انجمن علمی مطالعات صلح ایران

یادداشت نوروزی

شادی نوروزی در ماه مبارک رمضان

محمد منصورنژاد
مدیر گروه دین پژوهی انجمن علمی مطالعات صلح ایران

در باب خاستگاه و کارکردهای مثبت نوروز، هر چه گفت شود کم است. اما در ایران به ویژه امروز لازم است به یک پرسش پاسخ داد که اگر جشن نوروز با مناسبتی مذهبی تلاقی داشت، آنگاه جشن نورز را چه باید کرد و چگونه باید برگزار نمود؟ مثلا امسال ایام نوروز با ماه رمضان و به ویژه لیالی قدر تلاقی دارد.
در این یادداشت کوتاه چند نکته در باب شادمانی و دین (که شادی نوروزی از مصادیق بارز آن است) در پی می آید:
1. اجمالا می توان گفت: سه رهیافت اصلی به بحث شادی وجود دارد: رهیافت فردی؛ رهیافت اجتماعی و رهیافت ترکیبی. در اینجا مدعا آن است که اگر از دین، روایت عقلانی و رحمانی، ارایه گردد، می توان با شرایطی در بحث شادی، رهیافت ترکیبی (تلفیق رهیافت های فردی و اجتماعی) داشت. نگاه ترکیبی، نافی دیدگاه کسانی است که سعی دارند تا شادی را یکسویه و صرفا معنوی و اخلاقی تفسیر کنند و از ابعاد مادی و لذتجویانه آن پرهیز می کنند و یا بالعکس. حال آنکه در نگاه جامع، شادی فردی با جمعی سازگار و شادی مادی با شادی معنوی سازوار است.
2. ممکن است به غلط کسی فکر کند که در فرهنگ ایرانی پیش از اسلام سوگواری پیشینه جدی ندارد. اما در نگاه دقیقتر باید گفت ایرانیان از عهد اسطوره ای تا کنون سوگ را در کنار شادی با هم داشتند. مثلا داستان «سوگ سیاوش» و تاثیر آن بر فرهنگ حتی مذهبی و شیعی ایرانی خود نیاز به بررسی گسترده دارد. نیز مویه و زاری در داستان «سوگ سیاوش» در بخش 14 شاهنامه، بارها مورد استناد حکیم فردوسی قرار گرفت؛ اما ایرانیان این عقلانیت و تعادل در اندیشه را داشتند تا شادی را پای غم ذبح نکنند و تنها این دهه های اخیر است که گفتمان غم بر شادی غلبه یافته و حتی امسال برخی شوربختانه به سراغ نفی شادمانگی نوروزی، به بهانه دین آمدند!
3. توقف بر روی این بحث، دست کم کتابی می طلبد. از این رو به سرعت به سراغ اصل موضوع رفته و متناسب با تلاقی نوروز و رمضان می پرسیم: یک: آیا ماه رمضان ماه شادی است یا غم؟ ماه مبارکی است یا ماه نحسی؟ پاسخ روشن است. به عنوان نمونه دعای عجیبی در «مفاتیح الجنان»، اثر «شیخ عباس قمی»، (به نقل از کتاب های «کفعمی»)، برای ماه رمضان، به نقل از «پیامبر» (ص) ذکر شده که با این عبارت شروع می شود: «اللهم ادخل علی اهل القبور السرور»، یعنی برای درگذشتگان طلب شادی می شود. بدیهی است که شادی از ارزش های دینی است (نه ضد ارزش)، که خوب است نصیب افراد در بهشت گردد. ممکن است گفته شود که شادی آن سراست و نه این سرا! اما در ادامه همین دعا، در تمام نکاتی که در این دعای کم نظیر از خداوند برای همه مردم (و نه فقط مسلمانان)، در زندگی روزانه خواسته شده است: سیر کردن گرسنگان، آزای اسرا، پوشاندن برهنگان، شفای مریض، ادای قرض و.... نتیجه اجابت دعا، دور شدن از غمی و رسیدن به شادی دنیایی است (ریشه بسیاری از ناامیدی ها، استرس ها، ناشادی ها و خشونت ها همین مسایل است) که بعد از نمازهای ماه رمضان از خداوند طلب می گردد. پس ماه رمضان ماه درخواست شادی از خدا برای دنیا و آخرت است. دو: ممکن است گفته شود نوروز با شب قدر، تلاقی دارد. اینجا نیز می توان پرسید مگر شب قدر عزا دارد؟ شب قدر بنا به نص قرآن از هزار ماه بهتر است (خیر من الف شهر)؛ چرا؟ چون ملائکه و روح در آن زمان نازل می گردند. جدای از اینکه کم و کیف شب قدر بحثی محل مناقشه است و دست کم در فرهنگ دینی، زمان قطعی ندارد، اما آیا نزول ملائکه جشن دارد یا سوگ؟ شب قدر شب نزول رحمت است یا عذاب؟ اگر گفته شود که شب قدر لازم است عبادت انجام داد، آنگاه می توان پرسید که آیا عبادت فقط در نماز و قرآن خواندن ختم می شود؟ آیا صله رحم عبادت نیست؟ آیا ادخال سرور در قلب مومنان عبادت نیست؟ آیا گره گشایی از کار دیگران عبادت نیست؟ و... اتفاقاتی که در نوروز به صورت طبیعی فراوان رخ می دهد.اگر از برکات شب قدر نزول قرآن باشد (انا انزلناه)، آیا نزول قرآن نیاز به سوگواری دارد، یا به جهت این دستاورد شگرف فرهنگی، باید خدا را شاکر بود وشادی نمود؟ در این صورت امسال باید مسلمانان ایرانی شادی مضاعف داشته باشند: شادی رمضان و قدر و شادی نوروز و نه حذف شادمانگی.
4. اگر گفته شود که اگر شادی از مجاری گناه آلود باشد، با شب قدر و رمضان و... تعارض دارد؛ این سخن حقی است. ولی مگر شادی همراه با فساد و آلودگی، در غیر ماه مبارک رمضان، بی اشکال است؟ با این وصف تقارن ماه رمضان با نوروز، ربطی به اعمال فاسد و آلوده ندارد. فراوان مصادیق شادی بدون گناه شرعی قطعی (نه گناهان فراوانی که برخی متولیان دین تراشیدند!) وجود دارد که در ماه رمضان و غیر ماه رمضان بلا اشکال است و بلکه گاه ثواب هم دارد.

402 viewsedited 05:25