامه‌ی مطلب

#سیاسی #تونس #راشد_غنوشی #بهارعربی

🌐 www.islahweb.org

🆔 @islahweb

💢صحنه‌ی تونس، ناظر بی‌طرفی که به هیچ حزب سیاسی و دینی گرایش ندارد

✍️اصلاحوب

قیس سعید که با قدرت وارد جهان سیاست شد، در آغاز از احترام اکثریت عرب‌ها به ویژه مردم تونس برخوردار بود؛ در مقابل راشد غنوشی در دوره‌ی اول و دوم انتخابات ریاست جمهوری به شدت با او مخالفت کرد اما حزب نهضت او را مجبور کرد از نامزدی‌اش حمایت کند. این دو شخصیت تفاوت چشمگیری با هم‌دیگر دارشتند که آثار آن بعدها مشخص شد.

🔗 ادامه‌ی مطلب

#سیاسی #تونس #راشد_غنوشی #جنبش_النهضة_تونس #قیس_سعید

🌐 www.islahweb.org

🆔 @islahweb

💢واکاوی بحرانی در خاستگاه بهار عربی

✍️مصطفی بروجردی - ‌سفیر سابق ایران در تونس

‌رئیس‌جمهوری تونس قیس سعید در اقدامی غیرمنتظره، چند تصمیم مهم اتخاذ و بلافاصله آنها را اجرائی کرد: هشام المشیشی رئیس دولت قانونی را برکنار، پارلمان را یک ماه تعطیل و مصونیت نمایندگان پارلمان را لغو کرد. او مسئولیت ریاست قوه مجریه را شخصا بر عهده گرفت، وزیر دفاع را برکنار و سرپرست وزارت دادگستری را عزل کرد و به افرادی دیگر مأموریت داد تا امور جاری این دو نهاد را تا تعیین حکومت جدید برعهده گیرند. او که حقوق‌دانی برجسته و استاد حقوق اساسی است، اقدامات خود را در چارچوب قانون اساسی معرفی کرد و به جامعه تونس اطمینان داد که برای حل بحران فعلی دست به چنین اقدامی زده است.

🔗 ادامه‌ی مطلب

#گزیده #تونس #راشد_غنوشی #جنبش_النهضة_تونس #قیس_سعید

🌐 www.islahweb.org

🆔 @islahweb

🌐گفت‌‌وگوی راشد غنوشی با خبرگزاری آناتولی

ترجمه: اصلاحوب

راشد غنوشی رئیس جنبش النهضه تونس تصریح کرد "هر طرفی که برای مشکل تونس راه‌حل ارائه کند"، وی آمادگی دارد از ریاست حزب کناره‌گیری کند. وی تأکید کرد «دموکراسی توسط تونسی‌ها ساخته می‌شود، نه مردم تونس، نه آمریکایی‌ها، فرانسوی‌ها و انگلیسی‌ها».

🔗 ادامه‌ی مطلب

#گزیده #تونس #راشد_غنوشی #جنبش_النهضة_تونس #قیس_سعید #خبرهای_اصلاح

🌐 www.islahweb.org

🆔 @islahweb

ضربه‌ای دیگر به رویای دموكراسی

✍️محمدحسین لطف‌الهی

بازداشت راشد غنوشی، چهره برجسته اپوزیسیون نشانه‌ای دیگر از مرگ كامل دموكراسی در تونس

🔗ادامه‌ی مطلب

#سیاست #اجتماع #تونس #راشد_غنوشی

🌐 در شبکه‌های اجتماعی همراه ما باشید:‌

🔸Instagram🔸Telegram 🔸Web 🔸Aparat

اعلام همبستگی دبیرکل جماعت دعوت و اصلاح و جمعی از اندیشمندان با استاد راشد غنوشی و زندانیان سیاسی در تونس

تهران ـ پایگاه اطلاع‌رسانی اصلاح

استاد عبدالرحمن پیرانی دبیرکل جماعت دعوت و اصلاح و جمعی از اندیشمندان با استاد راشد غنوشی و زندانیان سیاسی در تونس اعلام همبستگی کردند.

🔗ادامه‌ی خبر

#استاد_عبدالرحمن_پیرانی #دبیرکل #دکتر_عبدالرحمن_پیرانی #جماعت_دعوت_و_اصلاح #استادپیرانی #راشد_غنوشی

🌐 در شبکه‌های اجتماعی همراه ما باشید:‌

🔸Instagram🔸Telegram 🌐Web 🔸Aparat