#گزارش 1 | #فکرانه 21 | شهیدزدایی؛ توهم یا واقعیت؟


✴️ شهیدزدایی؛ از دیوار تا پندار

روح‌الله رشیدی مدیر دفتر مطالعات جبهۀ فرهنگی انقلاب اسلامی آذربایجان‌شرقی:

شهیدزدایی، پدیدۀ جدیدی نیست. ما از اول انقلاب و حتی در دوران جنگ با مسئلۀ شهیدزدایی مواجه بوده‌ایم. انعکاس این مسئله را در شعارها، اشعار، آثار هنری و سایر تولیدات دهۀ شصت و اوایل دهۀ هفتاد می توانیم ببینیم؛ منتها باید دفت کرد که در سال های پس از جنگ، با تغییرات عمده ای که در مدیریت اجرایی کشور رخ داد، شهیدزدایی نیز پررنگ‌تر شد.

همه می دانیم که فرهنگ دو سطح دارد: سطح نامحسوس، که باورها، پندارها، اعتقادات و ارزشها را شامل می شود و سطح محسوس که نمادها و نشانه‌ها را دربرمی گیرد. تغییرات فرهنگی، می تواند از هر دو سطح آغاز شود؛ لزوماً همیشه اینطور نیست که ابتدا باورها تغییر پیدا کند و سپس نشانه ها. خیلی وقت ها، تغییرات فرهنگی از تغییر در نشانه ها و نمادها آغاز می شود؛ یعنی از سطح محسوس. بر این اساس، ما هم شهیدزدایی نامحسوس داریم وهم شهیدزدایی محسوس. شهیدزدایی نامحسوس، مربوط می شود به استحالۀ فکری و آرمانی به گونه ای که ارزش های برآمده از فرهنگ شهادت و آرمان های مطلوبِ شهدا، دچار دگرگونی، انحراف یا حذف شود. شهیدزدایی محسوس هم با یورش مستقیم به نشانه های برجای مانده از شهدا و فرهنگ شهادت رخ می دهد؛ اقداماتی مانند پاک کردن دیوارنوشته ها و نقاشی های دیواری دوران دفاع مقدس، حذف نشانه های جنگ در مناطق جنگی، امحای اسناد شهدا، تخریب مزارهای شهدا و تحریف سنگ نوشته ها بر شهیدزدایی محسوس دلالت دارد. جالب است که در کشور ما -لااقل در دورۀ اخیر- اولین گام های شهیدزدایی، اتفاقاً در حوزۀ نمادها و نشانه‌ها برداشته شد. خیلی ساده، ابتدا نشانه ها را از در و دیوار حذف می کنند، سپس مشغول القای نشانه های جایگزین می شوند. خلاصه اش این است که نوعی رابطۀ رفت و برگشتی بین این دو سطح برقرار است. باید مراقب هر دو سطح باشیم.

حذف عنوان شهید از تابلوهای شهری، هم می‌تواند نشانۀ استحالۀ فکری و ارزشی مدیران مرتبط محسوب شود و هم می‌تواند نقطۀ شروع تغییرات بعدی باشد. ما توهم توطئه نداریم که بگوییم این مسئله از جایی هدایت شده است، بلکه علائم یک فرایند بطئی و طبیعی را داریم می بینیم.

ما این اتفاق را که در واقع نمای بیرونی و شهیدزدایی محسوس است، تابعی از هستۀ مرکزی فرهنگ این کشور می‌دانیم و معتقدیم این را باید متاثر از یک سیر تاریخی بررسی کرد. با توجه به نگرانی و البته تشتتی که در فضای عمومی و بین دغدغه‌مندان بود، خواستیم یک هم‌فکری‌ای داشته باشیم و این را بهانه کنیم برای بررسی عمیق‌تر این جریان و به این توافق برسیم که مسئله متوقف در این قضیه نیست و جدی‌تر از این حرف‌هاست.


🔻
t.iss.one/tabrizjebhe
aparat.com/tabrizjebhe
instagram.com/tabrizjebhe